Tyszka „Psychologiczne pułapki oceniania”
r.2 - PODSTAWOWE ZNIEKSZATAŁCENIA W OCENIANIU
Błąd tendencji centralnej - trzymanie się środka skali ocen, błędem jest niewykorzystanie skrajnych ocen w skali i przesuwanie wszystkich ocen w kierunku jej środka [zgodnie z krzywą Gaussa]
Efekt kontrastu - kontrast działa tylko wtedy, gdy kontrastowe obiekty są podobne [złudzenie Ebbinghausa - jeżeli figurę o danej wielkości otoczyć taki samymi figurami, raz większymi, raz mniejszymi, to w 1. przypadku wydaje się ona mniejsza, a w 2. większa], przedmiot [ten sam] na tle od siebie atrakcyjniejszych przedmiotów wydaje się być mniej atrakcyjny, a na tle mniej atrakcyjnych przedmiotów wydaje się być bardziej atrakcyjny
Efekt pierwszeństwa i świeżości
- ef. pierwsz. - przecenienie pierwszych informacji [pierwszego wrażenia], np.: surowiej oceniane są błędy na początku wypracowania niż na końcu; przejawia się on tym, że argumenty mówcy przemawiającego jako pierwszy wywierają większy wpływ na słuchaczy niż argumenty dalszych mówców
- ef. śwież. - przecenianie ostatnich danych i końcowych fragmentów informacji
Efekt „aureoli” - przenoszenie ocen z jednych zadań na inne; jeśli jakaś jedna cecha ocenianej osoby albo wytworu została oceniona pozytywnie, to mamy skłonność do przypisywania tej osobie również innych cech pozytywnych [fizyczna atrakcyjność sprawcy przestępstwa łagodzi ocenę tego czynu; często na podstawie ceny wnioskowana jest jakość produktu, wpływ znanego nazwiska/instytucji na ocenę wytworu, nawet jeśli jakość się zmienia, to ocena pozostaje taka sama; w szkole znajomość wcześniejszych ocen ucznia wpływa na kolejne oceny.
r.13 - KIEDY OCENY WŁYWAJĄ NA FAKTY
Samospełniające się proroctwo - jest, początkowo, fałszywą definicją sytuacji prowokującą wystąpienie nowych zachowań, które sprawiają, że fałszywa wyjściowo definicja sytuacji staje się na końcu prawdziwa [np.: nastawienie nauczycieli i zróżnicowane traktowanie uczniów]; Przewidywanie urody nieznanej rozmówczyni - przekonanie studentów na temat urody rozmówczyni decyduje o ich zachowaniu, a to z kolei kształtuje zachowanie rozmówczyń.