Sposób na dobry cokół

Katarzyna Wangin; rysunki: Krzysztof Rodak

2005-03-09, ostatnia aktualizacja 2005-03-09 16:33

Dobrze wykonany cokół chroni ściany parteru przed zawilgoceniem od strony gruntu, zachlapywaniem przez opady i uszkodzeniami mechanicznymi.

Prawie każdy dom, jak pomnik, stoi na cokole.

RAPORTY

• Fundamenty - poradnik

• Elewacja - poradnik

Cokół to najniższa część zewnętrznych ścian budynku. Może być wysunięty lub cofnięty w stosunku do wyższej części ściany. Zwykle jest wyodrębniony kolorystycznie i wykończony innym materiałem niż reszta elewacji.

Cokół nie tylko zdobi budynek. Jego zadaniem jest ochrona dolnej części ścian przed niszczącym działaniem deszczów, śniegu i roślinności, a także przed uszkodzeniami mechanicznymi. Powinien więc być wykończony starannie i z użyciem odpowiednich materiałów - trwałych, odpornych na szkodliwe oddziaływania i łatwych do czyszczenia, jak na przykład okładziny ceramiczne, betonowe lub kamienne.

Rodzaj wykończenia cokołu należy zaplanować z odpowiednim wyprzedzeniem. Inaczej może się okazać, że cokół, który miał być cofnięty w stosunku do elewacji, po wykończeniu grubym materiałem, na przykład kamieniem, zrówna się z wyższą częścią ściany.

Cokół ma zwykle 30-50 cm wysokości. Zbyt niski - poniżej 20 cm - nie spełni należycie swej funkcji ochronnej. Czasem jest bardzo wysoki - zwykle w domach podpiwniczonych, w których piwnica jest tylko częściowo zagłębiona w gruncie. Sięga wtedy do wysokości stropu pod podłogą

Cokół może być wykończony na dwa sposoby. Jeśli materiał użyty do wykonania ściany fundamentowej, zazwyczaj jednowarstwowej, nie jest zbyt estetyczny ani odporny na wilgoć, na cokole można zastosować okładzinę lub tynk. Drugi sposób to wykonanie ściany fundamentowej z kilku warstw, najczęściej jako dwu- lub trójwarstwowej (wtedy z ociepleniem), przy czym zewnętrzna warstwa jest od razu wykończeniem - odpornym na wilgoć, trwałym i estetycznym. Na tę zewnętrzną warstwę używa się najczęściej cegły klinkierowej, różnych rodzajów cegły licowej lub kamienia. Solidni wykonawcy murują tę zewnętrzną warstwę tak starannie, by nie została zanieczyszczona zaprawą i nie wymagała czyszczenia żadnymi żrącymi preparatami, lecz tylko spoinowania.

Cokół z okładziną

Do wykańczania cokołów betonowych lub murowanych z bloczków powszechnie stosuje się najróżniejsze okładziny ceramiczne (terakotę lub płytki klinkierowe) oraz kamienne (naturalne i sztuczne). Aby na cokole można było ułożyć okładzinę, musi być on mocny, równy i czysty; warto go zagruntować - wtedy nie będzie podciągać wody z zaprawy klejowej czy masy tynkarskiej.

 Okładziny ceramiczne

Płytki klinkierowe. Mają grubość 8-21 mm; pozostałe ich wymiary są zbliżone do wymiarów cegły, dzięki czemu wykończony nimi cokół trudno odróżnić od murowanego, zwłaszcza jeśli zastosuje się płytki narożnikowe. Płytki klinkierowe przykleja się na elastyczną i mrozoodporną zaprawę klejową i wykańcza okładzinę elastyczną zaprawą do spoinowania klinkieru.

Cena 1 m2 płytek klinkierowych: 30-70 zł.

Terakota. Ma grubość 3-4 mm. Mocuje się ją elastyczną mrozoodporną zaprawą i wykańcza przez spoinowanie. Na cokoły można stosować tylko płytki mrozoodporne.

Cena 1 m2 terakoty mrozoodpornej: 30-80 zł.

 Okładziny kamienne

Kamień naturalny. Do wykańczania cokołów można stosować najrozmaitsze płytki kamienne (na przykład z wapienia, piaskowca, granitu) o różnych wymiarach i o różnym wykończeniu: szlifowane, fakturowane, łupane i inne. Przykleja się je i spoinuje elastyczną, mrozoodporną zaprawą. Kamienie porowate (wapienie i piaskowce) trzeba zaimpregnować środkiem hydrofobizującym, zabezpieczającym przed wsiąkaniem wody.

Kamień naturalny jest bardzo drogi; granit na obłożenie 1 m2 ściany może kosztować nawet ponad 1000 zł (najtańszy piaskowiec to wydatek ok. 90-100 zł/m2).

Kamień sztuczny. Podobny efekt można uzyskać stosując betonowe płytki lub kształtki imitujące kamień. Są trwałe i mrozoodporne. Przykleja się je na zaprawę klejową zwykłą lub elastyczną (zgodnie z zaleceniami producenta), a następnie spoinuje i impregnuje środkiem hydrofobizującym.

Cena 1 m2 okładziny betonowej: 27-85 zł.

Cokół otynkowany

Najlepszy do wykańczania cokołów jest żywiczny tynk mozaikowy - wodoszczelny i odporny na uszkodzenia. Zawiera drobne kolorowe kruszywo o ziarnach od 0,8 do 3 mm. Nakłada się go ręcznie, przy użyciu metalowej pacy.

Tynkiem mozaikowym nie można wykańczać ścian pokrytych tynkiem ciepłochronnym ani elementów tworzyw sztucznych.

Cena tynku mozaikowego na 1 m2 ściany: 20-45 zł.

Cokół murowany

 Cegła klinkierowa

Do murowania zewnętrznej warstwy cokołu najlepiej wybrać cegłę o gładkiej powierzchni i szkliwioną: będzie wtedy mniej podatny na rozwój porostów i glonów oraz łatwiejszy do utrzymania w czystości. Cegły muruje się na puste spoiny, najlepiej z użyciem listewek dystansowych (po ułożeniu warstwy cegieł listewkę się usuwa). Kiedy zaprawa stwardnieje, puste spoiny trzeba wypełnić zaprawą do spoinowania klinkieru. Spoin nie można pozostawić niewypełnionych (nawet, jeśli wydaje się to ładniejsze) - mogłaby bowiem gromadzić się w nich woda.

Cena cegły klinkierowej: 2-2,8 zł za sztukę.

 Kamień

Do murowania cokołów najlepsze są otoczaki lub kamienie łupane. Kamienie - dopasowane pod względem wielkości, kształtu i koloru - łączy się zaprawą cementową w taki sposób, by zostawiać możliwie wąskie spoiny. Zanim spoiny stwardnieją, można je ukształtować specjalną, wypukłą lub wklęsłą szpachlą (tzw. żelazkiem).

Cena 1 m3 kamienia: od ok. 80 zł (wapień) do 400-550 zł (granit).

Cokół a izolacja przeciwwilgotna ścian

 Cokół cofnięty

W Polsce większość domów buduje się na cokołach cofniętych względem lica ścian zewnętrznych. To dobre rozwiązanie, choć nie wszyscy achitekci je lubią. Technicznie jest bez zarzutu: woda deszczowa spływająca po elewacji łatwo skapuje na ziemię, nie zawilgacając dolnej, stykającej się z gruntem ściany budynku. Z tego względu - niezależnie od wykończenia - cokół cofnięty jest zawsze lepszy od wysuniętego. Trzeba tylko pamiętać, że tuż nad cokołem niezbędne jest niewielkie podcięcie, zwane kapinosem, które zapobiega spływaniu wody na cokół.

 Cokół wysunięty

Jeśli cokół ma być wysunięty, ściana wymaga szczególnie starannego wykonania izolacji przeciwwilgociowej.

Rozwiązanie złe. Jeśli pozioma izolacja przeciwwilgociowa zostanie wykonana tak samo jak w budynkach z cokołem cofniętym, woda deszczowa spływająca po powierzchni ścian zewnętrznych będzie się zatrzymywać na wysuniętym cokole. Część jej - zamiast w dół na ziemię - spływać będzie po izolacji do wnętrza domu, zawilgacając ocieplenie i mur.

Rozwiązanie dobre. Pozioma izolacja przeciwwilgociowa ułożona w dwóch warstwach: pierwsza, tradycyjna - płasko, z zakładem do połączenia z izolacją posadzki,druga - przyklejona do pierwszej - wywinięta od strony wewnętrznej na pierwszą warstwę bloczków lub pustaków ściany nośnej. Dzięki takiemu rozwiązaniu woda spływająca ze ścian na wystający cokół nie będzie wnikać do domu.

Uwaga! Wysunięte cokoły są niewskazane na działkach z dużymi drzewami. Ciągłe zacienienie utrudniać będzie ich wysychanie.

Obróbka blacharska. Jeśli w budynku zaprojektowano cokoły wysunięte, ich górną płaszcyznę trzeba koniecznie zabezpieczyć obróbką z blachy ocynkowanej lub lakierowanej, a jeszcze lepiej - miedzianej (można też stosować do tego obróbkę z płytek ceramicznych, używanych do wykańczania parapetów zewnętrznych). Obróbka powinna być ułożona ze spadkiem (pod kątem co najmniej 10o) i sięgać 3-5 cm poza lico cokołu. Miejsce styku obróbki z elewacją musi być uszczelnione silikonem.

---