Przebudzenie się Afryki (1955-1963)
Wojnę o niepodległość Algierii poprzedziło uzyskanie niepodległości przez Maroko (2 III 1956) i Tunezję (15 VI 1956). Ogromną rolę odegrało 1,1 mln kolonistów francuskich - Algieria uznawana była za integralną część terytorium francuskiego (hasło Algieria Francuska). Z drugiej strony światowa opinia publiczna wyraźnie sprzyjała patriotom algierskim. Kolejni gubernatorzy podnosili liczbę wojsk francuskich w Algierii
Front de Liberation Nationale - Front Wyzwolenia Narodowego, któremu przewodniczył Ahmed Ben Bella był głównym politycznym kierownikiem powstania. Zjazd FLN w sierpniu 1956 postawił za cel niepodległość w postaci republiki demokratycznej. NA zjeździe wybrano Radę Narodową Rewolucji Algierskiej, która stała się najwyższym organem politycznym i wojskowym FLN; wojna stała się ogólnonarodową rewolucją.
Reakcja Paryża - hasło zawieszenia broni ze strony rządu Guy Molleta, który doszedł do władzy w 1956r. FLN nie podjął tej propozycji, ale nawiązał z władzami francuskimi półoficjalne kontakty.
Rezolucja ZO NZ - 16 II 1957 domagająca się „rozwiązania pokojowego i demokratycznego”
Porwanie przywódców FLN - próby zdławienia za wszelką cenę FLN zaostrzyły stosunki Francji z Marokiem i Tunezją. 22 października 1957 miało odbyć się w Tunisie spotkanie sułtana Maroka, prezydenta Tunezji i przywódców FLN. Ben Bella i czterej inni przywódcy polecieli do Maroka, skąd na pokładzie marokańskiego samolotu udali się do Tunisu. Okazało się , że pilot był na usługach francuskiego wywiadu i wylądował w Algierze, gdzie przywódcy FLN zostali aresztowani. Zarówno Maroko, jak i Tunezja zerwały rokowania z Francją.
Nastąpiło zaostrzenie walki narodowowyzwoleńczej - 18 września1958proklamowana została Republika Algierska i powstał rząd Tymczasowy, który w następnych tygodniach uznały liczne państwa. Kolonizatorzy nadal chcieli siłą zaprowadzić porządek - masakra tunezyjskiego miasteczka Sakiet Sidi Youssef 8 II 1958 r. pod pretekstem rozbicia skoncentrowanej tam Armii Wyzwolenia Narodowego, co spowodowało falę oburzenia nie tylko na świecie, ale i we Francji. Miesięczny kryzys rządowy we Francji. Koloniści algierscy domagali się utworzenia Komitetu Ocalenia Publicznego i obrony Algierii Francuskiej. 13 maja generałowie gaullistowscy dokonali puczu i utworzyli Komitet Ocalenia Publicznego, na którego czele stanął gen. Jacques Massu - śmiertelny kryzys IV Republiki
Prezydent de Gaulle został poproszony o zapobieżenie groźbie wojny domowej . De Gaulle powołał 1. czerwca 1958r. rząd, który otrzymał inwestyturę i specjalne pełnomocnictwa.
Otwarcie dni pojednania przez de Gaulla - oznaczało to zarówno unikanie hasła Algierii Francuskiej, jak i zapowiedzi niepodległości oraz dążenie do kompromisowego „pokoju dzielnych”. Algierczycy wbrew apelowi FLN nie zbojkotowali referendum konstytucyjnego - 80% frekwencji. 16 IX 1959 de Gaulle proklamował zasadę samostanowienia ( w postaci całkowitej niepodległości lub secesji, pełnej asymilacji z Francją albo autonomii i stowarzyszenia z metropolią. Generał nie proponował jednak zawieszenia broni.
1960 - nowa faza konfliktu, wzmocnienie FLN wyposażeniem z Układu Warszawskiego. Skrajne koła kolonistów zaczęły oskarżać gen. De Gaulla o zdradę i zorganizowały w największych miastach Algierii tydzień barykad (23-30 I 1960). Armia algierska pozostała wierna de Gaullowi. Decyzja generała o podjęciu rozmów z TRRA i wysunięcie hasła Algierii Algierskiej stowarzyszonej z Francją i pozbawionej Sahary. Rozmowy odbyły się w Melum - czerwiec 1960 r.Żądanie kapitulacji armii algierskiej doprowadziło do zerwania rozmów
Referendum we Francji w sprawie algierskiej 8 I 1961 - 75% francuzów i 65% Algierczyków opowiedziało się za samostanowieniem - zadowolenie TRRA z wyniku referendum
Rozpoczęcie rokowań 18 maja 1961r. na granicy francusko - szwajcarskiej w Evian. Brak zgody na proces pokojowy ze strony zwolenników Algierii Francuskiej. W nocy z 21 na 22 kwietnia wyuchł w Algierze pucz generałów, którzy utworzyli Dyrektoriat i zamierzali przejąć władzę ( generałowie Salan, Challe, Zeller i Jouhaud). Część poddała się, częśćźź przezszła do podziemia, tworząc Organizację Tajnej Armii, która rozpoczęła działania terrorystyczne.
Porozumienie w Evian - 18 III 1962. Francja uznała niepodległość Algierii łącznie z Saharą, uwarunkowaną jedynie referendum przewidzianym na 1 lipca tego roku. Niepodległa Algieria miała pozostać związana z Francją umowami o współpracy( przynależność do strefy franka i do unii celnej, gwarancja praw majątkowych i osobistych kolonistów francuskich oraz wspólne eksploatowanie ropy saharyjskiej.Przez trzy lata Algierczycy mogliby korzystać z podwójnego obywatelstwa, a Francuzi przez ten okres mieli prawo utrzymywać w Algierii 90 - tysięczną armię. Referendum we Francji - 8 kwietnia 1962 - 90% za postanowieniami z Evian - OAS wzmogła terror - 800 tys kolonistów francuskich zuszonych do opuszczenia Algierii
Akceptacja postanowień eviańskich przez FLN na zjeżdzie w Trypolisie VI 1962. Referendum w Algierii 1 VII 1962 - Algierczycy za niepodległością i porozumieniami z Evian. 2 VII 1962 proklamowanie niepodległości Algierii, którą nazwano Algierską Ludową Republiką Demokratyczną. Jej pierwszym premierem, a nmastępnie prezydentem został Ben Bella
Przełom w procesie dekolonizacji Czarnej Afryki
Pokojowa dekolonizacja Afryki Zachodniej i Równikowej - na wniosek ministra terytoriów zamorskich parlament fr przyjął 23 czerwca 1956 r. ramową ustawę, która głosiła, że Republika Francuska jest „jedna i niepodzielna”, zapowiadała jednak posunięcia decentralizacyjne - rozszerzenie kompetencji wybieranych zgromadzeń lokalnych . W rok później poistanowiono, że zgromadzenia lokalne będą wybierać rady rządowe.Federacje Francuskiej Afryki Zachodniej i Francuskiej Afryki Równikowej nazwano „grupami terytoriów”, na których czele postawiono wysokich komisarzy Republiki Francuskiej. Każdy z nich miał do pomocy wielką radę, złożoną z delegatów zgromadzen lokalnych.
Togo- proklamowanie republiki autonomicznej w ramach Unii Francuskiej 1 IX 1956 (choć ONZ nie zgodziło się na takie rozwiązanie), proklamowanie niepodległości 24 IV 1960
Kamerun - od maja 1957 statut republiki autonomicznej , partyzanci domagają się jednak rzeczywistej niepodległości. Proklamowanie niepodległóśi na zasadach federalnych. Następnie przyłączyła się do niego część dawnego Kamerunu Brytyjskiego
Zastąpienie Uni Francuskiej - Wspólnotą Francuską przez konstytucję z 1958 r. Wszystkie posiadłości francuskie w Czarnej Afryce i Madagaskar głosowały za konstytucją i przynależnością do Wspólnoty francuskiej. Wyjątek stanowiła Gwinea, która natychmiast stała się państwem niepodległym.
De Gaulle zdecydował o wprowadzeniu do konstytucji z 1958 prawa terytoriów afrykańskich do samostanowienia, działał przykład Gwinei
Senegal i Sudan Francuski utworzyły federację Mali kierowaną przez Leopolda Senghora i Modibo Keitę. 1959 - żądanie pełnej suwerenności.Francuska ustawa konstytucyjna - możliwość uzyskanie niepodległości przez członków Wsolnoty zarówno na zasadzie porozumienia, jak i umownego przystąpienia do niej państwa niepodległego. Niepodległość Senegalu - 19 VI 1960, rozpad federacji Mali, uznanie niepodległości Repuliki Mali
Niepodległość na zasadach umownych - Madagaskar 26 VI 1960, Kongo 15VIII 1960, Gabon 17 VIII 1960, Republika Środkowoafrykańska 13 VIII 1960, Czad 11 VIII 1960
„Kraje Ententy”- sięgnęły po niepodległość Wybrzeże Kości Słoniowej VIII 1960, Dahomej 1 VII 1960, Górna Wolta 5 VIII 1960, niger 3 VIII 1960. Mauretania także wystąpiła ze Wspólnoty po uzyskaniu niepodległości 19 X 1960
do kierowania tą neokolonialną wspólnotą umowną powołano w Paryżu w 1961 Ministerstwo Współpracy
Rpzpad imperium brytyjskiego - niepodległość Ghany (dawne żłote wybrzeze) 6 III 1957 (głównie za sprawa Kwame Nkrumaha), przykład Ghany oddziałuje na inne państwa, Nigeria - przekształcenie autonomii w niepodległość ( 1X 1960), nadal w ramach Wspólnoty Brytyjskiej, Tanganika - hasło niepodległości wysunęła partia TANU, proklamowanie niepodległości 28 XII 1961, premierem Julius Nierere. Spacyfikaownie ruchu Mau-Mau w Kenii i przyznanie jej pewnej samorządności 1958. Zwycięstewo partii KANU pod przewodnictwem Yomo Kenyatty. Wybory w maju 1963 przyniosły Kanu 75 % poparcia. 12 grudnia 1963 proklamowanie niepodległości
Uganda - uzyskanie niepodległósci 9 XII 1962, weszła w skład Wspólnotry Brytyjskiej, Zanzibar niep 10XII 1963
w Afryce poludniowo - wschodniej od 1953 istniała federacja Afryki środkowej - Federacja Rodezji iniasy. W Zgromadzeniu federalnym biali mieli przytłaczającą większość - walka czarnych patriotów przeciwko białym i przeciwko Federacji - najsilniejsze wystąpienia nacjonalistów Niasy (hastings Banda). Po rozwiazaniu federacji niasa otrzymała niepodległość jako Republika Malawi
Rodezja pólnocna - złoża miedzi. Walkę z federacja prowadził tu Kenneth Kaunda - przeciwko segregacji rasowej. Na czele United Independence Party doproewadził do niepodległości 24 X 1963, rok póżniej proklamował republikę Zambii
Rodezja południowa - biali orędownikami segregacji i federalizmu. Żądanie niepodległości dopiero po rozwiązaniu fefedracji 31 XII 1963. Orędownikiem reform politycznych Joshua Nkomo
Związe Południowej Afryki - ide4ologia aparthaidu ( National Party, tajne stowarzyszenie Braterstwo) . Początek lat 60. - organizacja bantustanów, do którytch tłoczono kolorowa ludność. Kampania nieposłuszeństw cywilnego - African national Congress z Johnem Luthulą na czele i Pan African Congress pod przewodem Roberta Subukwe demonstracja w Sharpeville w 1960 dała policji pretekst do zamordowania 69 osób. Fala oburzenia na świecie, wystąpienie ZpA ze Wspólnoty, niepodległość Republiki Południowej Afryki. Stosowanie wobec RPA sankcji ekonomicznych.
Kolonie portugalii polityka asymilacji i przekształcania poszczególnych terytoriów w prowincje portugalskie, paternalizm antyrasistowski
Angola - zalozenie w 1956 Ludoego Ruchu Angolii, MPLA. Ruch ten w 1959 z Konakri, gdzie miał siedzibę skierował petycję do rządu portugalskiego w sprawie przyznania angoli prawa do samostanowienia w drodze umowy. Aresztowanie Neto i jego zwolenników. Represje. MPLA zwróciła się z apelem do ONZ, a w 1961 rozpoczęła wojnę partyzancką. Na polnocy kraju unia ludności angoli wzniecila powstanie pod wodzą Roberto Holderna - utworzył on front de Liberation Nationale de l'Angola, który sformułował emigracyjny rząd rewolucyjny w Algierze. Różne tendencje odśrodkowe w MPLA i FLNA, co wydłużyło czas odzyskiwania niepodległości przez Angolę
Mozambik - wpływ Tanganiki i Kenii. Cxzerwie 1962 - utworzenie Frontu Wyzwolenia Mozambiku (FRELIMO) - na czele prof. Eduard Monlande. Front rozpoczął szkolenie oddziałówzbrojnych w Algierii i w Zjednoczonej Republice Arabskiej - działania partyzanckie.
Kryzys Kongijski
1. Afryka belgijska - szczególna kolonia Czarnej Afryki - największa, bogata w miedz, uran i inne surowce. Konstytucja belgijsksa 1955 proklamowała Kongo terytorium narodowym, w rzeczywistości nadal było administrowane przez urzędników z Belgii, utrzymywane w posłuszeństwie prze4z misjonarzy i eksploatowane przez wielkie korporacje międzynarodowe. W 1956 opracowano plan przewidujacy emabcypacje polityczną Afryki Belgijskiej dopiero za 30 lat. Tymczasemna pow. 2 340 000 km2 żyło 13 mln tubylców i tylko 100 tys. Białych. Eksperyment wyboró municypalnych w 3 miastach - większośc uzyskało ABAKO, a jego przywódca Joseph Kasavubu został merem jednej z dzielnic stołecznych i zaczął domagać się zmian demokratycznych. Hasła niepodlegościowe wysuwał także stojący na czele Kongijskiego Ruchu Narodowego, Patrice Lumumba. Ogromny wpływ wydarzeń w Ghanie.
2. wpływ niepodległości Gwinei i Konga Brazaville - zakaz zwołania przez ABAKO wiecu solidarności z tymi państwami doprowadził do starć z policją, w których zginela setka Kongijczyków. Kasavubu aresztowany, a ABAKO rozwiązane 13 stycznia 1959 w przemowieniu radiowym król Baudouin zapowiedział niepodległość Konga , do ktorej drogą byłyby powszechne wybory władz lokalnych oraz przekształcenie Rady Gubernatora w Izbę i rady Kolonialnej w Senat. Rozruchy jednak nie ustawały
3. brukselska konferencja okrągłego stołu I - IV 1960, [przedstawiciele 14 partii domagali się natychmiastowej niepodległości, podczas gdy rzą d belgijski chciał najpierw nadać Kongu ustawe zasadniczą i przygotować „traktat w sprawie współpracy belgijsko - kongijskiej”
4. Niepodległość Konga - parlament belgijski uchwalił ustawę zasadniczą, na mocy której Kongo otrzymsalo konstytucję parlamentarną. Premierem - Patrice Lumumba, prezydentem Joseph Kasavubu. 30 czerwca król proklamował niepodległość Konga
5. Wewnętrzne trudności : brak kadr urzędniczych, nieprzychylnośc dawnej administracji , aparat korporacji ponadnarodowych
6. 5lipca 1960 wybuch w Leopoldville buntu żołnierzy kongijskich, którzy domagali się odesłania oficerów belgijskich, poparcie buntu przez miejscowa ludność; secesja katangi 11VII1960 i proklamowała niepodległość, którą firmował moise Czombe. Kasavubu i Lumumba zwrócili się o pomoc do ONZ. Decyzja o wyslaniu błękitnych hełmów - kierowanie akcją powierzono Rulphowi Bunche'owi
7. Z inicjatywy kolonizatorów - secesja bogatej w diamenty Kasai, której królem został bproklamowany Kalondji. Konflikty na linii Kasavubu - Lumumba . Siły ONZ nie sprzeciwiają się secesji. Wsparcie ONZ dla obalenia Lumumby. 14 IX kolejnego zamachu stranu dokonał Joseph Mobutu , dotychczasowy szef sztabu. Zawiesił funkcjonowanie obu izb, prezydenta, premiera. W styczniu 1961 zamordowano Lumumbę - wywiad amerykański miał w tym udział. Pretensje ZSRR do daga Hammarskjólda w rok później zginął w wypadku lotniczym w Kongu. Jego funkcje przejął polityk z Birmy, U Thant.
Zwolennicy Lumumby pod przewodnictwem Antoine Gizenga opanowali prowincję wschodnią ze stolicą w Stanleyville. Na początku 1961 r. w kongo działalło 15 niezależnych rządów. ONZ doprowadziło do powrotu prezydenta Kasavubu i do jego wspołpracy z Mabutu Luty 1961 - ONZ zaproponowała plan rekonstrukcji Konga. Na czele rządu stanął Cyrille Adula, aresztowanie Gizengi i Kalondjiego. Skuteczna ofensywa przeciwko Katandze - XII 1962.
1964 - wycofanie się sił ONZ z Konga. W listopadzie 1965 prezydenten został Joseph Mobutu
Wspólpraca międzynarodowa państw afrykańskich
Pierwsza konferencja niepodległych państw afrykańskich w Akrze IV 1958 - przedstawicielew Etiopii, Ghany, Libii, Liberii, Maroka, Tunisu, Sudanu i ZRA. W przyjętej 22 kwietnia deklaracji uczestnicy podkreślili przywi,ązanie swoich rządów do celow ONZ i zasad Bandungu oraz wolę obrony jedności iniezależności. Konferencja ta zainspirowała zwołanie kolejnych konferencji narodów Afryki - w Akrze w grudniu 1958, w Tunisie w styczniu 1960, w Kairze w marcu 1961
Druga konferencja niepodległych państw afrykańskich w Addis-Abebie - 14 - 24 VI 1960 - proklamowanie roku Afryki, 16 rezolucji, problemy współpracy gospodarczej i politycznej państw afrykańskich
Inicjatywa utworzenia panafrykańskiej organizacji międzynarodowej.
1960 - udział przywódców państw afrykańskich w XV sesji ZO NZ, która z inicjatywy radzieckiej uchwaliła deklarację w sprawie przyznania niepodległości krajom i narodom zależnym,
24 XI 1961 - rezolucja ZO w sprawie przekształcenia kontynentu w strefę bezatomową
Grupa Casablanki - przejawem prób łączenia państw i tworzenia ich związków. Zalążkiem - powstały w 1961r. Związek Państw Afrykańskich (Republika Mali przyłączyła się do konstytucyjnego związku Ghany i Gwinei. W styczniu 1961 powstała grupa Casablanki= ZPA +maroko + ZRA + Algier + LIBIA - uzgodnienie jednolitej polityki wobec wojny algierskiej oraz interwencji w Kongo, pełnego wyzwolenia kontynentu i wobec problemu palestyńskiego
Instytucjonalizacja regionalizmu afrykańskiego od OJA do Unii Afrykańskiej
Pierwsze działania integracyjne : pierwswze idee panafrykanizmu zrodziły się na przełomie XIX i XX wśród afroamerykańskich działacxy z Karaibów i Ameryki Północnej - walka przeciwko kolonializmowi i w obronie sprawiedliwości i godności każdego człowieka. Były to osoby wywodzące się z wąskich elit - główni przedstawiciele: Sylwester Williams z Trynidadu, William E.B. Du Bois z USA, Marcus Garvey z Jamajki, Lamine Senghor z Senegalu, Jomo Kenyatta z Kenii i Kwame Nkrumah z Ghany; zróżnicowanie poglądów:mniej radykalne mówiły o równosci ras i konieczności reform w koloniach, inne - poityczne wyzwolenie i wzajemne wsparcie narodów uciskanych; ideologia negritude - specyfika czarnej świadomości
propozycja Kwame Nkrumaha - zaprosił on w kwietniu 1958 do Ankary przywódców innych niezależnych państw afrykańskich na I Konferencję niepodległych państw Afrykańskich ( Liberia, Etiopia, Egipt, Tunezja, Maroko, Sudan, Libia oraz Ghana, RPA odmówiła udziału. Propozycja Nkrumaha dotycząca utworzenia stałej instytucji, która reprezentowałaby kontynent na forum międzynar. nie zyskała jednomyślnego poparcia.
pozarządowa konferencja narodów afryki grudzień 1958 - problemy antykolonializmu, antyimperializmu, antyrasizmu, niezaangażowania.
II Konferencja ludów Afryki w 1960 w Tunisie, III Konferencja w 1961 w kairze
Przełom lat 50/60 - tworzenie regionalnych związków: 1959 deklaracja o unii Ghany i Gwinei. 1961 przylączenie się Mali - Unia przyjęła nazwę Związek Państw Afrykańskich; 1958 - powołanie panafrykańskiego Ruchu Wolności Afryki Wschodniej i Środkowej; kilka nieskutecznych inicjatyw: Rada Przymierza, Stowarzyszenie Państw dorzecza Senegalu, Unia Celna Afryki Zachodniej i Środkowej)
kolejne konferencje - w Monrowii( sierpień 1959) i w Addis Abebie ( czerwiec 1960) - konieczność zlikwidowania kolonializmu, 1960 - rokiem Afryki, wzmocnienie ruchów narodowych
powstanie Organizacj Jedności Afrykańskiej: na szczycie w Addis Abebie w 1963 spotkały się delegacje 31 państw oraz 20 partii i organizacji z krajów pozostających w kolonialnej zależności, powstały 3 grupy transterytorialne:
„grupa Brazaville” - powołana w grudniu 1960 przez konserwatywnych przywódców - kamerun, Republika Środkowej afryki, Czad, kongo - Brazaville, Dahomej, gabon, Wybrzeże Kości Słoniowej, Madagaskar, Mauretania, Niger, Senegal, Górna Wolta) - postulat poszanowaqnia istniejących granic i nieingerencji w sprawy wewnętrzne państw
radykalne państwa - algieria, Egipt, ghana, gwinea, Mali, maroko, libia - grupa Casablanki - promowanie wizji Stanów Zjednoczonych afryki oraz wspólpracy ekonomicznej i budowa systemu bezpieczeństwa kontynentalnego
w sierpniu 1961 w Monrowii odbyła się konferencja państw z grupy Brazaville, większość byłych koloni brytyjskich oraz Libia - grupa Monrowii - opowiedzenie się za niezależnością każdego kraju w rozwiązywaniu problemów wewnętrznych, za przyśpieszeniem rozwoju gospodarczego i koordynacją działań politycznych wszytkich państew
inicjatywa cesarza Hajle syllasje I - w maju 1963 konferencja w Addis Abebie - kwestia integracji afryki bądż w postaci federacji, bądź związku niezależnych państw - przyjecie etiopskiego projektu Karty. 2 postawy wobec zjednoczenia: Nkrumah i obote - premier ugandy za silna ponadnarodową unifikacją, na przeciwnym biegunie - Leopold Sedar Senghor (Senegal), Naser(Egipt), Ahmad Ben Bella wątpili w sukces zjednoczenia. Z inicjatywy nkrumaha ustalono ostateczną nazwę organizacji, a dzień przyjęcia Karty - 25 maja uznano za dzień Afrykańskiego Wyzwolenia. Sygnaturiaszami karty było 30 niepodległych państw afrykańskich, późniejpodpisały ją Togo i Maroko. Karta OJA zobowiązywała sygnatariuszy do umacniania jedności i solidarnści państw afrykańskichoraz do poszanowania ogólnodemokratycznych zasad stosunków międzynarodowych i poszanowania praw człowieka. Dlatego rok. 1963 miał w dziejach Afryki przełomowe znaczenie.
Nowa rola Afryki 1963 - 1969 - walka OJA o pełną dekolonizację kontynentu. Konferencja założycielska podjęła kroki w sprawie intensyfikacji walki z kolonializmem - Komitet Wyzwolenia OJA - przedstawiciele 9 państw (Algieria, Etiopia, gwinea, Kongo L, nigeria, Senegal, Tanganika, uganda i ZRA). Siedziba - Dar es-Salam
jesien 1963 - zerwanie przez członków OJA stosunków dyplomatycznych z RPA i Portugalią, bojkot handlowy i komunikacyjny obu krajów, utworzenie dwóch biur do spraw sankcji, utworzenie Biura OJA do kontaktów z państwami europejskimi w sprawach dekolonizacji Afryki
Utrudnienia w dekolonizacji: cała sieć układów i porozumień z państwami zachodnimi, nierównoprawnych, aktywność USA, które dążyły do zdyskontowania swego braku udziału w kolonialnej przreszłości kontynentu, brak wykształconych i doświadczonych kadr w dyplomacji
Spadek wpływów brytyjskich: fiasko próby zawarcia przez Londyn „paktu bezpieczeństwa zbiorowego” z Kenią, Ugandą i Tanganiką. Proklamowanie niepodległości Malawi (6VII 1964), Zambii ( 24 X 1964), Gambii w ramach wspólnoty brytyjskiej ( 18 II 1965)
konflikt w Rodezji Południowej - rodezyjski front kolonistów Rodezji Południowej dążył do utworzenia państwa rasistowskiego. Wbrew londynowi i śwoiatowej opinii publicznej, premier Ian Smith ogłosił 11 XI 1965 „jednostronną deklarację niepodległości”, która miała zapewnić 240 tys. białej ludności panowanie nad 5 milionami Murzynów. Ani ONZ, ani WB ani żadne państwo nie uznały tego faktu. Mozambik naruszał embargo na ropę dla Rodezji. 1968 - ZO NZ zaleciło Radzie, by zażądała od Londynu interwencji wojskowej. Odmowa Londynuh. Kompromisowa rezolucja RB uznająca walkę narodu Zimbabwe za słuszną i wzywająca do szerokiego bojkotu reżimu Smitha. Rządy zachodnie nie dołożyły jednak starań, by ich spółki rzeczywiście bojkotowały Rodezję Płd. Umocnienie się reżimu Smitha. Referendum wśród białej ludności - proklamowanie repuliki Rodezji - 2 III 1970
uznanie przez Londyn niepodległości Botswany ( 30 IX 1966), Lesotho (4 X 1966) i suazi (6 IX 1968) - pozostały one jednak w zależności od RPA. Wprowadzenie przez RPA polityki apartheidu w Afryce Południowo - Zachodniej. W tej sytuacji ZO uchwaliło, że uzyska ona niepodległość jako Namibia w czerwcu 1968 r. RPA odmówiła realizacji tej uchwały i utworzyła w Namibii 7 bantustanów.
posiadłości portugalskie - niskie tempo procesu dekolonizacji. W Angoli - ostra rywalizacja miedzy MPLA a FNLA, tendencje odśrodkowe. W Mozambiku - od września 1964 - wojna partzancka, 1965 - powstanie powszechne, okrutne represje portugalskie, sprzeczności w łonie FRELIMO, zamordowanie lidera Edouarda Mondlane. Walką w Gwinei kierowała Afrykańska Partia Niepodległości, utworzona przez Amilcara Cabrala w 1963
Przeciwdziałanie przez OJA neokolonializmowi - utworzenie Afrykańskiego Instytutu Rozwoju Gospodarczego w Dakarze i Afrylkańskiego banku Rozwoju w Chartumie.1966 - formowanie związków gospodarczych między 4 subregionami: wschodnioafrykańskim, północnoafrykańskim, środkowoafrykańskim i zachodnioafrykańskim
Polityka Francji wobec państw Afryki - umowy i porozumienia francji z 17 państwami czarnej afryki z lat 1960 - 63 o współpracy gospodarczej, finansowej, kulturalnej, wojskowej i technicznej - układy te ogranoiczały suwerenność państw afrykańskich
Grupa państw afrykańskich na forum ONZ - pierwszy szczyt afrykański postanowił utworzyć w ONZ „bardziej efektywną grupę afrykańską”, 11 X 1965 rezolucja ZO w sprawie współpracy między ONZ a OJA.OJA za ruchem państw niezaangażowanych, ideą rozbrojenia, bezpieczeństwa i pokoju. 1963 - z inicjatywy państw afrykańskich rewizja karty NZ, która weszła w życie 2 lata później - wzrost liczby niestałych członków z 6 do 10, przy czym czarna Afryka dysponowała odtąd 3 miejscami w tym gronie.
dominacja problematyki afrykańskiej w systemie ONZ - w 1962 - 32% rezolucji bezpośrednio lub pośrednio związanych było z kontynentem afrykańskim, w 1970 - 75% zagadnień dotyczyło afryki
Na drugim szczycie w Akrze - 21-25 X 1965 - rezolucja mówiąca o potrzebie pokojowego rozwiązywania konfliktów na całym świecie
OJA wobec konfliktu izraelsko - arabskiego w czerwcu 1967r. OJA wyraziła swe wspólczucie dla ZRA jako swego członka, lecz nie interesowała się losem Syrii i Jordanii.Brak zgodności panstw afrykańskich
Temat 11: KRYZYS SOMALIJSKI
1)proces rozpadu państwa
-1960r. powstała Somalia z połączenia angielskiego protektoratu(Somali Brytyjskie) i włoskiego terytorium powierniczego(Somali Włoskie)
-1969r. zamach stanu, prezydent Shermarke zamordowany, władzę przejęła wojskowa Najwyższa Rada Rewolucyjna. Nowe władze z Mohammedem Siad Barre na czele nawiązały współpracę z ZSRR. Somalia stała się państwem socjalistycznym.
-1976r. powstała Somalijska Rewolucyjna Partia Socjalistyczna
-1977r. wojna z Etiopią o etiopski Ogaden(zamieszkany niemal wyłącznie przez Somalijczyków). ZSRR uznało Somalię za agresora i poparł Etiopię, dlatego Somalia zwraca się w stronę USA.
-koniec lat 80-tych-zaczynają się konflikty klanowe w Somalii. Siad Barre wprowadził politykę polegającą na zwalczaniu członków głównych plemion, które mogłyby zagrozić jego panowaniu.
-USA odwróciły się od rządów Barre, opozycyjne klany postanowiły więc wykorzystać sytuację i obalić jego dyktaturę
-1991r. partyzantom udaje się wkroczyć do Mogadiszu i zmusić Siada Barre do ucieczki(po 22 latach rządów). Władzę przejął Zjednoczony Kongres Somalijski(jego liderzy Mohammed Farah Aidid i Mohammed Ali Mahdi).
-kraj znowu pogrążył się w anarchii z powodu podziału na zwalczające się frakcje
-znowu zaczęły się konflikty pomiędzy poszczególnymi klanami, przestały działać instytucje państwowe, dochodziło do kradzieży i gwałtów, zwłaszcza na ludności cywilnej, która chroniła się w obozach dla uchodźców
-walki pomiędzy Zjednoczonym Kongresem Somalijskim a Somalijskim Ruchem Patriotycznym toczyły się na południu kraju. Na północy było w miarę spokojnie, ujawniły się tam silne tendencje separatystyczne, które doprowadziły do utworzenia przez Somalijski Ruch Narodowy nowego państwa-Republiki Somalilandu. Tej proklamacji jednak nie uznało żadne państwo. Pojawiła się groźba rozpadu państwa.
-7.VI.1991r. konferencja pokojowa w Dżibuti, dzięki mediacji Włoch i Egiptu, wzięły w niej udział zwalczające się ugrupowania, które wkrótce podpisały tzw. ugodę z Dżibuti(przewidywała zaprzestanie walk, wolne wybory i ustanowienie rządu tymczasowego). Porozumienie to nie weszło w życie. Znowu wybuchły walki
-27.I.1991r. siły Zjednoczonego Kongresu Somalijskiego weszły do stolicy Somalii Mogadiszu, prezydentem został Mahdi. Okazało się jednak, że w samej partii występują podziały. Gen. Aidid-rywal Mahdiego-wybrany na przewodniczącego Zjedn. Kongresu Somalijskiego, postanowił obalić Mahdiego i sam przejąć władzę
-nastąpił ostateczny rozłam w Zjedn. Kongresie Somalijskim- powstał Zjednoczony Kongres Somalii/Sojusz Ocalenia Somalii(USC/SSA) z Mahdim na czele oraz Somalijski Sojusz Narodowy(SNA) gen. Aidida.
-ta rywalizacja już całkowicie zrujnowała kraj. Próbę załagodzenia konfliktu podjęła ONZ w 1992r-zaproponowała zawieszenie broni, którego nie zaakceptowała jedynie partia Aidida(SNA)
-zorganizowano spotkanie dwóch głównych rywali(Aidida i Mahdiego), zakończone podpisaniem 3-miesięcznego zawieszenia broni
2)działania ONZ w Somalii
-w tym czasie w Somalii zapanował chaos, nędza i głód. To spowodowało utworzenie misji ONZ, tzw. UNOSOM
-uzbrojone oddziały Aidida ostrzeliwały wojska UNOSOM, co utrudniało niesienie pomocy. Na forum ONZ propozycja wysłania liczniejszych sił pokojowych do Somalii w ramach misji peacemaking(zwolennikiem ówczesny sekretarz generalny Butrus Ghali)
-9.XII.1992r. rozpoczęła się w Somalii, z inicjatywy ONZ operacja „Przywrócić nadzieję”. W Somalii wylądowali żołnierze w ramach sił UNITAF, które miały współpracować z UNOSOM w niesieniu pomocy i zapewnieniu bezpieczeństwa
-koniec grudnia 1992r. z inicjatywy amerykańskiej odbyło się kolejne spotkanie Aidida z Mahdim, podczas którego zawarli oni rozejm, ale na krótko. Znowu odżyły walki
-1993r. konferencja w Addis Abebie, większość zwalczających się ugrupowań zgodziła się na zawieszenie działań zbrojnych
-27.III.1993r. porozumienie głównych partii somalijskich, powstała Tymczasowa Rada Narodowa
-4.V.1993r. kolejna misja pokojowa ONZ UNOSOM II przejęła dowództwo od UNITAF nad operacją „Przywrócić nadzieję”. Oddziały były słabo uzbrojone. Gen. Aidid oskarżył ONZ o naruszenie mandatu, jaki siły UNOSOM II miały realizować. Zastawił zasadzkę, w której zginęło kilkudziesięciu żołnierzy pakistańskich oraz amerykańskich. To spowodowało decyzję o wycofaniu oddziałów amerykańskich z Somalii. Powoli zaczęły opuszczać Somalię wszystkie kontyngenty UNOSOM II.
-ONZ zagroziła wstrzymaniem pomocy zagranicznej, jeśli nie dojdzie do zgody. Gen. Aidid i Mahdi zgodzili się wysłać swoich reprezentantów na spotkanie z przedstawicielem ONZ w celu omówienia warunków konferencji pokojowej
-24.III.1994r. konferencja w Nairobi, dwaj przywódcy podpisali „Deklarację pojednania narodowego”-zgoda na przerwanie ognia i dobrowolne rozbrojenie oraz przywrócenie pokoju w kraju. Nie oznaczało to jednak zaprzestania walk pomiędzy rywalizującymi frakcjami
-1995r. ostateczne wycofanie sił pokojowych ONZ z Somalii
3)wysiłki na rzecz przywrócenia pokoju i odbudowy państwa
-Gen. Aidid zwołał konferencję niektórych somalijskich ugrupowań, które wybrały go tymczasowym prezydentem. Nie dawało mu to jednak dużej władzy, gdyż kontrolował tylko niewielki obszar kraju
-1996r. walki między Aididem a Mahdim i ich sojusznikami. Aidid został ranny i wkrótce zmarł. Jego następcą został syn Husejn Mohammed Aidid
-większość konfliktów rozgrywała się teraz pomiędzy głównymi ugrupowaniami klasowymi
-pojawiły się próby pokojowego rozwiązania konfliktu
-3.I.1997r. w Soderze (Etiopia) liderzy licznych klanów i grup rodowych podpisali „Deklarację narodowych zobowiązań”. Utworzono Radę Ocalenia Narodowego, która miała doprowadzić do powołania Tymczasowego Rządu Centralnego. Układ z Sodery miał wielu przeciwników
-rywalizacja o wpływy w Somalii między Kenią a Etiopią(chciała wpływu na sytuację wewnętrzną kraju)
-propozycja pokojowa Egiptu. 12.XI.1997r. Kair, podpisanie przez przywódców klanów Somalijskiej Deklaracji Zasad(sygnatariuszami m.in.Husejn Aidid i Mahdi), zapowiedziano zawieszenie broni
-1998r. Egipt znowu doprowadza do podpisania przez 3 przywódców klanów: Husejna Aidida, Mohammeda Ali Mahdiego oraz Mohammeda Qanyare Afraha(lidera frakcji USC kontrolującej część Mogadiszu)porozumienia o wspólnej administracji Mogadiszu. Utworzono tzw. Administrację Benadiru. Był to kolejny sukces dyplomacji egipskiej
-1998r. w płn-wsch Somalii ustanowiono autonomiczny region Puntland(wcześniej w 1991r. niepodległość ogłosił Somaliland)
-przykłady Somalilandu i Puntlandu pokazały, że powołanie efektywnej administracji przez większe klany jest możliwe na terenach przez nie zamieszkanych. Pojawiła się koncepcja „blokowa”-oficjalna strategia rozwiązania kryzysu somalijskiego promowana przez organizację regionalną Międzyrządowa Władza ds. Rozwoju(IGAD), skupiająca państwa Rogu Afryki(Dżibuti, Etiopia, Erytrea, Kenia, Somalia, Sudan, Uganda). Ta koncepcja zakładała utworzenie państwa federalnego, składającego się z 5-6 regionów z dużą autonomią(2 z nich już istniały: Somaliland i Puntland)
-podobną koncepcję miały Włochy-pomysł utworzenia kilkunastu regionów(emiratów)-miałyby powstać Zjednoczone Emiraty Somalijskie. Ten plan miał jednak zbyt wielu przeciwników
-koniec lat 90-tych-powstały dwa kolejne konkurujące ze sobą plany pokojowe: Libii oraz Dżibuti. Państwa te miały odmienne cele-Dżibuti chciało silnej Somalii, aby zmniejszyć rolę Etiopii w regionie. Libia natomiast(Al.-Kaddafi)chciała, poprzez zaangażowanie w konflikt zwiększyć swoje znaczenie w Afryce.
Plan libijski-utworzenie rządu opartego na dwóch głównych koalicjach ugrupowań somalijskich
-pojawiła się propozycja zwołania konferencjo pokojowej w Dżibuti(marzec/kwiecień 1999r.)
-przełomowe znaczenie w procesie pokojowym miało wystąpienie nowego prezydenta Dżibuti Guelleha na sesji Zgromadzenia Ogólnego ONZ-przypomniał on światu o przemocy i łamaniu praw człowieka w Somalii i wezwał Somalijczyków oraz wspólnotę międzynarodową do wspólnego rozwiązania konfliktu. Plan ten zyskał duże poparcie z zewnątrz, m.in. ze strony Ligi Państw Arabskich, OJA, ONZ, UE
-2.V.2000r. Somalijska Narodowa Konferencja Pokojowa. Przyjęto Tymczasową Kartę Narodową, która przewidziała wybór Tymczasowego Zgromadzenia Narodowego
-2000r. Tymczasowe Zgromadzenie Narodowe wybrało nowe władze-prezydentem został Abdulkkassim Salat Hassan -koniec tworzenia struktur władzy w Somalii
TEMAT 11:SPORY I KONFLIKTY ORAZ WSPÓŁPRACA REGIONALNA W AFRYCE
-Cele, zadania, organy OJA
Powstanie Organizacji Jedności Afrykańskiej wiąże się z rozwojem i nasileniem ruchu niepodległościowego w Afryce na początku lat 60-tych(1960r.-niepodległość uzyskało 17 państw-Rok Afrykański). Pojawiła się propozycja utworzenia organizacji obejmującej całą Afrykę, w ramach której państwa członkowskie znalazłyby rozwiązanie problemów oraz mogłaby zostać zrealizowana polityczna, gospodarcza i kulturalna jedność kontynentu.
Etapy realizowania idei jedności afrykańskiej:
1958r. Akra(Ghana) I Konferencja Niepodległych Państw Afryki
1960r. Addis Abeba(Etiopia) II Konferencja Niepodległych Państw Afryki. Podkreślono konieczność współpracy i jedności w skali całego kontynentu.
1963r. Addis Abeba-kolejna konferencja, na której uchwalono Kartę Organizacji Jedności Afrykańskiej. Była ona rozwiązaniem kompromisowym, wynikiem wspólnego stanowiska państw afrykańskich wobec kolonializmu. Ceremonia podpisania Karty odbyła się 25.V.1963r, dokument ten powoływał do życia ogólnokontynentalną organizację(jej siedzibą została właśnie Addis Abeba).
CELE:
umacnianie jedności i solidarności państw afrykańskich
koordynowanie i pogłębianie ich współpracy oraz wysiłków w celu stworzenia narodom afrykańskim lepszych warunków bytu
obrona ich suwerenności, integralności terytorialnej i niepodległości
zlikwidowanie kolonializmu w Afryce we wszystkich jego postaciach
popieranie współpracy międzynarodowej na podstawie Karty NZ i Deklaracji Praw Człowieka
Sformułowane zostały także ZASADY, którymi miały się kierować państwa członkowskie:
zasada równości wszystkich państw członkowskich
zasada nieingerencji w sprawy wewnętrzne państw
zasada poszanowania suwerenności i integralności terytorialnej każdego z państw oraz niezaprzeczalnego prawa do niezawisłości
zasada pokojowego rozstrzygania sporów drogą rokowań i mediacji, koncyliacji i arbitrażu
zasada bezwzględnego potępienia morderstw dokonywanych z pobudek politycznych, jak również z działalności wywrotowej prowadzonej przez sąsiednie państwa lub przez jakiekolwiek inne państwa
zasada bezwarunkowego oddania się sprawie całkowitego wyzwolenia terytoriów afrykańskich, które są jeszcze zależne
zasada nieprzystępowania do żadnych bloków
ORGANY OJA:
Zgromadzenie Szefów Państw i Rządów-najwyższy organ. Kompetencje-rozpatrywanie spraw dotyczących Afryki jako całości w celu skoordynowania i uzgodnienia całokształtu polityki organizacji
Rada Ministerialna-organ o charakterze międzyrządowym i plenarnym, najważniejszą kompetencją przygotowywanie sesji Zgromadzenia i wprowadzanie w życie jego decyzji
Sekretariat Generalny-ochrona dokumentów, pełnienie usług technicznych i administracyjnych, przygotowywanie dokumentów ratyfikacyjnych. Obok niego działały biura regionalne
Komisja Mediacji, Koncyliacji i Arbitrażu-jej skład i warunki działania ustalał odrębny protokół przyjęty w 1964r., ale Komisje powołano dopiero w 1968r.
-Specyfika zasad regionalnych
Zasada przynależności do określonego obszaru geograficznego i dążenie do pokojowego rozstrzygania sporów wyznacznikiem organizacji regionalnej. OJA określa się więc jako organizację regionalną, gdyż za podstawę doboru jej członków służy przynależność do kontynentu afrykańskiego.
-OJA a sytuacja na kontynencie
Jednym z głównych celów OJA była likwidacja kolonializmu we wszystkich jego postaciach. Do realizacji tego celu powołany został tzw. Komitet Wyzwolenia. Do jego zadań należało uzgadnianie pomocy udzielanej przez państwa afrykańskie ruchom narodowowyzwoleńczym oraz zarządzanie utworzonym w tym celu funduszem specjalnym. Komitet Wyzwolenia organizował tzw. `misje dobrej woli' dla prowadzenia rokowań(pierwsza taka misja utworzona została w 1963r. w Angoli). Uznanie ruchu wyzwoleńczego przez OJA polegało zwykle na wyborze jednego z działających na danym terytorium ugrupowań i przyjęciu go za jedynego reprezentanta danego terytorium. OJA dążyła do pogodzenia zwaśnionych ugrupowań wyzwoleńczych i lansowała politykę wspólnych frontów. Szczególnie zaangażowana była także w zwalczanie rasizmu na południu kontynentu.
-sprawa Angoli
11.XI.1975r. Angola uzyskała niepodległość na mocy układu podpisanego przez przedstawicieli Ludowego Ruchu Wyzwolenia Angoli MPLA, Narodowego Frontu Wyzwolenia Angoli FLNA i Narodowego Związku na rzecz Pełnej Niepodległości Angoli UNITA oraz przedstawiciela rządu portugalskiego. Powstał rząd koalicyjny, który jednak rozpadł się w niedługim czasie. Proklamowanie przez MPLA Ludowej Republiki Angoli spowodowało wzrost zaangażowania USA, RPA i ChRL po stronie FLNA i UNITA(państwa te obawiały się postępowego rządu i zwycięstwa MPLA. Natomiast państwa socjalistyczne-m. in. Związek Radziecki i Kuba popierały MPLA.
10.I.1976r. I nadzwyczajna sesja Zgromadzenia Szefów Państw i Rządów OJA, na tej sesji poruszono kilka problemów:1. stanowisko Afryki wobec utworzenia rządu koalicyjnego MPLA, FLNA i UNITA, 2. interwencja zbrojna RPA, 3. poparcie państw socjalistycznych dla Ludowej Republiki Angoli.
Sesja ta zakończyła się fiaskiem-połowa państw członkowskich poparła rząd Ludowej Republiki Angoli i przywódcę MPLA, połowa wypowiedziała się za nierealistyczną koncepcją rządu koalicyjnego.
Ostatecznie o postawie państw afrykańskich wobec problemu Angoli zadecydowało militarne zwycięstwo MPLA.
-RPA
1948r. krajem zaczyna rządzić Partia Narodowa, która buduje system apartheidu(segregacji rasowej). Przywódcy Partii Narodowej przystępują do wcielania w życie programu „bantustanizacji”, który stał się ucieleśnieniem celu apartheidu terytorialnego-podział RPA na państwo białych i państwa czarnych
1970r. premier RPA Vorster proponuje nawiązanie rozmów w sprawie zawarcia dwustronnych paktów o nieagresji na bazie uznania status quo w RPA, a więc polityki segregacji rasowej. W OJA zarysował się podział. Część państw opowiedziała się za „dialogiem”(głównie ze względu na obietnice ekonomicznych korzyści składane przez Vorstera).
1971r. Addis Abeba-sesja Zgromadzenia Szefów Państw i Rządów OJA w sprawie „dialogu”. Ostatecznie OJA odrzuciła ideę „dialogu” z rasistowskim reżimem RPA.
1975r. Dar es-Salaam-nadzwyczajna sesja Rady Ministerialnej OJA-poświęcona ustaleniu dalszej strategii państw afrykańskich wobec rasistowskiego południa. Przyjęto Deklarację z Dar es-Salaam, w której stwierdzono, że Afryka pomoże w podjęciu rokowań, których celem będzie ułatwienie przekazania władzy większości mieszkańców(RPA, Namibii i Rodezji), równocześnie jednak przygotuje się do walki zbrojnej, jeżeli środki pokojowe zostaną zablokowane. RPA znalazła się w międzynarodowej izolacji(głównie za sprawą jej zbrojnej interwencji w Angoli).
1976r. Vorster-premier, a następnie prezydent RPA ogłasza program „kontrolowanego osłabiania barier rasowych”, kontynuowany następnie przez jego następcę Bothę-spowodowane to było osłabieniem pozycji RPA w regionie(utrata sojusznika w postaci faszystowskiej dyktatury w Portugalii)
1989r. kolejnym prezydentem zostaje de Klerk-za swój główny cel stawia sobie stopniowe zlikwidowanie systemu apartheidu, przywódcy Partii Narodowej ostatecznie zrezygnowali z wcielania w życie programu „bantustanizacji”.
1990r. władze południowoafrykańskie zalegalizowały Afrykański Kongres Narodowy(ANC), a jego przewodniczący Nelson Mandela wypuszczony został z więzienia i oznajmił, że de Klerk będzie ostatnim białym prezydentem RPA, a kres systemu apartheidu jest już bliski.
30.VI.1991r. oficjalnie ogłoszono kres apartheidu
1994r. RPA staje się członkiem OJA
-Namibia
Była kolonia niemiecka w Afryce Południowo-Zachodniej, okupowana przez Związek Południowej Afryki, wcielona do systemu apartheidu. Po II wojnie Namibia znalazła się w sytuacji przejściowej od mandatu do powiernictwa ONZ. Zarówno ONZ, jak i OJA podejmowały próby rozwiązania kwestii statusu prawnego Namibii.. MTS w 1950r. stwierdził kontynuacje mandatu RPA, ale RPA domagała się uznania Namibii jako części jej suwerennego terytorium. Dochodziło do incydentów zbrojnych pomiędzy siłami RPA i namibijską partyzantką SWAPO. OJA we wspomnianej już Deklaracji z Dar es-Salaam postanowiła udzielić pomocy SWAPO i doprowadzić do przerwania okupacji Namibii, powołując specjalną komisję.
-Powstanie Unii Afrykańskiej
W latach 90-tych OJA znalazła się w kryzysie, wynikającym głównie z podziałów politycznych i ideologicznych pomiędzy współczesnymi państwami afrykańskimi. OJA została rozwiązana 8.VII.2002r., a jej miejsce zajęła Unia Afrykańska powołana 9.VII.2002r. na szczycie w Durbanie. Już w 2000r. libijski przywódca Muammar Kadafi zaproponował utworzenie „Zjednoczonych Stanów Afryki”, dlatego uważany jest on za „ojca duchowego” UA. Siedzibą UA pozostała siedziba OJA, czyli Addis Abeba w Etiopii.
RPA
Fundamenty gospodarki RPA:RPA jest, mimo trudności wewnętrznych i zewnętrznych, mocarstwem w regionie Afryki Południowej, zarówno w kategoriach gospodarczych, jak i militarnych 1992 r. PKB RPA był trzykrotnie większy od PKB wszystkich krajów członkowskich SADCC - Południowoafrykańskiej Konferencji Koordynacji Rozwoju razem wziętych. RPA wytwarza 92% stali i 34%cementu produkowanego w Afryce
Nienajlepsza kondycja gospodarki RPA spowodowana Apartheidem: blisko 90% społeczeństwa pozbawione motywacji do coraz lepszej pracy, nadmierny protekcjonizm, irracjonalne projekty inwestycyjne, idea samowystarczalności, sankcje; mimo wszystko rozwinięty jest przemysł maszynowy i metalowy, elektroniczny, samochodowy, materiałów budowlanych, drzewny, papierniczy, spożywczy, włókienniczy, powolny upadek górnictwa złota
W latach osiemdziesiątych, dzięki pomocy Izraela i RFN, rpa wyprodukowała siedem głowic nuklearnych, dobrowolnie je jednak zlikwidowła.
1994 - rada Bezpieczeństwa zniosła zakaz sprzedaży broni do RPA
Główna siła gospodarki RPA - zasoby mineralne kraju, na które przypada 2/3 eksportu, diamanty, złoto, platyna, nikiel, miedż, węgiel
Olbrzymi odpływ wykwalifikowanej siły roboczej.
W 1993 r. spośród 38 mln mieszkańców RPA 29 mln stanowiła ludność czarna ( ok. 76,3%), 5 mln biała ( ok. 13,16%), 3 mln stanowili Koloredzi( ok. 7,9%), a 1 mln Hindusi ( ok. 2,63%). W 1996r. ponad 31 mln - czarni, 5,7 mln - biali, ok. 3,6 mln - Koloredzi oraz nieco ponad 1 mln - Hindusi
Bantu stanowią 75% ludności RPA: Zulusi - 27% mieszkańców RPA - 10,7 mln, ludy Sotho(19%) , Xhosa 12%, Tswana, Buszmeni, Hotentoci
Buszmeni i Hotentoci - pierwotni mieszkańcy RPA, przrstali istnieć jako oddzielne ludy.
Grupa białych ok. 13% dzieli się nba trzy podgrupy: Afrykanerów, białych pochodzenia angielskiego i inni
Koloredzi to ludzie, w których żyłach płynie krew Buszmenow, Hotentotów, malajskich niewolników oraz białych osadników
W 1989 preyzdentem Republiki yosta Frederik Willem de Klerk. W lutym 1990 zalegalizowano afrykański Kongres Narodowy. 11 lutego 1990 r. zwolniono z więzienia, po 28 latach przymusowego odosobnienia NELsona Mandelę. W maju 1990 przeprowadzono pierwsze oficjalne rozmowy między białym rządem a ANC. Wobec rzadowej zapowiedzi zwolnienia wszystkich więźniów politycznych i udzielenia amnestii emigrantom politycznym 6 sierpnia 1990 r. ANC ogłosił zawieszenie walki zbrojnej, prowadzonej nieprzerwanie od 1961 r. Kolejnym krokiem - zniesienie systemu apartheidu w miejscach publicznych - 15 pażdziernika 1990, Grudzień 1990 - ogloszenie amnestii dla emigrantów politycznych. W
czerwcu 1991 zniesiono ustawy, na których opierał się apartheid, anulowano ustawy o ziemi i segregacji miejsc zamieszkania. 30 czerwca oficjalnie ogłoszono kres apartheidu
W dniach 20 - 21 lipca 1991 w Johannesburgu zainaugurowano Konferencję na rzecz demokratycznej Południowej Afryki( CODESA), w ramach której przedstawiciele różnych sił polit. Negocjowali przepisy nowej konstytucji. De Klerk ogłosił zamknięcie księgi apartheidu. W listopadzie 1992 DE KLERK przedstawil proces demokratyzacji państwa. 23 września 1993 powołano Przejściową Radę Wykonawczą , pierwsze w historii Południowej Afryki forum, na którym biali i czarni wspólnie decydowali o losach państwa. W paździetrniku 1993 de Klerk i Mandela otrzymali Pokojową Nagrodę Nobla. Zwycięstwo ANC w wyborach powszechnych w kwietniu 1994, maj 1996 uchwalenie przez nowy parlanent nowej konstytucji, która weszła w życie w 1999. 9maja1994 parlament wybrał przez aklamację na urząd prezydenta Nelsona Mandelę, na jego zastępców zaś Thabo Mbekiego i Frederika de Klerka
Trzy znaczące partie na scenie południowoafrykańskiej - afrykański Kongres Narodowy(ANC), Partia Narodowa NP., Partia Wolności Inkatha, silny konflikt pomiędzy ANC i Inkathą
Biali w Południowej Afryce - biali są zróżnicowani pod względem etnicznym(3/5 to Afrykanerzy, a 2/5 - anglofoni), majątkowym, ideowym, różne postawy społeczne
Rozliczanie przeszłości - Komisja Prawdy i Pojednania - środek pośredni pomiędzy zbiorową amnezją proponowaną przez Partię Narodową a Norymberga forsowaną przez ANC. W ten sposób w pierwszym ogólnorasowym parlamencie powstała Komisja Prawdy i Pojednania. Przewodniczącym komisji - arcybiskup Kapsztadu Desmond Tutu, głowa południowoafrykańskiego Kościła anglikańskiego i laureat pokojowej Nagrody Nobla, która między innymi uergulowała zasady przyznawania amnestii.
Dla RPA można wykazać 3 kręgi zaineresowania państwami afr. - Południowoafrykańska Unia Celna (SACU) - Bostwana, Lesotho, Namibia, Suazi. 2. krąg to Południowoafrykańska Wspolnota Rozwoju SADC - obejmuje on państwa SACU i Angolę, Kongo - Zair, Malawi, Mauritius, Mozambik, seszele, Tanzanię, Zambię oraz Zimbabwe
Poltyka zagraniczna RPA do roku 1990 - począwszy od 1945 wladze RPA postrzegały bezpieczeństwo państwa w zależności od stabilności w regionie.Stabilnośc regionu - priorytetemstabilność regionu, w trakcie zimnej wojny kreowanie się na jedynego sojusznika zachodu na Południu Afryki, kierunek prozachodni, za premiera Smutsa RPA bardzo szanowana
1948 - zasadniczy przełom w kształtowaniu się sytuacji międzynarodowej, zwycięstwo w wyborach powszechnych pastora Daniela Malana, lidera Partii Narodowej . Rozpoczął on konstruowanie apartheidu, który w wymiarze międzynarodowym miał być sposobem przeciwstawienia się fali samostanowienia
1957 - uzyskanie niep przez Ghanę, kolejny przełom, dążenie Rpa do przekształcenia się w niepodległe mocarstwo afrykańskie - polityka osobnego rozwoju forsowana przez Hendrika Frenscha Verwoerda 1958 - 1966, polityka ta zmierzała do powołania homelandów dla poszczególnych plemion Bantu i przekształcenie ich w przyszlości w niepodległe państwa, dążenie do intensyfikowania procesów integracyjnych
1960 kolejna cezura marzec 1960 masakra w Sharpeville, delegalizacja ANC i PAC, umiędzynarodowienie problemu apartheidu
Poltyka zwana ruchem na zewnątrz premiera Vorstera , propozycja rozpoczęcia dialogu między białą i czarną Afryką
Interwencja w Angoli - 1975 zalamanie się portugalskiej władzy nad Angolą pierwswsza operacja wojsk południowoafrykańskich - 27 sierpnia 1975, udzielenie wsparcia FNLA i UNITA . Styczeń 1976 operacja wycofania się z Angoli. 1978 operacja REINDEER rozpoczęła nowa fazę konfliktu, wojsko RPA wtargnęło 300 km w głąb Angolii. W 1985 . Savimbi rozszerzył obszar działania swoich oddziałów na północno - wschodnią Angolę