Pierwsza pomoc w stanach nagłych spowodowanych czynnikami chemicznymi.
Drogi wnikania trucizn do organizmu:
Doustne 79%,
Przezskórne 7%,
Skażenia gałek ocznych 6%,
Wziewne 5%,
Użądlenie, ugryzienie, ukąszenie 2,7%,
Iniekcje 0,3%.
Rodzaje zatruć:
Przypadkowe 86,4%,
Samobójcze 11%,
Działania niepożądane leków 1,8%,
Inne, w tym zamachy terrorystyczne 0,8%,
Pamiętaj!
W miejscu skażenia!
Szybko oceń rodzaj zagrożenia,
Zadbaj o bezpieczeństwo własne i zespołu medycznego.
Najczęściej niezbędna jest współpraca z odpowiednią jednostką ratownictwa chemicznego.
Strefy zagrożenia:
Strefa (czerwona) - „strefa śmierci”, obszar, na którym występuje największe stężenie substancji, mogą tu przebywać tylko osoby upoważnione,
Strefa (żółta) - obszar, w którym przebywają wszystkie służby biorące udział w akcji,
Strefa (zielona) - obszar na zewnątrz strefy 2, przebywają tam wszystkie pozostałe osoby.
Najczęstsze zatrucia w Polsce to:
Zatrucia lekami,
Zatrucia alkoholem,
Zatrucia CO.
Pierwsza pomoc w zależności od drogi wniknięcia trucizny do organizmu.
Oparzenia chemiczne:
Do oparzeń chemicznych dochodzi najczęściej:
W wyniku pomyłki (złe oznakowanie butelek),
W awariach instalacji urządzeń chemicznych,
W celach samobójczych,
W wyniku ataków terrorystycznych,
Podczas działań wojennych.
substancje o charakterze zasadowym wnikają głęboko w tkanki powodując martwicę rozpływną,
substancje o charakterze kwaśnym powodują zazwyczaj powierzchowną martwicę skrzepową.
Pierwsza pomoc w skażeniach skóry i zatruciach przezskórnych:
zdjąć skażoną odzież używając rękawic ochronnych,
zmyć skażoną skórę wodą z mydłem.
Nie stosować odtrutek chemicznych (kwas/zasada). Szczególnie szybkie postępowanie konieczne jest w uszkodzeniu ciągłości skóry!
Pierwsza pomoc w zatruciach doustnych:
podać do picia dużą ilość letniej wody - celem wywołania wymiotów. Wyjątek: nieprzytomny, małe dziecko, chory z drgawkami,
w zatruciach substancjami żrącymi i rozpuszczalnikami organicznymi podać do wypicia małą ilość wody lub białko jaja kurzego, nie powodować wymiotów.
Pierwsza pomoc w skażeniu gałek ocznych:
przemyć oczy dużą ilością czystej letniej wody. Nie stosować odtrutek chemicznych.
Pierwsza pomoc w zatruciach wziewnych:
wynieść poszkodowanego na świeże powietrze,
w razie konieczności resuscytacja według ABC,
Pamiętaj o ryzyku zatrucia ratownika podczas sztucznego oddychania metodą usta-usta!
Nie udzielaj pomocy w miejscu skażonym bez zabezpieczenia w stroju ochronnym i maską szczególnie w pomieszczeniach zamkniętych.
Pierwsza pomoc w ukąszeniach i użądleniach:
szybki transport do miejsca podania swoistej odtrutki (surowicy)
Nie zaleca się odsysania ustami zranionego miejsca!
Zatrucia gazami drażniącymi:
Dymy, gazy, mgły, pyły:
przemysł (amoniak, kwas solny),
rolnictwo (tlenki azotu),
gospodarstwa domowe (chlor w środkach czystości),
wojsko (sarnin, iperyt).
Mechanizm działania toksycznego zależy od rodzaju substancji, jej rozpuszczalności w wodzie lub tłuszczach oraz dawki i czasu ekspozycji.
Substancje dobrze rozpuszczalne w wodzie (amoniak, formaldehyd) - osadzają się na powierzchni błon śluzowych wywołując oparzenia chemiczne,
Substancje średnio rozpuszczalne w wodzie (SO2) - głęboka penetracja do oskrzeli i oskrzelików, powoduje podrażnienie błony śluzowej i skurcz oskrzeli,
Substancje dobrze rozpuszczalne w tłuszczach (tlen, azot) - uszkodzenie tkanki płucnej z toksycznym obrzękiem płuc.
Objawy:
Ból głowy,
Nudności, wymioty,
Pieczenie za mostkiem,
Kaszel, duszności.
Amoniak:
Bezbarwny, trujący gaz o ostrym, „gryzącym” zapachu,
Objawy zatrucia: wywołuje pieczenie w gardle, ślinotok, nudności, łzawienie i ból głowy. Przy dużych dawkach może spowodować utratę wzroku.
Chlor:
Silnie trujący i żrący gaz. Działa głównie na drogi oddechowe i skórę. Tworzy ciężki, ścielący się obłok o żółtym zabarwieniu,
Objawy zatrucia: podrażnienie błon śluzowych oczu, górnych dróg oddechowych powodując łzawienie, kichanie, ślinotok, kaszel, obrzęk płuc.
Chlorowodór:
Bezbarwny gaz o duszącej woni, dymiący w wilgotnym powietrzu. Bardzo dobrze rozpuszcza się w wodzie wydzielając przy tym znaczną ilość ciepła i tworząc mocny kwas solny,
Objawy zatrucia: uszkodzenie szkliwa zębów, zapalenie spojówek i skóry.
NO2:
Gaz brunatno-żółty o przenikliwej, drażniącej woni,
Objawy zatrucia: działa drażniąco i dusząco - początkowo bez objawów, później ślinotok. Objawy typowe zatrucia rozwijają się po okresie utajenia - kaszel, ból mięśni oddechowych, sinica, drgawki.
Zatrucia gazami spalinowymi:
Do zatrucia dochodzi w wyniku wdychania par gazów z palących się, tlących lub rozkładowych termicznie substancji organicznych,
Zazwyczaj jest to zatrucie mieszaniną CO i cyjanków,
Działanie gazów spalinowych zależy od głębokości penetracji w drogach oddechowych, uwarunkowanej ich rozpuszczalnością w wodzie lub tłuszczach oraz wielkością cząsteczek gazów.
Podział gazów ze względu na ich rozpuszczalność:
Gazy łatwo rozpuszczalne w wodzie: osadzają się na wilgotnych błonach śluzowych górnego odcinka dróg oddechowych, wywierają lokalne działanie drażniące (np. NH3, HCl, Cl2),
Gazy średnio rozpuszczalne w wodzie: wnikają do oskrzeli powodując ich skurcz (SO4, B2),
Gazy trudno rozpuszczalne w wodzie i łatwo rozpuszczalne w lipidach: powodują wysiękowe zapalenie oskrzelików i pęcherzyków płucnych, wzrost przepuszczalności ich ścian, po 2-24h bezobjawowych toksyczny obrzęk płuc (chlorowodory, ozon, tlenki azotu).
Objawy:
Łatwo rozpuszczalne w wodzie: podrażnienie oczu, gardła i tchawicy, obrzęki głośni, bóle głowy, zawroty głowy, nudności,
Podrażnienie dróg oddechowych,
Niewydolność oddechowa z sinicą, zatrzymanie oddechu, zaburzenie rytmu serca, utrata przytomności, drgawki pochodzenia ośrodkowego.
Zatrucia tlenkiem węgla (CO):
Gaz bezbarwny, bezwonny, bez smaku,
Powstaje przy niezupełnym spalaniu węgla lub gazu ziemnego w warunkach niedostatecznego dopływu tlenu,
CO charakteryzuje się 250-krotnie większym powinowactwem do hemoglobiny niż tlen, co prowadzi do niedotlenienia tkanek.
Objawy:
Niskie stężenie (CO-Hb 10-20%): zaburzenie świadomości, niepamięć wsteczna, zaburzenia wzrokowe, zawroty i bóle głowy, uczucie duszenia, nudności, jasnoczerwone zabarwienie skóry,
Średnie stężenie (CO-Hb 30-50%): utrata przytomności, wzmożenie odruchów ścięgnistych, wymioty hiperwentylacyjne, nudności,
Wysokie stężenie (CO-Hb >50%): utrata przytomności, napady drgawek toniczno-klonicznych, kurcze prostowników, hipowentylacja, sinica, wstrząs.
Zatrucie CO2:
Jest gazem bezbarwnym, bezwonnym i bez smaku, cięższy od powietrza (gromadzi się w pobliżu ziemi),
Powstaje w procesie spalania i fermentacji przebiegającej z dostateczną ilością tlenu - w silosach, komorach fermentacyjnych, gnojownikach, studniach wypierając z nich tlen,
Objawy:
Ból głowy, nudności, zawroty głowy, zaburzenia wzrokowe, szum w uszach,
Kołatanie serca, tachykardia, wzrost ciśnienia krwi, hipotonia, arytmia, zaburzenia sercowo-naczyniowe u chorych ....
Zatrucie cyjankami:
Dawka śmiertelna 150-500mg,
Do zatruć dochodzi:
Najczęściej przypadkowo np. przez wdychanie gazów spalinowych, przy spalaniu tworzyw sztucznych lub oparów kwasów cyjanowych,
Przez spożycie gorzkich migdałów,
W celu samobójczym, np. przez spożycie soli cyjanków (zazwyczaj pracownicy laboratorjów chemicznych albo nitroprusydku sodu - personel szpitala),
Objawy:
Okres początkowy: podrażnienie błony śluzowej, drapanie w gardle, pieczenie języka, zapalenie spojówek, zaburzenie oddychania i bicia serca,
Okres późniejszy: duszności, lęk przed uduszeniem się, wzrost tętna, drgawki, porażenie oddechu, szare zabarwienie twarzy.
Zatrucie alkoholem etylowym:
O stopniu zatrucia decyduje dawka alkoholu oraz szybkość jego spożycia oraz szybkość jego metabolizmu (zdrowy mężczyzna o wadze 70kg metabolizuje 7-8g czystego alkoholu na godzinę),
Dawka śmiertelna wynosi 300-400ml czystego alkoholu spożytego w ciągu godziny,
Niska tolerancja alkoholu jest charakterystyczna dla dzieci, kobiet chorych na padaczkę, u osób starszych,
Alkohol etylowy ze względu na powinowactwo do tłuszczy powoduje zmianę przepuszczalności błony komórkowej, wpływając wyraźnie na komórki OUN co objawia się ogólnym pobudzeniem a w późniejszym okresie porażeniem ośrodka oddechowego i krążenia,
Często występuje hipoglikemia, kwasica metaboliczna, hipokalemia, hipotermia, napady drgawkowe pochodzenia mózgowego.
Objawy:
Stadium 1 - pobudzenie (stężenie we krwi 1-2‰) euforia, odhamowanie, podniecenie ruchowe, zaburzenie równowagi i koordynacji ruchowej, zapalenie spojówek, utrudniony chód, zawroty głowy z uczuciem wirowania, rozszerzenie źrenic, widzenie podwójne, zaburzenie akomodacji, wzrok osłupiały, mowa bełkotliwa,
Stadium 2 - senność (stężenie we krwi 2-2,5‰) zmącenie świadomości, postawa agresywna, źrenice wąskie lub prawidłowe, zwiotczenie mięśni, osłabienie odczuwania dotyku, tachykardia,
Stadium 3 - mamroczenie (stężenie we krwi 2,5-4‰) utrata świadomości, adynemia, osłabienie odczuwania bólu, hipoglikemia, hipotermia, oddech maszynowy, spadek ciśnienia krwi, tachykardia, źrenice szerokie wolno reagujące, bezwiedne oddawanie moczu,
Stadium 4 - asfiksji (stężenie we krwi >4‰) głęboka śpiączka, brak odruchów, źrenice szerokie bez reakcji na światło, sinica, depresja układu krążenia, zatrzymanie oddechu, hipotermia.
Rozpoznanie: w przypadku zatrucia alkoholem etylowym należy pamiętać, że upojenie może maskować inne przyczyny utraty przytomności, np. udar mózgu, uraz głowy, śpiączka cukrzycowa. Rozpoznanie zatrucia alkoholem etylowym polega na:
Rozmowie ze świadkami,
Określeniu ilości i stężenia alkoholu,
Uwzględnienie możliwości zatrucia mieszanego (leki nasenne, środki psychotropowe, alkohol metylowy),
Charakterystyczny przebieg kliniczny,
Koniecznie należy wykluczyć uraz czaszkowo-mózgowy, hiperglikemię.
Postępowanie:
Stadium 1 - przy nietypowych objawach nadal obserwować, chronić przed oziębieniem oraz urazami, w razie potrzeby skierować na leczenie ambulatoryjne, wezwać lekarza do domu,
Stadium 2 - wskazane leczenie szpitalne,
Stadium 3, 4 - przywieść do szpitala.
Dzieci zatrute alkoholem, nieprzytomne, z drgawkami lub zaburzeniami oddechowymi muszą być hospitalizowane w każdym przypadku.
Zatrucie alkoholem metylowym:
Do zatrucia dochodzi zazwyczaj przypadkowo po wypiciu rozpuszczalników z metanolem, odmrażaczy itp. Metanol wchłania się również drogą oddechową i przez skórę,
Właściwości toksyczne mają jego metabolity głównie kwas mrówkowy, który powoduje uszkodzenie błony śluzowej przewodu pokarmowego, zaburzenia OUN, kwasicę metaboliczną i toksyczne uszkodzenie wzroku,
Dawka śmiertelna wynosi 30-250ml, chociaż obserwowano zgony po wypiciu już 15ml alkoholu metylowego oraz wyleczenie po wypiciu 600ml metanolu.
Objawy: Występują po okresie utajenia w 6-24 godziny po spożyciu i ich nasilenie zależy głównie od ilości zażytego alkoholu.
Zawroty i bóle głowy, bóle brzucha,
Nudności, wymioty,
Ostre zapalenie trzustki, uszkodzenie nerek,
Zwolnienie lub przyspieszenie tętna,
Duszność, przyspieszenie oddechu, zatrzymanie oddechu, stany splątania, zaburzenie świadomości, aż do utraty przytomności, drgawki pochodzenia mózgowego.
Rozpoznanie:
Wywiad,
Jednoczesne występowanie oddechu kwasiczego i objawów ocznych.
Postępowanie:
Zabezpieczyć truciznę,
W razie utraty przytomności ułożyć chorego w pozycji bocznej ustalonej,
Jeśli chory reaguje na polecenia, wywołać wymioty,
Wykonać płukanie żołądka, jeśli alkohol został spożyty przed 2-4 godzinami,
Podać doustnie wysoko procentowy napój alkoholowy, który wypiera metanol z dehydrogenazy alkoholowej w wyniku czego nie powstają szkodliwe metabolity (w ciągu 30 minut podać 40% roztwór alkoholu etylowego w dawce 1,5-2,0ml/kg c.c., a następnie u pijących przewlekle 0,4ml/kg m.c/godz., u niepikjących 0,2ml/kg m.c./godz.).
MEDYCYNA RATUNKOWA W4 21.10.03