Rysunek techniczny - jest niezbędnym elementem dokumentacji technicznej wytworu techniki, a dokładniej jest technicznym zapisem informacji konstrukcyjnych wszystkich elementów i zespołów wytworu. Dokumnetacja konstrukcyjna wytworu wraz z dokumentacją technologicznę oraz instrukcjami czynności kontrolnych, transportowych, konserwacyjnych i naprawczych stanowią stanowią pełna dokumentację techniczna wytworu. Bez tej dokumentacji niemozliwe jest uruchomienie procesu produkcyjnego.
Format arkusza rysunkowego - to znormalizowana wielkośc arkusza na jakim wykonany jest lub drukowany rysunek techniczny.
Podziałka (skala odwzorowania) - to iloraz wielkości zmierzonej na rysunku i wielkości rzeczywistej. Podziałka rzeczywista 1:1. Podziałki zwiekszające 2:1, 5:1, 10:1. Podziałki zmniejszające 1:2, 1:3, 1:200.
Podziałki	Zastosowanie
50:1	Fragmenty części lub bartdzo drobne części mechaniki precyzyjnej.
10:1	Drobne części.
5:1	Części o skomplikowanych kształtach.
2:1	Detale.
1:1	Detale, rysunki złożeniowe (zestawieniowe)małych urządzeń.
1:2	Duże elementy, duże rysunki zestawieniowe.
1:5	Rysunki zestawieniowe dużych maszyn.
1:10 i więcej	Rysunki budowlane.
Materiały i przybory rysunkowe - to głównie materiały papiernicze np. kalka techniczna, brystol, tusz kreślarski, przybory rysunkowe: ołówki, rapidografy, cyrkle, zerowniki, odmierzacze, krzywiki, liniały itd. W tym miejscu podkreślić należy, że współczesny rysunek techniczny opiera się całkowicie na kreśleniu komputerowym np. przy użyciu programu CAD.
Rodzaje rysunków technicznych.
Ze względu na sposób wykonania:
Odręczny szkic techniczny	Jest to rysunek odręczny, wykonany najczęściej na białym papierze. Szkic techniczny słuzy do wstępnego zapisu informacji technicznej. Nie musi spełniać wszystkich kryteriów rysunku technicznego. Najczęściej jest to rysunek nieskalowany.
Rysunek techniczny wykonawczy	Rysunek wykonawczy jest jednym z najważniejszych rysunków. Pozwala odtworzyć kształt przedmiotu z wymiarami. Zawiera informacje na temat dokładności wykonania wytworu, rodzaju materiału. Na rysunku wykonawczym znajdują się konieczne rzuty przedmiotu oraz wymagane przekroje. Rysunek wykonawczy musi być wyposażony w tabelkę rysunkową. Musi ona oprócz wielu koniecznych danych zawierać numer rysunku oraz wielkość podziałki. Numer rysunku powinien być zgodny z numerem części na rysunku zestawieniowym.
Rysunek techniczny złożeniowy	Rysunek złożeniowy jest przedstawieniem wytworu w całości. Na rysunku muszą być uwidocznione wszystkie części wytworu. W związku z tym w rysunkach złożeniowych stosuje się rzutowanie aksonometryczne i przekroje. Wszystkie części wytworu muszą być ponumerowane i opisane w tabelce rysunkowej. Na rysunku przedstawiono przekróje tylnej piasty koła rowerowego. Zwróć uwagę na to, że widoczne są wszysstkie części piasty.
Rysunek techniczny montażowy	Rysunek montażowy jak sama nazwa mówi pokazuje nam sposób mntażu wytworu techniki. Nie zawiera wymiarów wytworu (czasem zdarza się, że podane są wymiary gabarytowe).
Rysunek techniczny schematyczny	Rysunek schematyczny przedstawia zasadę działania urządzenia. W rysunkach schematycznych stosuje się daleko idące uproszczenia, a więc zawiera on symbolicznie przedstawione elementy układu, które wchodzą w skład okreslonego systemu funkcjonalnego. Do tej pory poznałeś rysunki schematyczne kinematyczne. W elektronice stosuje się rysunki schematyczne elektroniczne. Rysunkami schematycznymi są też schematy blokowe.
Formaty arkuszy rysunkowych
Format A0 840 x 1189	Stosowany do kreślenia dużych rysunków zestawieniowych.
Format A1 594 x 840	Stosowany do kreślenia rysunków zestawieniowych i aksonometrycznych.
Format A2 420 x 594	Stosowany do kreślenia rysunków zestawieniowych podzespołów, rysunków detali, małych rysunków aksonometrycznych.
Format A3 297 x 420	Stosowany do kreślenia rysunków detali, schematów.
Format A4 210 x 297	Stosowany do kreślenia rysunków detali, schematów.
Rodzaje linii rysunkowych

CD: j/w - Rodzaje rysunków technicznych.

Ze względu na sposób wykonania:

• Odręczny szkic techniczny

• Rysunek techniczny wykonawczy

• Rysunek techniczny złożeniowy

• Rysunek techniczny montażowy

Rodzaj linii	Podstawowe zastosowanie
Linia ciągła bardzo gruba	Podstawowe zastosowanie: tabelka numeru rysunku, połączenia klejone, lutowane.
Linia ciągła gruba	Podstawowe zastosowanie: zarysy przedmiotów, kształty przekrojów, (wyjątkiem jest kład miejscowy, który kreślimy linią cienką), obramowanie arkusza rysunkowego, oznaczenie początku i konca załamania płaszczyzny przekroju, półka do numeru części w rysunku złożeniowym.
Linia ciągła cienka	Podstawowe zastosowanie: linia wymiarowa, linie pomocnicze odnoszące, znaki chropowatości powierzchni, tabelka tolerancji, kreskowanie przekrojów, osie otworów o średnicy mniejszej lub równej 12 [mm], linie odnoszace wrysunku złozeniowym.
Linia kreskowa cienka	Podstawowe zastosowanie: linie niewidoczne przedmiotu.
Linia punktowa cienka	Podstawowe zastosowanie: osie symetrii otworów o średnicy większej niż 12 [mm], linia podziałowa.
Linia dwupunktowa cienka	Podstawowe zastosowanie: rysowanie krańcowego połozenia elementu, środek cięzkości przedmiotu.
Linia dwupunktowa gruba	Podstawowe zastosowanie: oznaczenie rodzaju, sposobu obróbki cieplnej.
Linia cienka falista lub zygzakowata	Podstawowe zastosowanie: urwanie przedmiotu, przekrój czastkowy.

Metody i zasady wymiarowania figur płaskich

Wymiarowanie to wyrażenie pewnej wielkości w przyjetej jednostce wymiarowej i oznaczenie tego na rysunku w odpowiedni sposób. W technice wymiary podajemy zawsze w [mm]!

Elementy wymiarowania:

Wymiarowanie łańcuchowe

Wymiarowanie łańcuchowe charakteryzuje się tym, że wymiary układamy w tzw. łańcuchy wymiarowe (przykład łańcucha oznaczyłem czerwonym kolorem). Łańcucha wymiarowego nie wolno zamykać! Na rysunku zawsze podajemy wymiary gabarytowe przedmiotu.

Wymiarowanie bazy wymiarowej

Wymiarowanie bazy wymiarowej (od bazy wymiarowej) polega na podawaniu (kreśleniu) wszystkich wymiarów równoległych od jednej wspólnej linni, krawędzi lub płaszczyzny. W płaskim układzie wymiarowym współrzędnych prostokatnych są dwie wzajemnie prostopadłe bazy wymiarowe. W przypadku skaplikowanych przedmiotów dopuszcza się zastosowanie kilku baz wymiarowych. Bazą nie może być linia kreślona pod kątem, jak również linia zakończona łukiem. Pamietamy również o podaniu wymiarów gabarytowych przedmiotu.

Wymiarowanie mieszane

Wymiarowanie mieszane, jak wynika to z nazwy, polega na połączenu wymiarowania łańcuchowego z wymiarowaniem bazy wymiarowej i jest najtrudniejsze. Wymaga bowiem całkowitej kontroli na ilością i rodzajem wykreślonych wymiarów. Bardzo często podczas takiego wymiarowania wykorzystujemy symetryczność przedmiotów lub symetryczność ich części. Poniżej przykład wymiarowania mieszanego z wykorzystaniem osi symetrii. Zwróć uwagę na sposób wymiarowania otworów, ścięć oraz łuku.

Wymiarowanie poszczególnych elementów przedmiotów

Zasady ogólne

Linie wymiarowe zakańcza się obustronnie strzałkami (niekiedy z jednej strony). Kąt wierzchołkowy strzałki powinien wynosić około 20º. Jeżeli obok siebie znajduje się kilka małych wymiarów i brak jest miejsca na strzałki, to zastępuje się je ukośnymi kreskami lub kropkami. Liczby wymiarowe wpisujemy nad liniami wymiarowymi. Gdy wymiary są małe można pisać na przemian nad i pod linią wymiarową. W tym miejscu zaznaczyć należy, że niektóre programy komputerowe nie zawsze stosują się precyzyjnie do tej zasady. Wymiary liniowe (długość, szerokość, średnica) na rysunkach maszynowych dotyczących przedmiotów wykonanych z metalu podajemy w milimetryach, przy czym oznaczenia "mm" nie podajemy. Kąty wymiarujemy w stopniach, minutach i sekundach lub za pomocą zbieżności albo pochylenia. Wymiary powinno się na rysunkach tak rozmieszczać, żeby najwięcej z nich można było odczytać patrząc na rysunek od dołu lub od prawej strony, ale dopuszca się odstąpienie od tej zasady jeżeli poprawi to czytelność rysunku.

Wymiarowanie średnic

Liczbę wymiarową średnicy poprzedza się znaczkiem (fi) niezależnie od tego, czy srednice wymiaruje się w rzucie na płasczyznę równoległą do osi powierzchi wymiarowej, czy też w rzucie bocznym, w którym ta płaszczyzna jest przedstawiona w postaci okręgu. Nie piszemy znaku (fi) gdy średnicę podajemy symbolem np. d1 i przed oznaczeniem srednicy gwintu np. M 10.

Wymiarowanie promieni

Liczbę wymiarową promienia poprzedza się zawsze literą (R). Jeżeli środek promienia leży poza obszarem przedmiotu to należy zwymiarować jego połozenie względem tego przedmiotu.

Wymiarowanie zbieżności

Liczbę wymiarową promienia poprzedza się zawsze literą (R). Jeżeli środek promienia leży poza obszarem przedmiotu to należy zwymiarować jego położenie względem tego przedmiotu.

Wymiarowanie pochylenia

Pochylenie w rysunku technicznym można podawać tymi samymi metodami co zbieżność. Wymiar pochylenia poprzedza się znakiem pochylenia (kat ostry) i umieszcza przy powierzchni pochylonej, wierzchołkiem w stronę cieńszego końca przedmiotu.

Wymiarowanie elementów kwadratowych i sześciokątnych

Gdy element przedmiotu o przekroju kwadratowym lub sześciokątnym, znajduje się w takim położeniu, że jego ściany są prostopadłe do płaszczyzny rysunku, to wymiar podajemy tak, jak na rysunku powyżej. W przeciwnym wypadku do podania wymiaru uzywamy linii odniesienia.

Wymiarowanie ścięć krawędzi (tzw. faz).

Wszystkie trzy podane wyżej sposoby wymiarowania faz są dopuszczalne i powszechnie stosowane. Fazy wykonuje się w celu stępienia ostrych krawędzi przedmiotu.

Wybrane symbole i oznaczenia stosowane w rysunku technicznym. Symbole te wykorzystuje się podczas wymiarowania, jak również podczas tolerowania kształtu lub położenia powirzchni względem siebie.
Tolerancją wykonania- nazywamy dopuszczalne odstępstwo wykonania danego wymiaru, kształtu lub położenia powierzchni lub krawędzi względem siebie, od wymiaru nominalnego, który jest określony na rysunku technicznym. Wielkość tego odstępstwa określają tzw. odchyłki górna i dolna, które umiszcza się w postaci liczbowej lub przy pomocy odpowiedniego symbolu.
Przykłady różnych symboli stosowanych w rysunku technicznym:
Prostoliniowość		Współosiowość		Płaskość
Okrągłość		Kwadrat		Prostopoadłość
Nachylenie		Symetria		Równoległość
Przecinanie osi		Wyznaczony kształt zarysu		Wyznaczony kształt powierzchni
Rozwinięcie		Gwint metryczny		Średnica

Zastosowanie przekrojów i kładów w rysunku technicznym.

Przekrojemnazywamy przecięcie przedmiotu wyobrażeniową płaszczyzną w celu uwidocznienia kształtów (zarysów niewidocznych w rzucie). Przekrój wykonujemy przecinając przedmiot płaszczyzną, a następnie odrzucaqjąc część znajdującą się przed tą płaszczyzną. To co pozostało kreslimy zgodnie z metodą ME - rzutowanie Metodą Europejską.

Rodzaje przekrojów:

1. Jednopłaszczyznowy prosty pionowy,prosty poziomy. 2. Wielopłaszczyznowy:    - złożony,    - schodkowy,    - łamany,    - poziomy,    - pionowy. 3. Półwidok - półprzekrój (dotyczy przedmiotów kołowo - symetrycznych). 4. Przekrój cząstkowy. 5. Kład miejscowy. 6. Kład przesunięty oznaczony. Kad przesunięty nieonaczony.

Przykłady przekrojów:

Ad. 1

Przekrój ten wymaga oznakowania: - początek i koniec linią grubą, - płaszczyzna przekroju wielką literą, - strzałka pokazująca kierunek rzutowania. W przypadku przekroju oczywistego np. wzdłuż osi symetrii można nie stosować oznaczenia.

Ad. 2

Linią grubą oznaczamy płaszczyzny przekroju. Przekrój C-C możemy wykreslić w dowolnym miejscu arkusza rysunkowego.

Ad. 3

W tak wykreślonym przekroju rzut boczny tulejki staje się zbędny.

Ad. 4

To jest przekrój cząstkowy. W tym wypadku wykonany został przekrój otworu. Całkowity przekrój przedmiotu byłby zbędny.

Ad. 5 i 6

Kład jest rodzajem przekroju. Nie może on być jednak narysowany w dowolnym miejscu arkusza rysunkowego, ale tylko wzdłuż płaszczyzny przekroju. W przypadku kładu nie rysujemy elementów znajdujących się za płaszczyzną przecięcia przedmiotu kładem. Jeżeli kierunek płaszczyzny przekroju nie jest oznaczony to kreślimy to co widać po lewej stronie od płaszczyzny przekroju.

Rzutowanie prostokątne Metodą Europejską (ME).

Zawsze rysujemy tyle rzutów, aby pokazane zostały wszystkie wymiary przedmiotu. Pamiętamy również o tym, że krawędzie niewidoczne w rzucie prostokątnym kreślimy linią kreskową. Na rysunku wykonawczym możemy wykorzystywać rzuty, jak również przekroje. Od krawędzi niewidocznych nie wolno wyiarować.

A - rzut z przodu. Do pierwszego rzutu ustawiamy przedmiot tak, aby jego rzut zawierał najwięcej informacji (cech charakterystycznych). C - rzut z lewej strony na prawą. D - rzut z prawej strony na lewą. E - rzut z dołu. F - rzut z tyłu.

W praktyce najczęściej stosujemy układy: ABC lub ABD!.

Rzutowanie aksonometryczne.
Aksonometrią nazywamy rzutowanie modelu na jedną rzutnię i przypominają swoim wygladem rysunki perspektywiczne stosowane w plastyce. W rysunku technicznym znajdują zastosowanie trzy rodzaje aksonometrii - dimetria ukośna, dimetria prostokątna i izometria. Poszczególne rzuty róznią się między sobą sposobem ustawienia przedmiotu względem rzutni co wiąże się ze zmianą długości niektórych krawędzi. Na powyższyjm rysunku przedstawiłem sześcian w dimetrii ukośnej wraz z wpisanym w boki sześcianu kołem. Bardzo ważne jest prawidłowe wykreślenie skrótu krawędzi sześcianu wzdłóż osi "y". Rysunki aksonometryczne stosowane są do kreślenia rysunków poglądowych. Rzadko wykorzystuje się je jako rysunki wykonawcze, gdyż przedstawienie wymiarów jest tu trudne i nie zawsze możliwe.
Na powyższym rysunku wykreśliłem ten sam przedmiot w rzutach prostokątnych oraz w dimetrii ukośnej.
Układ osi wykorzystywany przy kreśleniu przedmiotów w dimetrii prostokątnej. Zmieniają się kąty pomiędzy osiami, ale skrót długości krawędzi kreślonych wzdłuż osi Y pozostaje bez zmian. W takim układzie uzyskujemy dokładniejsze odwzorowanie lewego boku wyrobu oraz jego detali.
Dla porównania ten sam przedmiot wykreślony w dimetrii prostokątnej.
Układ osi stosowany do kreślenia przedmiotów w izometrii. Kąty pomiędzy osiami X Y Z wynoszą 120 stopni. W tym układzie osi nie występuje skrót krawędzi. Zaletą takiego odwzorowania przedmiotu jest bardzo widoczna góra przemiotu. Rzut ten możemy więc zastosować w przypadku przedmiotu, który najwięcej detali ma na górze.
Przedmiot wykreślony w izometrii.
Powyżej przykład praktycznego zastosowania rzutowania aksonometrycznego. Rysunek zestawieniowy tylnej piasty w rowerze. Przedmiot wykreslony jest w dimetrii ukośnej z wykorzystaniem przekroju.
Wymiarowanie przedmiotów wykreślonych przy pomocy rzutowania prostokątnego.
Pismo techniczne.
W rysunku technicznym powszechnie stosowane jest pismo dostępne w programach komputerowych. Niestety poszczególne programy komputerowe niezbyt dokładnie i w zgodzie z polskimi normami podchodzą do kwestii pisma technicznego. W tradycyjnym rysunku technicznym stosuje się pismo znormalizowane proste lub pochyłe, dla którego określone są wszystkie wielkości charakterystyczne pisma w odniesieniu do grubości linii pisma. Na grubość linii pisma wpływ ma przede wszystkim wielkość arkusza rysunkowego.
[Ramka1]
Kolorem żółtym oznaczyłem wymiary pisma, które będziemy stosować na arkuszach A 4.
Kształty liter - pismo techniczne proste rodzaju B
Szerokości "g" liter i cyfr można wyrazić w postaci zależności od grubości linii pisma okreslonej jako wartość "d". Ma to swoje uzasadnienie. Trudno byłoby na rysunku pisać pismem o wysokości 5 mm linią o grubości 2 [mmm].
[Ramka2] [Ramka3] [Ramka4]

---