Podczas IV Konferencji Ministerialnej Światowej Organizacji Handlu (WTO), która

odbyła się w Doha (Katar) w listopadzie 2001r., w odróżnieniu od obrad szczytu WTO w

Seattle w 2000 r., starano się osiągnąć większy stopień zbieżności interesów z państwami

mniej rozwiniętymi oraz wykazać większą wzajemną gotowość do kompromisów. Uznano,

że z dyskusji o liberalizacji nie powinny być wykluczane żadne problemy, w tym także

dotyczące tzw. sektorów wrażliwych (rolnictwo, tekstylia), w których kraje rozwijające się

mają względne przewagi konkurencyjne. Przytaczano np., że najbogatsze państwa świata

wydają dziennie 1 mld dolarów na dotacje dla swojego rolnictwa tj. siedem razy więcej niż

wynosi pomoc dla krajów biednych. W efekcie, na konferencji WTO w Doha zawarto

porozumienie dotyczące rozpoczęcia nowych rozmów na temat handlu światowego.

Idąc w ślad za tymi wskazaniami, w 1946 r. zorganizowano w Hawanie

światową konferencję w sprawie regulacji handlu w powojennym świecie.

W jej wyniku, po dwóch latach obrad, w 1948 r. wydana zostaje deklaracja

poświęcona formom i środkom regulacji handlu światowego. Postulowaną

w niej Światową Organizację Handlu, wobec nieratyfikowania Deklaracji,

zastąpiono powołaniem Generalnego Układu w sprawie Handlu i Taryf

(GATT). Powołana organizacja tylko w największym trudzie, w coraz

bardziej przedłużających się w czasie pertraktacjach na coraz to zwoływanych

rundach, wymusza odstępowanie od znów narastających w polityce

poszczególnych państw ograniczeń, interwencji i regulacji. Uchwały poszczególnych

rund często nie są po prostu respektowane. Szczególnie wtedy,

gdy kolidują z własnym interesem tych, którzy wstępnie deklarowali

dla nich poparcie.

W 1995 r., po blisko 50 latach istnienia i pracy, GATT została zlikwidowana,

przy powołaniu w jej miejsce postulowanej w 1948 r. Światowej

Organizacji Handlu (World Trade Organization — WTO), która przejmuje

kompetencje dotychczasowej organizacji i przy przyjęciu nowych zasad

polityki ingerencji i regulacji, ma kontynuować dotychczasową działalność

GATT.

48

19. Prognozy wzrostu handlu międzynarodowego na lata 2003 i 2004 (zmiany wolumenu obrotów

towarowych i usługowych w % do roku poprzedniego)

Źródło: World Economic Outlook - Growth and Institutions, International Monetary Fund, April 2003.

Obniżenie się aktywności gospodarczej w gospodarce światowej sprzyjało

tendencjom protekcjonistycznym. Spektakularnym tego przejawem było

wprowadzenie w marcu 2002 r. przez Stany Zjednoczone ceł ochronnych w imporcie

stali. Rząd USA uzasadniał swoją decyzję potrzebą przeprowadzenia restrukturyzacji

i konsolidacji hutnictwa i w efekcie zwiększenie jego konkurencyjności wobec

produktów z importu. Większość krajów, w tym przede wszystkim kraje UE, których

ponad 25% eksportu wyrobów stalowych trafia na rynek amerykański, uznała nowe cła

za naruszające zasady międzynarodowego handlu. Protesty na forum WTO otworzyły

możliwość użycia retorsji przez kraje, które zostały poszkodowane w wyniku

obowiązywania wyższych ceł. Komisja Europejska zapowiedziała w odwecie nałożenie

od 1 stycznia 2004 r. ceł na 95 kategorii amerykańskich produktów, o wartości 4 mld

USD, jeśli do jesieni Amerykanie nie wycofają się z ceł na wyroby stalowe.

Oznaczałoby to w praktyce wstrzymanie eksportu do Unii m.in. amerykańskich

owoców i ich przetworów, tekstyliów, elektroniki. Wprowadzenie ceł na stal w USA

nie było jednak jedynym przykładem wzrostu protekcjonizmu w ostatnim czasie51.( 51 Rząd Stanów Zjednoczonych był również krytykowany za przyznanie ulg podatkowych największym

amerykańskim korporacjom, w tym m.in. Boeing' owi i Microsoft' owi oraz wprowadzenie ustawy o subwencjach

dla farmerów.)

W sytuacji stagnacji światowego handlu i wzmagających się nastrojów

protekcjonistycznych, w styczniu 2002 r. rozpoczęła się Nowa Runda WTO, której

celem jest dalsza liberalizacja wymiany międzynarodowej, co ma się przyczyniać do

wzrostu gospodarki światowej, z korzyścią dla wszystkich jej uczestników.

Dotychczasowy przebieg negocjacji charakteryzuje się niedotrzymywaniem terminów

zakończenia poszczególnych faz procesu negocjacyjnego Nowej Rundy,

rozbieżnościami interpretacyjnymi Deklaracji Ministerialnej z Doha, stanowczym

stanowiskiem wielu krajów rozwijających się w zakresie tzw. wymiaru rozwojowego.

Twierdzą one bowiem, że nie zrealizowano dotąd ustaleń poprzedniej Rundy

Urugwajskiej w postaci większego otwarcia rynków krajów rozwiniętych dla eksportu

z Trzeciego Świata. Zgodnie z przyjętym kalendarzem, rozmowy powinny zakończyć

się 1 stycznia 2005 roku. Aby osiągnąć ten cel niezbędne jest doprowadzenie do

porozumienia w sprawie zasad prowadzenia negocjacji najpóźniej do V Konferencji

Ministerialnej WTO, która odbędzie się we wrześniu 2003 r. w Cancun w Meksyku.

Jeszcze przed rozpoczęciem negocjacji na forum Nowej Rundy wiadomo było,

że rozmowy o liberalizacji w handlu artykułami rolnymi będą jednymi

z najtrudniejszych. W tym przypadku podziały przebiegają w dużym stopniu

pomiędzy samymi krajami rozwiniętymi. Stany Zjednoczone wraz z 18 krajami, tzw.

grupy Cairns, stawiają jako warunek porozumienia zasadniczą redukcję unijnych dopłat

do eksportu żywności i dopłat bezpośrednich dla rolników. Według przedstawicieli UE,

w handlu żywnością należy także uwzględnić jakość produktów rolnych, ekologiczne

metody ich produkcji, a także zachowanie tradycyjnej struktury obszarów wiejskich.

Cła na produkty przemysłowe to kolejny obszar negocjacji w ramach Rundy,

w którym - jak dotąd - nie udało się osiągnąć porozumienia. Kraje rozwinięte (USA,

Unia Europejska, Japonia) chcą zdecydowanego obniżenia ceł na produkty

przemysłowe - są ich największymi eksporterami. USA proponuje radykalne obniżki

ceł, aż do ich zupełnej likwidacji do roku 2015. Unia Europejska postuluje stopniową

i wolniejszą ich redukcję, a w tym samym okresie udzielenie szerokich przywilejów

eksportowych krajom rozwijającym się. Stopień redukcji ceł byłby w tym przypadku

taki sam dla wszystkich krajów. Nie chcą się na to zgodzić sami zainteresowani, czyli

biedniejsi członkowie WTO, którzy opowiadają się za powolną redukcją ceł na towary

przemysłowe. Kraje te argumentują, że szybkie obniżenie ceł spowoduje zwiększenie

taniego importu, co zahamuje rozwój przemysłu na ich terytoriach.

---