59. Literatura wobec totalitaryzmu

Jeśli dobrze rozumiemy pojęcie totalitaryzmu od razu zauważamy, że stał się on tematem bardzo wielu utworów literatury polskiej jak i ogólnoeuropejskiej. Totalitaryzm to określenie systemów politycznych, które ingerują w osobiste życie człowieka i podpożądkowywują go ogólnym prawom, są oparte o rozbudowany system kontroli, oddziaływają poprzez strach i przemoc. Przykładem takich systemów był faszyzm i komunizm. Skutkiem były tortury, eksterminacja, piece, niemieckie obozy i rosyjskie łagry. Cała literatura lagrowa w tym np. „Inny świat” Grudzińskiego. Niemieckie obozy zagłady znalazły „zapis” w twórczości Borowskiego, „Medalionach” Nałkowskiej, prześladowania Żydów w „Zdążyć przed panem Bogiem” Hanny Krall i „Rozmowach z katem” Moczarskiego. Lecz obozy i getta to jeszcze nie wszystko. Istotę totalitaryzmu ukazują:

• Miłosz „Zniewolony umysł”

• Konwicki „Mała apokalipsa”

• Mrożek „Tango”

• Herbert „Pan Cogito”

• Szczypiorski „Początek”

• Orwell „Folwark zwierzęcy”

Oczywiście to jeszcze nie wszystkie tytuły, lecz omówienie losów bohaterów tych pozycji, ich zmarnowanego życia i spaczonej psychiki wystarcza, aby oddać zło totalitaryzmu a udowodnić protest wyzierający z twórczości pisarzy.

---