Parlament Europejski - jednoizbowy parlament reprezentujący obywateli państw należących do Unii Europejskiej. Oficjalną siedzibą Parlamentu jest Strasburg, ale też Bruksela, w której odbywa się większość obrad oraz mieszczą się biura poselskie, komisje parlamentarne i władze klubów. Sekretariat, biblioteka i część zaplecza technicznego ma zaś swoją siedzibę w Luksemburgu.
Historia
Korzenie obecnego Parlamentu Europejskiego sięgają 1952 r., kiedy na mocy Traktatu paryskiego powstało Wspólne Zgromadzenie Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Traktaty rzymskie z 1957 r. (a ściślej dołączona do nich konwencja) przekształciły je w organ wszystkich trzech Wspólnot Europejskich. Nazwa Parlament Europejski pojawiła się w 1962 roku. Początkowo deputowani byli wybierani przez parlamenty krajów członkowskich.
W 1979 roku odbyły się pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego i od tego czasu deputowani do tego Parlamentu są wybierani w wyborach bezpośrednich przez obywateli państw członkowskich Wspólnot. Nie istnieje jedna ordynacja wyborcza do parlamentu, każdy kraj ma własne reguły liczenia głosów, ale przyjmuje się, że wszędzie wybory odbywają się w tym samym terminie. Początkowo Parlament Europejski był organem konsultacyjnym nie posiadającym żadnej realnej władzy. Po wejściu w życie Jednolitego Aktu Europejskiego (1987), Traktatu z Maastricht (1993) i Traktatu amsterdamskiego (1999) Parlament Europejski stopniowo zyskiwał szereg uprawnień, także ustawodawczych (głównie kosztem Rady).
Kompetencje
Najważniejsze uprawnienia Parlamentu obejmują:
procedura konsultacji
procedura współpracy
procedura akceptacji (zgody)
uprawnienia kontrolne
zatwierdzanie Komisji i jej przewodniczącego
prawo uchwalenia wotum nieufności wobec Komisji (większością 2/3 głosów)
prawo zadawania pytań Komisarzom
zwyczajowa możliwość zadawania pytań Radzie
Komisja jest zobowiązana do składania PE sprawozdania z działalności wspólnot oraz systematycznego udzielania informacji na temat wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa a także współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych
Komisja ma obowiązek udzielania informacji w ramach parlamentarnej kontroli wykonania budżetu
PE ma prawo do ustanawiania komisji śledczych na wniosek ¼ swoich członków
do badania domniemanych wykroczeń lub
niewłaściwego zarządzenia w stosunku do prawa w Wspólnoty
(Prawo Instytucjonalne UE pod red. M Witkowskiej)
obrona praw człowieka, demokracji i państwa prawa
Skład
Parlament Europejski liczy obecnie 785 eurodeputowanych, sprawujących mandat wolny, wybieranych na pięcioletnią kadencję. W Polsce w stosunku do członków PE używa się potocznie określenia "europarlamentarzysta", "eurodeputowany" lub "europoseł", natomiast oficjalne określenie brzmi: "poseł do Parlamentu Europejskiego". W Wielkiej Brytanii stosuje się określenie "członek Parlamentu Europejskiego" (Member of the European Parliament, w skrócie MEP), we Francji zaś - "deputowany" (un député européen).
Zgodnie z traktatem o przystąpieniu Republiki Bułgarii i Rumunii do Unii Europejskiej liczba posłów w Parlamencie Europejskim będzie wynosić 736. Obecna "nadwyżka" jest przejściowa i wynika z tego, że w trakcie kadencji pojawiła się konieczność kooptacji posłów z Bułgarii i Rumunii.
Komisja Europejska (fr. Commission européenne, ang. European Commission), oficjalnie Komisja Wspólnot Europejskich to organ wykonawczy Unii Europejskiej. Jest instytucją wspólnotową odpowiedzialną za bieżącą politykę Unii, nadzorującą prace wszystkich jej agencji i zarządzającą jej funduszami. Komisja posiada wyłączną inicjatywę legislacyjną w zakresie prawa wspólnotowego oraz jest uprawniona do wydawania rozporządzeń wykonawczych (ang. Comission Regulation). Jej główną siedzibą jest Bruksela.
Komisja funkcjonuje w oparciu o zasady systemu gabinetowego, a 27 komisarzy odpowiada randze ministra w rządach poszczególnych państw. Na każde państwo członkowskie Unii Europejskiej przypada jeden komisarz, choć w założeniu mają oni reprezentować interesy całej Unii, a nie państw, z których pochodzą. Jeden z grona komisarzy jest wybierany przez Radę Unii Europejskiej (w składzie szefów państw i rządów) na przewodniczącego Komisji (obecnym przewodniczącym jest José Manuel Barroso, jego kadencja upływa w 2009 roku).
W potocznym rozumieniu termin "Komisja Europejska" może także oznaczać całą administrację podległą 27 komisarzom. Obecnie pracuje w niej około 25 tys. urzędników.
Struktura Komisji
Po wejściu w życie Traktatu Nicejskiego członkami Komisji jest każdorazowo tyluż komisarzy, ile państw liczy Unia (obecnie 27). Ustalono natomiast, że w przypadku kolejnych rozszerzeń liczba komisarzy będzie mniejsza od liczby członków Unii. Każdy z komisarzy jest odpowiedzialny za określony dział pracy, są więc oni odpowiednikami ministrów w zwykłym rządzie. Ich wyznaczenia dokonuje jednak nie przewodniczący Komisji, lecz rządy poszczególnych państw.
Członkowie komisji nie mogą czuć się związani żadnymi instrukcjami - są politykami, których powołanie rekomenduje Rada Unii Europejskiej i zatwierdza Parlament Europejski. Ich zadaniem jest nadzór nad przydzielonymi im dyrekcjami generalnymi.
Tryb wyboru Komisji
Zgodnie z postanowieniami Traktatu z Nicei, nowa Komisja Europejska składa się z 27 członków (jeden komisarz na każde państwo). Traktat, który wszedł w życie 1 lutego 2003 r., określił tryb wyboru przewodniczącego Komisji.
Po uzgodnieniu nazwiska kandydata na przewodniczącego Komisji, Parlament Europejski na sesji inauguracyjnej (20-23 lipca 2004 r.) głosował nad przyjęciem tej kandydatury (procedurę określił regulamin Parlamentu).
W porozumieniu z przewodniczącym-elektem Rada Unii Europejskiej sporządziła listę 26 komisarzy, którą zatwierdziła większością kwalifikowaną. Przewodniczący-elekt przedstawił następnie propozycje dotyczące zakresu obowiązków dla poszczególnych kandydatów na komisarzy. Na przełomie września i października odbyły się przesłuchania wszystkich kandydatów w Parlamencie Europejskim. Po przesłuchaniach, cały skład nowej Komisji Europejskiej stał się w Parlamencie przedmiotem głosowania. Procedurę powołania Komisji Europejskiej zakończyło głosowanie większością kwalifikowaną przez szefów rządów i państw. 8 listopada 2004 r. Komisja Europejska po przejściach związanych ze skandalem wokół Rocco Buttiglionego i w nowym składzie rozpoczęła pracę.
Po ewentualnym wejściu w życie Traktatu Lizbońskiego Komisja od 1 listopada 2014 liczyć będzie każdorazowo 2/3 liczby członków Unii (tzn. jeśli UE liczy 27 państw, to komisarzy będzie 18). Jednak Rada Europejska stanowiąc jednomyślnie będzie mogła ustalić inną liczbę. W skład Komisji wejdzie Wysoki Przedstawiciel Unii Europejskiej ds. Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, jako jeden z jej wiceprzewodniczących.
Prerogatywy
Komisja Europejska zajmuje się wszystkimi bieżącymi zagadnieniami dotyczącymi funkcjonowania Unii, a więc polityką rolną, gospodarczą, społeczną, obronnością i polityką międzynarodową itp. Oprócz tego Komisja jest instytucją zajmującą się konstruowaniem i przedstawianiem pod głosowanie Radzie Unii Europejskiej lub Parlamentowi Europejskiemu wszystkich aktów prawnych Unii. Komisja przygotowuje też zazwyczaj propozycje traktatów i innych aktów prawa międzynarodowego, które są później dyskutowane na zebraniach Rady Europejskiej. Komisja Europejska nadzoruje też rządy państw członkowskich w sprawie wdrażania zmian prawa poszczególnych krajów wynikających z przystosowywania prawa krajowego do ustaleń unijnych. Komisja prowadzi też bieżące negocjacje z krajami kandydującymi do Unii. Przewodniczący Komisji Europejskiej jest oficjalną "głową" Unii, reprezentując ją w kontaktach międzynarodowych.
Komisja Europejska jako jedyny organ wspólnotowy ma prawo tzw. bezpośredniej inicjatywy legislacyjnej.
Historia Komisji
Poprzedniczkami Komisji Europejskiej były: powstała w 1952 r. Wysoka Władza, będąca organem zarządzającym EWWiS złożonym z funkcjonariuszy międzynarodowych, oraz istniejące od 1958 r. Komisja EWG i Komisja Euratomu. Wszystkie trzy organy zostały połączone w jednolitą Komisję Wspólnot Europejskich w 1967 r. na mocy Traktatu Fuzyjnego. Nazwa Komisja Europejska przyjęła się po wejściu w życie Traktatu z Maastricht i powstaniu Wspólnot Europejskich.
19 września 2007 r. Komisja Europejska przedstawiła projekt dyrektywy, w której po raz pierwszy jeden z sektorów gospodarki, przemysł energetyczny, zostanie uznany za strategiczny. Dzięki temu władze Wspólnoty będą mogły wstrzymywać zakup przez firmy spoza UE elektrowni i sieci przesyłowych. Według Dziennika, głównym celem, choć nieoficjalnym, jest zapobieżenie przejęciu europejskiej infrastruktury energetycznej przez rosyjski Gazprom lub nagromadzone chińskie czy arabskie fundusze inwestycyjne. Rozpatruje się wprowadzenie tego typu ograniczeń dla rynku mediów i energetyki jądrowej.
Przewodniczący Komisji Europejskiej |
||
Przewodniczący |
Państwo |
Kadencja |
Niemcy |
||
Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich - ETS
Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Luksemburgu (potocznie: Europejski Trybunał Sprawiedliwości - ETS, pełna nazwa: Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich, ang. Court of Justice of the European Communities, franc. Cour de Justice des Communautés européennes) - jeden z organów głównych Wspólnot Europejskich, pełniący funkcję sądu międzynarodowego, konstytucyjnego i administracyjnego.
Historia
Trybunał powstał na mocy traktatu o EWWiS, a na mocy umowy o wspólnych instytucjach z 25 marca 1957 roku oraz Protokołu o statucie Trybunału Sprawiedliwości objął jurysdykcją sprawy wszystkich trzech Wspólnot. W 1989 roku (na mocy Jednolitego Aktu Europejskiego) przy Trybunale utworzono Sąd Pierwszej Instancji, którego orzecznictwo dotyczy spraw dotyczących osób fizycznych i prawnych. Jego wyroki są prawomocne.
Trybunał został ustanowiony w 1952 r., na mocy Traktatu Paryskiego (1951) zawartego przez członków Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali. Na początku składał się z siedmiu sędziów. Każdy z sześciu krajów członkowskich był reprezentowany przez swojego sędziego, a siódmy przechodnio był reprezentantem jednego z trzech największych państw (RFN, Francji lub Włoch) Nieparzysta liczba sędziów zapewniała uniknięcie orzekania remisu. Trybunał Europejski stał się instytucją Wspólnot, kiedy na mocy Traktatów Rzymskich ustanowiono Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG) i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom). Choć wszystkie trzy Wspólnoty były wyodrębnione od siebie organizacyjnie, na mocy umowy o wspólnych instytucjach z 25 marca 1957 roku oraz Protokołu o statucie Trybunału Sprawiedliwości objął swoją jurysdykcją sprawy wszystkich trzech Wspólnot. Trybunał Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali stał się Trybunałem Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich. Gdy w 1992 r. Traktat z Maastricht stworzył Unię Europejską, nazwa sądu nie uległa zmianie, tak jak w przypadku innych instytucji. W 1957 r. Konwencja została zastąpiona przez Traktat Amsterdamski gdzie jasno określono kompetencje i obowiązki Trybunału Sprawiedliwości. Ustanowiony jako oficjalny sąd Wspólnoty Europejskiej w 1988r.
Skład
W skład Trybunału wchodzi 27 sędziów, mianowanych przez każde państwo członkowskie. Osoby te muszą spełniać w swym kraju przesłanki powoływania na najwyższe stanowiska sędziowskie lub są najwybitniejszymi autorytetami w dziedzinie prawa. Sędziowie Trybunału są z zasady przedstawicielami Unii Europejskiej i nie mogą orzekać w sprawach, których stroną jest państwo, które ich nominowało. Wybierają spośród siebie przewodniczącego na trzy lata; obecnie funkcję tę pełni Vassilios Skouris, a polskim sędzią jest Jerzy Makarczyk. 2 października 2009 polskim sędzią zostanie Marek Safjan. Przy Trybunale działa 8 rzeczników generalnych (adwokatów) obsadzanych na sześcioletnią kadencję. Co trzy lata dokonuje się częściowej wymiany składu sędziowskiego i adwokackiego (rotacja).
Trybunał może obradować w pełnym składzie (w przypadkach określonych w Statucie Trybunału, np. kiedy ma za zadanie zdymisjonować rzecznika praw obywatelskich czy orzec o dymisji członka Komisji, który naruszył ciążące na nim zobowiązania oraz jeśli Trybunał uzna, że wniesiona sprawa ma wyjątkowe znaczenie), lub w składzie wielkiej izby - trzynastu sędziów (na żądanie Państwa Członkowskiego albo instytucji, które są stroną w postępowaniu, a także w sprawach szczególnie ważnych lub skomplikowanych). Inne sprawy są rozpatrywane przez izby składające się z pięciu lub trzech sędziów. Prezesi izb złożonych z pięciu sędziów wybierani są na trzy lata, a prezesi izb złożonych z trzech sędziów na jeden rok.
Kompetencje
Trybunał Sprawiedliwości:
Akty prawne wydane przez organy Wspólnot mogą być zaskarżane, jeśli zostały wydane mimo braku kompetencji do ich wydania, naruszają istotne wymogi proceduralne, a także w przypadku bezczynności organu (braku decyzji) naruszającej postanowienia Traktatu, nadużycia prawa swobodnej oceny. Trybunał ponadto rozstrzyga spory kompetencyjne między organami Wspólnot.
dokonuje obowiązującej wykładni aktów prawnych,
Europejski Trybunał Sprawiedliwości zapewnia jednolitą wykładnię prawa wspólnotowego przez wydawanie na wniosek sądu państwa członkowskiego orzeczeń wstępnych. W przypadku wątpliwości interpretacyjnych sąd krajowy może zwrócić się do Trybunału Sprawiedliwości z wnioskiem o dokonanie interpretacji prawa wspólnotowego. Jeżeli problem interpretacyjny pojawia się w sprawie toczącej się przed sądem krajowym, od rozstrzygnięcia której nie przewidziano odwołania w prawie krajowym, organ ten ma obowiązek wystąpić do Trybunału o wydanie orzeczenia wstępnego.
rozpoznaje spory między państwami członkowskimi lub między tymi państwami a Komisją Europejską,
rozpoznaje i rozstrzyga spory pomiędzy Instytucjami Europejskimi a ich pracownikami (Trybunał Spraw Pracowniczych)
Orzeczenia Trybunału mają charakter ostateczny.
1