Polecana pomoc naukowa: Przewodnik antybiotykoterapii pod red. Danuty Dzierżanowskiej i Janusza Jeljaszewicza, 2008

ANTYBIOTYKOTERAPIA SZCZEGÓŁOWA

Należy umieć scharakteryzować grupę antybiotyków: mechanizm działania, oporność bakterii na antybiotyki, klasyfikacja (przykłady antybiotyków), zakres działania (omówiony poniżej w przypadku antybiotyków β-laktamowych), wskazania do stosowania, działania niepożądane, przeciwwskazania, interakcje - na czwartek przygotować antybiotyki β-laktamowe!

ANTYBIOTYKI BETA -LAKTAMOWE - spektrum aktywności

PENICYLINY

Penicyliny naturalne jako antybiotyki działające na bakterie Gram-dodatnie

Penicyliny odporne na β-laktamazy - leczenie zakażeń S. aureus wytwarzającego β-laktamazy

Aminopenicyliny - w porównaniu do penicylin naturalnych - poszerzenie spektrum o bakterie Gram-ujemne: Proteus mirabilis, Salmonella, Shigella, niektóre szczepy E.coli,

βL - H.influenzae

Karboksypenicyliny - dalszy wzrost aktywności przeciwko opornym bakteriom Gram-ujemnym; spektrum działania jak aminopenicyliny + Enterobacter sp., Pseudomonas aeruginosa

Ureidopenicyliny - wzrost aktywności przeciwko opornym bakteriom Gram-ujemnym

CEFALOSPORYNY

Podział na 4 generacje.

I - najlepsza aktywność przeciwko bakteriom Gram-dodatnim, ograniczona przeciwko Gram-ujemnym

II - nieco mniej aktywne w stosunku do bakterii Gram-dodatnim, ale bardziej aktywne w stosunku do bakterii Gram-ujemnym; niektóre - cefamycyny - bakterie beztlenowe

III - mniej aktywne wobec bakterii Gram-dodatnich, większa aktywność wobec bakterii Gram-ujemnym; ceftriakson, cefotaksym - największa aktywność wobec Gram-dodatnich, w tym opornego na penicyliny S.pneumoniae; silna indukcja β-laktamaz o poszerzonym spektrum działania;

IV - bo rozszerzone spektrum działania (bakterie Gram-dodatnie - podobne do ceftriaksonu, bakterie Gram-ujemne - podobne do ceftaydymy); oporne na działanie β-laktamaz; słabo indykują wytwarzanie β-laktamaz o poszerzonym spektrum działania; !jedynie cefepim

KARBAPENEMY

Najszersze spektrum aktywności: bakterie Gram-dodatnie, Gram-ujemne, tlenowe, beztlenowe

MONOBAKTAMY

Wiąże się z białkiem PBP3 bakterii Gram-ujemnych; niewielka lub brak aktywności wobec bakterii Gram-dodatnich lub beztlenowych (oddziałują bakteriobójczo na bakteria Gram-ujemne silniej niż cefalosporyny III generacji)

INHIBITORY Β-LAKTAMAZ

Hamowanie aktywności enzymu w wyniku nieodwracalnego związania z jego miejscem aktywnym

ANTYBIOTYKI Β-LAKTAMOWE - na co zwrócić uwagę:

Zależność efektu p/bakteryjnego od czasu utrzymywania się stężenie w osoczu powyżej MIC; jak wykonywać próbę uczuleniową

PENICYLINY - podział penicylin;

Penicyliny naturalne; penicylina prokainowa - zespół Hoigné, penicylina fenoksymetylowa - jedyna penicylina naturalna do podawania doustnego

Aminopenicyliny - porównanie ampicyliny i amoksycyliny; zakres działania amoksycyliny z kwasem klawulanowym

CEFALOSPORYNY - podział na generacje i kilka przykładów leków z danej generacji, spektrum działania i zastosowanie kliniczne poszczególnych generacji

KARBAPENEMY - leki stosowane w ostateczności, kiedy nie istnieje możliwość innego leczenia (b. wysoki koszt); stosowane wyłącznie pozajelitowe; imipenem, meropenem

MONOBAKTAMY - profil działania podobny do aminoglikozydów, ale mniejsza toksyczność

INHIBITORY ΒETA-LAKTAMAZ - 3 przykłady, połączenia z β-laktamami

ANTYBIOTYKI AMINOGLIKOZYDOWE:

efekt poantybiotykowy (PAE), niski wskaźnik terapeutyczny (prowadzenie terapii monitorowanej), podział na generacje, stosowanie pozajelitowe (działanie ogólne) lub miejscowe; działania niepożądane!, kojarzenie z antybiotykami β-laktamowymi - np. w ciężkich zakażeniach Pseudomonas aeruginosa + karbenicyliny, cefalosporyny III generacji, zakażenia S. aureus + penicyliny izoksazolilowe

MAKROLIDY:

podział na generacje, dodatkowe właściwości preparatów II generacji (nowszych makrolidów) - cechy farmakokinetyczne! - azitromycyna długi okres półtrwania 40-60 h, zwykle stosowane doustnie (erytromycyna i klaritromycyna w razie potrzeby dożylnie); podobny zakres działania p/drobnoustrojowego do benzylopenicyliny - często stosowane jako leki alternatywne chorych uczulonych na penicylinę, gł. w zakażeniach paciorkowcowych, gronkowcowych, pneumokokami, laseczkami beztlenowymi + skuteczność wobec drobnoustrojów atypowych (zapalenie płuc o etiologii Mycoplasma pneumoniae, choroba legionistów); leki bezpieczne, nietoksyczne, interakcje - hamowanie aktywności izoenzymów cytochromu P-450; leki z wyboru w następujących jednostkach chorobowych:

- krztusiec (Bordetella pertussis),

- biegunka czerwonkopochodna (Campylobacter jejuni/coli),

- legionelloza (Legionella sp., razem z rifampicyną),

- zapalenie płuc o etiologii Mycoplasma pneumoniae,

LINKOZAMIDY:

porównanie właściwości linkomycyny i klindamycyny, ON: biegunka, !rzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego

TETRACYKLINY:

podział na tetracykliny naturalne i modyfikowane, interakcje lek-pokarm, szeroki zakres działania, ale niewielki wachlarz zastosowań (kiedy stosujemy tetracykliny jako leki z wyboru?); liczne objawy niepożądane!, przeciwwskazania!, przestrzegać datę ważności!

CHLORAMFENIKOL:

bardzo szerokie spektrum działania i poważne działania niepożądane: aplazja szpiku, „zespół szarego dziecka”, obecnie w Polsce stosowany głównie miejscowo

Spróbować odpowiedzieć na pytania:

Które antybiotyki stosuje się w schematach eradykacji Helicobacter pylori?

Wymień leki stosowane w zakażeniach beztlenowcami.

Wymień i krótko scharakteryzuj antybiotyki do stosowania miejscowego.

Jama ustna Peptococcus Peptostreptococcus Actinomycetes	Skóra/ tk. miękkie S. aureus S. pyogenes S. epidermidis Pasteurella	Kości i stawy S. aureus S. epidermidis Streptococci N. gonorrhoeae Bakterie g(-)
Jama brzuszna E. coli Proteus Klebsiella Enterococcus Bacteroides sp.	Układ moczowy E. coli Proteus Klebsiella Enterococcus Staph. saprophyticus	Górne drogi oddechowe S. pneumoniae H. influenzae M. catarrhalis S. pyogenes
Dolne drogi oddechowe (zak. pozaszpitalne) S. pneumoniae H. influenzae K. pneumoniae Legionella pneumophila Mycoplasma, Chlamydia	Dolne drogi oddechowe (zak. szpitalne) K. pneumoniae P. aeruginosa Enterobacter sp. Serratia sp. S. aureus	Zapalenie opon mózgowych S. pneumoniae N. meningitidis H. influenzae Streptococcus - grupa B E. coli Listeria

Tabl. Drobnoustroje najczęściej wywołujące zakażenia.

Tabl. Podział antybiotyków/chemioterapeutyków w oparciu o spektrum p/bakteryjne (Dzierżanowska, 2005).

Bakterie Gram (+)

Penicylina G, penicylina fenoksymetylowa, glikopeptydy, linkozamidy, makrolidy, kwas fusydowy

Bakterie Gram (-)

aztreonam

Mieszane spektrum Gram (+) i Gram (-)

Penicyliny szerokowidmowe, cefalosporyny, aminoglikozydy, chinoliny, tetracykliny, kotrimoksazol

Bakterie beztlenowe

Linkozamidy, metronidazol, chloramfenikol, penicyliny/inhibitor

Bakterie atypowe

Makrolidy/ketolidy, streptograminy, tetracykliny, chinolony, rifampicyna, kotrimoksazol

---