Mizera Radosław gr. 6

„ Pomoc rodzinie z dzieckiem upośledzonym umysłowo ”

Rodzina jest podstawowym i naturalnym środowiskiem życia każdego człowieka.

Dom rodzinny stanowi pierwsze, a często zdarza się, że jedyne środowisko wychowawcze, w którym dokonuje się rozwój psychofizyczny i kształtowanie osobowości dziecka upośledzonego umysłowo. W prawidłowo funkcjonującej rodzinie dziecko otoczone jest indywidualną opieką, jest akceptowane, zaspokajane są jego podstawowe potrzeby we wszystkich sytuacjach życia, w dzień i w nocy, w pracy, rozrywce i podczas choroby.

Rodzina obok potrzeb biologicznych powinna zaspokajać potrzeby psychiczne dziecka, do których należą: Potrzeba bezpieczeństwa, miłości, życzliwości, dobrego klimatu psychicznego oraz potrzeba bezpośredniego kontaktu z rodzicami. Niezmiernie ważna jest potrzeba akceptacji i samourzeczywistnienia. Z potrzebą samourzeczywistnienia, która powinna wyrażać się w działaniu, aktywności dziecka i dawaniu mu określonej swobody, łączy się potrzeba szacunku i uznania. Istotnie ważną rolę odgrywa też potrzeba wzoru, ze względu na skłonności dzieci do naśladownictwa czynności zachowań osób z najbliższego otoczenia. Najważniejszymi wzorami osobowymi są rodzice, stąd też nie jest obojętne, jakie postawy prezentują.

Wg Marii Ziemskiej można następujące postawy rodzicielskie sprzyjające właściwemu rozwojowi dziecka: akceptacji, uznania praw dziecka w rodzinie, współdziałania, dawania rozumnej swobody. Są to postawy zapewniające odpowiedni kontakt uczuciowy z dzieckiem, wyzwalające aktywność dziecka, rozbudzające poczucie określonej odpowiedzialności za swoje postępowanie, pobudzające do zgodnego z oczekiwaniami członków rodziny właściwego uczestnictwa w życiu domowym. Wśród rodziców jednak występuje dość duże zróżnicowanie postaw.

O sytuacji dziecka umysłowo upośledzonego w rodzinie można wnioskować ze stosunku rodziców do problemu upośledzenia dziecka, ze stosunku do własnego dziecka umysłowo upośledzonego, z systemu kar i nagród, jakimi posługują się rodzice w wychowaniu dziecka, z wymagań, jakie stawiają dziecku oraz z warunków, jakie mu stworzyli do pracy. Niekiedy rodzina pozbawiona jest możliwości zagwarantowania dziecku właściwych warunków dla prawidłowego rozwoju, odpowiedniej troskliwej opieki i właściwego oddziaływania wychowawczego i rewalidacyjnego.

Obecnie rodzinę dziecka upośledzonego spostrzega się jako przedmiot i podmiot terapii. Panuje coraz większe zrozumienie dla trudnej sytuacji psychologicznej rodzin ( Cunningham).

Często zdarza się tak, że rodzice nie potrafią zaakceptować dziecka i dlatego zaprzeczają diagnozie i szukają innych specjalistów, którzy nie potwierdzą upośledzenia ich dziecka. Jeżeli nie uda im się tego osiągnąć, szukają wszelkich możliwych metod terapii, które mogłyby pomóc ich dziecku. Szukają dróg
„ wyjścia” z upośledzenia.

Wychodzenie z kryzysu rozumiane jako proces zdobywania umiejętności psychicznego i życiowego” radzenia sobie” z problemem bycia ojcem - matką dziecka upośledzonego dzielone jest zazwyczaj na etapy.
Mrugalska wymienia cztery fazy.

Pierwsza - nosi nazwę szoku i określana jest jako paraliż zdolności działania i nierealistyczne emocje. Trwa kilka dni, choć są przypadki jej przedłużenia.

Faza druga - reakcji, charakteryzuje się uruchamianiem różnorodnych mechanizmów obrony psychicznej przed rozpaczą, lękiem, poczuciem winy.

Faza trzecia - to przystosowanie, prowadzi do stopniowego odzyskiwania zdolności działania dla dobra dziecka w kierunku bardziej racjonalnym.

Faza czwarta - orientacji, rodzice potrafią patrzeć na swoją sytuację z pewnego dystansu.

M. Kościelska podaje, że czas „ żałoby” po cudownym, wymarzonym dziecku, które miało się narodzić, trwa od jednego roku do trzech lat. Uczucie to powoli maleje, potem następuje u rodziców reakcja adaptacyjna i rozwijają się strategie radzenia sobie z sytuacją. Uczucia żałoby- rozpacz, smutek, apatia depresja - aktywizują się w określonych sytuacjach: w konfrontacji ze zdrowym dzieckiem i jego osiągnięciami. Okres żałoby może przedłużyć się na całe życie, choć wcale nie musi tak być. Wrogość - jest uczuciem rodziców dziecka upośledzonego, które odnoszą do siebie, do ciąży, potem wobec lekarzy.

    Kościelska wymienia wśród rodziców dzieci o zaburzonym rozwoju szczególne typy uczuć rodzicielskich. Jest to miłość - symbiotyczna, - rekompensująca i poświęcająca się, - wstydliwa, - przebojowa, - miłość z oddali ( dotyczy głównie  ojców), - rozumna i uszczęśliwiająca.

Niektórzy rodzice nie potrafią poradzić sobie z tą nową sytuacją, nie potrafią odnaleźć się jako rodzice dziecka upośledzonego. Częściej dotyczy to ojców - słabszych psychicznie, którzy wolą poświęcić się pracy zawodowej, a bezpośrednią opiekę nad dzieckiem powierzyć żonie. Ale też są rodzice, którzy normalizują swoje życie, uwzględniają potrzeby dziecka i jednocześnie realizują swoje plany.

Rodzice lub rodzeństwo często demonstrują postawę dominacji, dystansu, zbytniej uległości, odtrącenia, unikania, nadmiernego wymagania lub nadmiernego chronienia dziecka.

Pojawienie się w rodzinie dziecka upośledzonego dezorganizuje życie całej rodziny, zakłóca jej harmonię, wywołuje kryzysy psychiczne u rodziców i rodzeństwa. Konieczna jest, zatem terapia nie tylko dziecka niepełnosprawnego, lecz całej jego rodziny. Niektóre Poradnie Psychologiczno-Pedagogiczne usiłują wspierać rodziny dzieci niepełnosprawnych poprzez różnego rodzaju oddziaływania psychoterapeutyczne. Stosowane przez psychologów formy tych oddziaływań to głównie rozmowy terapeutyczne.

Inną formą terapii ukierunkowaną także na rodzinę dziecka z problemami rozwojowymi może być, z powodzeniem stosowana przez pedagogów specjalnych - biblioterapia. Biblioterapię mogą stosować również psycholodzy jako biblioterapię kliniczną - element psychoterapii klinicznej. Przez pedagogów jest traktowana w ujęciu wychowawczo-rozwojowym. Od zwykłego czytelnictwa biblioterapia różni się bardziej systematycznym i zorganizowanym planem, organizacją specjalnych spotkań i stosowaniem form dyskusyjnych (dwuosobowych i grupowych), nastawionych na realizację określonego celu.

Obecny system oświaty obejmuje nauczaniem i wychowaniem wszystkie dzieci, niezależnie od poziomu ich funkcjonowania w sferze intelektualnej, społecznej i emocjonalnej.
Większość dzieci jest w stanie realizować obowiązek szkolny w warunkach szkolnych, w systemie klasowo -lekcyjnym, realizując podstawowy zakres programu nauczania.
Dobre warunki rodzinne, środowiskowe i szkolne oraz zdrowie psychofizyczne gwarantują dziecku prawidłowy rozwój intelektualny i emocjonalny, a także dają szansę na sukces szkolny.
Taka idealna sytuacja nie dotyczy jednak wszystkich dzieci. W każdej grupie wiekowej spotykamy dzieci, które nie są w stanie prawidłowo i efektywnie realizować obowiązku szkolnego w warunkach szkoły ogólnodostępnej. Dzieci te, aby osiągnąć założone przez system szkolny cele edukacji, tzn. przygotować się do pełnienia ról społecznych, osiągnąć socjalizację moralną, pewien poziom sprawności intelektualnej i samodzielności myślenia, a także rozwój osobisty i samorealizację - wymagają zapewnienia im specjalnych metod i form wychowania, terapii i nauczania.
Pracownicy poradni psychologiczno -pedagogicznej to niejednokrotnie pierwsi specjaliści, do których trafiają dzieci przyprowadzone przez swoich zaniepokojonych rodziców. Ten niepokój wynika z ich własnych obserwacji o porównań swojego dziecka z rówieśnikami bądź rodzeństwem.

Do tychże wymienionych powyżej form pomocy rodzinie dziecka niepełnosprawnego

dochodzi wiele stowarzyszeń i instytucji zakładanych niejednokrotnie przez samych rodziców i rodziny mające dzieci niepełnosprawne umysłowo, które działają niestety głównie w dużych miastach, co powoduje, że niestety rodziny z prowincji maja utrudniony dostęp do pomocy i korzystają tylko i wyłącznie z pomocy Gminnych Ośrodków Pomocy Społecznej i za ich pośrednictwem starają się sobie ułatwić pomoc.

BIBLIOGRAFIA   Kościelska M. - Oblicza upośledzenia, Warszawa 1995   Kramarczyk E. - Poczucie krzywdy u dzieci upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim- Psychologia Wychowawcza 5/1986   Nawrot J. - Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, IWZZ, Warszawa          1990   Olechnowicz H. - U źródeł rozwoju dziecka. O wspomaganiu         Rozwoju prawidłowego i zakłóconego, Warszawa         1998   Sobolewska A.  - Cela. Odpowiedź na zespół Downa,         Warszawa 2002     Gustavsson A., Zakrzewska - Manterys E. ( Red.) - Upośledzenie                          W społecznym zwierciadle, Żak Warszawa 1997 Wszystkie wymienione publikacje dostępne w Internecie.

---