socjologia prawa(1) EBWYGUCRLAFY7LPGD3EALSGFPVPBGWJG373ZSTA


SOCJOLOGIA PRAWA - WYKŁADY

(do wykładu z dn. 13.12.2006 włącznie)

kompilacja mierna i pewnie z błędami, dlatego proszę traktować ją z dużym dystansem ;)

Proszę tych, którzy mają notatki z wykładu z dn. 20 grudnia o to, żeby je mi podesłali (w dfsramach „rewanżu” ;) )

Życzę miłej lektury - mańka.

nauka bardzo młoda - powstała w latach 60.-70. XXw.

Dlaczego powstała socjologia prawa?

Etapy rozwoju dyscypliny:

  1. początki europejskie - Durkheim, Petrażycki, Ehrlich, Kantorowicz

  2. amerykanizacja - Pound, Ross, Blake

  3. powrót do Europy

umiędzynarodowienie nauki - Cotteredl

socjologia prawa „dzieli się” na nurty: prawniczy i socjologiczny

Duverger - pierwszy podręcznik metod badawczych socjologii prawa

filozofia nauki: istnieją 3 podstawowe przyczyny pojawiania się nowych nauk:

socjologia prawa pojawiła się w momencie kryzysu tradycyjnego (pozytywistycznego) paradygmatu nauk prawnych

w przypadku nauk przyrodniczych - jeśli przyjąć koncepcję Kahna, nowy paradygmat likwiduje stare (których miejsce będzie wtedy tylko w historii nauki), (E. Nagel)

w przypadku nauk humanistycznych - nowy paradygmat jest komplementarny względem starych (bo z nich wyrasta), (K. Popper)

wyróżniamy 3 paradygmaty w naukach prawnych:

zadania socjologii prawa wg A. Comte'a: wiedzieć, aby przewidywać, przewidywać, aby móc (predykcja wiąże się z mocą skutecznego działania)

lata 20., w ogólnej metodologii nauk - konflikt między naturalistami (badania naukowe prowadzone wg 1 schematu, sposobu metodologicznego) a antynaturalistami (nauki humanistyczne są z gruntu metodologicznie odmienne od nauk przyrodniczych - ze względu na odmienny przedmiot badań)

ADAM PODGÓRECKI - krytyka nauki prawa

PARADYGMAT POZYTYWISTYCZNY (TRADYCYJNY)

Zasady:

  1. powszechność prawa (równość wobec prawa)

  2. autonomiczność instytucji stosujących prawo

  3. doskonałość tekstu prawnego, formalizm i racjonalność, autonomiczność tekstu prawnego

  4. etatyzm

  5. uniwersalizm zasad prawnych

Ad.1

Ad. 2

Ad. 3

koncepcja utylitarystyczna (J. Bentham) XVIII/XIX w.

w życiu społecznym kierujemy się zasadą użyteczności (chronić się przed przykrością, osiągać przyjemność)
użyteczność - indywidualna

- zgeneralizowana - wielu ludzi / wszyscy w danych sytuacjach osiągają przyjemność

zadanie prawa - osiąganie, zagwarantowanie maksymalnej użyteczności zgeneralizowanej (tylko w strukturach organizacyjnych państwa)

legislator posiada określone doświadczenie życiowe, to gwarantuje, że uda mu się osiągnąć użyteczność zgeneralizowaną

prawo to wolicjonalne postępowanie tych, którzy mają władzę; prawo jest wyrazem woli suwerena (nie musi odnosić się do moralności, sprawiedliwości, religii itd.)

legislator generalizuje własną zasadę użyteczności (indywidualna staje się zgeneralizowaną poprzez prawo)

dlatego prawo powinno być egalitarne

prawo to zespół norm obowiązujących w określonych strukturach ( początek etatyzmu)

koncepcja ośmiu komponentów regulacji prawnej (J. Bentham)  ich występowanie jest konieczne, aby móc traktować dany tekst za prawo

  1. prawo musi określać podmiot, którego wola jest artykułowana

  2. prawo musi określać przedmiot (do kogo stosują się, są skierowane nakazy?)

  3. prawo musi określać zakres zastosowania lub stopień generalizacji

  4. prawo musi określać różne aspekty stosowalności nakazów

  5. prawo musi określać rodzaj i warunki zastosowania przymusu prawnego, aby zapewnić posłuszeństwo nakazom

  6. prawo musi określać środki potrzebne do zrealizowania nakazów

  7. prawo musi określać właściwe sposoby artykulacji i przekazywania treści nakazów (formy i publikatory)

  8. prawo musi określać sposób egzekwowania nakazów w razie ich nieprzestrzegania (instytucje egzekucyjne i procedury)

JOHN AUSTIN 1790-1859; „Lectures on Jurisprudence or the Philosophy of the Positive Law”

J.S. Mill - koncepcja sprawiedliwości zamiast użyteczności: sprawiedliwe jest to, co suweren uzna za sprawiedliwe; prawo wyrazem woli suwerena

Prawo ma być egalitarne (powszechne).

HANS KELSEN - neokancjańska szkoła wiedeńska (silne nawiązania do Kanta)

[wskazanie na pewne wymogi treściowe, które powinno spełniać prawo:

Grocjusz - prawem może być tylko taka regulacja, która zawiera:

  1. nienaruszalność własności

  2. zasada wynagradzania szkód

  3. pacta sunt servanda

  4. kara za przestępstwo

inaczej nie mamy do czynienia z prawem

współcześnie: zasady Fullera (wewnętrzna moralność prawa)]

Podsumowanie (pozytywistyczny paradygmat):

  1. przedmiot badań - prawo pozytywne

  2. hermeneutyczna analiza tekstu

  3. dedukcyjny charakter wyprowadzania twierdzeń

  4. niepotrzebne odniesienia do innych nauk (prawo to zamknięty system)

  5. zasada pragmatyzmu (nauka prawa powinna służyć doskonaleniu prawa, jego lepszemu stanowieniu i stosowaniu)

Działa w połowie XIX wieku.

2 nurty: 1. romański (Berlin), 2. germański (Heidenberg)

nurt romański:

nurt germański:
Otto von Gierke

Podsumowanie:

  1. wyraźny antyetatyzm
    to nie najwyższa władza w państwie w sposób dowolny wprowadza normy prawne
    inna rola ustawodawcy niż w koncepcjach pozytywistycznych; tutaj: ustawodawca artykułuje prawo, fukncja „techniczna”, egzekwuje przestrzeganie prawa

  2. prawo jest produktem społecznym
    prawo pozytywne nie może być sprzeczne z prawem społecznym

  3. badanie prawa nie może się sprowadzać tylko do hermeneutycznej egzegezy tekstów prawnych, należy barć pod uwagę także zwyczaj, język, historię danego narodu

  4. Savigny: prawo, które powstało w procesach historycznych, jest zawsze praktyczne (historia nie tworzy bytów niepotrzebnych); prawa nie da się oderwać od innych tworów kulturowych

ANDREW MAINE (profesor uniwersytetu w Cambridge)

SOCJOLOGIZUJĄCE KONCEPCJE PRAWA

EMILE DURKHEIM (przedstawiciel grupy Bordeaux, pozytywna nauka społeczna)

nadmierne rozejście się prawa obiektywnego i pozytywnego skutkuje negatywnie dla porządku społecznego (rozbicie solidarności społecznej)

GEORGES GURRITCH (przedstawiciel grupy Bordeaux)

RUDOLF IHERING (profesor prawa w Gettyndze)

Podsumowanie (socjologiści):

  1. metodologia pozytywistyczna - badania empiryczne
    twierdzenia - charakter indukcyjny (generalizacje faktów empirycznie stwierdzonych)

  2. prawo jest elementem naturalnych procesów, prawo jest dynamiczne

  3. teleologiczność

  4. norma - treść świadomości społecznej
    im mniej się mówi o zjawiskach psychologicznych, tym lepiej (wtedy większy obiektywizm)

jeśli pomiędzy nimi zbyt duża przepaść  dezorganizacja życia społecznego

LEON PETRAŻYCKI

JERZY LANDE (uczeń Petrażyckiego)

KAZIMIERZ OPAŁEK - uczeń Landego

MAX WEBER 1864-1920