PRAWO KARNE WYKONAWCZE
Prawo karne wykonawcze (PKW) - ogół norm prawnych regulujących wykonanie kar i innych środków penalnych (tzn. środków prawnych, środków probacyjnych, środków zabezpieczających, środków przymusu) przewidzianych w prawie karnym, w prawie karnym skarbowym i w prawie wykroczeń
PKW nie zajmuje się w żadnej mierze postępowaniem z nieletnimi (ustawa z 26 października 1982r. o postępowaniu w sprawach z nieletnimi)
PKW jest trzecim etapem prawa karnego, a tym samym jest jego częścią:
normotwórstwo
polityka ścigania i karania ujęcie pionowe
wykonanie kar i innych środków penalnych
W ujęciu poziomym PKW zawiera częściowo normy prawa karnego materialnego, a częściowo postępowania karnego.
Dla normy prawa karnego, w tym PKW znaczny wpływ mają założenia na których zbudowany jest system prawa karnego.
Mamy 3 możliwe systemy, na których zbudowane jest prawo karne:
system oparty na normach retrybutywnych - wg norm retrybutywnych kara jest odpłatą za wyrządzone zło (Kant, Hegel)
system oparty na teoriach utylitarnych - wg teorii utylitarnych kara jest środkiem skierowanym w przyszłość i zmierza do osiągnięcia celów społecznie użytecznych, a w szczególności ma zapobiegać przestępczości
system oparty na teoriach mieszanych - wg teorii mieszanych kara jest mieszaniną dwóch pierwszych teorii (Benthem)
Polski system oparty jest o teorię mieszaną, tzn. z jednej strony zawiera w sobie normy retrybutywne, z drugiej teorie utylitarne. W związku z tym na rożnych etapach tworzenia prawa zdają się dominować elementy retrybutywne, natomiast na etapie II są one mniej więcej zrównoważone, natomiast na etapie wykonania kary zdają się dominować elementy utylitarne, związane z zapobieganiem przestępczości.
W nawiązaniu do teorii kary i treści przepisów prawa, wyróżnia się rozmaite cele kar i środków penalnych.
Cele:
zaspokojenie społecznego poczucia sprawiedliwości (cel sprawiedliwościowy)
korzystne (dodatnie) oddziaływanie na społeczeństwo (cel prewencja generalna)
korzystne (dodatnie) oddziaływanie na sprawcę (cel prewencja indywidualna)
naprawienie lub zmniejszenie zła wyrządzonego przestępstwem (cel kompensacyjny)
Na etapie wykonania kary dominują cele prewencji generalnej.
KARY I INNE ŚRODKI PENALNE WG OBOWIĄZUJĄCYCH PRZEPISÓW
KODEKS KARNY
Wg KK karami są:
dożywotnie pozbawienie wolności
25 lat pozbawienia wolności
pozbawienie wolności od 1 miesiąca do 15 lat
kara aresztu wojskowego (art.322 KK)
ograniczenie wolności
grzywna (samoistna lub niesamoistna)
Wg KK środkami karnymi są:
pozbawienie praw publicznych
zakaz zajmowania stanowiska, wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności gospodarczej
zakaz prowadzenia pojazdów
przepadek
obowiązek naprawienia szkody
nawiązka
świadczenie pieniężne
podanie wyroku do wiadomości publicznej
środki z art. 324 KK stosowane wobec żołnierzy
Środki probacyjne znane KK to:
warunkowe umorzenie postępowania karnego (art.66 i nast. KK)
warunkowe zawieszenie wykonania orzeczonej kary pozbawienia wolności nieprzekraczającej 2 lat
warunkowe zawieszenie orzeczonej kary ograniczenia wolności
warunkowe zawieszenie wykonania kary grzywny samoistnej (art.69 i nast. KK)
warunkowe zwolnienie z odbycia reszty kary (art.77 i nast. KK)
zwolnienie z reszty kary ograniczenia wolności (art.83 KK)
uznanie za wykonane określonych środków karnych po upływie połowy okresu na jaki je orzeczono (art.84 KK)
Środki zabezpieczające znane KK to:
środki o charakterze leczniczo-rehabilitacyjnym połączone z umieszczeniem w zakładzie zamkniętym art.93 i nast. KK (to nie zakład karny!) - orzekane są wobec osób o ograniczonej poczytalności, wobec osób, które popełniły czyn zabroniony pod wpływem alkoholu, czy środków odurzających
środki o charakterze administracyjnym art.99-100 KK
zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności gospodarczej
zakaz prowadzenia pojazdów
przepadek przedmiotów
KODEKS WYKROCZEŃ
Kodeks wykroczeń także przewiduje kary (art.18 KKW):
areszt
ograniczenie wolności
grzywna
nagana
Środki karne wg KKW:
zakaz prowadzenia pojazdów
przepadek przedmiotów
nawiązka
obowiązek naprawienia szkody
podanie orzeczenia o karaniu do wiadomości publicznej
inne środki karne określone przez ustawę (katalog otwarty)
KODEKS KARNY SKARBOWY
KKS przewiduje kary, środki karne i środki zabezpieczające za przestępstwa.
Karami za przestępstwa wg KKS są:
kara grzywny w stawkach dziennych
kara ograniczenia wolności
kara pozbawienia wolności
Środkami karnymi za przestępstwa wg KKS są:
dobrowolne poddanie się odpowiedzialności
przepadek przedmiotów
ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów
przepadek osiągniętych korzyści majątkowych
zakaz zajmowania określonego stanowiska, wykonywania zawodu lub prowadzenia działalności gospodarczej
podanie wyroku do wiadomości publicznej
pozbawienie praw publicznych
Środki probacyjne za przestępstwa znane KKS to:
warunkowe zwolnienie
warunkowe zawieszenie wykonania kary
warunkowe umorzenie postępowania karnego
Środki zabezpieczające za przestępstwa znane KKS to:
umieszczenie w zakładzie zamkniętym
umieszczenie w zakładzie psychiatrycznym
umieszczenie w zakładzie karnym, w którym stosuje się środki lecznicze lub rehabilitacyjne
umieszczenie w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego
skierowanie do placówki leczniczo-rehabilitacyjnej
przepadek przedmiotów
zakazy z art.22§3 KKS
KKS przewiduje kary i środki penalne za wykroczenia.
Kary za wykroczenia wg KKS:
kara grzywny określona kwotowo
Środki karne za wykroczenia wg KKS:
dobrowolne poddanie się odpowiedzialności
przepadek przedmiotów
ściągnięcie równowartości pieniężnej przepadku przedmiotów
Środki zabezpieczające za wykroczenia znane KKS:
przepadek przedmiotów
ORGANY POSTĘPOWANIA WYKONAWCZEGO
Nie ma definicji pojęcia „organ postępowania wykonawczego”, natomiast sam zwrot pojawia się w przepisach, jako katalog.
Art.2 KKW
Organami postępowania wykonawczego są według KKW:
sąd I instancji
sąd penitencjarny
prezes sądu lub upoważniony sędzia
sędzia penitencjarny
dyrektor zakładu karnego, dyrektor aresztu śledczego, okręgowi dyrektorzy służby więziennej, Dyrektor Generalny Służby Więziennej
komisja penitencjarna
osoba kierująca innym zakładem przewidzianym w przepisach KKW
sądowy kurator zawodowy
sądowy lub administracyjny organ egzekucyjny (komornik)
urząd skarbowy
organ TOAP - terenowy organ administracji państwowej
organ samorządu terytorialnego
inny organ przewidziany przez ustawę do wykonywania orzeczeń
Dodatkowo przepisy KKS przewidują:
urząd celny
izbę celną
Ze względów ustrojowych wymienione organy można podzielić na 5 grup:
organy sądowe:
sąd I instancji
sąd penitencjarny
Prezes sądu lub upoważniony sędzia
sędzia penitencjarny
organy organizacyjnie z sądem związane:
sądowy kurator zawodowy
sądowy organ egzekucyjny
organy pozasądowe powołane wyłącznie do wykonywania orzeczeń:
dyrektor zakładu karnego, dyrektor aresztu śledczego, okręgowi dyrektorzy służby więziennej, Dyrektor Generalny Służby Więziennej
komisja penitencjarna
organy pozasądowe, które wykonywaniem orzeczeń zajmują się incydentalnie
osoba kierująca innym zakładem przewidzianym w przepisach KKW
administracyjny organ egzekucji
Urząd Skarbowy
organ TOAP
organ samorządu terytorialnego
wszystkie instytucje niepubliczne zajmujące się wykonaniem kary
Ad. 1) organy sądowe
Konstytucja RP z 2.04.1997 r.
ustawa z 27.07.2001r. - prawo o ustroju sądów powszechnych
rozporządzenie - Regulamin wewnętrznego ustroju sądów powszechnych
Omawiając organy sądowe mówimy o dwóch stronach tego zjawiska:
rozumiejąc pod tym pojęciem sąd jako organ orzekający
rozumiejąc pod tym pojęciem sąd jako urząd podejmujący decyzje o charakterze administracyjnym
Zasadą jest, że sąd, który wydał orzeczenie w I instancji (SR, SO) jest właściwy również w postępowaniu wykonawczym, chyba że ustawa stanowi inaczej (art.31 §1 KKW). Najczęstszym wyjątkiem jest zastrzeżenie właściwości dla sądu penitencjarnego (art.3 §2 KKW). Sąd penitencjarny to sąd okręgowy.
W wielu przypadkach istotną rolę w postępowaniu wykonawczym odgrywa sąd okręgowy i sąd apelacyjny orzekający jako sądy odwoławcze (art.3 §2 p3 KKW).
Również sąd rejonowy odgrywa w postępowaniu wykonawczym istotną rolę - jest najczęściej sądem I instancji; przepisy przewidują jego właściwość w innych sprawach, np. wykonanie kary ograniczenia wolności, warunkowe umorzenie postępowania karnego.
art.55 §1 KKW „Nadzór nad wykonywaniem kary ograniczenia wolności oraz orzekanie w sprawach dotyczących wykonania tej kary należą do sądu rejonowego, w którego okręgu kara jest lub ma być wykonywana”
art.177 KKW „W sprawach związanych z wykonywaniem orzeczenia o warunkowym umorzeniu postępowania karnego właściwy jest sąd, który w danej sprawie orzekał w pierwszej instancji, jednakże w stosunku do osoby oddanej pod dozór, w kwestiach dotyczących wykonania tego środka oraz obowiązków związanych z okresem próby, właściwy jest sąd rejonowy, w którego okręgu dozór jest lub ma być wykonywany”
art.178 §1 KKW „W sprawach związanych z wykonaniem orzeczenia o warunkowym zawieszeniu wykonania kary oraz w sprawie zarządzenia wykonania zawieszonej kary właściwy jest sąd, który w danej sprawie orzekał w pierwszej instancji, jednakże w stosunku do osoby skazanej przez sąd powszechny pozostającej pod dozorem właściwy jest sąd rejonowy, w którego okręgu dozór jest lub ma być wykonywany”
Ad. 2) organy organizacyjnie z sądem związane
Kurator sądowy
W świetle nowych przepisów ulega zdecydowanie zwiększeniu rola kuratora sądowego. Wynika to z części szczególnej KK i KKW.
ustawa z 27.07.2001 r. o kuratorach sądowych
rozporządzenie MSA z 12.06.2003 r. w sprawie szczegółowego wykonywania uprawnień i obowiązków kuratorów sądowych
Wyróżniamy kuratorów sądowych zawodowych i społecznych. Kuratorzy sądowi wykonujący orzeczenie w sprawach karnych - to kuratorzy dla dorosłych; w sprawach nieletnich i rodzinnych - to kuratorzy rodzinni.
3 wymogi do spełnienia, aby zostać kuratorem:
studia magisterskie z zakresu prawa, socjologii, pedagogiki
aplikacja (roczna)
złożenie egzaminu kuratorskiego
Kuratorów mianuje, odwołuje lub przenosi do innego sądu lub zawiesza w czynnościach Prezes sądu okręgowego na wniosek kuratora okręgowego.
Sądowy organ egzekucyjny
podstawa prawna: ustawa z dn. 29 sierpnia 1997r. o komornikach sądowych i egzekucji
Art.758 KPC: „Sprawy egzekucyjne należą do właściwości sądów rejonowych i działających przy tych sądach komorników”.
Art.759 §1 KPC: „Czynności egzekucyjne są wykonywane przez komorników z wyjątkiem czynności zastrzeżonych dla sądów”.
Ad. 3) organy pozasądowe powołane wyłącznie do wykonywania orzeczeń
Dyrektor zakładu karnego, dyrektor aresztu śledczego, okręgowi dyrektorzy służby więziennej, Dyrektor Generalny Służby Więziennej
Podstawy prawne:
KK, KKW (art.208)
ustawa o służbie więziennej z 2010 r.
Ustawa z dn. 9 kwietnia 2010r. o Służbie Więziennej
- art.208
§ 1. Areszty śledcze podlegają Ministrowi Sprawiedliwości.
§ 2. Tymczasowe aresztowanie wykonuje się w aresztach śledczych.
§ 3. Areszty śledcze mogą być tworzone jako samodzielne areszty lub jako wyodrębnione oddziały zakładów karnych. Kilka aresztów śledczych może posiadać wspólną administrację bądź wydzielone służby.
§ 4. Aresztem śledczym kieruje dyrektor; wyodrębnionym oddziałem może kierować podlegający dyrektorowi kierownik.
§ 5. Minister Sprawiedliwości, w drodze zarządzenia, tworzy i znosi areszty śledcze, mając na względzie istniejące potrzeby w tym zakresie.
§ 6. Dyrektor Generalny Służby Więziennej określa, w drodze zarządzenia, przeznaczenie aresztów śledczych, uwzględniając w szczególności potrzebę zapewnienia oraz racjonalnego wykorzystania miejsc zakwaterowania dla wszystkich tymczasowo aresztowanych.
- art.2 Organami postępowania wykonawczego są:
[...] 5) dyrektor zakładu karnego, aresztu śledczego, a także dyrektor okręgowy i Dyrektor Generalny Służby Więziennej albo osoba kierująca innym zakładem przewidzianym w przepisach prawa karnego wykonawczego oraz komisja penitencjarna[...]
dyrektorzy SW
Ustawa i przepisy KKW przesądzają, że Służba Więzienna jest umundurowaną i uzbrojoną formacją apolityczną podległą Ministrowi Sprawiedliwości i posiadającą własną strukturę organizacyjną.
zakłady karne, areszty śledcze
okręgi podgalają Min. Sprawiedliwości
Dyrektorzy Generalni
Organem służby więziennej jest dyrektor każdego szczebla (konkretnej jednostki). Ustawa ta przesądza pragmatykę służbową i zawiera (co jest błędem) regulację dotyczącą stosowania środków przymusu bezpośredniego, użycie broni palnej czy psa służbowego. Regulacja ta nie powinna się znajdować w tej ustawie, ale w kodeksie!!
Komisja penitencjarna
O funkcjonowaniu komisji penitencjarnych jako organów administracyjnych przesądzają
Art. 74 KKW § 1. Zmianę określonego w wyroku rodzaju i typu zakładu karnego, a także orzeczonego systemu terapeutycznego wykonywania kary może orzec tylko sąd penitencjarny, z zastrzeżeniem, że w wypadku ucieczki skazanego z zakładu karnego typu półotwartego albo otwartego lub niezgłoszenia się do takiego zakładu po jego opuszczeniu na podstawie stosownego zezwolenia, decyzję o skierowaniu skazanego do danego rodzaju i typu zakładu karnego podejmuje komisja penitencjarna.
§ 2. Jeżeli po wydaniu postanowienia przez sąd penitencjarny zajdą nowe okoliczności uzasadniające zmianę typu zakładu karnego i systemu terapeutycznego, decyzję w tym przedmiocie może podjąć komisja penitencjarna.
Art. 75 KKW § 1. W zakładach karnych działają komisje penitencjarne.
§ 2. W skład komisji penitencjarnej dyrektor zakładu karnego powołuje funkcjonariuszy i pracowników tego zakładu. Do udziału w pracach komisji, z głosem doradczym, dyrektor może zapraszać także inne osoby godne zaufania, zwłaszcza przedstawicieli stowarzyszeń, fundacji, organizacji i instytucji, o których mowa w art. 38 § 1, oraz kościołów i innych związków wyznaniowych.
Art. 76 KKW § 1. Do zakresu działania komisji penitencjarnej należy:
1) kierowanie skazanego do właściwego zakładu karnego, jeżeli nie określił tego sąd w wyroku,
2) kierowanie skazanego do określonego systemu odbywania kary, jeżeli nie określił tego sąd w wyroku,
3) ustalanie indywidualnych programów oddziaływań na skazanego i dokonywanie ocen ich wykonywania,
4) dokonywanie ocen okresowych postępów skazanego w resocjalizacji,
5) kwalifikowanie skazanych do nauczania w szkołach i na kursach,
6) kwalifikowanie skazanych, o których mowa w art. 84 § 2, do zakładów karnych dla młodocianych oraz skazanych, o których mowa w art. 96 § 3, do odbywania kary w oddziałach terapeutycznych,
7) kwalifikowanie skazanego, o którym mowa w art. 88 § 4, jako wymagającego osadzenia w zakładzie karnym typu zamkniętego w warunkach zapewniających ochronę społeczeństwa i bezpieczeństwo zakładu, oraz wymienionego w art. 88 § 3, jako wymagającego osadzenia w tym zakładzie w wyznaczonym oddziale lub celi oraz dokonywanie, co najmniej raz na 3 miesiące, weryfikacji tych decyzji,
8) weryfikowanie indywidualnych programów oddziaływania albo indywidualnych programów terapeutycznych, a także kierowanie i wycofywanie skazanych z oddziałów terapeutycznych,
9) wyrażanie opinii w sprawach przyznania skazanemu przepustki, o której mowa w art. 91 pkt 7 lub art. 92 pkt 9, oraz nagrody, o której mowa w art. 138 § 1 pkt 7 lub 8, wówczas gdy są one udzielane:
a) po raz pierwszy,
b) po przerwie trwającej dłużej niż 6 miesięcy,
c) po powstaniu istotnych zmian w sytuacji prawnej lub rodzinnej skazanego,
10) wyrażanie opinii w sprawach:
a) przyznania nagrody, o której mowa w art. 138 § 1 pkt 7 lub 8, skazanemu skierowanemu do odbywania kary w zakładzie karnym typu zamkniętego,
b) projektu porządku wewnętrznego zakładu karnego oraz zmiany tego porządku,
c) innych przekazanych jej przez dyrektora,
11) podejmowanie decyzji w sprawie korzystania przez skazanego z uprawnień określonych w art. 107 oraz zwolnienia z wykonywania pracy, na podstawie art. 121 § 7,
12) wykonywanie innych zadań przewidzianych w ustawie i w przepisach wydanych na jej podstawie.
§ 2. Jeżeli decyzja komisji penitencjarnej w przedmiocie klasyfikacji jest sprzeczna z prawem, o jej zmianie lub uchyleniu orzeka sąd penitencjarny; art. 7 § 5 stosuje się odpowiednio.
§ 3. W wypadku określonym w § 2 decyzję komisji penitencjarnej może także uchylić dyrektor okręgowy Służby Więziennej albo Dyrektor Generalny Służby Więziennej.
Ad. 4) organy pozasądowe, które wykonywaniem orzeczeń zajmują się incydentalnie
zakłady psychiatryczne i zakłady leczenia odwykowego - podległe są Ministrowi Zdrowia i Opieki Społecznej, świadczą usługi medyczne dla ludności, natomiast wykonywaniem środków zapobiegawczych zajmują się incydentalnie, np. poprzez wydzielony oddział.
administracyjny organ egzekucyjny, Urząd Skarbowy i organ administracji
ustawa z 17.06.1966 r. - o postępowaniu egzekucyjnym w administracji
Urząd Skarbowy - organem jest Naczelnik Urzędu
Organ postępowania wykonawczego w sprawach skarbowych - Urząd Celny i Izba Celna, działające na podstawie przepisów z dnia 21 czerwca 1996 r. o urzędach i izbach skarbowych, a także ustawa z dn. 19 marca 2004r. prawo celne.
KARA POZBAWIENIA WOLNOŚCI
Kara pozbawienia wolności ma kilka form:
od 1 miesiąca do 15 lat - art.37 KK
25 lat pozbawienia wolności - art.32 KK
dożywotnie pozbawienie wolności - art.32 KK
kara aresztu wojskowego - art.322 KK
zastępcza kara pozbawienia wolności orzeczona za grzywnę - art.46 KKW
zastępcza kara pozbawienia wolności orzeczona za karę ograniczenia wolności
kara porządkowa lub środek przymusu skutkujący pozbawieniem wolności - art. 242 §3 KKW
zastępcza lub zasadnicza kara pozbawienia wolności
Akty prawne regulujące karę pozbawienia wolności
kodeks karny wykonawczy z 6.06.1997 r. jako podstawowy akt (art. 67-168 kkw)
Konstytucja z 2.04.1997 r.
ustawa z 2010 r. o służbie więziennej
ustawa z 1997 r. o zatrudnianiu osób pozbawionych wolności
rozporządzenia wydane na podstawie art. 249 §1 i 2 kkw:
regulamin organizacyjno-porządkowy wykonania kary pozbawienia wolności
regulamin organizacyjno-porządkowy tymczasowego aresztowania
regulamin organizacyjno-porządkowy kary aresztu wojskowego
rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 19.04.2006 r. w sprawie trybu postępowania właściwych organów w wypadku, gdy liczba osadzonych w zakładach karnych lub aresztach śledczych przekroczy w skali kraju ogólną pojemność tych zakładów
CELE WYKONANIA KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI
Cel wykonywania kary pozbawienia wolności to najbardziej sporna i najtrudniejsza kwestia. Aktualne ujęcie zadań wykonywania kary różni się od dawnego zwłaszcza tym, że oddziaływanie resocjalizacyjne ma stać się dla skazanego jego uprawnieniem lub ofertą ze strony organy wykonującego, z której nie musi on skorzystać.
Odrzucenie przymusu resocjalizacji wychodzi:
z koncepcji poszanowania praw człowieka o możliwości decydowania o sobie
z realistycznego uznania faktu, iż efektywne będzie tylko takie oddziaływanie dla dorosłego człowieka, które on zaakceptuje i jako podmiot nawiąże współpracę
Cele wykonywania kary określa art. 67 §1 kkw: „Wykonywanie kary pozbawienia wolności ma na celu wzbudzanie w skazanym woli współdziałania w kształtowaniu jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego i tym samym powstrzymania się od powrotu do przestępstwa.”
Dla osiągnięcie tego celu prowadzi się zindywidualizowane oddziaływanie na skazanych w 3 systemach wykonywania kary, 4 rodzajach zakładów karnych i 3 jego typach.
TRZY SYSTEMY WYKONYWANIA KARY - nowość!!!
programowego oddziaływania - jedna kategoria odbywa karę obowiązkowo - skazani młodociani, a dobrowolnie pozostali (muszą wyrazić zgodę na objęcie ich tym systemem, biorą czynny udział w opracowywaniu systemu)
W programach oddziaływania ustala się zwłaszcza:
rodzaje zatrudnienia i nauczania skazanych,
ich kontakty przede wszystkim z rodzina oraz i innymi osobami bliskimi (miejsce odbywania kary ułatwiające ten kontakt),
wykorzystywanie czasu wolnego,
możliwości wywiązania się z ciążących na nich obowiązków (łożenie na utrzymanie rodziny, spłacanie grzywny, rat ,pożyczek)
przedsięwzięcia niezbędne dla przygotowania skazanych do powrotu do społeczeństwa (pomoc w znalezieniu pracy lub miejsca zamieszkania, ułatwienie kontaktu z kuratorem sądowym)
Wykonywanie programów oddziaływania podlega okresowym ocenom, programy te mogą ulegać zmianom. Zasada okresowych ocen wykonywani programów zakłada, że każdy program powinien być dostosowany do postępów resocjalizacji i zmieniających się okoliczności. Intencją ustawy jest dynamiczny charakter oddziaływania wychowawczego w omawianym systemie odbywania kary.
programowego oddziaływania -system terapeutyczny - odbywają karę 4 grupy skazanych:
upośledzeniu fizycznie
niepełnosprawni psychicznie (z niepsychotycznymi zaburzeniami)
upośledzeni umysłowo
uzależnieni od alkoholu albo środków odurzających lub innych psychotropowych
Wykonując karę w tym systemie uwzględnia się w postępowaniu ze skazanymi w szczególności potrzebę zapobiegania pogłębianiu się patologicznych cech osobowości, przywracania równowagi psychicznej oraz kształtowania zdolności współżycia społecznego i przygotowywania do samodzielnego życia. Warunki odbywania kary przy takich skazanych dostosowuje się do tych zadań. Dotyczy to w szczególności zatrudnienia, nauczania, zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych. Skazanych, którzy nie wymagają już oddziaływania specjalistycznego przenosi się do odpowiedniego systemu wykonywania kary.
zwykły - w tym systemie znajduje się reszta.
Mają do nich zastosowanie wszystkie przepisy KKW i regulaminu wykonania kary pozbawienia wolności. Praca z tymi skazanymi obejmuje wszystkie rozwijane w zakładach karnych formy oddziaływania przez pracę, naukę, zajęcia społeczno-wychowawcze, sportowe, oddziaływanie przez stosowanie kar i nagród. Zasada okresowych ocen resocjalizacji odnosi się także do tych skazanych, a stwierdzone w tej mierze postępy uwzględnia się przez stosowne awansowanie lub degradowanie skazanych w obrębie poszczególnych typów zakładów karnych. W systemie tym jednak nie ma wymogu sporządzania indywidualnych programów oddziaływania i okresowej oceny tych programów oraz korygowania ich w toku realizacji.
Odchodzimy od przymusu resocjalizacji skazanego.
RODZAJE ZAKŁADÓW KARNYCH
dla młodocianych - z zasady przeznaczony dla osób, które nie ukończyły 21 lat, przy czym na podstawie art. 84 §1 i 2 kkw mogą tam odbywać karę również dorośli skazani, jeżeli jest to uzasadnione przyczynami określonymi w artykule:
„§ 1. W zakładzie karnym dla młodocianych odbywają karę skazani, którzy nie ukończyli 21 roku życia; w uzasadnionych wypadkach skazany może odbywać karę w tym zakładzie po ukończeniu 21 roku życia.
§ 2. Jeżeli jest to uzasadnione potrzebami oddziaływania, dorosły skazany po raz pierwszy, wyróżniający się dobrą postawą, może, za swoją zgodą, odbywać karę w zakładzie karnym dla młodocianych; korzysta on wtedy z takich uprawnień jak młodociany”
dla osób odbywających karę po raz pierwszy
dla recydywistów penitencjarnych - odbywają skazani karę z art. 86 kkw: „W zakładzie karnym dla recydywistów penitencjarnych odbywają karę dorośli skazani za przestępstwo umyślne na karę pozbawienia wolności lub zastępczą karę pozbawienia wolności oraz ukarani za wykroczenia umyślne zasadniczą lub zastępczą karą aresztu, którzy uprzednio już odbywali takie kary lub karę aresztu wojskowego za umyślne przestępstwa lub wykroczenia, chyba że szczególne względy resocjalizacyjne przemawiają za skierowaniem ich do zakładu karnego dla odbywających karę po raz pierwszy”
dla odbywających karę aresztu wojskowego
TYPY ZAKŁADÓW KARNYCH
Zakłady karne różnią się od siebie stopniem zabezpieczenia i izolacji skazanych oraz wynikającymi z tego obowiązkami i uprawnieniami w zakresie poruszania się po zakładzie i poza jego obrębem.
Art. 70 §1 kkw: „Zakłady karne wymienione w art. 69 mogą być organizowane jako:
1) zakłady karne typu zamkniętego,
2) zakłady karne typu półotwartego,
3) zakłady karne typu otwartego”
Art. 90 kkw: „W zakładzie karnym typu zamkniętego:
1) cele mieszkalne skazanych mogą być otwarte w porze dziennej przez określony czas, jeżeli względy bezpieczeństwa nie stoją temu na przeszkodzie,
2) skazani mogą być zatrudniani poza terenem zakładu karnego w pełnym systemie konwojowania,
3) zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe oraz nauczanie organizuje się w obrębie zakładu karnego,
4) ruch skazanych po terenie zakładu karnego odbywa się w sposób zorganizowany i pod dozorem,
5) skazani mogą korzystać z własnej bielizny i obuwia, a za zezwoleniem dyrektora zakładu karnego - także z odzieży,
6) skazani mogą korzystać z dwóch widzeń w miesiącu, a za zgodą dyrektora zakładu karnego, wykorzystać je jednorazowo,
7) widzenia skazanych podlegają nadzorowi administracji zakładu karnego; rozmowy skazanych w trakcie widzeń podlegają kontroli administracji zakładu karnego,
8) korespondencja skazanych podlega cenzurze administracji zakładu karnego, z wyjątkiem korespondencji, o której mowa w art. 8 § 3, art. 102 pkt 11 i art. 103 § 1, która może podlegać jedynie nadzorowi,
9) rozmowy telefoniczne skazanych podlegają kontroli administracji zakładu karnego”
Art. 91 kkw: „W zakładzie karnym typu półotwartego:
1) cele mieszkalne skazanych pozostają otwarte w porze dziennej, natomiast w porze nocnej mogą być zamknięte,
2) skazani mogą być zatrudniani poza terenem zakładu karnego w systemie zmniejszonego konwojowania lub bez konwojenta, w tym również na pojedynczych stanowiskach pracy,
3) skazanym można zezwalać na uczestniczenie w nauczaniu, szkoleniu oraz w zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu karnego,
4) skazani mogą brać udział w organizowanych przez administrację poza terenem zakładu karnego grupowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych,
5) skazani mogą poruszać się po terenie zakładu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym,
6) skazani mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny i obuwia,
7) skazanym można udzielać przepustek z zakładu karnego, nie częściej niż raz na dwa miesiące, łącznie na okres nie przekraczający 14 dni w roku,
8) skazani mogą korzystać z trzech widzeń w miesiącu, które za zgodą dyrektora zakładu karnego mogą być połączone,
9) widzenia skazanych podlegają nadzorowi administracji zakładu karnego; rozmowy skazanych w trakcie widzeń mogą podlegać kontroli administracji zakładu karnego,
10) korespondencja skazanych może podlegać cenzurze administracji zakładu karnego,
11) rozmowy telefoniczne skazanych mogą podlegać kontroli administracji zakładu karnego”
Art. 92 kkw: „W zakładzie karnym typu otwartego:
1) cele mieszkalne skazanych pozostają otwarte przez całą dobę,
2) skazanych zatrudnia się przede wszystkim poza terenem zakładu karnego, bez konwojenta, na pojedynczych stanowiskach pracy,
3) skazanym można zezwalać na uczestniczenie w nauczaniu, szkoleniu oraz zajęciach terapeutycznych organizowanych poza terenem zakładu karnego,
4) skazani mogą brać udział w organizowanych przez administrację, poza terenem zakładu karnego, grupowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych,
5) skazanym można zezwalać na udział w zajęciach i imprezach kulturalnooświatowych lub sportowych organizowanych poza terenem zakładu karnego,
6) skazani mogą poruszać się po terenie zakładu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym,
7) skazani mogą korzystać z własnej odzieży, bielizny i obuwia,
8) skazani mogą otrzymywać z depozytu zakładu karnego pieniądze pozostające do ich dyspozycji,
9) skazanym można udzielać przepustek z zakładu karnego, nie częściej niż raz w miesiącu, łącznie na okres nie przekraczający 28 dni w roku,
10) skazany może korzystać z nieograniczonej liczby widzeń,
11) widzenia skazanych mogą podlegać nadzorowi administracji zakładu karnego. Rozmowy skazanych w trakcie widzeń nie podlegają kontroli administracji zakładu karnego,
12) skazanym, w miarę możliwości, stwarza się warunki do przygotowywania dodatkowych posiłków we własnym zakresie,
13) korespondencja skazanych nie podlega cenzurze administracji zakładu karnego,
14) rozmowy telefoniczne skazanych nie podlegają kontroli administracji zakładu karnego”
MOŻLIWOŚCI OPUSZCZENIA PRZEZ SKAZANYCH CZASOWO ZAKŁADÓW KARNYCH
możliwość z elementu typu dla typu półotwartego i otwartego (art. 91 pkt 7 i 9 kkw)
jako nagroda - art. 138 § 1 pkt 7 i 8 kkw:
„Nagrodami są:
7) zezwolenie na widzenie bez dozoru, poza obrębem zakładu karnego, z osobą najbliższą lub osobą godną zaufania, na okres nie przekraczający jednorazowo 30 godzin,
8) zezwolenie na opuszczenie zakładu karnego bez dozoru, na okres nie przekraczający jednorazowo 14 dni”
losowe - art. 141a kkw:
„§ 1. W wypadkach szczególnie ważnych dla skazanego można mu zezwolić na opuszczenie zakładu karnego, na czas nieprzekraczający 5 dni, w miarę potrzeby pod konwojem funkcjonariusza Służby Więziennej lub w asyście innej osoby godnej zaufania.
§ 2. W stosunku do osadzonych w zakładzie karnym typu zamkniętego zezwolenia, o którym mowa w § 1, udziela sędzia penitencjarny, a w wypadkach niecierpiących zwłoki - dyrektor zakładu karnego.
§ 3. Udzielenie zezwolenia, o którym mowa w § 1, tymczasowo aresztowanemu mającemu prawa i obowiązki skazanego odbywającego karę pozbawienia wolności wymaga wydania zarządzenia o zgodzie przez organ, do którego dyspozycji tymczasowo aresztowany pozostaje.
§ 4. Przepis art. 139 § 8 stosuje się odpowiednio.
Klasyfikacja skazanych
Celem umożliwienia zindywidualizowania oddziaływania w różnego rodzaju typach, rodzajach i systemach zakładów karnych dokonuje się klasyfikacji skazanych dzieląc ich na określone grupy i podgrupy.
Kryteria klasyfikacji
Art. 82 § 2kkw: „Klasyfikacji skazanych dokonuje się mając na względzie w szczególności:
1) płeć,
2) wiek,
3) uprzednie odbywanie kary pozbawienia wolności,
4) umyślność lub nieumyślność czynu,
5) czas pozostałej do odbycia kary pozbawienia wolności,
6) stan zdrowia fizycznego i psychicznego, w tym stopień uzależnienia od alkoholu,
środków odurzających lub psychotropowych,
7) stopień demoralizacji i zagrożenia społecznego,
8) rodzaj popełnionego przestępstwa”
Cele klasyfikacji
Art. 82 § 1 kkw: „W celu stwarzania warunków sprzyjających indywidualnemu postępowaniu ze skazanymi, zapobieganiu szkodliwym wpływom skazanych zdemoralizowanych oraz zapewnieniu skazanym bezpieczeństwa osobistego, wyboru właściwego systemu wykonywania kary, rodzaju i typu zakładu karnego oraz rozmieszczenia skazanych wewnątrz zakładu karnego - dokonuje się ich klasyfikacji”
Badanie osobopoznawcze skazanych
Ocenne kryteria klasyfikacji pozwanych skutkuje potrzebą badania przeprowadzenia badań osobopoznawcznych w trybie art.82 §3 KKW - nie mylić z badaniami psychologiczno - psychiatrycznymi.
art. 83 §2 kkw: § 2. Badania, o których mowa w § 1 (Skazanego poddaje się w miarę potrzeby, za jego zgodą, badaniom psychologicznym, a także psychiatrycznym. Sędzia penitencjarny może zarządzić przeprowadzenie badań bez zgody skazanego) przeprowadza się przede wszystkim w odpowiednich ośrodkach diagnostycznych”
Klasyfikacja skazanych polega na podziale ich na grupy przez skierowanie skazanych do właściwego rodzaju i typu zakładu karnego, systemu odbywania kary oraz poprzez odpowiednie rozmieszczenie ich wewnątrz zakładu. Zadaniem klasyfikacji jest także zorganizowanie warunków odbywania kary i takie zabezpieczenie zasad funkcjonowania ZK, aby zapobiegało wzajemnej demoralizacji skazanych i zapewniało skazanym bezpieczeństwo osobiste, pozwalało na stosowanie względem skazanych zindywidualizowanych metod i środków oddziaływania.
Podstawą klasyfikacji są w szczególności badania osobopoznawcze.
Podstawę klasyfikacji skazanych stanowią:
treść podlegającego wykonaniu orzeczenia
uzasadnienie orzeczenia
przekazane przez sąd informacje dotyczące osoby skazanego
wyciąg z poprzednich akt wykonawczych skazanego
orzeczenie psychologiczno-penitencjarne
Grupy i podgrupy klasyfikacyjne
dla celów klasyfikacji skazanych w regulaminie wykonania kary pozbawienia wolności przyjęto następujące oznaczenia:
rodzaje zakładów karnych oznacza się literami
zakład karny dla młodocianych - M
ZK dla odbywających karę po raz pierwszy - P
ZK dla recydywistów penitencjarnych - R
ZK dla odbywających karę aresztu wojskowego - W
typy zakładów karnych oznacza się cyframi
ZK typu zamkniętego - 1
ZK typu półotwartego - 2
ZK typu otwartego - 3
system wykonania kary oznacza się literami
system programowanego oddziaływania - p
system terapeutyczny - t
system zwykły - z
skazani niebezpieczni pozbawieni wolności litera n
ORGANY KLASYFIKACJI
Zgodnie z art. 62 kk („Orzekając kare pozbawienia wolności, sąd może określić rodzaj i typ zakładu karnego, w którym skazany ma odbywać karę, a także orzec system terapeutyczny jej wykonania”) sąd orzekający powinien dokonać klasyfikacji (ale tego nie robi).
Mógłby jej dokonywać sąd penitencjarny na podstawie art. 74 kkw:
„§ 1. Zmianę określonego w wyroku rodzaju i typu zakładu karnego, a także orzeczonego systemu terapeutycznego wykonywania kary może orzec tylko sąd penitencjarny, z zastrzeżeniem, że w wypadku ucieczki skazanego z zakładu karnego typu półotwartego albo otwartego lub niezgłoszenia się do takiego zakładu po jego opuszczeniu na podstawie stosownego zezwolenia, decyzję o skierowaniu skazanego do danego rodzaju i typu zakładu karnego podejmuje komisja penitencjarna.
§ 2. Jeżeli po wydaniu postanowienia przez sąd penitencjarny zajdą nowe okoliczności uzasadniające zmianę typu zakładu karnego i systemu terapeutycznego, decyzję w tym przedmiocie może podjąć komisja penitencjarna”
Ale w rzeczywistości robi to komisja penitencjarna na podstawie art. 76 §1 kkw:
„§ 1. Do zakresu działania komisji penitencjarnej należy:
1) kierowanie skazanego do właściwego zakładu karnego, jeżeli nie określił tego sąd w wyroku,
2) kierowanie skazanego do określonego systemu odbywania kary, jeżeli nie określił tego sąd w wyroku,
3) ustalanie indywidualnych programów oddziaływań na skazanego i dokonywanie ocen ich wykonywania,
4) dokonywanie ocen okresowych postępów skazanego w resocjalizacji,
5) kwalifikowanie skazanych do nauczania w szkołach i na kursach,
6) kwalifikowanie skazanych, o których mowa w art. 84 § 2, do zakładów karnych dla młodocianych oraz skazanych, o których mowa w art. 96 § 3, do odbywania kary w oddziałach terapeutycznych,
7) kwalifikowanie skazanego, o którym mowa w art. 88 § 4, jako wymagającego osadzenia w zakładzie karnym typu zamkniętego w warunkach zapewniających ochronę społeczeństwa i bezpieczeństwo zakładu, oraz wymienionego
w art. 88 § 3, jako wymagającego osadzenia w tym zakładzie w wyznaczonym oddziale lub celi oraz dokonywanie, co najmniej raz na 3 miesiące, weryfikacji tych decyzji,
8) weryfikowanie indywidualnych programów oddziaływania albo indywidualnych programów terapeutycznych, a także kierowanie i wycofywanie skazanych z oddziałów terapeutycznych,
9) wyrażanie opinii w sprawach przyznania skazanemu przepustki, o której mowa w art. 91 pkt 7 lub art. 92 pkt 9, oraz nagrody, o której mowa w art. 138 § 1 pkt 7 lub 8, wówczas gdy są one udzielane:
a) po raz pierwszy,
b) po przerwie trwającej dłużej niż 6 miesięcy,
c) po powstaniu istotnych zmian w sytuacji prawnej lub rodzinnej skazanego,
10) wyrażanie opinii w sprawach:
a) przyznania nagrody, o której mowa w art. 138 § 1 pkt 7 lub 8, skazanemu skierowanemu do odbywania kary w zakładzie karnym typu zamkniętego,
b) projektu porządku wewnętrznego zakładu karnego oraz zmiany tego porządku,
c) innych przekazanych jej przez dyrektora,
11) podejmowanie decyzji w sprawie korzystania przez skazanego z uprawnień określonych w art. 107 oraz zwolnienia z wykonywania pracy, na podstawie art. 121 § 6,
12) wykonywanie innych zadań przewidzianych w ustawie i w przepisach wydanych na jej podstawie.
§ 2. Jeżeli decyzja komisji penitencjarnej w przedmiocie klasyfikacji jest sprzeczna z prawem, o jej zmianie lub uchyleniu orzeka sąd penitencjarny; art. 7 § 5 stosuje się odpowiednio.
§ 3. W wypadku określonym w § 2 decyzję komisji penitencjarnej może także uchylić dyrektor okręgowy Służby Więziennej albo Dyrektor Generalny Służby Więziennej”
ŚRODKI ODDZIAŁYWANIA NA SKAZANYCH
W RAMACH KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI
Środki oddziaływania na skazanych w ramach kary pozbawienia wolności wymienia art.67 §3 KKW:
Art. 67. § 3. W oddziaływaniu na skazanych, przy poszanowaniu ich praw i wymaganiu wypełniania przez nich obowiązków, uwzględnia się przede wszystkim pracę, zwłaszcza sprzyjającą zdobywaniu odpowiednich kwalifikacji zawodowych, nauczanie, zajęcia kulturalno-oświatowe i sportowe, podtrzymywanie kontaktów z rodziną i światem zewnętrznym oraz środki terapeutyczne.
Oprócz środków tam wymienionych do środków oddziaływania zaliczane są praktyki religijne (art.106 KKW), oddziałuje się także na skazanych przy pomocy kar i nagród dyscyplinarnych oraz inne.
Art. 106. § 1. Skazany ma prawo do wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych oraz bezpośredniego uczestniczenia w nabożeństwach odprawianych w zakładzie karnym w dni świąteczne i słuchania nabożeństw transmitowanych przez środki masowego przekazu, a także do posiadania niezbędnych w tym celu książek, pism i przedmiotów.
§ 2. Skazany ma prawo do uczestniczenia w prowadzonym w zakładzie karnym nauczaniu religii, brania udziału w działalności charytatywnej i społecznej kościoła lub innego związku wyznaniowego, a także do spotkań indywidualnych z duchownym kościoła lub innego związku wyznaniowego, do którego należy; duchowni ci mogą odwiedzać skazanych w pomieszczeniach, w których przebywają.
§ 3. Korzystanie z wolności religijnej nie może naruszać zasad tolerancji ani zakłócać ustalonego porządku w zakładzie karnym.
§ 4. Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii odpowiednich władz duchownych kościołów i innych związków wyznaniowych, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych w zakładach karnych i aresztach śledczych, mając na względzie potrzebę zapewnienia warunków dla indywidualnego i zbiorowego uczestnictwa osób osadzonych w tych zakładach i aresztach w nabożeństwach i spotkaniach.
Środki oddziaływania penitencjarnego są zawarte w aktach prawnych i są pojęciami prawnymi. Sposoby posługiwania się tymi środkami nazywane są metodami oddziaływania penitencjarnego, nie są one określone w aktach prawnych i mają głównie charakter pedagogiczny.
W sposób naturalny metody postępowania penitencjarnego powinny być nasycone w sposób maksymalny szerokimi kontaktami ze światem zewnętrznym (wolnościowym). Nigdy jednak nie mogą przekroczyć granic zakreślonych przez KKW i inne akty prawne określających stopień dolegliwości, a wyznaczane przez typy, rodzaje i systemy oraz w szczególności nie mogą prowadzić do neutralizacji dolegliwości karnych.
ŚRODKI ODDZIAŁYWANIA
Zatrudnianie skazanych (art.121 - 129 KKW)
Zatrudnianie skazanych to podstawowy środek oddziaływania. Aktualnie skazany nie ma prawa do pracy (do jej żądania), natomiast ma obowiązek podjąć pracę, gdy go do niej kierują.
Regulacja zatrudnienia skazanych mieści się w art.121 - 129 KKW (nauczyć się!)
Odpłatne formy zatrudniania skazanych:
skierowanie do pracy
umowa o pracę
umowa zlecenie, umowa o dzieło, umowa o pracę nakładczą (zatem umowy cywilnoprawne)
inna podstawa prawna
Zatrudnienie na postawie umowy o pracę to nowość. Podjęcie zatrudnienia odbywa się za zgodą i na warunkach określonych przez dyrektora zakładu karnego, zapewniających prawidłowy przebieg odbywania kary pozbawienia wolności. Nie jest to żadna forma wyjątkowa.
Dyrektor ZK może cofnąć zgodę o zatrudnienie. Nieprzestrzeganie przez skazanego lub podmiot zatrudniający tych warunków stanowi podstawę do cofnięcia zgody. Ponadto dyrektor może anulować zgodę z przyczyn związanych z funkcjonowaniem zakładu karnego, zwłaszcza z jego bezpieczeństwem. O podjętej decyzji strony są powiadamiane na piśmie.
Art.122 KKW - kryteria:
zawód
wykształcenie
zainteresowania
potrzeby osobiste skazanego
zobowiązanie do świadczeń alimentacyjnych
szczególnie trudna sytuacja materialna, osobista lub rodzinna skazanego
Art. 122. § 1. Przy kierowaniu do pracy uwzględnia się w miarę możliwości zawód, wykształcenie, zainteresowania i potrzeby osobiste skazanego. Jeżeli skazanego zatrudnia się na podstawie skierowania do pracy, zatrudnienie przy pracach szkodliwych dla zdrowia wymaga jego pisemnej zgody.
§ 2. Pracę zapewnia się przede wszystkim skazanym zobowiązanym do świadczeń alimentacyjnych, a także mającym szczególnie trudną sytuację materialną, osobistą lub rodzinną.
Nieodpłatne formy zatrudniania skazanych (art.123 §1 oraz art.123a §1 i 2 KKW):
prace porządkowe i pomocnicze na rzecz Służby Więziennej i samorządu terytorialnego w wymiarze do 90 h/ miesięcznie (art.123a §1 KKW)
skazanemu za pisemną jego zgodą na nieodpłatne zatrudnienie przy pracach publicznych, a także porządkowych i pomocniczych na rzecz organów z art.123a KKW
przyuczenie do zawodu za zgodą skazanego w przywięziennych zakładach pracy na nie dłużej niż miesiąc (art.123a §3 KKW)
Wynagrodzenie skazanych
Wynagrodzenie skazanych reguluje art.123 KKW - ze zmianami, które wejdą w życie orzeczeniem TK z 2010r. w sprawie likwidacji możliwości zatrudnienia skazanych za połowę wynagrodzenia minimalnego.
Wysokość wynagrodzenia w przypadku zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy powinna wynosić co najmniej połowę minimalnego wynagrodzenia określonego na podstawie odrębnych przepisów. Ulega ona obniżeniu proporcjonalnie do ilości przepracowanego w miesiącu czasu pracy lub wykonanej normy pracy.
W razie zatrudnienia skazanego w niepełnym wymiarze czasu pracy najniższe wynagrodzenie ustala się w kwocie proporcjonalnej do liczby godzin, biorąc za podstawę połowę minimalnego wynagrodzenia.
Skazanemu przysługuje wynagrodzenie tylko za pracę wykonaną. Jednakże za czas nieświadczenia pracy zachowuje on również prawo do wynagrodzenia, jeśli był gotów do jej wykonania, a doznał przeszkód z przyczyn dotyczących podmiotu zatrudniającego.
W myśl nowych przepisów skazanemu na podstawie art.124 KKW przysługuje prawo do urlopu (14 dni po roku nieprzerwanej pracy).
Art. 124. § 1. Skazanemu zatrudnionemu odpłatnie na podstawie skierowania do pracy lub umowy o pracę nakładczą przysługuje po roku nieprzerwanej pracy, w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, zwolnienie od pracy przez okres 14 dni roboczych, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia, a skazanemu zatrudnionemu nieodpłatnie - 14 dni zwolnienia od pracy, bez prawa do wynagrodzenia. Skazany nie może zrzec się prawa do zwolnienia od pracy.
§ 2. Wymiar urlopu wypoczynkowego przysługującego skazanemu zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę wynosi 18 dni roboczych.
§ 3. Skazany w okresie urlopu wypoczynkowego lub zwolnienia od pracy, o których mowa w § 1 i 2, korzysta z uprawnień do:
1) dodatkowego lub dłuższego widzenia,
2) dodatkowego zakupu artykułów żywnościowych i wyrobów tytoniowych oraz przedmiotów dopuszczonych do sprzedaży w zakładzie karnym,
3) dłuższych spacerów,
4) pierwszeństwa lub częstszego udziału w zajęciach kulturalno-oświatowych, z zakresu kultury fizycznej i sportu.
§ 4. Zakres uprawnień, o których mowa w § 3, określa dyrektor zakładu karnego indywidualnie dla każdego skazanego.
Zgodnie z art.127 i art.128 KKW okresy zatrudnienia odpłatnego skazanych są okresami składkowymi w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin i liczą się do stażu pracy.
Art. 127. § 1. Okresy pracy, za którą przysługuje wynagrodzenie, wykonywanej przez skazanego w czasie odbywania kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem prac, o których mowa w art. 123a § 1, 2 i 3, są okresami składkowymi na zasadach określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin.
§ 2. Skazany zwalniany z zakładu karnego, zatrudniany w czasie odbywania kary pozbawienia wolności na podstawie skierowania do pracy, otrzymuje zaświadczenie o wykonywaniu pracy.
Art. 128. § 1. Okresy wykonywania przez skazanego odpłatnego zatrudnienia, z wyłączeniem pracy wykonywanej na podstawie umów cywilnoprawnych, wlicza się do okresu pracy, od którego zależą uprawnienia pracownicze, z zastrzeżeniem § 2 i 3.
§ 2. Przepisu § 1 nie stosuje się, jeżeli w myśl przepisu prawa lub postanowienia układu zbiorowego pracy do stażu pracy wlicza się tylko okresy zatrudnienia w danym zakładzie pracy, w określonej branży albo okresy pracy na określonych stanowiskach lub pracy wykonywanej w szczególnych warunkach.
§ 3. Okresu pracy, o którym mowa w § 1, nie wlicza się do okresu pracy:
1) od którego zależy nabycie prawa do urlopu wypoczynkowego lub innego świadczenia przysługującego z upływem roku pracy lub okresu krótszego niż rok,
2) wymaganego do zajmowania określonego stanowiska pracy.
Celem przeciwdziałania bezrobociu skazanych wprowadzono ustawę o zatrudnianiu osób pozbawionych wolności z 1997r., która przewiduje wiele ulg podatkowych w zakresie danin publicznych dla przywięziennych zakładach pracy i innych pracodawców.
Ze środków otrzymywanych przez skazanych gromadzi się fundusz skazanego zgodnie z art.126 KKW
Art. 126. § 1. Ze środków finansowych otrzymywanych przez skazanego, z wyjątkiem zapomóg, o których mowa w art. 113 § 6 pkt 1, gromadzi się środki pieniężne, przekazywane skazanemu w chwili zwolnienia z zakładu karnego, przeznaczone na przejazd do miejsca zamieszkania i na utrzymanie, do wysokości jednego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników; ze środków tych nie prowadzi się egzekucji i na wniosek skazanego można je przekazać na książeczkę oszczędnościową.
§ 2. Gromadzeniu podlega:
1) 50% kwoty zdeponowanej przez skazanego przy przyjęciu do zakładu karnego, jednak nie więcej niż kwota odpowiadająca wysokości jednego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników,
2) 50% z przypadającego skazanemu miesięcznie wynagrodzenia za pracę po odliczeniu zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych, jednak nie więcej niż kwota 4% jednego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników,
3) 50% każdego z wpływów pieniężnych skazanego niewymienionych w pkt 1 i 2, jednak nie więcej niż kwota 4% jednego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników.
§ 3. Gromadzenia kwot, określonych w § 2 pkt 2 i 3, dokonuje się po potrąceniu należności dochodzonych w postępowaniu egzekucyjnym.
§ 4. Zgromadzona kwota podlega każdorazowo uzupełnieniu w razie wzrostu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia pracowników. Uzupełnienia dokonuje się z wpływów pieniężnych skazanego uzyskanych od pierwszego dnia miesiąca następującego po dniu ogłoszenia wzrostu.
Nauczanie skazanych (art.130 - 134 KKW)
nauczanie wewnętrzne - w ramach szkolnictwa więziennego
nauczanie zewnętrzne - w placówkach podległych MEN
Nauczanie wewnętrzne
Nie da się stworzyć optymalnej sieci szkół w więzieniach, jednak wg KKW w zakładach karnych prowadzi się obowiązkowo nauczanie z zakresu szkoły podstawowej i gimnazjum, jak i kursy zawodowe. Zawodowe szkolenie kursowe może być w całości lub częściowo odpłatne.
Pierwszeństwo w uzyskaniu możliwości objęcia nauczaniem w szkole ponadpodstawowej i na kursach zawodowych mają skazani, którzy:
nie mają wyuczonego zawodu albo
po odbyciu kary nie będą mogli go wykonywać, a także
nie ukończyli 21 roku życia (młodociani).
Nauczanie zewnętrzne
Skazanych można w przypadkach określonych w przepisach KKW nauczać poza terenem zakładu karnego, jednak muszą spełniać 4 warunki:
uzyskać zgodę dyrektora ZK
spełniać warunki ogólnych wymagań oświatowych (np.: żeby rozpocząć studia trzeba mieć zdaną maturę)
nie zagrażać porządkowi prawnemu
muszą zachowywać się poprawnie
Dyrektor może także zezwolić skazanemu na udział w konsultacjach i zdawanie egzaminów poza zakładem karnym.
Generalnie to kształcenie może dot. osób z ZK typu półotwartego i otwartego. Przepisy nic nie mówią o nauczaniu zewnętrznym skazanych z ZK typu zamkniętego (= w praktyce nie uczą się na zewnątrz). Natomiast przepisy mówią, art.131 §3 KKW, że skazanych na dożywotnie pozbawienie wolności nie można szkolić zewnętrznie (to samo dot. skazanych oznaczonych „n” - niebezpieczni).
Skazani uczą się na własny koszt. W uzasadnionych przypadkach ZK może część tych kosztów pokryć.
W celu ułatwienia skazanym readaptacji po opuszczeniu zakładu karnego przyjmuje się że świadectwo ukończenia szkoły i kursów otrzymują skazani według wzorów ogólnie obowiązujących, bez znaczenia że uzyskali je w czasie odbywania kary pozbawienia wolności.
Zajęcia kulturalno - oświatowe (art.135 - 136a KKW)
Zgodnie z KKW w ZK jest obowiązek stworzenia skazanym odpowiedniego czasu wolnego; istnieją 3 formy:
w ramach organizowanych zajęć kulturalno - oświatowych
wychowania fizycznego i sportowego
pobudzenia aktywności społecznej skazanych
W każdym ZK prowadzi się (minimum):
bibliotekę
umożliwia korzystanie z urządzeń audiowizualnych w świetlicach i celach mieszkalnych (dlatego mogą mieć TV w celi)
Skazanym można zezwolić na tworzenie zespołów w celu prowadzenia działalności kulturalno - oświatowej, w tym na współdziałanie z organizacjami, stowarzyszeniami i instytucjami (art.136 §1 KKW).
Skazanym umożliwia się także spędzanie czasu wolnego poza terenem ZK w jednostkach typu otwartego i półotwartego - art.92 pkt.5 i 6 KKW oraz art.91 pkt.4 KKW,
np. wyjście na mecz, do kina, na basen, na boiska sportowe
Art. 91. W zakładzie karnym typu półotwartego:
4) skazani mogą brać udział w organizowanych przez administrację poza terenem zakładu karnego grupowych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych
Art. 92. W zakładzie karnym typu otwartego:
5) skazanym można zezwalać na udział w zajęciach i imprezach kulturalno-oświatowych lub sportowych organizowanych poza terenem zakładu karnego,
6) skazani mogą poruszać się po terenie zakładu karnego w czasie i miejscach ustalonych w porządku wewnętrznym,
KKW przewiduje także konieczność zajęć w-f - realizowane głównie poprzez budowę siłowni na terenie ZK. Wychowanie fizyczne i zajęcia sportowe pozwalają na zachowanie zdrowia psychicznego i fizycznego, zaspokajają potrzebę ruchu, łagodzą napięcia i konflikty.
Praktyki religijne (art.106 i art.38 KKW)
Skazani w tym obszarze oddziaływania posiadają 3 prawa:
zgodnie z art.106 §1 KKW do wykonywania praktyk religijnych z posługą religijną, w tym uczestnictwa w nabożeństwach
prawo do nauki religii, spotkań indywidualnych z duchownymi oraz działalności społecznej i charytatywnej kościoła (art.106 §2 KKW)
prawo Kościołów i związków wyznaniowych do prowadzenia działalności, w tym religijnej w ZK (art.38 i nast. KKW)
skuteczność: niska
Art. 106. § 1. Skazany ma prawo do wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych oraz bezpośredniego uczestniczenia w nabożeństwach odprawianych w zakładzie karnym w dni świąteczne i słuchania nabożeństw transmitowanych przez środki masowego przekazu, a także do posiadania niezbędnych w tym celu książek, pism i przedmiotów.
§ 2. Skazany ma prawo do uczestniczenia w prowadzonym w zakładzie karnym nauczaniu religii, brania udziału w działalności charytatywnej i społecznej kościoła lub innego związku wyznaniowego, a także do spotkań indywidualnych z duchownym kościoła lub innego związku wyznaniowego, do którego należy; duchowni ci mogą odwiedzać skazanych w pomieszczeniach, w których przebywają.
§ 3. Korzystanie z wolności religijnej nie może naruszać zasad tolerancji ani zakłócać ustalonego porządku w zakładzie karnym.
§ 4. Minister Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii odpowiednich władz duchownych kościołów i innych związków wyznaniowych, określi, w drodze rozporządzenia, szczegółowe zasady wykonywania praktyk religijnych i korzystania z posług religijnych w zakładach karnych i aresztach śledczych, mając na względzie potrzebę zapewnienia warunków dla indywidualnego i zbiorowego uczestnictwa osób osadzonych w tych zakładach i aresztach w nabożeństwach i spotkaniach.
Art. 38. § 1. W wykonywaniu kar, środków karnych, zabezpieczających i zapobiegawczych, w szczególności związanych z pozbawieniem wolności, mogą współdziałać stowarzyszenia, fundacje, organizacje oraz instytucje, których celem działania jest realizacja zadań określonych w niniejszym rozdziale, jak również kościoły i inne związki wyznaniowe oraz osoby godne zaufania.
§ 2. Podmioty, o których mowa w § 1, mogą w porozumieniu z dyrektorem zakładu karnego lub aresztu śledczego uczestniczyć w prowadzeniu działalności resocjalizacyjnej, społecznej, kulturalnej, oświatowej, sportowej i religijnej w tych zakładach lub aresztach.
Kontaktowanie ze światem zewnętrznym (art.102 i art.105 KKW)
Jest to odrębny środek, który jednak konsumuje pozostałe środki poprzez nasilanie tamtych działań. Realizacja tego środka może następować w 2 postaciach:
poprzez maksymalne zaangażowanie instytucji i organizacji zewnętrznych do prowadzenia działalności wewnątrz zakładów karnych
poprzez jak najszybsze wyciąganie skazanych zza murów ZK i stosowania do nich wolnościowych środków oddziaływania przez te same placówki i instytucje
Wśród kontaktów skazanych ze światem zewnętrznym dominują i mają największe znaczenie kontakty z rodziną i osobami bliskimi, alt także ze sformalizowanymi instytucjami.
Formy kontaktów:
przepustki (nagrodowe lub losowe lub związane z elementem typu ZK)
możliwości udzielenia zgody skazanemu na:
widzenia, korespondencje, rozmowy telefoniczne, inne środki łączności, paczki, przekazy pieniężne
idea: zintegrowanie ze światem zewnętrznym
Art. 102. Skazany ma prawo w szczególności do:
1) odpowiedniego ze względu na zachowanie zdrowia wyżywienia, odzieży, warunków bytowych, pomieszczeń oraz świadczeń zdrowotnych i odpowiednich warunków higieny,
2) utrzymywania więzi z rodziną i innymi osobami bliskimi,
3) korzystania z wolności religijnej,
4) otrzymywania związanego z zatrudnieniem wynagrodzenia oraz do ubezpieczenia społecznego w zakresie przewidzianym w odrębnych przepisach, a także pomocy w uzyskiwaniu świadczeń inwalidzkich,
5) kształcenia i samokształcenia oraz wykonywania twórczości własnej, a za zgodą dyrektora zakładu karnego do wytwarzania i zbywania wykonanych przedmiotów,
6) korzystania z urządzeń i zajęć kulturalno-oświatowych i sportowych, radia, telewizji, książek i prasy,
7) komunikowania się z obrońcą, pełnomocnikiem, właściwym kuratorem sądowym oraz wybranym przez siebie przedstawicielem, o którym mowa w art. 42,
8) komunikowania się z podmiotami, o których mowa w art. 38 § 1,
9) zapoznawania się z opiniami, sporządzonymi przez administrację zakładu karnego, stanowiącymi podstawę podejmowanych wobec niego decyzji,
10) składania wniosków, skarg i próśb organowi właściwemu do ich rozpatrzenia oraz przedstawiania ich, w nieobecności innych osób, administracji zakładu karnego, kierownikom jednostek organizacyjnych Służby Więziennej, sędziemu penitencjarnemu, prokuratorowi i Rzecznikowi Praw Obywatelskich,
11) prowadzenia korespondencji, bez jej cenzurowania, z organami ścigania, wymiaru sprawiedliwości i innymi organami państwowymi, samorządowymi oraz z Rzecznikiem Praw Obywatelskich.
Art. 105. § 1. Skazanemu należy umożliwiać utrzymywanie więzi przede wszystkim z rodziną i innymi osobami bliskimi przez widzenia, korespondencję, rozmowy telefoniczne, paczki i przekazy pieniężne, a w uzasadnionych wypadkach, za zgodą dyrektora zakładu karnego, również przez inne środki łączności, oraz ułatwiać utrzymywanie kontaktów z podmiotami, o których mowa w art. 38 § 1.
§ 2. Skazany cudzoziemiec może prowadzić korespondencję z właściwym urzędem konsularnym, a w razie braku takiego urzędu - z właściwym przedstawicielstwem dyplomatycznym oraz korzystać z widzeń z urzędnikiem konsularnym lub wykonującym funkcje konsularne pracownikiem przedstawicielstwa dyplomatycznego.
§ 3. Zakres i sposób kontaktów, o których mowa w § 1 i 2, w szczególności nadzór nad widzeniami, cenzura korespondencji, kontrolowanie rozmów w trakcie widzeń i telefonicznych, są uzależnione od rodzaju i typu zakładu karnego, w którym skazany odbywa karę, a także od wymogów indywidualnego oddziaływania, z wyjątkiem prawa do otrzymywania paczek.
§ 4. Dyrektor zakładu karnego podejmuje decyzje dotyczące zatrzymania korespondencji w zakładach karnych typu zamkniętego i półotwartego, a w zakładach karnych typu półotwartego także cenzurowania korespondencji oraz kontrolowania rozmów w trakcie widzeń i telefonicznych, z wyjątkiem wypadków określonych w art. 8 § 3, art. 102 pkt 11 i art. 103 § 1, jeżeli wymagają tego względy bezpieczeństwa zakładu lub porządku publicznego, powiadamiając o tym sędziego penitencjarnego oraz skazanego. Dyrektor zakładu karnego może zezwolić na przekazanie skazanemu ważnej wiadomości zawartej w zatrzymanej korespondencji.
§ 5. Dołączonych do akt osobowych kopii korespondencji przed jej ocenzurowaniem oraz korespondencji zatrzymanej nie udostępnia się skazanemu.
§ 6. Dyrektor zakładu karnego podejmuje decyzje dotyczące zatrzymania otrzymywanych i przesyłanych przez skazanych paczek lub ich zniszczenia, jeżeli wymagają tego względy bezpieczeństwa zakładu lub porządku publicznego, powiadamiając o tym sędziego penitencjarnego oraz skazanego. Zniszczenie paczek odbywa się na podstawie odrębnych przepisów.
§ 7. Skazany otrzymuje pisemne potwierdzenie odbioru w zakładzie karnym wysyłanej przez niego korespondencji urzędowej. Na kopercie umieszcza się odcisk stempla z nazwą zakładu karnego oraz odnotowuje się datę jej odbioru.
Nagrody, ulgi i kary
Kwestie nagród i ulg art.137 - 141 KKW, zaś kwestie kar art.142 - 149 KKW
Proces nagradzania i otrzymywania ulg jest maksymalnie odformalizowany, natomiast proces karania jest sformalizowany, a samo wymierzanie kar jest pozostawione do kompetencji dyrektora ZK.
Karać można wyłącznie za czyny dowiedzione, nie ma odpowiedzialności zbiorowej, a proces karania może dot. tylko czynów popełnionych w niedalekiej przeszłości.
Większość z nagród przyznawanych skazanym może być też przyznawane jako ulgi, nie jako nagroda za określone zachowanie którego nie ma, ale jako zachęta do jego spowodowania.
KKW w art.143 §1 wymienia w sposób zamknięty katalog kar - innych kar nie wolno stosować!
Art. 143. § 1. Karami dyscyplinarnymi są:
1) nagana,
2) pozbawienie wszystkich lub niektórych nie wykorzystanych przez skazanego nagród lub ulg albo zawieszenie ich wykonania, na okres do 3 miesięcy,
3) pozbawienie korzystania z udziału w niektórych zajęciach kulturalno-oświatowych lub sportowych, z wyjątkiem korzystania z książek i prasy, na okres do 3 miesięcy,
4) pozbawienie możliwości otrzymania paczek żywnościowych, na okres do 3 miesięcy,
5) pozbawienie lub ograniczenie możliwości dokonywania zakupów artykułów żywnościowych lub wyrobów tytoniowych, na okres do 3 miesięcy,
6) udzielanie widzeń w sposób uniemożliwiający bezpośredni kontakt z osobą odwiedzającą, na okres do 3 miesięcy,
7) obniżenie przypadającej skazanemu części wynagrodzenia za pracę, nie więcej niż o 25%, na okres do 3 miesięcy,
8) umieszczenie w celi izolacyjnej na okres do 28 dni.
Nagrodami wg KKW są:
zezwolenie na dodatkowe lub dłuższe widzenie,
zezwolenie na widzenie bez osoby dozorującej,
zezwolenie na widzenie w oddzielnym pomieszczeniu, bez osoby dozorującej,
zatarcie wszystkich lub niektórych kar dyscyplinarnych,
nagroda rzeczowa lub pieniężna,
zezwolenie na widzenie bez dozoru, poza obrębem zakładu karnego, z osobą najbliższą lub osobą godną zaufania, na okres nie przekraczający jednorazowo 30 godzin,
zezwolenie na opuszczenie zakładu karnego bez dozoru, na okres nie przekraczający jednorazowo 14 dni,
pochwała,
zezwolenie na częstsze branie udziału w zajęciach kulturalno-oświatowych, z zakresu kultury fizycznej i sportu,
zezwolenie na przekazanie osobie wskazanej przez skazanego upominku,
zezwolenie na odbywanie widzeń we własnej odzieży,
zezwolenie na otrzymanie dodatkowej paczki żywnościowej,
zezwolenie na dokonywanie dodatkowych zakupów artykułów żywnościowych i wyrobów tytoniowych oraz przedmiotów dopuszczonych do sprzedaży w zakładzie karnym,
zezwolenie na telefoniczne porozumienie się skazanego ze wskazaną przez niego osobą na koszt zakładu karnego.
Art. 139 KKW - nagrody wymienione (tłustym drukiem) można przyznać skazanemu, którego postawa w czasie odbywania kary uzasadnia przypuszczenie, że w czasie pobytu poza zakładem karnym będzie przestrzegać porządku prawnego, po odbyciu przez niego co najmniej połowy tej części kary, po której mógłby być warunkowo przedterminowo zwolniony.
Łączna liczba nagród wymienionych w punkcie 6 nie może przekroczyć 28 w ciągu roku.
Łączny czas trwania nagród wymienionych w punkcie 7 nie może przekroczyć 28 dni w roku.
Skazanemu odbywającemu karę dożywotniego pozbawienia wolności nagroda z punktu 6 lub 7 może być przyznana po odbyciu co najmniej 15 lat kary. Przyznanie nagrody wymienionej w punkcie 6 lub 7 skazanemu odbywającemu karę dożywotniego pozbawienia wolności, w zakładzie karnym typu zamkniętego, wymaga zgody sędziego penitencjarnego. Nagrody wymienione w punkcie 6 lub 7 dyrektor zakładu karnego przyznaje z urzędu lub na pisemny wniosek przełożonego skazanego. Skazanemu, który korzystając z nagród wymienionych w punkcie 6 lub 7 nadużył zaufania, a w szczególności nie powrócił do zakładu karnego w wyznaczonym terminie, nie udziela się tych nagród przez okres co najmniej 6 miesięcy od udzielenia ostatniej nagrody. W razie korzystania przez skazanego z nagród wymienionych w punkcie 6 lub 7 ma on obowiązek bezzwłocznego zgłoszenia się do jednostki Policji, właściwej terytorialnie dla miejsca jego przebywania w okresie korzystania z zezwolenia, w celu potwierdzenia miejsca pobytu.
Art. 141 KKW - w wypadkach szczególnie uzasadnionych warunkami rodzinnymi lub osobistymi skazanego nagrody mogą być stosowane jako ulgi. Nie przyznaje się jako ulg nagród wymienionych w punkcie 6 lub 7.
Art. 141a KKW - w wypadkach szczególnie ważnych dla skazanego można mu zezwolić na opuszczenie zakładu karnego, na czas nie przekraczający 5 dni, w miarę potrzeby pod konwojem funkcjonariusza SW lub w asyście innej osoby godnej zaufania. W stosunku do osadzonych w zakładzie karnym typu zamkniętego zezwolenia udziela sędzia penitencjarny, a w wypadkach nie cierpiących zwłoki - dyrektor zakładu karnego.
KARA OGRANICZENIA WOLNOŚCI
stosuje się w Polsce rzadko (do 2002 r. ok. 5 tys. orzeczeń, ok. 15 tys. orzeczeń obecnie)
Istota kary ograniczenia wolności
Składa się zawsze z 3 elementów, niekiedy z 4:
skazany bez zgody sądu nie może zmieniać miejsca pobytu
zobowiązanie do nieodpłatnej i kontrolowanej pracy na cele społeczne
obowiązek składania wyjaśnień dotyczących wykonywania kary
możliwość orzeczenia wobec skazanego obowiązku z 72 kk
Ad.2. Może on ulec zamianie na potrącenie od osoby zatrudnionej wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym od 10-25% wynagrodzenia na cele społeczne. Jest wykonywana od 20-40 godzin miesięcznie.
Warunkowe zawieszenie kary ograniczenia wolności
Zgodnie z art. 69 kk sąd może warunkowo zawiesić karę ograniczenia wolności, jeżeli dojdzie do wniosku, że będzie to wystarczające do osiągnięcia celu kary.
Wykonywanie kary warunkowo zawieszonej odbywa się według art. 69-76 kk.
Modyfikacja obowiązków i dozoru
Zgodnie z art. 36 § 3 kk - możemy modyfikować wykonanie kary ograniczenia wolności zgodnie z następującymi zasadami:
czas i sposób wykonania nałożonych obowiązków z art. 72 kk sąd określa po wysłuchaniu skazanego, a w wypadku leczenia wymagana jest zgoda skazanego
sąd może w każdym czasie ustanawiać, rozszerzać, zmieniać czy określać nowe obowiązki z art. 72 kk albo całkiem od nich zwolnić, również oddać skazanego pod dozór albo spod dozoru zwolnić
Właściwość sądu
Wbrew reguły art. 3 § 3 kkw - właściwość sądu rejonowego, w okręgu którego kara ma być wykonywana - art. 59 § 1 kkw.
Wykonywanie (art. 53-66 kkw)
W nowych regulacjach wyeksponowano rolę sądowego kuratora zawodowego w zakresie organizowania i kontrolowania wykonywania kary ograniczenia wolności (art. 55 § 2, 60, 63 § 3, 66 § 1 kkw).
Cele wykonywania kary ograniczenia wolności - określa art. 53 § 1 kkw.
„Wykonanie kary ograniczenia wolności ma na celu wzbudzenie w skazanym woli kształtowania jego społecznie pożądanych postaw, w szczególności poczucia odpowiedzialności oraz potrzeby przestrzegania porządku prawnego”
Zwolnienie od reszty kary ograniczenia wolności - art. 83 kk i 64 kkw.
Art. 64 kkw: „W razie niewykonania pełnego wymiaru pracy albo niedokonania całości potrąceń z wynagrodzenia za pracę lub niewykonania innych obowiązków związanych z karą ograniczenia wolności w okresie, na jaki karę tę orzeczono - sąd orzeka o tym, czy i w jakim zakresie karę tę uznać za wykonaną ze względu na osiągnięte cele tej kary, chyba że chodzi o obowiązek naprawienia szkody lub zadośćuczynienia”
Art. 83 kk: „Skazanego na karę ograniczenia wolności, który odbył przynajmniej połowę orzeczonej kary, przy czym przestrzegał porządku prawnego i sumiennie wykonywał pracę wskazaną przez sąd, jak również spełnił nałożone na niego obowiązki i orzeczone środki karne, sąd może zwolnić od reszty kary, uznając ją za wykonaną”
Kara zastępcza
Zgodnie z art. 65 § 1 kkw - w sytuacji gdy skazany uchyla się od wykonania kary ograniczenia wolności, sąd zamienia ją na karę grzywny w przeliczniku 1:1.
„Jeżeli skazany uchyla się od odbywania kary ograniczenia wolności, sąd zamienia ją na zastępczą karę grzywny, przyjmując jeden dzień kary ograniczenia wolności za równoważny jednej stawce dziennej; sąd określa w takim wypadku wysokość jednej stawki dziennej - kierując się wskazaniami zawartymi w
art. 33 § 3 kk. Uchylaniem się może być również uporczywe naruszanie ciążących na nim obowiązków”
Zgodnie z art. 65 § 2 kkw zastępcza kara grzywny może być zamieniona na zastępczą karę wolności w przeliczniku 1:2.
„Jeżeli orzeczenie zastępczej kary grzywny byłoby niecelowe z uwagi na brak możliwości jej uiszczenia lub ściągnięcia w drodze egzekucji, sąd określa zastępczą karę pozbawienia wolności przyjmując, że jeden dzień zastępczej kary pozbawienia wolności jest równoważny dwóm dniom ograniczenia wolności, i orzeka jej wykonanie”
Podobnie art. 65 § 3 kkw.
„Jeżeli skazany, mimo możliwości uiszczenia zastępczej kary grzywny, nie uiści jej w terminie, a zostanie stwierdzone, że nie można jej ściągnąć w drodze egzekucji, sąd orzeka wykonanie zastępczej kary pozbawienia wolności, kierując się odpowiednio zasadami określonymi w § 2”
Definicja uchylania się od wykonywania kary - brak przepisu!!!; zgodnie z orzeczeniem SN „jest to takie zachowanie się skazanego, które jest wyrazem jego negatywnego stosunku do tej kary, a więc wynika z jego złej woli nie zaś z innych przyczyn obiektywnych czy nawet przez niego zawinionych”.
Zaliczenie na poczet kary ograniczenia wolności kary pozbawienia wolności - art. 63 § 1 kk (2:1)
„Na poczet orzeczonej kary zalicza się okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie, zaokrąglając do pełnego dnia, przy czym jeden dzień rzeczywistego pozbawienia wolności równa się jednemu dniowi kary pozbawienia wolności, dwóm dniom kary ograniczenia wolności lub dwóm dziennym stawkom grzywny”
Odroczenie i przerwa w wykonaniu kary ograniczenia wolności
|
obligatoryjne |
fakultatywne |
odroczenie
|
art. 62 § 2 kkw „Sąd odracza wykonanie kary ograniczenia wolności w razie powołania skazanego do czynnej służby wojskowej, do czasu ukończenia tej służby. Wobec takiego skazanego sąd może zastosować odpowiednio przepisy art. 336 § 3 i 4 kk” |
art. 62 § 1 kkw „Sąd może odroczyć wykonanie kary ograniczenia wolności na czas do 6 miesięcy, jeżeli natychmiastowe wykonanie kary pociągnęłoby dla skazanego lub jego rodziny zbyt ciężkie skutki” |
odwołanie odroczenia |
|
art. 62 § 3 „Sąd może odwołać odroczenie wykonania kary ograniczenia wolności w razie ustania przyczyny, dla której zostało udzielone, lub w wypadku, gdy skazany nie korzysta z odroczenia kary zgodnie z celem, w jakim zostało udzielone, albo rażąco narusza porządek prawny” |
przerwa |
art. 63 § 3 kkw „§ 3. Przepisy art. 62 § 2 i 3 stosuje się odpowiednio” |
art. 63 § 2 kkw „§ 1 Jeżeli stan zdrowia skazanego uniemożliwia wykonanie kary ograniczenia wolności, sąd udziela przerwy w odbywaniu kary do czasu ustania przeszkody. § 2. Sąd może udzielić przerwy w odbywaniu kary ograniczenia wolności do roku ze względów, o których mowa w art. 62 § 1” |
odwołanie przerwy |
|
art. 63 § 3 kkw „§ 3. Przepisy art. 62 § 2 i 3 stosuje się odpowiednio” |
Ustawodawca nie definiuje pojęcia „rażącego naruszenia porządku”. Przyjmuje się, że jest to uporczywe i z dużym nasileniem złej woli. Ocena należy do organu postępowania wykonawczego.
ŚRODKI PROBACYJNE
Warunkowe przedterminowe zwolnienie
najszerzej stosowane
Przesłanki zastosowania
materialne - uzasadniają przekonanie, że skazany będzie przestrzegał porządku prawnego
postawa sprawcy
właściwość
warunki osobiste
sposób życia przed popełnieniem przestępstwa
okoliczności popełnienia przestępstwa
zachowanie po popełnieniu przestępstwa
zachowanie w czasie odbywania kary
formalne - kiedy możemy zastosować warunkowe pr5zedterminowe zwolnienie:
jeżeli skazany odbył połowę kary, nie wcześniej niż 6 miesięcy (art. 78 § 8 kk)
recydywista specjalny - po odbyciu 2/3 kary, nie mniej niż rok
recydywista specjalny wielokrotny - po ¾ kary, nie wcześniej niż rok
skazanych z art. 95 § 2 i 98 kk można zwolnić bez ograniczeń formalnych
art. 155 § 2 kkw - złagodzone przesłanki
skazany na 25 lat po 15 latach
skazany na dożywocie - po 25 latach
sąd może surowiej określić - art. 77 kk w zw. z art. 72 § 2 kk
Okres próby - czas pozostały do odbycia reszty kary - nie może być krótszy niż 2 lata i dłuższy niż 5 lat.
recydywista wielokrotny - min. 3 lata
dożywocie - 10 lat
Dozór - art. 159 kkw - skazanego co do zasady można oddać pod dozór; w niektórych wypadkach jest to obligatoryjne
„Warunkowo zwolnionego sąd penitencjarny może w okresie próby oddać pod dozór kuratora sądowego, osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, organizacji lub instytucji, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym, oraz nałożyć na niego obowiązki określone w art. 72 § 1 kk. Wobec skazanego za przestępstwo określone w art. 197-203 kk, popełnione w związku z zaburzeniami preferencji seksualnych, młodocianego sprawcy przestępstwa umyślnego, sprawcy określonego w art. 64 kk, a także wobec skazanego na karę dożywotniego pozbawienia wolności, oddanie pod dozór kuratora sądowego jest obowiązkowe”
art. 159 kkw - instytucje (kurator, itp.)
obowiązkowy:
recydywista - art. 64 kk
młodociani
skazany na dożywocie
zwalniany alkoholik i narkoman (art. 95 i 98 kk)
Obowiązki (zakazujące, nakazujące i stymulujące) - katalog nie jest zamknięty
art. 159 kkw
art. 72 kk:
„§ 1. Zawieszając wykonanie kary, sąd może zobowiązać skazanego do:
1) informowania sądu lub kuratora o przebiegu okresu próby,
2) przeproszenia pokrzywdzonego,
3) wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie innej osoby,
4) wykonywania pracy zarobkowej, do nauki lub przygotowania się do zawodu,
5) powstrzymania się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających,
6) poddania się leczeniu, w szczególności odwykowemu lub rehabilitacyjnemu, albo oddziaływaniom terapeutycznym,
6a) uczestnictwa w oddziaływaniach korekcyjno-edukacyjnych,
7) powstrzymania się od przebywania w określonych środowiskach lub miejscach,
7a) powstrzymania się od kontaktowania się z pokrzywdzonym lub innymi osobami w określony sposób lub zbliżania się do pokrzywdzonego lub innych osób,
7b) opuszczenia lokalu zajmowanego wspólnie z pokrzywdzonym,
8) innego stosownego postępowania w okresie próby, jeżeli może to zapobiec popełnieniu ponownie przestępstwa.
§ 1a. Nakładając na sprawcę przestępstwa popełnionego z użyciem przemocy lub groźby bezprawnej wobec osoby najbliższej obowiązek wymieniony w § 1 pkt 7b sąd określa sposób kontaktu skazanego z pokrzywdzonym.
§ 2. Sąd może zobowiązać skazanego do naprawienia szkody w całości lub w części, chyba że orzekł środek karny wymieniony w art. 39 pkt 5, albo do uiszczenia świadczenia wymienionego w art. 39 pkt 7”
Modyfikacja obowiązków i dozoru
Sąd może zmieniać okres próby i w okresie tym ustanawiać, rozszerzać lub zmieniać obowiązki, zwolnić od ich wykonania, oddać skazanego pod dozór lub od dozoru zwolnić.
kurator zawodowy - art. 161-163, 169-176 kkw.
Wynik próby
pozytywny
negatywny - odwołanie zwolnienia:
obligatoryjne - jeżeli skazany zwolniony w okresie próby popełni przestępstwo, za które orzeczono karę pozbawienia wolności bez warunkowego jej zawieszenia
fakultatywne - jeżeli skazany rażąco narusza porządek prawny albo uchyla się od obowiązku dozoru lub orzeczonych środków karnych
Organ orzekający o warunkowym przedterminowym zwolnieniu - sąd penitencjarny - art. 161 kkw:
„§ 1. O warunkowym zwolnieniu orzeka sąd penitencjarny; posiedzenie powinno odbyć się w zakładzie karnym.
§ 2. Wniosek o warunkowe zwolnienie może złożyć również dyrektor zakładu karnego lub sądowy kurator zawodowy.
§ 3. Wniosku skazanego lub jego obrońcy, złożonego przed upływem 3 miesięcy od wydania postanowienia o odmowie warunkowego zwolnienia, nie rozpoznaje się aż do upływu tego okresu”
WARUNKOWE ZAWIESZENIE WYKONANIA
KARY POZBAWIENIA WOLNOŚCI, KARY OGRANICZENIA WOLNOŚCI I KARY GRZYWNY (SAMOISTNEJ)
Przesłanki warunkowego zawieszenia
materialne:
art. 69 § 1 kk - musi być wystarczające dla osiągnięcia celów kary, a w szczególności zapobieżenie powrotowi do przestępstwa (art. 53 § 1 kk)
formalne - sąd może warunkowo zawiesić wykonanie:
kary pozbawienia wolności, jeżeli nie przekracza 2 lat;
kary ograniczenia wolności - zawsze;
kary grzywny samoistnej - zawsze.
WYJĄTKI:
recydywiści - art. 69 § 3 w zw. z art. 64 § 2 kk
mały świadek koronny - art. 60 § 3-5 kk
Okres próby
W przypadku warunkowego zawieszenia:
kary pozbawienia wolności - 2-5 lat;
kary ograniczenia wolności - 1-3 lat
grzywna samoistna - 1-3 lat
Zawieszając karę pozbawienia i ograniczenia wolności sąd może też orzec grzywnę oraz wobec każdej kary nałożyć na skazanego obowiązki, określone w art. 77 § 1 kk oraz obowiązek naprawienia szkody. Katalog obowiązków nie jest zamknięty !!!
Dozór
Oddanie pod dozór tylko w przypadku zawieszenia kary pozbawienia wolności.
Co do zasady jest fakultatywny.
Obligatoryjny:
art. 73 § 2 kk - młodociani
art. 73 § 2 w zw. z art. 64 § ? - recydywista
Nałożenie obowiązku poddania się leczeniu wymaga zgody skazanego - art. 74 § 1 kk.
Wykonując środek probacyjny sąd może w każdym czasie w okresie próby ustanawiać, rozszerzać i znosić obowiązki oraz poddać skazanego pod dozór albo z dozory zwolnić
(art. 74 § 2 kk).
Odwieszenie/zawieszenie
Jeżeli skazany nie spełnia pokładanych w nim nadziei zawieszenie wykonania kary może zostać cofnięte.
obligatoryjne - skazany w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które orzeczono prawomocnie karę pozbawienia wolności (art. 75 § 1 kk);
fakultatywne - sąd może zarządzić wykonanie kary, gdy skazany (łącznie !!!):
rażąco narusza porządek prawny
popełnił inne przestępstwo
uchyla się od uiszczenia grzywny, dozoru, obowiązków lub orzeczonych środków karnych
„Uchylanie się” - takie zachowanie, które jest wyrazem negatywnego stosunku do kary, więc wynika z jego złej woli, nie z innych przyczyn obiektywnych lub nawet przez niego zawinionych.
Organ wykonujący
W przedmiocie warunkowego zawieszenia oraz zarządzenia wykonania kary, co do zasady, właściwy jest sąd, który orzekał w I instancji.
W stosunku do osoby skazanej a pozostającej pod dozorem właściwy jest sąd rejonowy, w okręgu którego dozór ma być wykonywany (art. 178 § 1 kk).
WARUNKOWE UMORZENIE POSTĘPOWANIA KARNEGO
O umorzeniu postępowania decyduje sąd.
Przesłanki warunkowego umorzenia postępowania
materialne - art. 66 § 1 kk - sąd może warunkowo umorzyć postępowanie:
wina i społeczna szkodliwość czynu nie są znaczne
okoliczności popełnienia czynu nie budzą wątpliwości
a postawa sprawcy nie karanego za przestępstwo umyślne, jego właściwości i warunki osobiste oraz dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że będzie przestrzegał porządku prawnego, w szczególności nie popełni przestępstwa
formalne - art. 66 § 2 i 3 kk
nie stosuje się do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą przekraczającą 3 lata pozbawienia wolności
gdy pokrzywdzony pojednał się ze sprawcą, naprawił szkodę lub pokrzywdzony i sprawca uzgodnili sposób naprawienia szkody - można umorzyć do sprawcy przestępstwa zagrożonego karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą 5 lat
Próba - od 1-2 lat, biegnie od uprawomocnienia się orzeczenia (art. 67 § 1 kk).
Dozór - tylko FAKULTAYTYWNY - art. 67 § 2 kk - sąd może w okresie próby oddać sprawcę pod dozór kuratora lub osoby godnej zaufania, stowarzyszenia, instytucji albo organizacji społecznej, do której działalności należy troska o wychowanie, zapobieganie demoralizacji lub pomoc skazanym.
Obowiązki
ZAWSZE obowiązek naprawienie szkody (art. 67 § 3 kk - umarzając warunkowo postępowanie sąd zobowiązuje sprawcę do naprawienia szkody w całości lub w części).
Mogą być nałożone obowiązki:
informowania sądu lub kuratora o przebiegu próby,
przeproszenie pokrzywdzonego,
obowiązek alimentacyjny,
powstrzymanie się od nadużywania alkoholu lub używania innych środków odurzających.
Może być również nałożony środek karny w postaci:
zakazu prowadzenia pojazdów na okres 2 lat (art. 67 § 3 w zw. z art. 39 pkt 3)
świadczenie pieniężne (art. 67 § 3 w zw. z art. 39 pkt 7)
W okresie próby sąd może:
ustanawiać, rozszerzać, zmieniać obowiązek alimentacyjny i obowiązek powstrzymywania się od nadużywania alkoholu i używania innych środków odurzających;
zwolnić z każdego z nałożonych obowiązków (oprócz naprawienia szkody bo jest on obligatoryjny);
oddać skazanego pod dozór lub od dozoru zwolnić.
Postępowanie umarzające może być podjęte:
obligatoryjnie - art. 68 § 1 kk - sprawca w okresie próby popełnił przestępstwo umyślne, za które został prawomocnie skazany
fakultatywnie - art. 68 § 2 kk:
sprawca w okresie próby rażąco narusza porządek prawny
w szczególności gdy popełnił przestępstwo
jeżeli uchyla się od dozoru, wykonania nałożonego obowiązku lub orzeczonego środka karnego labo nie wykonuje zawartej z pokrzywdzonym ugody
Organ wykonujący -
co do zasady sąd, który orzekał w I instancji;
w stosunku do osoby pod dozorem - sąd dozoru
sprawy podjęcia postanowienia warunkowo umorzonego, gdzie właściwy jest sąd I instancji (art. 177 kkw w zw. z art. 550 § 1 kpk).
ŚRODKI ZABEZPIECZAJĄCE
2 rodzaje środków zabezpieczających przewidzianych w kk:
związane z popełnieniem czynu zabronionego w stanie niepoczytalności lub ograniczonej poczytalności
związane z popełnieniem przestępstwa w związku z uzależnieniem od alkoholu lub innych środków odurzających
Są to środki zabezpieczające o charakterze leczniczo-rehabilitacyjnym połączone z umieszczeniem w zakładzie leczniczym (art. 93- 98 kk). Uregulowane są w art. 200- 205 kkw. Właściwy jest sąd, który wydał orzeczenie w I instancji.
Ad. 1) Środki zabezpieczające związane z popełnieniem czynu zabronionego w stanie niepoczytalności lub ograniczonej poczytalności
skazując sprawcę na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo popełnione w stanie ograniczonej poczytalności, zgodnie z art. 95 § 1 kk, sąd może orzec umieszczenie sprawcy w zakładzie karnym, w którym stosuje się szczególne środki lecznicze lub rehabilitacyjne (umieszcza skazanego w zakładzie karnym w systemie terapeutycznym);
wykonanie kary - na zasadach ogólnych (odrębność dotyczy warunkowego zwolnienia - art. 95 § 2 kk)
jeżeli sprawca, w stanie niepoczytalności, popełnił czyn zabroniony o znacznej społecznej szkodliwości i zachodzi wysokie prawdopodobieństwo, że popełni taki czyn ponownie, sąd orzeka umieszczenie sprawcy w odpowiednim zakładzie psychiatrycznym.
Czasu pobytu w zakładzie nie określa się z góry; sąd orzeka zwolnienie sprawcy, jeżeli jego dalsze pozostawanie w zakładzie nie jest konieczne. W okresie 5 lat od zwolnienia sąd może ponownie umieścić w zakładzie psychiatrycznym.
Ad. 2) Środki zabezpieczające związane z popełnieniem przestępstwa w związku z uzależnieniem od alkoholu lub innych środków odurzających
skazując na karę pozbawienia wolności bez warunkowego zawieszenia jej wykonania za przestępstwo w związku z uzależnieniem, sąd może orzec umieszczenie w zamkniętym zakładzie leczenia odwykowego, jeżeli zachodzi wysokie prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa związanego z tym uzależnieniem (art. 96 § 1 kk);
Nie orzeka się jej, jeżeli sprawcę skazano na karę pozbawienia wolności przekraczającą
2 lata. Czasu pobytu nie określa się z góry (min. 3 miesiące - max. 2 lata) - zalicza się ten okres na poczet kary. O zwolnieniu orzeka sąd ma podstawie wyników leczenia, po zapoznaniu się z opinią prowadzącego leczenie.
W zależności od wyników leczenia sprawcy, sąd może go skierować, na okres próby od 6 miesięcy do 2 lat na leczenie ambulatoryjne lub rehabilitację w placówce leczniczo-rehabilitacyjnej, oddając go równocześnie pod dozór
umieszczenie w zakładzie karnym w systemie terapeutycznym z odrębnościami
(art. 98 kk).
24