Prawo karne wykonawcze

Prawo karne wykonawcze - dr hab. B. Stańdo - Kawecka, Egz. pisemny: część testowa, część otwarta; zaliczenie ćw. to 2 pkt. do egzaminu; wykłady+ wybrane zagadnienia z książki prof. Hołda; warunkowe przedterminowe zwolnienie, czasami coś z prawa karnego. Terminy egzaminów: 20 stycznia (14 - 16:15), 2 luty, 10 luty, 20 luty.

Prawo karne:

- materialne (zespół norm prawnych, które regulują przestępny czyn ze względu na sposób wymierzenia kar, ponoszenia odpowiedzialności)

- procesowe (zespół norm, które regulują postępowanie w sprawach o przestępstwa)

- wykonawcze (zespół norm, które regulują wykonywanie kar, środków zabezpieczających i rozstrzygnięć wydawanych w sprawach karnych)

Prawo penitencjarne - kara pozbawienia wolności i inne środki pozbawienia wolności.

Penitencjarny (łac. penitencia-kara). Prawo karne materiale i procesowe zostało ustanowione ustawami z XVIII wieku, zaś wykonawcze ustawą z 2 poł. XX w.

Art. 1 KKW

Prawo karne wykonawcze nie tylko wykonuje kary i środki karne wobec sprawczy przestępstwa, ale wykonuje także:

- kary orzeczone za wykroczenia

- kary za przestępstwa i wykroczenia skarbowe

- kary porządkowe(art.287kpk- orzeczenie kary porządkowej)

Art.178 KKS

Zasady części ogólnej:

- organy

- podstawy

- status skazanego / prokuratora

- wykonywanie kar przewidzianych w KK

Postępowanie wykonawcze w sprawach karnych nie dotyczy KPK, ale ustawy o postępowaniu wobec nieletnich z 1982

Art.1 KK,

Wyjątek art.10 § 2 KK

Art. 10 § 1 KK

Nieletni:

- nie tylko jako przestępca

- osoba, która nie ukończyła 18 lat, wykazuje znamiona demoralizacji

Nieletni - wyjątkowo karany na podstawie art. 10 § 2 KK , a tak to orzekane są środki wychowawcze lub poprawcze(art13 ust. Postępowanie w sprawach nieletnich).

Art.13 Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich: Jeżeli wobec nieletniego, który dopuścił się czynu karalnego, o którym mowa w art. 1 § 2 pkt 2 lit. a), ale w chwili orzekania ukończył lat 18, zachodzą podstawy do orzeczenia umieszczenia w zakładzie poprawczym - sąd rodzinny może wymierzyć karę, gdy uzna, że stosowanie środków poprawczych nie byłoby już celowe. Wydając wyrok skazujący sąd stosuje nadzwyczajne złagodzenie kary.

Art. 10 § 4 KK - stosowanie środków poprawczych i wychowawczych zamiast kar wobec sprawcy, który ukończył 17 lat, a nie ukończył 18 ma charakter obligatoryjny.

Art. 5 § 2 KKS - stosowanie środków poprawczych i wychowawczych zamiast kar wobec sprawcy, który popełnił przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe i ukończył 17 lat, a nie ukończył 18 ma charakter obligatoryjny.

Kary orzeczone wobec nieletnich wykonywane są według KKW.

art.10 § 4 (przepis martwy) - środek wykonawczy; na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich środki wychowawcze stosuje się do 18 lat, nadzór kuratora trwa do 21 lat, wykonywanie środków przymusu ustaje z chwilą osiągnięcia 21 lat.

Rozwój prawa karnego wykonawczego jest związany z rozwojem prawa penitencjarnego (połowa XX wieku).

Penitencjarny - penitentia > pokuta

Prawo penitencjarne - termin ten w Polsce pojawił się w okresie międzywojennym.

System penitencjarny, penitencjarystyka.

Prawo penitencjarne - nie ma jednoznacznej definicji.

Prawo penitencjarne (definicja relatywnie szeroka) definiowano w latach 60 - tych, 70 - tych XX wieku jako zbiór przepisów prawnych regulujących wykonywanie kar i środków, które pozbawiają lub ograniczają wolność, które stwarzają możliwość resocjalizacyjnego (poprawczego) oddziaływania na sprawcę. W tej definicji ważny był cel.

Jerzy Śliwowski i Aleksander Tobis zaliczali kary i środki karne do prawa penitencjarnego.

Prawo penitencjarne (definicja relatywnie wąska) - zespół norm regulujących wykonywanie kary pozbawienia wolności.

Stefan Blemental

Zanim pojawiło się prawo penitencjarne, najpierw pojawiły się jego instytucje, tzn. więzienia. Istniały już w czasach starożytnych.

Tuljańskie więzienie

Więzienie w zasadzie nie było sposobem wykonania kary pozbawienia wolności, rolą ich było przetrzymanie podejrzanego w okresie toczącego się postępowania oraz wykonania wyroku. Do końca XX wieku były to kary śmierci, okaleczające i cielesne > Kodeks Constitutio Criminalis Carolina. Warunki w więzieniach były prymitywne.

W XVI wieku w Anglii i Holandii pojawiły się domy poprawy i domy pracy przymusowej, był to zaczątek rozumianego w dzisiejszych czasach więzienia. Przebywali tam także włóczędzy, żebracy oraz nieposłuszne dzieci i żony. Celem pobytu była moralna poprawa osoby tam uwięzionej, którą próbowano osiągnąć przez pracę, naukę rzemiosła, nauki moralne i religijne.

Kara pozbawienia wolności fragmentarycznie zdarza się w różnych latach. Od końca XVIII wieku rozwija się kara pozbawienia wolności. W XVIII wieku pojawiły się tendencje do humanizacji prawa karnego.

Podwaliny klasycznej nauki prawa karnego: „O przestępstwach i karach” - Beccaria. Autor sformułował w niej podstawowe zasady prawa karnego.

Twórcy oświecenia chcieli ograniczyć arbitralność prawa karnego.

- Rezygnacja z kwalifikowanej kary śmierci

- Rezygnacja z publicznego wykonywania kary śmierci

- Nulla crimen sine lege

- Nulla poena sine lege

- Zasada proporcjonalności - dostosowanie kary do ciężaru przestępstwa

Podstawowe założenia klasycznej szkoły prawa karnego:

Liczy się czyn, a nie osoba
Człowiek ma wolną wolę, popełnia przestępstwo
Wina moralna za popełniony czyn
Kara odpłatą proporcjonalną za czyn
Indeterminizm
Kara pozbawienia wolności - łatwo ją można stopniować, dostosowana do ciężaru czynu

Więzienia - warunki koszmarne, choć są wyjątki: Amsterdamskie Domy Poprawcze, Genewskie, Marszałkowskie (w Polsce).

Reformy penitencjarne:

1777 r. „O stanie więzień” John Howard, nosił miano pierwszego międzynarodowego inspektora więzień

Reformy:

- ludzie warunki uwięzienia

- higieniczne warunki

- opieka lekarska

- wyżywienie

- zatrudnienie i wychowanie moralne

System penitencjarny - kilka definicji:

Ziembiński: Całokształt określonych prawem instytucji i środków oraz zasad ich funkcji i stosowania, które służą osiąganiucelu kary pozbawienia wolności.

Prof. Śliwowski: ………………………

Zespół przepisów i instytucji regulujących sposób realizacji celu. Względnie spójny system poglądów na to jakimi środkami osiągnąć cel.

Wyróżnia się 3 systemy penitencjarne:

System celkowy - w USA XVIII / XIX

- Odmiana filadelfijska (pensylwańska):

Kwakrzy > człowiek popełnia przestępstwo, gdy traci kontakt z Bogiem.

Celem kary pozbawienia wolności jest moralna poprawa. Aby osiągnąć ten cel konieczne jest całkowite osamotnienie, izolacja od świata, samotna cela. Więźnia mógł odwiedzać pastor i dyrektor więzienia.

- Odmiana ouburnska - Eksperyment w Oubern: podział więźniów na 3 grupy - całkowicie osamotnieni, odosobnieni w nocy, pracujący w dzień w milczeniu.

Aleksander Moldenhawer

Lucas: rezygnacja z izolacji na rzecz uspołecznienia więźnia; odpowiednia segregacja więźniów; stopniowanie ulg i udogodnień w miarę odbywania kary. Podstawą odbywania kary jest odpowiednia klasyfikacja.

System progresywny - progresja (postęp), poprawa więźnia, poprawa warunków wykonywania kary, łagodzenie warunków odbywania kary.

- Wersja angielska - klasyczna - 3 etapy odbywania kary: osamotnienie, wspólna praca bez milczenia, warunkowe przedterminowe zwolnienie.

- Wersja irlandzka - Walter Grofton - system czterofazowy: osamotnienie, wspólna praca, więzienie przejściowe, warunkowe przedterminowe zwolnienie.

Macconnocci - system kreskowy

XIX wiek: Australia, Irlandia - system progresywny

Lata 80-te XX wieku - Kongres Penitencjarny uznaje system celkowy za aberrację XIX-go wieku.

1931 r. - system progresywny w Polsce

Szkoła pozytywistyczna (socjologiczna) , nurt antropologiczny - człowiek jest determinowany. Kara użytecznym celem dla społeczeństwa, prewencja generalna, cele indywidualno - prewencyjne. Prewencja przez odstraszanie, poprawę lub unieszkodliwienie. Człowiek staje się przestępcą, bo został źle wychowany. Franti Von Liszt (program magsburski) - kara narzędziem do osiągnięcia celów prewencyjnych. Kara orzekana przy uwzględnieniu właściwości sprawcy. Zdolnych do poprawy poprawiać, niezdolnych - unieszkodliwiać.

System reformatorów amerykańskich - Koniec XIX wieku

1870 r. zjazd w Cincinnati - wychowanie moralne więźnia ostatecznym celem, a nie zemsta. Nagrody.

Personel więzienny odpowiednio przeszkolony, nieoznaczony okres kary, decyduje o tym administracja więzienia. Zamiast zwykłego więzienia dla młodocianych pobyt w reformatorium. Kara o względnie oznaczonej długości nie mniejszej niż rok, nie dłużej niż 5 lat. Ocena zachowania z reformatorium, bądź wysłanie do więzienia. W reformatorium były osoby między 16 a 30 rokiem życia.

Skazani podzieleni na klasy:

- czerwona

- czarna

- niebieska

- klasa IV - dla niewykazujących poprawy, odosobnienie, brak pracy, przywilejów i ulg.

Nowoprzyjęty więzień trafiał do klasy średniej. Każdy więzień miał otwarty rachunek w reformatorium. Pozytywny bilans punktów warunkiem zwolnienia.

Połowa XX wieku USA - resocjalizacyjny model karania, upada w latach 70-tych XX wieku. Model ten był niezbyt rozpowszechniony w Europie. Martinson w swej pracy wysnuł wniosek - nie stwierdzono zmniejszania poziomu recydywy, choć zdarzają się nieliczne wyjątki.

Rozwój Ruchu Obrony Praw Człowieka jednym z powodów upadku modelu resocjalizacyjnego - nierówności w podejściu do kary.

Cechy:

- pozytywistyczne podejście do przestępstwa

- kary według potrzeb sprawcy

- kary o nieoznaczonym czasie

- warunkowe zwolnienie

- akcentowano znaczenie terapii: pracą, nauką, psychoterapii i socjoterapii.

Penaliści - praktycy, pracownicy więzień, personel

Rozwój prawa karnego wykonawczego

Do XII w. - Nie istniało coś takiego jak kara pozbawienia wolności w teorii.
1447 r. - Statuty Kazimierza Jagiellończyka, wśród kar wymienia on karę pozbawienia wolności. W prawie niemieckim była to kara samodzielna.
1550 r. - Instrukcja kanclerza Osieckiego wprowadza pojęcie kary wykonawczej. Wprowadzono: karę wieży górnej (dla szlachty) oraz karę wieży dolnej.
1767 r. - Więzienie marszałkowskie, powołane w Warszawie, z instrukcją Lubomirskiego, zapewnienie pracy w celach wychowawczych.
1795 - Koniec państwowości polskiej, okres korzystny dla penitencjarystyki: Ferdynand Skarbek, Julian Ursyn Niemcewicz, Ksawery Potocki.
I okres Królestwa Polskiego - w 1918 r. po raz pierwszy uchwalono Kodeks Karzący. Był to prezent od Sejmu dla cara Aleksandra I. była to ustawa liberalna. Utrzymywał on podział stanowy, jednocześnie wprowadzając liberalne kary. W owym czasie Ferdynand Skarbek zbudował w Polsce kilka nowoczesnych więzień oraz wprowadził przepisy więzienne jak tę karę wykonywać. Później na miejsce Kodeksu Karzącego pojawił się Kodeks Kar Głównych i Poprawczych.
Okres II RP (1918 - 1939)

Egzamin!!!: Twórca nowoczesnej koncepcji Prawa Karnego Wykonawczego - Emil Rapaport.

Akty prawne regulujące wykonanie kary:

1). Dekret Naczelnika Państwa - 7 II 1919 r. „W przedmiocie organizacji okręgowych dyrekcji więziennych”.

2). Dekret Naczelnika Państwa - 8 II 1919 r. „W sprawie tymczasowych przepisów więziennych”.

Oba te akty: Więziennictwo w gestii Ministerstwa Sprawiedliwości.

1923 - centralna szkoła służby więziennej w Warszawie

1918 - 1928 - scalenie systemu więziennego

1928 - 1939 - merytoryczny okres rozwoju penitencjarystyki:

1928 - Rozporządzenie prezydenta w sprawie organizacji więziennictwa. W Polsce wprowadza się system wolnej progresji.

1931 - Regulamin więzienny w formie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Wprowadzenie systemu progresywnego: podział więźniów : do poprawy (zwykłe więzienia, 3 klasy podziału skazanych) i nie do poprawy, tzn. przestępcy zawodowi, recydywiści (więzienia izolacyjne, 2 klasy podziału skazanych: samotność, pełna izolacja I klasa, wspólne cele - II klasa)

3). Kodeks karny - 1932 r., jest to kodeks dwutorowy, w zakresie kar obok kar opartych na winie, przewiduje środki zabezpieczające oparte na stopniu. Na okres 5 lat po zwykłej karze wobec recydywistów można było zastosować środki zabezpieczające na 5 lat, co można było wznawiać. Kodeks zajmował się też postępowaniem w sprawach nieletnich.

4). Ustawa z lipca 1939 r. „O organizacji więziennictwa” - pierwsza ustawa, wprowadziła podział więzień na:

- obserwacyjno - rozdzielcze

- dla niepełnosprawnych fizycznie i zaburzonych psychicznie

- kolonie rolne

- zakłady rzemieślnicze

- ruchome karne ośrodki pracy

- więzienia izolacyjne dla recydywistów

System progresywny wykonywania kar. Emil Rapaport był wówczas prezesem Komisji Kodyfikacyjnej. Nawoływał do wyodrębnienia dziedziny prawa karnego wykonawczego z prawa karnego. Kara w kierunku poprawy. Odejście od kary pozbawienia wolności jako jedynej formy karania za przestępstwo.

Okres Polski Ludowej:

- 1944 - 1954 - wykonanie kary utożsamiane z więziennictwem. Utrzymano formalnie przedwojenne regulacje, a praktyce o wszystkim decydowały okólniki i decyzje. Podporządkowanie działania więziennictwa nowemu ustrojowi. Polityzacja. Produktywizacja - od 1949 r. utworzono podośrodki więzienne.

1950 r. - warunkowe przedterminowe zwolnienie za 200 % normy.

Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego nadrzędny organ więziennictwa.

- 1954 - 1956 - w 1954 zlikwidowano Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego Departamentu więziennictwa i obozów. Pojawia się Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Komitet do Spraw Bezpieczeństwa Publicznego. Więziennictwo podporządkowane Ministerstwu Spraw Wewnętrznych.

1955 - Regulamin Wykonania Kary Pozbawienia Wolności. Wychowawczy cel kary w teorii.

- 1956 - 1969 - na cele ówczesnych władz więziennych pojawia się……….. Prof. Stanisław Walczak postanowił stworzyć liberalny system penitencjarny. Stworzył on 5 projektów ustaw, m. In. Regulamin Wykonania Kary Pozbawienia Wolności, bardzo liberalny, który został wprowadzony w lutym 1966 r. System wolnej progresji.

1969 - Kodeks Karny Wykonawczy - pierwszy w Europie kodeks. W ważnych kwestiach odsyłał do aktów wykonawczych.

1974 - Regulamin Wykonania Kary Pozbawienia Wolności na podstawie 212 KKW, restrykcyjny, miał być tylko tymczasowy. To najgorszy okres polskiej penitencjarystyki. Konfrontacyjny sposób wykonania kary pozbawienia wolności.

Maj 1981 - wydano Zarządzenie w sprawie zmiany tymczasowego Regulaminu, zniesienie rygoru surowego, kara odcięcia racji żywnościowej.

1989 - 1997:

- maj 1989 - wydanie rozporządzenia przez Ministra w sprawie Regulaminu Wykonania Kary Pozbawienia Wolności.

- 1990 - wydanie ustawy o zmianie KK oraz o zmianie KKW. KK - zlikwidowanie nadzoru ochronnego oraz ośrodków przystosowania społecznego. KKW - wprowadzeni kontroli sądowej decyzji administracyjnych w zakresie wykonania kary. (EGZMIAN !!!)

- 1995 - ustawa o zmianie KK i KKW: zniesienie rygorów wykonania kary, wprowadzenie nowych typów i rodzajów zakładów karnych.

1). Zmniejszono populację więźniów do 40 tysięcy.

2). Odideologizowano służbę więzienną. Nacisk na wykształconą służbę więzienną.

3). Zmiany z konfrontacyjnego na reintegracyjny (prospołeczny) sposób wykonania kary.

4). Otwarcie zakładów karnych na konflikty ze społeczeństwem: przepustki, warunkowe przedterminowe zwolnienie.

OCHRONA PRAW SKAZANYCH

Art.40 Konstytucji RP „Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.”

Art.41 §4 Konstytucji RP Nikt nie może być poddany torturom ani okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu i karaniu. Zakazuje się stosowania kar cielesnych.

Kara:

-odpłata

-celowa

-instrument generalny/prewencja indywidualna

Indywidualna dolegliwość dla sprawcy

Ograniczanie praw skazanych do:

-tajności korespondencji

-wolności

-swobodnego przemieszczania się

XVIII- poprawa sytuacji więźniów, pozbawienie wolności jako kara

Cele kary:

-poprawa sprawcy

-reintegracja społeczna

Zimbardo- eksperyment więzienny polegający na naborze do więzienia w gronie studentów o przeciętnej osobowości. Podzielono studentów na dwie grupy: więźniów i strażników. Eksperyment trwał 6 dni i został przerwany ze względu na szkodliwe skutki psychiczne, ponieważ studenci weszli w rolę strażników i upokarzali więźniów, natomiast więźniowie buntowali się przeciwko strażnikom i planowali ucieczkę. WNIOSEK: Jeżeli w wiezieniu dochodzi o poniżania więźniów to nie dlatego, że osoby tam pracujące są patologiczne ale dlatego, że sama ta instytucja jest patologiczna..

Więzienie nie cieszy się dobrą opinią w społeczeństwie

Art.31 §3 Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Art. 4. § 1. Kary, środki karne, zabezpieczające i zapobiegawcze wykonuje się w sposób humanitarny, z poszanowaniem godności ludzkiej skazanego. Zakazuje się stosowania tortur lub nieludzkiego albo poniżającego traktowania i karania skazanego.

§ 2. Skazany zachowuje prawa i wolności obywatelskie. Ich ograniczenie może wynikać jedynie z ustawy i przepisów wydanych na jej podstawie oraz z prawomocnego orzeczenia.

Pozbawienie wolności(ograniczenie praw):

-prawa do wolności

-prawa do poszanowania życia rodzinnego

-prawa do tajemnicy korespondencji

Ochrona praw skazanych w świetle aktów międzynarodowych

Międzynarodowa Komisja Karna i Penitencjarna ( w ramach Ligi Narodów, brak rezultatów z powodu II Wojny Światowej)

Podział aktów prawa międzynarodowego na:

- hard law - umowy międzynarodowe, które są wiążące w momencie ratyfikacji.

- soft law - są to rekomendacje, które nie mają charakteru wiążącego.

Odwołanie do soft law TK i ES

Spośród aktów międzynarodowych o charakterze soft law największy wpływ na kształtowanie się postępowania z osobami pozbawionymi wolności mają:

- wzorcowe reguły minimum postępowania z więźniami (ONZ 1955, brak określenia systemu modelowego minimum w postępowaniu z więźniami)

- europejskie reguły więzienne w wersji znowelizowanej z 2006 (projekt 1987)

Wzorcowe reguły minimum postępowania z więźniami:

Część I - ogólne zarządzenia dla zakładów penitencjarnych, standardy jakie powinny być przestrzegane wobec więźniów, warunki bytowe, opieka medyczna.

Reguła X- brak minimalnej wielkości celi w m²

Reguła 58 (do więźniów, reintegracja społeczna): Ostatecznym celem i usprawiedliwieniem kary więzienia lub podobnych środków pozbawienia wolności jest ochrona społeczeństwa przed przestępczością. Cel ten nie może być osiągnięty inaczej jak tylko przez wykorzystanie okresu uwięzienia - tak dalece, jak to jest możliwe - na osiągnięcie stanu, w którym przestępca, po powrocie do społeczeństwa, będzie nie tylko miał wolę, ale i będzie zdolny prowadzić życie zgodne z prawem i dające mu środki utrzymania.

Reguła 59. W tym celu zakład penitencjarny powinien wykorzystywać wszelkie lecznicze, moralne, duchowe i inne działania i formy pomocy, które są odpowiednie i dostępne mu oraz powinien dążyć do stosowania ich zgodnie ze zindywidualizowanymi potrzebami postępowania z więźniami

Część II - poszczególne kategorie uwięzionych; skazanych karnie, z zaburzeniami psychicznymi.

Reguła 67. Cel klasyfikacji stanowi:

(a) oddzielenie tych więźniów, którzy ze względu na swoją przeszłość kryminalną lub na ujemne cechy charakteru, wywieraliby ujemny wpływ na współwięźniów;

(b) podzielenie więźniów na grupy dla ułatwienia postępowania z nimi i mając na względzie ich readaptację społeczną

Europejskie Reguły Więzienne 2006

Część I

Podstawowe zasady:

1). Wszystkie osoby pozbawione wolności winny być traktowane z poszanowaniem praw człowieka.

2). Osoby pozbawione wolności zachowują wszystkie prawa, których nie zostały prawomocnie pozbawione na mocy wyroku skazującego lub odsyłającego do aresztu śledczego.

3). Ograniczenia nałożone na osoby pozbawione wolności są niezbędnym minimum i są proporcjonalne do celu, w jakim zostały nałożone.

4). Warunki więzienne ograniczające prawa człowieka przysługujące więźniom nie są usprawiedliwiane brakiem odpowiednich środków.

5). Życie w więzieniu powinno być jak najbliższe pozytywnym aspektom życia w społeczeństwie.

6). Każde pozbawienie wolności zorganizowane jest w taki sposób, aby ułatwiało reintegrację społeczną osób pozbawionych tej wolności.

7). Zachęca się do współpracy z pozawięziennymi organizacjami pomocy społecznej oraz do jak największego udziału społeczeństwa obywatelskiego w życiu więziennym.

8). Personel więzienny wykonuje ważne zadania publiczne, a jego nabór, szkolenie oraz warunki pracy winny umożliwiać mu utrzymanie wysokich standardów opieki nad więźniami.

9). Wszystkie więzienia podlegają regularnej kontroli rządowej i niezależnemu monitoringowi.

Akty prawnomiędzynarodowe wiążące państwa strony:

- Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (ONZ 1966 ratyfikowana przez Polskę w 1977)

- Międzynarodową Konwencja Praw Człowieka

- Konwencja ONZ o przeciwdziałaniu torturom oraz innym okrutnym i nieludzkim lub poniżającym traktowaniu lub karaniu (1984)

- Europejska Konwencja o zapobieganiu torturom oraz innym okrutnym i nieludzkim lub poniżającym traktowaniu lub karaniu (1987,1994 ratyfikowana. Wizytacje komitetu 1996,2000,2006)

Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych:

Artykuł 7: Nikt nie będzie poddawany torturom lub okrutnemu, nieludzkiemu albo poniżającemu traktowaniu lub karaniu. W szczególności nikt nie będzie poddawany, bez swej zgody swobodnie wyrażonej, doświadczeniom lekarskim lub naukowym.

Artykuł 10:

1). Każda osoba pozbawiona wolności będzie traktowana w sposób humanitarny i z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka.

2). a: Osoby oskarżone będą, oprócz wyjątkowych okoliczności, oddzielone od osób skazanych i będą podlegały innemu traktowaniu, odpowiadającemu ich statusowi osób nie skazanych;

Konwencja ONZ o przeciwdziałaniu torturom oraz innym okrutnym i nieludzkim lub poniżającym traktowaniu lub karaniu:

Zgodnie z artykułem 1 konwencji termin tortury oznacza:

- wszystkie czyny, przez które dotkliwy ból lub cierpienie fizyczne lub psychiczne są świadomie zadawane osobie

- w takich celach jak uzyskanie od niej lub od osoby trzeciej informacji lub zeznań, ukaranie jej, za czym, który ona lub osoba trzecia popełniła, lub o którego popełnienie jest podejrzewana albo zastraszanie lub zmuszanie jej lub osoby trzeciej albo z jakiejkolwiek innej przyczyny opartej na jakiejkolwiek zasadzie dyskryminacji

- gdy taki ból jest zadawany przy albo za pomocą czy też za zgodą funkcjonariuszy publicznych albo innych osób działających w oficjalnym charakterze

Europejska Konwencja o zapobieganiu torturom oraz innym okrutnym i nieludzkim lub poniżającym traktowaniu lub karaniu

- zakres podmiotowy tej konwencji ograniczany jest do ochrony osób pozbawionych wolności przez władze publiczną

- powołany mechanizm prewencyjny opowiada się za lustracją wszystkich miejsc, w których takie osoby przebywają

- lustracje okresowe- systematycznie w określonym odstępie czasu(co 4lata)

- lustracje ad hoc- jeżeli członkowie doją do wniosku że istnieje przyczyna takiej wizytacji

Obowiązki państw:

- wpuszczenie delegacji na swoje terytorium

- zapewnienie swobodnego przemieszczenie się na terytorium

- zapewnienie wstępu do wszystkich miejsc na terenie wszystkich zakładów

Publiczne oświadczenia tylko 5 razy:

- Public statement on Turkey1992

- Public statement on Turkey1996

- Public statement cancering the CHecken Republick of the Russian Federation 2001

- Public statement cancering the CHecken Republick of the Russian Federation 2002

- Public statement cancering the CHecken Republick of the Russian Federation 2003

Definicja tortur w prawie międzynarodowym jest zawarta w Konwencji Przeciwko Stosowaniu Tortur ONZ z 1984 r. Zadaniem konwencji było stworzyć mechanizm prewencyjny.

Publiczne oświadczenia CPT.

Zalecenia Europejskiego Komitetu do spraw zapobiegania Torturom po wizytacji w Polsce w 2004 r.:

- Podwojenie wysiłków w celu zwalczania przeludnienia więzień.

- Zapewnienie osadzonym dostępu do pracy, szkolenia i edukacji.

- Monitorowanie wzajemnych relacji więźniów i korzystanie ze środków przeciwdziałania negatywnym przejawom subkultury więziennej.

- Powiększenie lub wycofanie cel pojedynczych dla „niebezpiecznych”, które są małe i bardzo wąskie (5 m ²; 1,3 m szerokości).

- Rezygnacja z przesłuchiwania więźniów w klatce.

- Zmiana reżimu stosowanego wobec więźniów „niebezpiecznych”.

- Zakończenie praktyki umieszczania młodocianych razem z dorosłymi w tej samej celi.

- Dokonanie analizy przepisów dotyczących kontaktów tymczasowo aresztowanych ze światem zewnętrznym.

Skazany ma prawo do wizyt. Tymczasowo aresztowany nie ma prawa, ale może uzyskać zgodę od organu, do dyspozycji którego pozostaje tymczasowo aresztowany. Do wniesienia aktu oskarżenia - prokurator, po wniesieniu aktu oskarżenia - sąd.

Europejski Trybunał Praw Człowieka:

Perła przeciwko Polsce, 2008 r.

Ochrona Praw Osób Pozbawionych Wolności według EKPC:

Zawarty w art. 3 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka zakaz tortur oraz nieludzkiego i poniżającego traktowania lub karania ma charakter absolutny.
Zgodnie z art. 15 § 2 Konwencji Państwo - strona nie może uchylić się od przestrzegania tego zakazu w żadnych okolicznościach, nawet w przypadku wojny lub innego niebezpieczeństwa publicznego…………
Intencją twórców Konwencji, którzy w art. 3 Konwencji użyli 3 różnych terminów, było według Trybunału szczególne napiętnowanie „tortur” jako umyślnego, nieludzkiego traktowania, powodującego bardzo poważne i okrutne cierpienia.
Trybunał uznaje złe traktowanie za nieludzkie, gdy m.in. było ono dokonywane z premedytacją, stosowane przez wiele godzin w sposób ciągły i prowadziło do obrażeń ciała lub do dotkliwego cierpienia fizycznego lub psychicznego ofiary.
Za poniżające uznaje Trybunał traktowanie, które miało wywołać w ofiarach poczucie strachu, cierpienia i niższości, zdolne je poniżyć i zdeprecjonować.

Wyrok 2006 r.

Ramirez Sanches pseudonim Carlos przeciwko Francji (wyrok z 4 lipca 2006)

1994 - aresztowany we Francji

1997 - dożywotnie pozbawienie wolności za zabójstwo 3 osób, w tym 2 policjantów

W celi odosobnionej przez 8 lat.

Skarga: rygor odosobnienia stanowi naruszenie art. 3 Konwencji. Nie miał kontaktu z innymi więźniami, strażnikami, 2 - godzinny spacer w odosobnieniu, odwiedzany przez prawników, raz na miesiąc duchowny.

Rząd Francji: odosobnienie nie było aż tak rygorystyczne: warunki uwięzienia były wyjątkowe; kara na ogólnych warunkach, różnił go reżim odosobnienia; jednym z obrońców była jego żona w obrządku muzułmańskim; regularnie badany przez lekarza.

Rozstrzygnięcie ETPC: Nie narusza art. 3.

Dane zachowanie może zostać uznane za sprzeczne z art. 3 Konwencji, choć może być zgodne z prawem.

Frakcja Czerwonej Armii

W sprawie Ramirez Sanches Trybunał zauważył, że we współczesnym świecie Państwa - strony Konwencji napotykają na rzeczywiste trudności w zapewnieniu społeczeństwu ochrony przed przemocą ze strony terrorystów; jednak art. 3 Konwencji nie przewiduje żadnych wyjątków i nie pozwala państwu na uchylenie jego obowiązywania, nawet w najtrudniejszych warunkach. Konwencja zakazuje tortur oraz nieludzkiego traktowania niezależnie od zachowania się jednostki i rodzaju zarzucanych jej lub popełnianych przez nią czynów.

Zgodnie z utrwaloną linią orzecznictwa Trybunału w sytuacji, gdy u osoby pozbawionej wolności doszło do powstania obrażeń ciała w trakcie pobytu w areszcie, kiedy pozostawała ona pod kontrolą funkcjonariuszy, to na władzach państwowych ciąży obowiązek wykazania, że stwierdzone u skarżącego obrażenia spowodowane były innymi przyczynami niż złe traktowanie go przez funkcjonariuszy.

Sprawa Ribbitch przeciwko Austrii:

Sąd austriacki II instancja - nie ma jednoznacznych dowodów przeciw policjantom.

Trybunał: To, że nie można skazać funkcjonariuszy nie oznacza, że państwo zwolnione jest z przestrzegania art. 3 Konwencji.

Sprawa Rebock przeciwko Słowacji

Jeżeli jednostka występuje ze skargą na potraktowanie jej w sposób sprzeczny z art. 3 Konwencji, to przepis ten interpretowany łącznie z art. 1 Konwencji, który zobowiązuje państwa - strony do zapewnienia każdej osobie podlegającej do jurysdykcji określonych w Konwencji praw i wolności, wymaga przeprowadzenia rzetelnego i efektywnego dochodzenia, umożliwiającego zidentyfikowanie i ukaranie osób odpowiedzialnych.
Rzetelnie dochodzenie oznacza, że władze muszą podjąć poważną próbę ustalenia tego, co się wydarzyło. Są one zobowiązane do podjęcia wszystkich możliwych i racjonalnych działań w celu zabezpieczenia dowodów, przede wszystkim tych dotyczących przesłuchania świadków i opinii biegłych w dziedzinie medycyny sądowej. Dochodzenie powinno być ponadto efektywne w tym znaczeniu, że powinno ono pozwolić na ustalenie, czy użycie siły przez funkcjonariuszy było uzasadnione okolicznościami. Brak przeprowadzenia rzetelnego i efektywnego dochodzenia w sprawie zarzuconego funkcjonariuszom złego traktowania stanowi naruszenie art.3 Konwencji w aspekcie proceduralnym.

Sprawa Krastanov przeciwko Bułgarii (wyrok z 30 grudnia 2004 r.) Trybunał uznał, że z punktu widzenia art. 3 Konwencji reakcja władz państwowych na umyślne pobicie przez funkcjonariuszy……………….

Jeżeli władze więzienne w razie incydentów wewnątrz więzienia zwrócą się o pomoc z zewnątrz, to zdaniem Trybunału przebieg akcji, a w szczególności kwestia proporcjonalności użytych środków przymusu, powinny być monitorowane przez niezależny organ.

Przedstawione przez tureckie władze wyjaśnienia co do sposobu powstania u więźniów obrażeń w ocenie Trybunału nie były przekonywające, a w związku z tym Trybunał uznał, że więźniowie zostali pobici przez funkcjonariuszy państwowych, którzy złamali zakaz zawarty w art. 3 Konwencji.

W sprawie Peers przeciwko Grecji (2001) Trybunał nie dopatrzył się zamiaru poniżenia lub zdeprecjonowania skarżącego przez władze więzienne, ale stwierdził, że chociaż kwestia, czy celem traktowania jednostki było jej poniżenie lub zdeprecjonowanie, jest czynnikiem branym pod uwagę, to brak takiego celu nie wyklucza przyjęcia naruszenia art. 3 Konwencji.

Trybunał uznał, że warunki uwięzienia naruszały poczucie godności ludzkiej skarżącego i wywoływały w nim poczucie udręczenia i niższości zdolne go poniżyć i zdeprecjonować oraz przełamać; w sumie warunki uwięzienia Peersa osiągnęły poziom traktowania poniżającego w rozumieniu art.3 Konwencji.

W sumie zdaniem Trybunału Kałasznikow w czasie pobytu w areszcie musiał znosić warunki nie do zaakceptowania:

- Warunki te nie wynikały z zamierzonych działań administracji więziennej, ponieważ Trybunał nie dopatrzył się żadnych przesłanek wskazujących na zamiar poniżenia lub zdeprecjonowania skarżącego przez personel.

- Trybunał stwierdził jednak, że jakkolwiek kwestia, czy celem traktowania było poniżenie lub zdeprecjonowanie ofiary, jest czynnikiem branym pod uwagę przy rozpatrywaniu skarg dotyczących art. 3 Konwencji, to brak takiego zamiaru nie wyklucza uznania, że doszło do naruszenia tego artykułu.

Trybunał często uznaje / stwierdza naruszenie art. 3 Konwencji z powodu braku osobistej przestrzeni (lacko f personal space) przypadającej uwięzionemu.
W sprawie Trepashkin przeciwko Rosji Trybunał wyraźnie stwierdził, że nie może ustalić raz na zawsze i dla wszystkich, jaka powierzchnia celi musi przypadać na jednego skazanego zgodnie z Konwencją.

Faktycznie dostępnych - z uwzględnieniem remontów

Od 2001 r. - łamanie zachowania 3 m²na więźnia jest normą.

TK - problematyka przeludnienia więzień

2005 r. - RPO (wówczas był nim Prof. Andrzej Zoll) wystąpił do TK z wnioskiem o zbadanie zgodności z konstytucją § 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 2003 r.

Art. 248 § 1 KKW

W szczególnie uzasadnionych wypadkach dyrektor ………….. gwarantowanej w art. 110 KKW.

Intencją ustawodawcy, który wprowadził art. 248 § 1 KKW było zapewnienie możliwości umieszczenia w szczególnie uzasadnionych przypadkach, czyli m.in. w sytuacjach spowodowanych siłą wyższą, np. powódź.

Art. 248 § 2 KKW to Minister Sprawiedliwości ma określić w drodze rozporządzenia wytyczne.

2003 r. Minister Sprawiedliwości określił, że w wypadku wykorzystania miejsc mieszkaniowych………….. osadzonych można umieścić w celi o powierzchni mniej niż 3 m².

Przepis niezgodny z Konstytucją, która przewiduje zasadę humanitaryzmu oraz zakazuje nieludzkiego traktowania.

Minister nie mówi ni na temat określonego czasu.

W dzień przez rozporządzeniem przed TK Minister Ziobro zmienił rozporządzenie, tj. dodał - na czas określony, ale nie sprecyzował tego czasu.

W międzyczasie zmienił się RPO (został nim Janusz Kochanowski), który wycofał wniosek.

2008 r. sprawa wniesiona przez Jacka Gargacza.

TK:

- Art. 248 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 „Kodeks Karny Wykonawczy” jest niezgodny z art. 40, 41 ust. 4 i art. 2 Konstytucji RP.

- Przepis wymieniony w części I wyroku traci moc obowiązywania z upływem 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku w Dzienniku Ustaw.

- Zatłoczenie aresztów śledczych i zakładów karnych jest problemem faktycznym, dotyczy praktyki (realiów), a nie stanu prawa. TK jest sądem prawa, nie zaś faktów. Dlatego przedmiotem postępowania w niniejszej sprawie nie jest ocena…………………………….

- Przeludnienie zakładów karnych należy traktować jako bardzo poważny problem. Zjawisko to stanowi stałe zagrożenie realizacji resocjalizacyjnych celów kary pozbawienia wolności.

- Zdaniem TK treść zaskarżonego art. 248 § 1 KKW i jego interpretacja w praktyce powoduje, że przepis ten jest niezgodny z Konstytucją.

- Zasady czasowego umieszczenia skazanego w takiej celi powinny być jednak wyraźnie określone. Przepisy nie mogą pozostawiać wątpliwości co do wyjątkowości sytuacji, w których to może nastąpić, maksymalnego czasu umieszczenia skazanego w mniejszej celi………………..

Art. 8 EKPC

Każda osoba ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego, mieszkania i korespondencji.
Niedopuszczalna jest ingerencja władzy publicznej w korzystanie z tego prawa, z wyjątkiem przypadków, które są:

- zgodne z prawem

- konieczne w demokratycznym społeczeństwie

- ze względu na interesy bezpieczeństwa narodowego, bezpieczeństwa publicznego lub dobrobytu gospodarczego kraju, zapobieganie zamieszkom lub przestępczości, ochronę zdrowia i moralności lub ochronę praw i wolności innych osób.

Sprawa Perła przeciwko Polsce (wyrok ETPC z 2008 r. )

- Odmowa zgody na widzenie tymczasowego aresztowanego z żoną.

- Z uwagi na czas trwania i charakter ograniczenia kontaktów zdaniem Trybunału wyszły one poza to, co jest niezbędne w demokratycznym społeczeństwie w celu zapobieżenia zamieszkom i przestępczości.

WYKONANIE KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI

Cel wykonywania kary pozbawienia wolności:

- izolacja sprawcy od społeczeństwa

- resocjalizacja

- prewencja indywidualna

Art. 67

Resocjalizacja - początek XX w. wraz z rozwojem paradygmatu kryminologicznego. Nastąpił rozwój więziennictwa. W tym czasie pojęcie to oznaczało: Resocjalizacja - poprawa moralna przestępcy przez naukę, pracę, nauki moralne i religijne. Istniał obowiązek uczestniczenia w naukach religijnych.

Połowa XX w. Model kliniczny resocjalizacji - leczenie z przestępczości (tritment, rehabilitation).

W USA resocjalizacyjny model karania. Cechy tego modelu:

- Kary nieoznaczone - skoro celem kary jest wyleczenie sprawcy, to kara ma być wymierzana według jego potrzeb. Sędzia mógł wymierzyć karę na czas względnie oznaczony, np. od 3 do 15 lat. Bądź mógł też wymierzyć karę na czas nie krótszy od roku, a górny wymiar był to górny wymiar kary za dane przestępstwo.

- Dyskrecjonalne warunkowe zwolnienie - udzielały ich Rady do Spraw Warunkowych Zwolnień, to one podejmowały decyzje o zrealizowaniu celu resocjalizacyjnego.

W latach 70 - tych XX w. gwałtowna krytyka tego modelu → upadek ideologii resocjalizacyjnych

Zarzucano, iż model ten jest:

- niesprawiedliwy

- pozwala na odbywanie niewspółmiernych kar

- prowadzi do represyjnego traktowania grup upośledzonych ekonomicznie oraz grup rasowych

- zbyt pobłażliwy (uważali tak konserwatyści)

- Martinson (EGZAMIN!!!!) od nothing works to something works

Martinson - autor pracy pt. “What works?” W pracy dokonał on analizy ok. 200 programów resocjalizacyjnych z punktu widzenia przyczyniania się do ograniczenia recydywy. Stwierdził, iż poza kilkoma wyjątkami nigdzie nie stwierdzono wpływu resocjalizacji na poziom recydywy.

Stwierdzenie nothing works jest nieprawidłowe. Sam Martinson krytykował nadinterpretację jego słów.

Rozwój rzetelnych metodologicznie badań empirycznych odpowiada na pytanie What Works?

Czy programy resocjalizacyjne mają jakieś znaczenia przy ograniczaniu recydywy?

Od 10 % do 20 % - nastąpiła redukcja recydywy.

Programy przynoszą oczekiwane rezultaty pod pewnymi warunkami:

1). Dostosowane do czynników ryzyka korelujących z popełnianiem przestępstw. Takimi czynnikami jest, np.: uzależnienie, brak miejsca zamieszkania, brak zwodu, przestępczy styl myślenia, związki z grupami przestępczymi, brak umiejętności panowania nad emocjami.

2). Dostosowanie programów do właściwości skazanego.

3). Konsekwentne wdrażanie tych problemów.

Do tego prowadzi zmiana z nothing works do something works.

Ideologia nowej penologii.

Art. 67 § 1

Wykonywanie kary pozbawienia wolności ma na celu:

- wzbudzanie w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw

- w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz

- potrzeby przestrzegania porządku prawnego

- i tym samym powstrzymania się od powrotu do przestępstwa.

Art.67§1 stoi na stanowisku prewencji indywidualnej, nie ma wzmianek o poddaniu oddziaływaniom, lecz o motywowaniu

KKW z 1964:

-wykonanie kary pozbawienia wolności ma na celu kształtowanie społecznie pożądanych postaw skazanych

-przestrzeganie porządku prawnego i wykonywanie społecznie użytecznej pracy

-działania resocjalizacyjne:

*oddziaływanie przez prace, kulturę, oświatę

-celem jest przeciwdziałanie powrotowi do przestępstwa

-obowiązek uczestnictwa skazanych w oddziaływaniach

Resocjalizacja w kkw 1969:

-wtórne uspołecznieni osób wykazujących skłonności asocjalne

-celem minimum jest zapobieganie recydywie poprzez poprawę sprawcy

-cel maksimum wynika z art.37§3 Działalność resocjalizacyjna powinna zmierzać w szczególności do uświadomienia sobie przez skazanego społecznej szkodliwości dokonanego czynu, do kształtowania i utrwalenia w skazanym poczucia odpowiedzialności, dyscypliny społecznej, postawy obywatelskiej, szacunku dla innych i kultury życia codziennego.

Odrzucenie koncepcji resocjalizacji w kkw z 1997:

-potrzeba poszanowania prawa do decydowania o samym sobie

-realistyczne uznanie, że efekty zależy od współpracy skazany- wychowawca

Skazany zgodnie z art.116 ma obowiązek wykonywania pracy, jeżeli przepisy szczególne, także wynikające z prawa międzynarodowego, nie przewidują zwolnienia od tego obowiązku, oraz wykonywania prac porządkowych w obrębie zakładu karnego

Skazani są kierowani do systemu terapeutycznego niezależnie od ich woli

Skazani młodociani odbywają obligatoryjnie karę w systemie programowanego oddziaływania opierającego się na realizacji indywidualnego planu

W systemie terapeutycznym odbywają karę skazani wymagający oddziaływania specjalistycznego, zwłaszcza opieki psychologicznej, lekarskiej lub rehabilitacyjnej.

Art.117 kkw Skazanego, u którego stwierdzono uzależnienie od alkoholu albo środków odurzających lub psychotropowych, obejmuje się za jego zgodą odpowiednim leczeniem i rehabilitacją; w razie jej braku - o stosowaniu leczenia lub rehabilitacji orzeka sąd penitencjarny.

Regulamin organizacyjno - porządkowy wykonywania kary pozbawienia wolności:

§ 50. 1. Skazany, co, do którego sąd penitencjarny orzekł o stosowaniu leczenia albo rehabilitacji w związku z uzależnieniem od alkoholu, środków odurzających lub psychotropowych:

1) udziela osobom prowadzącym leczenie lub rehabilitację informacji o stanie zdrowia, przebytych chorobach i urazach oraz warunkach, w jakich się wychowywał;

2) uczestniczy w zajęciach indywidualnych i grupowych organizowanych w oddziale terapeutycznym;

3) wykonuje inne zlecone czynności niezbędne dla potrzeb leczenia i rehabilitacji.

3. O odmowie skazanego poddania się leczeniu, rehabilitacji albo badaniom psychologicznym lub psychiatrycznym powiadamia się odpowiednio sąd lub sędziego penitencjarnego.

Zasada ciągłości orzecznictwa(pr. karne materialne i wykonawcze)- te same cele powinny być stosowane na etapie wykonywania jak i stosowania kary pozbawienia wolności

Cele nie tylko indywidualno-prewencyjne, ale także prewencji generalnej, a także sprawiedliowściowej

Art72§1 Zakładem karnym kieruje dyrektor, a wyodrębnionym oddziałem może kierować podlegający dyrektorowi kierownik.

§ 3. Zakłady karne mogą być tworzone jako samodzielne zakłady lub jako wyodrębnione oddziały zakładów karnych i aresztów śledczych. Kilka zakładów może posiadać wspólną administrację bądź wydzielone służby

Art. 73§1.W zakładzie karnym utrzymuje się dyscyplinę i porządek w celu zapewnienia bezpieczeństwa i realizacji zadań kary pozbawienia wolności, w tym ochrony społeczeństwa przed przestępczością.

§ 2. Dyrektor ustala porządek wewnętrzny zakładu karnego

Art. 78§1Karę pozbawienia wolności w zakładzie karnym wykonują funkcjonariusze Służby Więziennej oraz pracownicy tego zakładu.

Ustawa o służbie więziennej z 1996- SW jest formacją apolityczną, umundurowaną, uzbrojoną i podlega Ministrowi Sprawiedliwości

Funkcjonariusze SW(na podstawie mianowania do służby, wykształcenie minimum średnie) to nie to samo, co pracownicy zakładu(umowa o pracę, są to psycholodzy, lekarze)

Struktura SW:

1)Centralny Zarząd Służby Więziennej,

2)okręgowe inspektoraty Służby Więziennej,

3)zakłady karne i areszty śledcze,

4)ośrodki szkolenia i ośrodki doskonalenia kadr Służby Więziennej.

Od 1918 SW podlega Ministrowi Sprawiedliwości i ma charakter paramilitarny

WYJATKI:

Do 1955 podlegała Ministrowi Bezpieczeństwa Publicznego

Od1955 do 1956 Ministrowi Spraw Wewnętrznych

Od 1956 Ministrowi Sprawiedliwości

Do zakresu działania Dyrektora Generalnego Służby Więziennej należy w szczególności:

1)tworzenie warunków do prawidłowego i praworządnego wykonywania kar pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania oraz ustalenie kierunków pracy resocjalizacyjnej,

2)sprawowanie nadzoru nad organizacją i realizowaniem zadań przez jednostki organizacyjne,

3)ustalanie metod i form wykonywania zadań służbowych przez funkcjonariuszy, w zakresie nie objętym przepisami wydanymi na podstawie ustawy,

4)ustalanie zasad technicznego zabezpieczenia ochronnego i bezpieczeństwa w zakładach karnych i aresztach śledczych,

5)kierowanie pracą Centralnego Zarządu Służby Więziennej,

6)kształtowanie polityki kadrowej w Służbie Więziennej i określanie szczegółowych zasad szkolenia funkcjonariuszy,

7)inicjowanie badań naukowych dotyczących zadań Służby Więziennej oraz współdziałanie z placówkami naukowymi w tym zakresie,

8)ustalanie liczby stanowisk w okręgowych inspektoratach Służby Więziennej oraz łącznej liczby stanowisk dla podległych jednostek organizacyjnych,

9)określanie szczegółowych warunków bezpieczeństwa i higieny pracy w jednostkach organizacyjnych,

10)ustalanie szczegółowych zasad wykorzystywania zwierząt do realizacji zadań Służby Więziennej,

11)ustalanie szczegółowych zasad gospodarowania składnikami majątkowymi i zapewnienie racjonalnego wykorzystywania środków finansowych przeznaczonych na działalność Służby Więziennej.

Do zakresu działania dyrektora okręgowego Służby Więziennej należy w szczególności:

1) Nadzorowanie działalności podległych zakładów karnych, aresztów śledczych i ośrodków doskonalenia kadr,

2) Organizowanie systemu współdziałania podległych jednostek organizacyjnych w zakresie utrzymania w nich bezpieczeństwa i porządku oraz współpraca w tym zakresie z Policją,

3) Współpraca z instytucjami państwowymi i samorządowymi,

4) Planowanie i rozdzielanie środków finansowych,

5) Ustalanie liczby stanowisk dla poległych jednostek organizacyjnych.

Uprawnienia dyrektora zakładu karnego:

- ustalenie porządku wewnętrznego zakładu

- podejmowanie decyzji dotyczących zatrzymania lub cenzurowania korespondencji więźniów

- wydawanie skazanym zezwolenia na podjęcia zatrudnienia na podstawie umowy o pracę

- wydawanie skazanym zgody na podjęcie nauki poza zakładem karnym oraz na udział w konsultacjach i zdawanie egzaminów poza zakładem

- przyznawanie skazanym nagród związanych z opuszczaniem zakładu na określony czas

Do zakresu działania dyrektora zakładu karnego i dyrektora aresztu śledczego należy w szczególności:

1) zapewnienie praworządnego wykonywania kar pozbawienia wolności i tymczasowego aresztowania,

2) zapewnienie bezpieczeństwa i porządku w podległej jednostce,

3) racjonalne wykorzystanie środków finansowych,

4) zapewnienie odpowiedniego do potrzeb doboru i wykorzystania kadry, stałego podnoszenia jej kwalifikacji, właściwego wykonywania obowiązków i dyscypliny,

5) nadzorowanie działających w ramach zakładu i aresztu szkół, szpitali i ambulatoriów,

6) wykonywanie poleceń wydawanych w ramach nadzoru penitencjarnego,

7) współdziałanie w zakresie realizacji zadań zakładu lub aresztu z właściwymi instytucjami państwowymi, samorządowymi i społecznymi oraz kościołami, związkami wyznaniowymi i osobami godnymi zaufania.

Art. 75 § 2. W skład komisji penitencjarnej dyrektor zakładu karnego powołuje funkcjonariuszy i pracowników tego zakładu. Do udziału w pracach komisji, z głosem doradczym, dyrektor może zapraszać także inne osoby godne zaufania, zwłaszcza przedstawicieli stowarzyszeń, fundacji, organizacji

Do zakresu działania komisji penitencjarnej należy:

1) podejmowanie decyzji o skierowaniu skazanego do właściwego zakładu karnego,

2) kierowanie skazanego do określonego systemu odbywania kary,jeżeli nie określił tego sąd w wyroku,

3) ustalanie indywidualnych programów oddziaływań na skazanego i dokonywanie ocen ich wykonywania,

4) dokonywanie ocen okresowych postępów skazanego w resocjalizacji,

5) wykonywanie innych zadań przewidzianych w ustawie i w przepisach wydanych na jej podstawie

Art. 7. § 1. Skazany może zaskarżyć do sądu decyzję organu wymienionego w art. 2 pkt 3-6 i 10 z powodu jej niezgodności z prawem, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

§ 2. Skargi rozpoznaje sąd właściwy zgodnie z art. 3. W wypadku skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności sądem właściwym jest sąd penitencjarny.

§ 3. Skarga na decyzję, o której mowa w § 1, przysługuje skazanemu w terminie 7 dni od dnia zawiadomienia go o decyzji. Skargę wnosi się do organu, który wydał zaskarżoną decyzję. Jeżeli organ, który wydał zaskarżoną decyzję, nie przychyli się do skargi, przekazuje ją wraz z aktami sprawy bezzwłocznie do właściwego sądu.

§ 4. Sąd powołany do rozpoznania skargi może wstrzymać wykonanie zaskarżonej decyzji. Odmowa wstrzymania nie wymaga uzasadnienia.

§ 5. Po rozpoznaniu skargi sąd orzeka o utrzymaniu w mocy, uchyleniu albo zmianie zaskarżonej decyzji; na postanowienie sądu zażalenie nie przysługuje.

Art. 32. Nadzór nad legalnością i prawidłowością przebiegu wykonywania kary pozbawienia wolności, kary aresztu, tymczasowego aresztowania, zatrzymania oraz środka zabezpieczającego związanego z umieszczeniem w zakładzie zamkniętym, a także kar porządkowych i środków przymusu skutkujących pozbawienie wolności sprawuje sędzia penitencjarny.

Art. 33. § 1. Sędzia penitencjarny wizytuje zakłady karne, areszty śledcze oraz inne miejsca, w których przebywają osoby pozbawione wolności. Ma on prawo wstępu w każdym czasie, bez ograniczeń, do tych zakładów, aresztów i miejsc oraz poruszania się po ich terenie, przeglądania dokumentów i żądania wyjaśnień od administracji tych jednostek.

§ 2. Sędzia penitencjarny ma prawo przeprowadzania podczas nieobecności innych osób rozmów z osobami pozbawionymi wolności oraz badania ich wniosków, skarg i próśb.

- Wniosek o warunkowe zwolnienie może złożyć również dyrektor zakładu karnego lub sądowy kurator zawodowy.

- Na postanowienie odmawiające udzielenia warunkowego zwolnienia przysługuje zażalenie dyrektorowi zakładu karnego lub sądowemu kuratorowi zawodowemu, jeżeli składali wniosek o warunkowe zwolnienie.

- Skazany, przed zwolnieniem z zakładu karnego, ma prawo zwrócić się do sądu penitencjarnego z wnioskiem o zastosowanie względem niego dozoru sądowego kuratora zawodowego, zwłaszcza jeśli oczekujące go warunki życia po zwolnieniu z zakładu karnego mogą mu utrudniać społeczną readaptację.

Zakres działania sadu penitencjarnego:

- udzielanie przerwy w wykonywaniu kary pozbawienia wolności

- orzeka w przedmiocie warunkowego przedterminowego zwolnienia

- obciąża skazanego kosztami leczenia wynikającego z dokonania przez niego samookaleczenia

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie regulaminu organizacyjno - porządkowego wykonywania kary pozbawienia wolności przewiduje § 49.

Przy dokonywaniu okresowych ocen w postępach skazanego w resocjalizacji, komisja penitencjarna uwzględnia w szczególności:

1). Stosunek skazanego do popełnionego przestępstwa.

2). Stopień przestrzegania przez skazanego porządku i dyscypliny.

3). Stosunek skazanego do pracy.

4). Charakter kontaktów skazanego z rodziną i wywiązywanie się z obowiązku łożenia na jej utrzymanie.

5). Zachowanie skazanego wobec innych skazanych i przełożonych.

6). Zmiany w zachowaniu się skazanego w okresie od ostatniej oceny.

Koncepcja reintegracyjna (art. 67 KKW):

- Motywowanie skazanych do udziału, które ma na celu…..

- Zasada poszanowania godności ludzkiej.

- Egzekwowanie praw.

- Jasne określenie obowiązków.

- Jasne określenie statusu.

Ustawodawca w 1997 r. chciał odrzucić koncepcję przymusowej resocjalizacji. W kodyfikacji z 1969 r. zakorzeniona była ta koncepcja poprzez przymusową pracę….

- Nie wydaje się skuteczna

- Koncepcję tą trudno pogodzić z zasadą poszanowania praw skazanych.

W przepisach KKW wyeksponowano prewencję indywidualną, jasno uregulowano status, zrezygnowano z przymusowego poddawania skazanych porządkowi i dyscyplinie.

Wybierając reintegracyjną koncepcję ustawodawca w art. 67 KKW pozostawił jednak obowiązek wykonywania pracy. Praca, obowiązek przestrzegania porządku nie jest traktowany jako kluczowy element resocjalizacyjny.

Resocjalizacja w KKW - reintegracja społeczna.

§ 49 nawiązuje do ….(pada tu słowo resocjalizacja)

Zadania Komisja Penitencjarnej art. 76 § … pkt 4 KKW

Rozporządzenie § 49

Problemy z jednoznaczną odpowiedzią na pytanie o cel wynikają z tego, że w różnych przepisach występują obie koncepcje wykonania kary. Mierzenie postępów resocjalizacji tym czy skazany przestrzega porządku jest zwodnicze, gdyż w tych kryteriach najlepiej wypadają recydywiści.

Zasada indywidualizacji wykonywania kary pozbawienia wolności.

KKW przewiduje zindywidualizowane wykonywanie kary pozbawienia wolności:

- przy zastosowaniu różnych środków i metod oddziaływania

- w ramach różnych systemów wykonywania kary

- w zakładach karnych różnego typu i rodzaju

Erwin Goffman - teoria instytucji totalnych.

Możliwości ograniczania recydywy są niewielkie i dość skomplikowane. Więzienie stanowi dużą przestrzeń ujemnych skutków uwięzienia, które sprzyjają powrotowi do przestępstwa.

Ujemne skutki uwięzienia:

- stygmatyzacja

- degradacja

- utrata pracy

- zerwanie więzi z rodziną

- nasilenie postaw agresywnych

- apatia

Indywidualizacja ma na celu ograniczenie negatywnych skutków. Podstawowym sposobem indywidualizowania jest rozdzielenie recydywistów od przestępców, którzy odbywają karę po raz pierwszy.

Jak realizować tę zasadę?

KKK z 1997 nie ma rygorów wykonywania kary. KKW z 1969 r. przewidywał takie rygory: zasadniczy…. Związane one były ze zróżnicowaniem stopnia dolegliwości wykonywania kary pozbawienia wolności…. Istotą kary pozbawienia wolności jest samo pozbawienie wolności.

Rodzaje zakładów karnych w KKW:

- zakład karny dla młodocianych

- zakład karny dla dorosłych odbywających karę po raz pierwszy

- zakład karny dla recydywistów penitencjarnych

- zakład karny dla odbywających karę aresztu wojskowego

Młodociany w rozumieniu KKW - nie ma definicji wprost. Z art. 84 KKW wynika, że młodociany to skazany, który nie ukończył 21 lat. Liczy się wiek, w którym skazany rozpoczyna odbywać karę. Również nieletni w rozumieniu art. 10 § 2 KK będą rozumiani jako młodociani, jeśli nie ukończyli 21 lat.

Co się dzieje z młodocianym, który w zakładzie karnym dla młodocianych ukończy 21 lat przenoszony jest do odpowiedniego zakładu. Wyjątkowo może zostać, jeśli przemawiają za tym szczególne względy.

W pewnych wypadkach w zakładzie dla młodocianych mogą być osadzeni dorośli skazani po raz pierwszy.

Art. 84 §…. KKW

Młodociani, jeśli nie zostali zakwalifikowani do systemu terapeutycznego, to są przyporządkowywani do obligatoryjnego systemu programowanego oddziaływania opartego na realizacji……

Zakład karny dla młodocianych

- Z art. 84 KKW wynika, że młodocianym jest skazany, który nie ukończył 21 roku życia.

- Skazani, którzy w trakcie odbywania kary ukończyli 21 lat, przenoszeni są do odpowiednich zakładów karnych: dla dorosłych odbywających karę po raz pierwszy lub dla recydywistów penitencjarnych.

- W uzasadnionych wypadkach możliwe jest jednak dalsze odbywanie kary w zakładzie dla młodocianych pomimo ukończenia 21 lat.

- W pewnych wypadkach w zakładzie karnym dla młodocianych mogą odbywać karę dorośli skazani, czyli tacy którzy zostali osadzeni w więzieniu już po ukończeniu 21 lat.

- Skazani odbywający karę w zakładach karnych dla młodocianych typu zamkniętego i półotwartego mają prawo do dodatkowego widzenia w miesiącu (art. 91 a KKW).

W zakładzie karnym dla recydywistów penitencjarnych odbywają karę dorośli:

- Skazani za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności lub zastępczą karę pozbawienia wolności oraz ukarani za wykroczenia umyślne zasadniczą lub zastępczą karą aresztu.

- Którzy poprzednio odbywali już takie kary lub karę aresztu wojskowego za umyślne przestępstwa lub wykorczenia.

Kryterium decydującym o zakwalifikowaniu skazanego do grupy recydywistów penitencjarnych jest więc zarówno:

- Fakt uprzedniego odbywania kary pozbawienia wolności lub kary aresztu.

- Jak i umyślność popełnionych przestępstw lub wykroczeń.

KKW dopuszcza jednak osadzenie skazanych spełniających te kryteria w zakładzie karnym dla odbywających karę po raz pierwszy z uwagi na szczególne względy resocjalizacyjne.

Typy zakładów karnych

Zakłady karne każdego rodzaju mogą być organizowane jako zakłady typu

- zamkniętego

- półotwartego

- otwartego

Poszczególne typy zakładów karnych różnią się od siebie przede wszystkim:

- stopniem zabezpieczenia

- stopniem izolacji skazanych

- oraz wynikającymi z tego obowiązkami i uprawnieniami w zakresie poruszania się wewnątrz zakładu i poza jego obrębem.

	Typu zamkniętego (art. 90 KKW)	Typu półotwartego (art. 91 KKW)	Typu otwartego (art. 92)
Cele mieszkalne	Zamknięte w porze nocnej, mogą być otwarte w porze dziennej przez określony czas.	Pozostają otwarte w porze dziennej, mogą być otwarte w porze nocnej.	Pozostają otwarte przez całą dobę.
Zatrudnienie	Na terenie zakładu karnego, poza terenem zakładu karnego w pełnym systemie konwojowania.	Możliwe poza terenem zakładu karnego w systemie zmniejszonego konwojowania lub bez konwojenta, również na pojedynczych stanowiskach i pracy.	Przede wszystkim poza terenem zakładu karnego, bez konwojenta, na pojedynczych stanowiskach pracy.
Nauczanie	Na terenie zakładu karnego.	Możliwy udział w nauczaniu, szkoleniu i zajęciach terapeutycznych poza terenem zakładu karnego.	Możliwy udział w nauczaniu, szkoleniu i zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu karnego.
Zajęcia kulturalno - oświatowe i sportowe	Na terenie zakładu karnego	Możliwy udział w zajęciach grupowych organizowanych poza terenem zakładu karnego przez administrację zakładu karnego.	Możliwy udział w zajęciach grupowych organizowanych poza terenem zakładu karnego, a także indywidualny udział w zajęciach poza terenem zakładu karnego.
Poruszanie się	W sposób zorganizowany i pod dozorem.	W czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym.	W czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym.
Korzystanie z własnej bielizny, obuwia i odzieży	Możliwe korzystanie z własnej bielizny i obuwia, z odzieży tylko za zezwoleniem dyrektora.	Możliwe korzystanie z własnej bielizny i obuwia, odzieży.	Możliwe korzystanie z własnej bielizny i obuwia, odzieży.
Przepustki, tzw. systemowe	Brak	Nie częściej niż raz na 2 miesiące, łącznie na okres do 14 dni w roku.	Nie częściej niż raz na miesiąc, łącznie na okres do 28 dni w roku.
Dysponowanie pieniędzmi	Niemożliwe	Niemożliwe	Możliwe otrzymanie z zakładu karnego pieniędzy do dyspozycji.
Widzenia	2 widzenia w miesiącu	3 widzenia w miesiącu	Nieograniczona liczba widzeń
Kontrola widzeń	Nadzór nad widzeniami i kontrola rozmów.	Nadzór nad widzeniami i możliwa kontrola rozmów.	Możliwy nadzór nad widzeniami i rozmowy nie są kontrolowane.
Kontrola korespondencji	Korespondencja prywatna podlega cenzurze.	Korespondencja prywatna może podlegać cenzurze administracji zakładu karnego.	Korespondencja prywatna nie podlega cenzurze administracji zakładu karnego.
Rozmowy telefoniczne	Kontrolowane	Mogą być kontrolowane	Niekontrolowane
Przygotowanie dodatkowych posiłków	Niemożliwe	Niemożliwe	W miarę możliwości stwarza się warunki do tego.