1. Tryb postępowania cywilnego a postępowania odrębne

Domniemanie drogi procesu oznacza, że każda sprawa cywilna nie wyłączona z drogi sądowej podlega rozpoznaniu w procesie, chyba że szczególny przepis ustawy stanowi inaczej. Chodzi tu przede wszystkim o postępowanie nieprocesowe a także o przepisy regulujące postępowanie egzekucyjne oraz postępowania pomocnicze.

proces nie ma charakteru jednorodnego; obok postępowania procesowego „zwykłego” kodeks przewiduje także postępowania odrębne.

Przewodniczący bada, w jakim trybie sprawa powinna być rozpoznana oraz czy podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniu odrębnym, i wydaje odpowiednie zarządzenia. W wypadkach przewidzianych w ustawie przewodniczący wyznacza posiedzenie niejawne w celu wydania nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym.

Niewłaściwość sądu dającą się usunąć za pomocą umowy stron sąd bierze pod rozwagę tylko na zarzut pozwanego, zgłoszony i należycie uzasadniony przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy. Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, niewłaściwy tryb postępowania sąd bierze pod rozwagę z urzędu w każdym stanie sprawy.

Nie jest uchybieniem procesowym dotyczącym trybu postępowania zakwalifikowanie sprawy do niewłaściwego dla niej rodzaju postępowania (zwykłego lub odrębnego). Zarzut w tym zakresie strona powinna zgłosić przed wdaniem się w spór co do istoty sprawy (postanowienie SN z 26 sierpnia 1998 r., II CZ 74/98, OSNC 1999, nr 2, poz 36).

Powód może dochodzić jednym pozwem kilku roszczeń przeciwko temu samemu pozwanemu, jeżeli nadają się one do tego samego trybu postępowania oraz jeżeli sąd jest właściwy ze względu na ogólną wartość roszczeń, a ponadto - gdy roszczenia są różnego rodzaju - o tyle tylko, o ile dla któregokolwiek z tych roszczeń nie jest przewidziane postępowanie odrębne.

Niedopuszczalne jest zarówno łączenie roszczeń rozpatrywanych w zwykłym postępowaniu procesowym z roszczeniami należącymi do postępowania odrębnego, jak i roszczeń rozpatrywanych w różnych postępowaniach odrębnych.

Odstępstwa od tego warunku muszą być przewidywane wyraźnie w przepisach ustawy, np. art. 444 zezwala na dochodzenie roszczeń alimentacyjnych i rozwodu

W postępowaniu uproszczonym wprowadzony został zakaz kumulacji roszczeń, objęcie jednym pozwem kilku roszczeń powoduje jego zwrot

2. Obligatoryjność postępowań odrębnych według kpc

Sąd rozpoznaje sprawy w procesie, chyba że ustawa stanowi inaczej. W wypadkach przewidzianych w ustawie sąd rozpoznaje sprawy według przepisów o postępowaniach odrębnych.

Jeżeli sprawa należy do trybu procesowego i ze względu na swój charakter (elementy podmiotowe i przedmiotowe) przynależy w myśl przepisów kodeksu do postępowania odrębnego, podlega rozpoznaniu według przepisów o postępowaniach odrębnych, przy czym użycie imperatywnej formy „sąd rozpoznaje...” oznacza odebranie sądowi swobody w tym zakresie.

Obowiązek przestrzegania, aby sprawa była zawsze rozpatrywana w trybie (ale nie w postępowaniu odrębnym) dla niej właściwym, został nałożony ponadto na sąd rozpatrujący sprawę. Niezależnie zatem od skierowania sprawy do określonego trybu zawsze w przypadku, gdy sąd stwierdzi, że sprawa została wszczęta w trybie niewłaściwym lub że w niewłaściwym trybie jest rozpatrywana, musi skierować ją do rozpatrywania w trybie właściwym.

W tych przypadkach przekazywanie sprawy do właściwego postępowania w tym samym sądzie będzie następowało w drodze zarządzenia przewodniczącego. Jedynie wówczas, gdy wskutek zmiany rodzaju postępowania zachodziłaby konieczność zmiany sądu, decyzja o przekazaniu sprawy zapadnie w formie postanowienia (np. jeżeli do rozpoznania sprawy właściwy jest sąd wyższego rzędu).

Jedynym fakultatywnym postępowaniem odrębnym jest postępowanie nakazowe, zależne od pisemnego wniosku powoda zgłoszonego w pozwie.

3. Dopuszczalność zmiany rodzaju postępowania odrębnego w toku rozpoznawania sprawy cywilnej.

Sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość, przekazuje sprawę sądowi właściwemu. Postanowienie sądu może zapaść na posiedzeniu niejawnym.

Sąd, któremu sprawa została przekazana, jest związany postanowieniem o przekazaniu sprawy. Nie dotyczy to wypadku przekazania sprawy sądowi wyższego rzędu. Sąd ten w razie stwierdzenia swej niewłaściwości przekaże sprawę innemu sądowi, który uzna za właściwy, nie wyłączając sądu przekazującego. Przepis ten nie ma zastosowania do sytuacji powstałych wskutek rozpatrywania sprawy w niewłaściwym rodzaju postępowania (w zwykłym lub w jednym z odrębnych).

W tych przypadkach przekazywanie sprawy do właściwego postępowania w tym samym sądzie będzie następowało w drodze zarządzenia przewodniczącego. Jedynie wówczas, gdy wskutek zmiany rodzaju postępowania zachodziłaby konieczność zmiany sądu, decyzja o przekazaniu sprawy zapadnie w formie postanowienia (np. właściwość sądów różnego rzędu).

Przeniesienie sprawy z postępowania odrębnego ma miejsce w przypadku postępowań nakazowego i upominawczego w razie wniesienia środka zaskarżenia (zarzuty albo sprzeciw). Wówczas sprawa zostaje rozpoznana na zasadach ogólnych.

W przypadku postępowania upominawczego, jeżeli sąd uzna, że sprawa jest szczególnie zawiła lub jej rozstrzygnięcie wymaga wiadomości specjalnych, w dalszym ciągu rozpoznaje ją z pominięciem przepisów działu o uproszczonym (powrót do zasad ogólnych).

4. Dopuszczalność rozpoznawania sprawy cywilnej przy zastosowaniu przepisów dotyczących różnych rodzajów postępowań odrębnych (łączenie postępowań).

1. Postępowanie w sprawach małżeńskich nie łączy się, nie krzyżuje ani nie koliduje z żadnym innym postępowaniem odrębnym

2. Postępowanie w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi nie łączy się, nie krzyżuje ani nie koliduje z żadnym innym postępowaniem odrębnym

3. Postępowanie o ochronę posiadania może łączyć się z postępowaniem w sprawach gospodarczych, jeżeli sprawa o ochronę posiadania zawisła między przedsiębiorcami i wypływa z prowadzonej przez nich działalności gospodarczej. W takim wypadku sprawę o ochronę posiadania rozpozna sąd gospodarczy.

4. Postępowanie z zakresu prawa pracy może się zazębiać z postępowaniem nakazowym, upominawczym i uproszczonym. Sprawę spełniającą te wymagania rozpoznaje właściwy sąd pracy i ubezpieczeń społecznych.

5. Postępowanie z zakresu ubezpieczeń społecznych nie łączy się, nie krzyżuje ani nie koliduje z żadnym innym postępowaniem

6. Postępowanie w sprawach gospodarczych może się zazębiać z postępowaniem nakazowym, upominawczym i uproszczonym oraz postępowaniem w sprawach o ochronę posiadania, jeżeli wytoczona sprawa odpowiada definicji sprawy gospodarczej. Sprawy odpowiadające tym właściwościom rozpoznaje właściwy sąd gospodarczy.

7. Postępowanie nakazowe „nakłada” się na postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i postępowanie w sprawach gospodarczych oraz na postępowanie upominawcze i uproszczone. Postępowanie nakazowe wyprzedza jednak postępowanie upominawcze i uproszczone.

8. Postępowanie upominawcze „zachodzi” na postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i postępowanie w sprawach gospodarczych oraz na postępowanie nakazowe i uproszczone. Postępowanie upominawcze ustępuje jednak przed postępowaniem nakazowym, jeżeli powód złożył wniosek o wydanie nakazu zapłaty. Sprawa, w której złożono wniosek o wydanie nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, będzie mogła być rozpoznana w postępowaniu upominawczym tylko w sytuacji, gdyby nakaz zapłaty (w postępowaniu nakazowym) nie mógł być wydany.

9. Postępowanie uproszczone „nakłada” się na postępowanie w sprawach z zakresu prawa pracy i postępowanie w sprawach gospodarczych. Może być także wdrożone, jeżeli nakaz zapłaty (w obu postępowaniach) nie mógł być wydany, lub gdy wprawdzie nakaz wydano, ale pozwany wniósł od niego zarzuty lub sprzeciw. Jeżeli ponadto ta sprawa jest sprawą z zakresu prawa pracy albo sprawą gospodarczą, postępowanie nakazowe, upominawcze lub uproszczone prowadzi sąd pracy i ubezpieczeń społecznych albo sąd gospodarczy.

5. Przesłanki przeniesienia sprawy cywilnej z postępowania odrębnego do postępowania zwykłego.

Przeniesienie sprawy z postępowania odrębnego ma miejsce w przypadku postępowań nakazowego i upominawczego w razie wniesienia środka zaskarżenia (zarzuty albo sprzeciw). Wówczas sprawa zostaje rozpoznana na zasadach ogólnych.

W przypadku postępowania upominawczego, jeżeli sąd uzna, że sprawa jest szczególnie zawiła lub jej rozstrzygnięcie wymaga wiadomości specjalnych, w dalszym ciągu rozpoznaje ją z pominięciem przepisów działu o uproszczonym (powrót do zasad ogólnych).

Jeżeli błędnie sprecyzowane powództwo a sąd go nie odrzucił, w razie dostrzeżenia uchybień sąd, przekaże sprawę do właściwego postępowania.

6. Ogólna charakterystyka postępowań odrębnych, rodzaje postępowań odrębnych.

- sprawy małżeńskie (art. 425-452) - rozwód; separacja; ustalenie istnienia, nieistnienia małżeństwa; unieważnienie małżeństwa.

-ze stosunków między rodzicami a dziećmi (art. 453-458)-ustalenie, zaprzeczenie ojcostwa; unieważnienie uznania dziecka, rozwiązanie przysposobienia

- z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych (art. 459-477¹⁵)

- o naruszenie posiadania (art. 478-479)

- sprawy gospodarcze (art. 479¹-479⁷⁸)

- sprawy o wydanie nakazu zapłaty (art. 480-505) - nakazowe i upominawcze

- sprawy podlegające postępowaniu uproszczonemu (art. 505¹-505¹³).

Niektóre postępowania odrębne zostały ustanowione ze względu na specyfikę (swoistość) pewnych kategorii spraw cywilnych, wymagających do ich rozpoznania i rozstrzygnięcia szczególnych unormowań proceduralnych. Dotyczy to spraw małżeńskich oraz ze stosunków między rodzicami a dziećmi, spraw z zakresu prawa pracy (ochrona „strony słabszej”), ubezpieczeń społecznych, o naruszenie posiadania (ustalenie faktu )oraz spraw gospodarczych (szybkość postępowania, formalizm)

Innym motywem ustanowienia postępowań odrębnych była intencja uproszczenia (przyspieszenia) postępowania, co znalazło wyraz w wypadku postępowania nakazowego, upominawczego oraz postępowania uproszczonego.

W kilku wypadkach fakt wprowadzenia i funkcjonowania postępowania odrębnego był ściśle powiązany z likwidacją sądów szczególnych oraz organów quasi-sądowych (komisji odwoławczych ds. pracy, sądów ubezpieczeń społecznych i państwowego arbitrażu gospodarczego) i utworzeniem w ich miejsce sądowych jednostek instytucjonalno-ustrojowych, tj. sądów pracy i ubezpieczeń społecznych oraz sądów gospodarczych (sądu ochrony konkurencji i konsumentów).

Nie można też nie dostrzec, że unormowania poszczególnych postępowań odrębnych dotyczą różnych faz postępowania rozpoznawczego, w związku z czym jedna sprawa może być rozpoznawana, przy uwzględnieniu czynnika czasowego, w kilku różnych postępowaniach odrębnych (np. sprawa o zapłatę może nadawać się do rozpoznania - kolejno - w postępowaniu nakazowym, upominawczym i uproszczonym, a jednocześnie w postępowaniu w sprawach gospodarczych).

7. Postępowania odrębne a dopuszczalność drogi sądowej.

Sprawy cywilne materialne - sprawy z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy

Sprawy cywilne formalne - ubezpieczenia społeczne, odwołania od decyzji administracyjnych wnoszone do sądu ochrony konkurencji i konsumenta.

Niedopuszczalność drogi sądowej

1) bezwzględna

- jeżeli sprawa nie jest ani sprawą cywilną materialną ani formalną albo jeżeli jest sprawą cywilną materialną ale nie podlea rozpoznaniu w trybie postępowania cywilnego z mocy przepisów szczególnych.

2) względna

a) czasowa niedopuszczalność drogi sądowej - jeżeli sprawa może być rozpoznana dopiero po zastosowaniu innego sposobu jej załatwienia (przeprowadzenia postępowania innego niż sądowe), np. postępowania administracyjnego (postępowanie przed Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta), reklamacyjnego (w prawie przewozowym).

b) wynikająca z przemienności drogi sądowej - jeżeli sprawa może być rozpoznana według wyboru zainteresowanego podmiotu zarówno przez sąd powszechny jak i przez inny organ. Dokonanie rozstrzygnięcia przed innym organem czyni drogę sodową niedopuszczalną, przy czym podmiot może zrezygnować ze swojego wyboru aż do ostatecznego zakończenia postępowania , co otworzy drogę sądową.

np. pracownik może dochodzić swego roszczenia z zakresu prawa pracy na drodze sądowej albo złożyć wniosek do komisji pojednawczej o przeprowadzenie co do tego roszczenia postępowania pojednawczego.

8.

1. SEPARACJA I ROZWÓD

Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację.

Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację.

Powództwo wzajemne jest niedopuszczalne.

W czasie trwania procesu o rozwód lub separację nie może być wszczęta odrębna sprawa o rozwód albo o separację. Strona pozwana w sprawie o rozwód lub separację może jednak również żądać rozwodu albo separacji.

Jeżeli małżonkowie mają wspólne małoletnie dzieci, sąd nie może orzec separacji na podstawie zgodnego żądania małżonków, rozpoznaje w postępowaniu odrębnym.

2. USTALENIE ISTNIENIA LUB NIEISTNIENIA MAŁŻEŃSTWA

Każdy kto ma w tym interes prawny może wystąpić z powództwem

Powództwo o ustalenie nieistnienia małżeństwa obejmuje:

a) powództwo o ustalenie, że określony mężczyzna i określona kobieta nie zawarli związku małżeńskiego,

b) powództwo o ustalenie, że małżeństwo określonych osób zostało rozwiązane przez rozwód lub unieważnione,

c) powództwo o ustalenie, że małżeństwo osoby uznanej za zmarłą przestało istnieć.

3. UNIEWAŻNIENIE MAŁŻEŃSTWA

A) tylko małżonkowie

• Unieważnienia małżeństwa zawartego przez mężczyznę, który nie ukończył lat osiemnastu, oraz przez kobietę, która nie ukończyła lat szesnastu albo bez zezwolenia sądu zawarła małżeństwo po ukończeniu lat szesnastu, lecz przed ukończeniem lat osiemnastu, może żądać każdy z małżonków.

• Unieważnienia małżeństwa z powodu ubezwłasnowolnienia może żądać każdy z małżonków.

• Unieważnienia małżeństwa z powodu choroby psychicznej albo niedorozwoju umysłowego jednego z małżonków może żądać każdy z małżonków.

• Unieważnienia małżeństwa z powodu powinowactwa między małżonkami może żądać każdy z małżonków.

• Unieważnienia małżeństwa z powodu stosunku przysposobienia między małżonkami może żądać każdy z małżonków.

B) każdy kto ma w tym interes prawny

• Unieważnienia małżeństwa z powodu pozostawania jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny.

• Unieważnienia małżeństwa z powodu pokrewieństwa między małżonkami może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny.

C) jeden małżonek

• Jeżeli kobieta zaszła w ciążę, jej mąż nie może żądać unieważnienia małżeństwa z powodu braku przepisanego wieku.

• W razie zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika mocodawca może żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli brak było zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika albo jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane. Jednakże nie można z tego powodu żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli małżonkowie podjęli wspólne pożycie

• Unieważnienia małżeństwa z powodu wad oświadczeń woli może żądać małżonek, który złożył oświadczenie dotknięte wadą.

Na wniosek osoby, która po śmierci jednego z małżonków zamierza wytoczyć powództwo o unieważnienie małżeństwa, sąd rejonowy miejsca zamieszkania zmarłego ustanawia kuratora. Jeżeli zmarli obydwoje małżonkowie, ustanawia się dwóch kuratorów.

4. USTALENIE OJCOSTWA (MACIERZYŃSTWA)

Legitymacja czynna:

Sądowego ustalenia ojcostwa może żądać dziecko, jego matka oraz domniemany ojciec dziecka. Jednakże matka ani domniemany ojciec nie mogą wystąpić z takim żądaniem po śmierci dziecka lub po osiągnięciu przez nie pełnoletności.

Legitymacja bierna:

Dziecko albo matka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko domniemanemu ojcu, a gdy ten nie żyje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.

Domniemany ojciec dziecka wytacza powództwo o ustalenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a gdy matka nie żyje - przeciwko dziecku.

W razie śmierci dziecka, które było powodem w sprawie o ustalenie ojcostwa, ustalenia mogą dochodzić jego zstępni.

5. ZAPRZECZENIE OJCOSTWA (MACIERZYŃSTWA)

Legitymacja czynna:

• Mąż matki może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o urodzeniu dziecka przez żonę.

Jeżeli mąż matki został całkowicie ubezwłasnowolniony z powodu choroby psychicznej lub innego rodzaju zaburzeń psychicznych, na które zapadł w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, powództwo może wytoczyć jego przedstawiciel ustawowy. Termin do wytoczenia powództwa wynosi w tym wypadku sześć miesięcy od dnia ustanowienia przedstawiciela ustawowego, a jeżeli przedstawiciel powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później - sześć miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął.

Jeżeli przedstawiciel ustawowy męża całkowicie ubezwłasnowolnionego nie wytoczył powództwa o zaprzeczenie ojcostwa, mąż może wytoczyć powództwo po uchyleniu ubezwłasnowolnienia. Termin do wytoczenia powództwa wynosi w tym wypadku sześć miesięcy od dnia uchylenia ubezwłasnowolnienia, a jeżeli mąż powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później - sześć miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął.

Jeżeli mąż matki zapadł na chorobę psychiczną lub innego rodzaju zaburzenia psychiczne w ciągu terminu do wytoczenia powództwa o zaprzeczenie ojcostwa i mimo istnienia podstaw do ubezwłasnowolnienia całkowitego nie został ubezwłasnowolniony, może on wytoczyć powództwo w ciągu sześciu miesięcy od ustania choroby lub zaburzeń, a gdy powziął wiadomość o urodzeniu się dziecka dopiero później - w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym tę wiadomość powziął.

• Matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa swego męża w ciągu sześciu miesięcy od urodzenia dziecka.

• Dziecko po dojściu do pełnoletności może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa męża swojej matki, nie później jednak jak w ciągu trzech lat od osiągnięcia pełnoletności.

Legitymacja bierna:

• Mąż matki powinien wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje - przeciwko dziecku.

• Matka powinna wytoczyć powództwo o zaprzeczenie ojcostwa przeciwko mężowi i dziecku, a jeżeli mąż nie żyje - przeciwko dziecku.

• Dziecko powinno wytoczyć powództwo przeciwko mężowi swojej matki i matce, a jeżeli matka nie żyje - przeciwko jej mężowi. Jeżeli mąż matki nie żyje, powództwo powinno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.

6. UNIEWAŻNIENIE UZNANIA DZIECKA

Legitymacja czynna:

• Mężczyzna który uznał dziecko

• Osoby, których zgoda była potrzebna do uznania - matka, przedstawiciel ustawowy dziecka.

• Dziecko, które zostało uznane przed osiągnięciem pełnoletniości.

Mężczyzna, który dziecko uznał, może w ciągu roku od daty uznania żądać jego unieważnienia z powodu wady swego oświadczenia woli.

Dziecko, które zostało uznane przed osiągnięciem pełnoletności, może żądać unieważnienia uznania, jeżeli mężczyzna, który je uznał, nie jest jego ojcem.

Legitymacja bierna:

Jeżeli mężczyzna, który dziecko uznał, żąda unieważnienia swego uznania, powództwo powinno być wytoczone przeciwko dziecku i matce, a jeżeli matka nie żyje - przeciwko dziecku.

Jeżeli matka żąda unieważnienia żądania, powództwo powinno być wytoczone przeciwko dziecku i mężczyźnie, który dziecko uznał, a jeżeli mężczyzna ten nie żyje - przeciwko dziecku.

Jeżeli dziecko żąda unieważnienia uznania, powództwo powinno być wytoczone przeciwko mężczyźnie, który dziecko uznał, i przeciwko matce, a jeżeli matka nie żyje - przeciwko mężczyźnie, który dziecko uznał. Jeżeli mężczyzna ten nie żyje, powództwo powinno być wytoczone przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy.

7. ROWIĄZANIE PRZYSPOSOBIENIA

Z ważnych powodów zarówno przysposobiony, jak i przysposabiający mogą żądać rozwiązania stosunku przysposobienia przez sąd.

Po śmierci przysposobionego lub przysposabiającego rozwiązanie stosunku przysposobienia nie jest dopuszczalne, chyba że przysposabiający zmarł po wszczęciu sprawy o rozwiązanie stosunku przysposobienia. W wypadku takim na miejsce przysposabiającego w procesie wstępuje kurator ustanowiony przez sąd.

9.

Prokurator nie jest legitymowany do wniesienia powództwa o rozwód lub o separację. Jeżeli proces taki już się toczy prokurator może do niego przystąpić.

prokurator może wytaczać powództwa o:

- unieważnienie małżeństwa

- ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa

- ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka

- unieważnienie uznania dziecka

- rozwiązanie przysposobienia

Jeżeli powództwo o unieważnienie, ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa wytacza prokurator, pozywa on oboje małżonków, a w wypadku śmierci jednego z nich - kuratora ustanowionego na miejsce zmarłego małżonka.

W sprawach o unieważnienie albo o ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa odpis pozwu doręcza się prokuratorowi i zawiadamia się go o terminach rozprawy.

W sprawach o ustalenie ojcostwa prokurator wytaczając powództwo wskazuje w pozwie dziecko, na którego rzecz wytacza powództwo, oraz pozywa domniemanego ojca dziecka, a jeżeli ten nie żyje - kuratora ustanowionego na jego miejsce.

W sprawach o zaprzeczenie ojcostwa prokurator wytaczając powództwo pozywa męża matki dziecka, a jeżeli ten nie żyje - kuratora oraz dziecko, jak również matkę dziecka, jeżeli ta żyje.

W sprawach o unieważnienie uznania dziecka prokurator wytaczając powództwo pozywa dziecko oraz mężczyznę, który dziecko uznał, a jeżeli ten nie żyje - kuratora a także matkę dziecka, jeżeli ta żyje.

W sprawach o rozwiązanie przysposobienia prokurator wytaczając powództwo pozywa przysposabiającego oraz przysposobionego.

10.

Sądy rejonowe rozpoznają wszystkie sprawy z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość sądów okręgowych

Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy:

o prawa niemajątkowe i łącznie z nimi dochodzone roszczenia majątkowe oprócz spraw o ustalenie lub zaprzeczenie pochodzenia dziecka, o unieważnienie uznania dziecka oraz o rozwiązanie przysposobienia,

Powództwo ze stosunku małżeństwa wytacza się wyłącznie przed sąd, w którego okręgu małżonkowie mieli ostatnie wspólne zamieszkanie, jeżeli choć jedno z nich w okręgu tym jeszcze stale przebywa. W braku takiej podstawy wyłącznie właściwy jest sąd miejsca zamieszkania strony pozwanej, a gdy i tej podstawy nie ma - sąd miejsca zamieszkania powoda.

Powództwo ze stosunku między rodzicami a dziećmi oraz między przysposabiającym a przysposobionym wytacza się wyłącznie przed sąd miejsca zamieszkania powoda, jeżeli brak jest podstaw do wytoczenia powództwa według przepisów o właściwości ogólnej.

Powództwo o roszczenie alimentacyjne oraz o ustalenie ojcostwa i związane z tym roszczenia wytoczyć można według miejsca zamieszkania osoby uprawnionej.

W pierwszej instancji sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników rozpoznaje sprawy z zakresu prawa pracy oraz sprawy ze stosunków rodzinnych, z wyjątkiem spraw o alimenty.

11.

Nie można oprzeć rozstrzygnięcia wyłącznie na uznaniu powództwa lub przyznaniu okoliczności faktycznych.

Sąd nie może przyjąć za prawdziwe twierdzeń powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą.

W każdej sprawie o rozwód lub o separację sąd zarządza przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron. W innych sprawach sąd nie może odmówić dopuszczenia takiego dowodu, jeżeli strona go powołała.

Małoletni, którzy nie ukończyli lat trzynastu, a zstępni stron, którzy nie ukończyli lat siedemnastu, nie mogą być przesłuchiwani w charakterze świadków.

Postępowanie dowodowe ma przede wszystkim na celu ustalenie okoliczności dotyczących rozkładu pożycia, jak również okoliczności dotyczących dzieci stron i ich sytuacji, a w razie uznania powództwa - także przyczyn, które skłoniły do tego stronę pozwaną.

Jeżeli pozwany uznaje żądanie pozwu, a małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może ograniczyć postępowanie dowodowe do przesłuchania stron.

12.

Jeżeli pozwany nie stawił się na posiedzenie wyznaczone na rozprawę albo mimo stawienia się nie bierze udziału w rozprawie, sąd wyda wyrok zaoczny.

W tym wypadku przyjmuje się za prawdziwe twierdzenie powoda o okolicznościach faktycznych przytoczonych w pozwie lub w pismach procesowych doręczonych pozwanemu przed rozprawą, chyba że budzą one uzasadnione wątpliwości albo zostały przytoczone w celu obejścia prawa. Jest to jednak niedopuszczalne w sprawach małżeńskich i w sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi.

Wyrok, który zapadnie po przeprowadzeniu postępowania dowodowego będzie jednak wyrokiem zaocznym, z wszystkimi wynikającymi z tego konsekwencjami. Wydanie wyroku zaocznego powinno być ostatecznością, gdy zastosowane środki, mające skłonić pozwanego do wzięcia udziału w postępowaniu, nie odniosły skutku.

Wyrok zaoczny może być wydany również wtedy, gdy stawiennictwo pozwanego natrafia na poważne przeszkody (np. przebywa on stale za granicą).

Wyrok wydany w nieobecności pozwanego nie będzie zaoczny, jeżeli pozwany żądał przeprowadzenia rozprawy w swej nieobecności albo składał już w sprawie wyjaśnienia ustnie lub na piśmie.

Pozwany, przeciwko któremu zapadł wyrok zaoczny, może złożyć sprzeciw w ciągu tygodnia od doręczenia mu wyroku.

W piśmie zawierającym sprzeciw pozwany powinien przytoczyć zarzuty przeciwko żądaniu pozwu oraz fakty i dowody na ich uzasadnienie.

Sprzeciw złożony po terminie oraz sprzeciw, którego braków strona w wyznaczonym terminie nie uzupełniła, a także sprzeciw nieopłacony, sąd odrzuca na posiedzeniu niejawnym.

Jeżeli sprzeciw został złożony prawidłowo, przewodniczący wyznacza termin rozprawy i zarządza doręczenie sprzeciwu powodowi.

Po ponownym rozpoznaniu sprawy sąd wydaje wyrok, którym wyrok zaoczny w całości lub części utrzymuje w mocy albo uchyla go i orzeka o żądaniu pozwu, bądź też pozew odrzuca lub postępowanie umarza.

13.

W każdej sprawie o rozwód lub o separację sąd zarządza przeprowadzenie dowodu z przesłuchania stron. W innych sprawach sąd nie może odmówić dopuszczenia takiego dowodu, jeżeli strona go powołała.

Małoletni, którzy nie ukończyli lat trzynastu, a zstępni stron, którzy nie ukończyli lat siedemnastu, nie mogą być przesłuchiwani w charakterze świadków.

Postępowanie dowodowe ma przede wszystkim na celu ustalenie okoliczności dotyczących rozkładu pożycia, jak również okoliczności dotyczących dzieci stron i ich sytuacji, a w razie uznania powództwa - także przyczyn, które skłoniły do tego stronę pozwaną.

Jeżeli pozwany uznaje żądanie pozwu, a małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może ograniczyć postępowanie dowodowe do przesłuchania stron.

Sąd może zarządzić przeprowadzenie przez wyznaczoną osobę wywiadu środowiskowego w celu ustalenia warunków, w których żyją i wychowują się dzieci stron.

Jeżeli strona wezwana do osobistego stawiennictwa nie stawi się bez usprawiedliwionych powodów na posiedzenie, sąd może skazać ją na grzywnę według przepisów o karach za niestawiennictwo świadka, nie może jednak nakazać przymusowego sprowadzenia jej do sądu. Jest to wyłom od zasady fakultatywności czynności procesowych stron.

Orzekając rozwód sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia.

Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.

14.

W sprawach małżeńskich posiedzenia odbywają się przy drzwiach zamkniętych, chyba że obie strony żądają publicznego rozpoznania sprawy, a sąd uzna, że jawność nie zagraża moralności.

Protokół rozprawy powinien zawierać oświadczenie małżonków co do liczby, wieku i płci dzieci żyjących, stosunków majątkowych i zarobkowych obu małżonków, szczególnych obowiązków utrzymania osób nie będących ich wspólnymi dziećmi oraz co do treści umowy majątkowej, jeżeli małżonkowie umowę taką zawarli.

Sąd może zarządzić przeprowadzenie przez wyznaczoną osobę wywiadu środowiskowego w celu ustalenia warunków, w których żyją i wychowują się dzieci stron.

W czasie trwania procesu o rozwód lub o separację nie może być wszczęta odrębna sprawa o zaspokojenie potrzeb rodziny i o alimenty pomiędzy małżonkami albo pomiędzy nimi a ich wspólnymi małoletnimi dziećmi co do świadczeń za okres od wytoczenia powództwa o rozwód lub o separację. Pozew lub wniosek o zabezpieczenie w takiej sprawie sąd przekaże sądowi, w którym toczy się sprawa o rozwód lub o separację.

Jeżeli sprawa o rozwód lub o separację jest w toku, nie może być wszczęte odrębne postępowanie dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron. W razie potrzeby orzeczenia o władzy rodzicielskiej, stosuje się przepisy o postępowaniu zabezpieczającym.

W wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy jednemu z rodziców ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka.

Powództwo wzajemne o ustalenie ojcostwa jest niedopuszczalne.

W czasie trwania procesu o ustalenie ojcostwa nie może być wszczęta odrębna sprawa o ustalenie ojcostwa.

Strona pozwana w sprawie o ustalenie ojcostwa może jednak również żądać ustalenia ojcostwa.

15.

ROZWÓD	SEPARACJA
Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd rozwiązał małżeństwo przez rozwód.	Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację.
Mimo zupełnego i trwałego rozkładu pożycia rozwód lub separacja nie są dopuszczalne, jeżeli wskutek miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie rozwodu lub separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Rozwód nie jest również dopuszczalny, jeżeli żąda go małżonek wyłącznie winny rozkładu pożycia, chyba że drugi małżonek wyrazi zgodę na rozwód albo że odmowa jego zgody na rozwód jest w danych okolicznościach sprzeczna z zasadami współżycia społecznego.
Orzekając rozwód lub separację sąd orzeka także, czy i który z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Jednakże na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. Orzekając separację na podstawie zgodnego żądania małżonków, sąd nie orzeka o winie rozkładu pożycia. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.
Jeżeli orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, sąd orzeka separację.	Jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód.
	Orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, chyba że ustawa stanowi inaczej. Małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć małżeństwa. Jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy.
W wyroku orzekającym rozwód lub separację sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków oraz orzeka, w jakiej wysokości każdy z małżonków obowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy jednemu z rodziców ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka.

16.

A) Jeżeli istnieją widoki na utrzymanie małżeństwa, sąd może skierować strony do mediacji.

B) Jeżeli sąd nabierze przekonania, że istnieją widoki na utrzymanie pożycia małżeńskiego, zawiesza postępowanie. i może skierować strony do mediacji. Zawieszenie takie może nastąpić tylko raz w toku postępowania. Podjęcie postępowania następuje na wniosek jednej ze stron.

C) W każdym stanie sprawy o rozwód lub separację sąd może skierować strony do mediacji w celu ugodowego załatwienia spornych kwestii dotyczących zaspokojenia potrzeb rodziny, alimentów, sposobu sprawowania władzy rodzicielskiej, kontaktów z dziećmi oraz spraw majątkowych podlegających rozstrzygnięciu w wyroku orzekającym rozwód lub separację.

17.

a) postępowanie pojednawcze

- było postępowaniem obligatoryjnym

- prowadzone przez sędziego

- co do zasady odbywało się jawnie

- prowadzone wyłącznie przed właściwym postępowaniem

Obowiązek nakłaniania stron do pojednania jest wyrazem znaczenia, jakie ustawodawca przywiązuje do trwałości małżeństwa i dobra dzieci wychowywanych w pełnej rodzinie. W tym celu wyznacza się posiedzenie pojednawcze, a przeprowadzenie próby pojednania sąd porucza wyznaczonemu przez siebie sędziemu

Odpis pozwu w sprawie o rozwód doręcza się dopiero po stwierdzeniu, że do pojednania nie doszło

O terminie posiedzenia pojednawczego zawiadamia się strony oraz ich pełnomocników. Niezależnie jednak od obecności pełnomocników na posiedzeniu niezbędne jest osobiste stawiennictwo stron, które tylko osobiście mogą składać oświadczenia

Gdy jedna ze stron uporczywie (bez usprawiedliwienia) nie stawia się na posiedzenie pojednawcze, sędzia może stwierdzić, że próba pojednania nie dała wyniku.

W razie pojednania stron postępowanie ulega umorzeniu.

b) mediacja

- mediacja jest dobrowolna.

- mediację prowadzi się przed wszczęciem postępowania, a za zgodą stron także w toku sprawy.

- mediatorem nie jest sędzia

- postępowanie mediacyjne nie jest jawne.

Mediację prowadzi się na podstawie umowy o mediację albo postanowienia sądu kierującego strony do mediacji

Mediatorem może być osoba fizyczna mająca pełną zdolność do czynności prawnych, korzystająca w pełni z praw publicznych. Mediatorami mogą być także kuratorzy sądowi oraz osoby wskazane przez rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne. Jeżeli strony nie uzgodniły osoby mediatora, wyznacza go sąd.

Wszczęcie mediacji przez stronę następuje z chwilą doręczenia mediatorowi wniosku o przeprowadzenie mediacji, z dołączonym dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie.

Sąd aż do zamknięcia pierwszego posiedzenia wyznaczonego na rozprawę może skierować strony do mediacji. Po zamknięciu tego posiedzenia sąd może skierować strony do mediacji tylko na zgodny wniosek stron. Sąd może skierować strony do mediacji tylko raz w toku postępowania.

Sąd wyznacza mediatora; jednakże strony mogą wybrać innego mediatora. Na zgodny wniosek stron sąd może upoważnić mediatora do zapoznania się z aktami sprawy.

Sąd wyznacza czas jej trwania na okres do miesiąca, chyba że strony zgodnie wniosły o wyznaczenie dłuższego terminu na przeprowadzenie mediacji. W trakcie mediacji termin na jej przeprowadzenie może być przedłużony na zgodny wniosek stron.

Przewodniczący wyznacza rozprawę po upływie tego terminu,, a przed jego upływem, jeżeli choć jedna ze stron oświadczy, że nie wyraża zgody na mediację.

Po zawarciu ugody mediator niezwłocznie składa protokół w sądzie, który byłby właściwy do rozpoznania sprawy według właściwości ogólnej lub wyłącznej. W razie skierowania przez sąd sprawy do mediacji mediator składa protokół w sądzie rozpoznającym sprawę.

Jeżeli zawarto ugodę przed mediatorem, sąd, na wniosek strony niezwłocznie przeprowadza postępowanie co do zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem.

Sąd odmawia nadania klauzuli wykonalności albo zatwierdzenia ugody zawartej przed mediatorem, w całości lub części, jeżeli ugoda jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, a także gdy jest niezrozumiała lub zawiera sprzeczności.

Ugoda zawarta przed mediatorem ma po jej zatwierdzeniu przez sąd moc prawną ugody zawartej przed sądem.

18.

Wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich.

Nie dotyczy to części orzekającej o prawach i roszczeniach majątkowych poszukiwanych łącznie z prawami niemajątkowymi, nie odnosi się to do rozstrzygnięcia o kosztach utrzymania i wychowania dziecka, zawartego w wyroku orzekającym rozwód, z uwagi na zasadę integralności wyroku rozwodowego w tym zakresie.

Wyrok rozwodowy może ponadto zawierać rozstrzygnięcie dotyczące sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania, przyznania mieszkania jednemu z małżonków, eksmisji, a nawet podziału majątku dorobkowego małżonków. W tym zakresie wyrok ten wywołuje skutek tylko między stronami postępowania.

W sprawach o zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami wyrok ma skutek wobec osób trzecich, postępowanie to toczy się w trybie zwykłym.

Zasada powagi rzeczy osądzonej odnosi się do wyroku orzekającego rozwód. Inaczej jest natomiast przy wyroku oddalającym powództwo o rozwód, nie stwarza on stanu materialnej prawomocności, albowiem stan faktyczny, jaki sąd uznaje za niewystarczającą podstawę do orzeczenia rozwodu, może ulec zmianie

19.

Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach:

1) o rozwód, o separację, o alimenty, o czynsz najmu lub dzierżawy oraz o naruszenie posiadania,

Niedopuszczalna jest skarga kasacyjna od wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa lub orzekającego unieważnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron po uprawomocnieniu się wyroku zawarła związek małżeński.

20.

Na wniosek osoby, która po śmierci jednego z małżonków zamierza wytoczyć powództwo o unieważnienie lub ustalenie małżeństwa, sąd rejonowy miejsca zamieszkania zmarłego ustanawia kuratora. Jeżeli zmarli obydwoje małżonkowie, ustanawia się dwóch kuratorów.

Jeżeli powództwo o unieważnienie lub ustalenie małżeństwa wytacza prokurator, pozywa on oboje małżonków, a w wypadku śmierci jednego z nich - kuratora ustanowionego na miejsce zmarłego małżonka.

W sprawach o unieważnienie albo o ustalenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa odpis pozwu doręcza się prokuratorowi i zawiadamia się go o terminach rozprawy.

Jeżeli sprawa taka została wytoczona lub jest popierana przez prokuratora, nie stosuje się przepisów o zawieszeniu postępowania na zgodny wniosek stron lub z powodu niestawiennictwa obu stron.

Postępowanie o unieważnienie małżeństwa w razie śmierci jednego z małżonków zawiesza się.

Postępowanie umarza się, jeżeli zstępni małżonka, który wytoczył powództwo, nie zgłoszą w ciągu sześciu miesięcy po wydaniu postanowienia o zawieszeniu wniosku o podjęcie postępowania.

W razie śmierci pozwanego małżonka, a jeżeli pozwanymi byli oboje małżonkowie, w razie śmierci jednego z nich, postępowanie podejmuje się po ustanowieniu przez sąd orzekający na posiedzeniu niejawnym kuratora, który wstępuje na miejsce zmarłego małżonka.

W sprawach ze stosunków między rodzicami a dziećmi postępowanie umarza się w razie śmierci jednej ze stron, a jeżeli w charakterze tej samej strony występuje kilka osób, w razie śmierci wszystkich tych osób, z zastrzeżeniem następujących wyjątków.

W sprawie o ustalenie ojcostwa mężczyzny, który nie jest mężem matki, wytoczonej przez dziecko albo matkę, jak również w sprawie wytoczonej przez dziecko bądź przeciwko mężowi jego matki o zaprzeczenie ojcostwa, bądź przeciwko mężczyźnie, który je uznał, o unieważnienie uznania, postępowanie zawiesza się w razie śmierci tych pozwanych do czasu ustanowienia przez sąd orzekający kuratora, który wstępuje do sprawy na miejsce zmarłego. To samo stosuje się w sprawie o rozwiązanie przysposobienia w razie śmierci przysposabiającego.

W sprawie o zaprzeczenie ojcostwa lub o unieważnienie uznania dziecka postępowanie umarza się w razie śmierci dziecka. W sprawie o ustalenie ojcostwa postępowanie umarza się, jeżeli dziecko było pozwanym albo powodem i nie pozostawiło zstępnych.

Postępowanie o ustalenie ojcostwa zawiesza się w razie śmierci dziecka będącego powodem, jeżeli dziecko pozostawiło zstępnych. Sąd umorzy postępowanie, jeżeli zstępni powoda nie zgłoszą w ciągu sześciu miesięcy po wydaniu postanowienia o zawieszeniu wniosku o podjęcie postępowania.

21.

I Przez sprawy z zakresu prawa pracy rozumie się sprawy:

• roszczenia ze stosunku pracy lub z nim związane,

• ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy,

• roszczenia z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy,

• odszkodowania dochodzone od zakładu pracy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

II Przez sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych rozumie się sprawy, w których wniesiono odwołanie od decyzji organów rentowych, dotyczących:

• ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia rodzinnego,

• emerytur i rent,

• innych świadczeń w sprawach należących do właściwości Zakładu Ubezpieczeń Społecznych,

• odszkodowań przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową albo służbą w Policji lub Służbie Więziennej.

• sprawy wszczęte na skutek niewydania przez organ rentowy decyzji we właściwym terminie

• sprawy, w których wniesiono odwołanie od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o stopniu niepełnosprawności

• sprawy o roszczenia ze stosunków prawnych między członkami otwartych funduszy emerytalnych a tymi funduszami lub ich organami. 

22.

Zdolność sądową i procesową ma także pracodawca, chociażby nie posiadał osobowości prawnej, a w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych zdolność tę ma organ rentowy.

W sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych organizacje społeczne a także inspektorzy pracy, mogą powodować wszczęcie postępowania na rzecz pracowników oraz ubezpieczonych.

Pełnomocnikiem pracownika lub ubezpieczonego może być również przedstawiciel związku zawodowego lub inspektor pracy albo pracownik zakładu pracy, w którym mocodawca jest lub był zatrudniony a ubezpieczonego - także przedstawiciel organizacji zrzeszającej emerytów i rencistów.

Pracownik to także

osoba dochodząca od zakładu pracy odszkodowania lub ustalenia uprawnień do świadczeń na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych

członek rolniczej spółdzielni produkcyjnej, osoba świadcząca pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą oraz członkowie jego rodziny i jego spadkobiercy, a także inne osoby, którym z mocy odrębnych przepisów przysługują roszczenia z zakresu prawa pracy,

Stronami w sprawach z z zakresu ubezpieczeń społecznych są ubezpieczony, inna osoba, której praw i obowiązków dotyczy zaskarżona decyzja, organ rentowy i zainteresowany.

Ubezpieczony to osoba ubiegająca się o:

• świadczenie z ubezpieczeń społecznych lub z ubezpieczenia rodzinnego albo o emeryturę lub rentę,

• ustalenie istnienia bądź nieistnienia obowiązku ubezpieczenia, jego zakresu lub wymiaru składki z tego tytułu,

• świadczenia w sprawach należących do właściwości ZUS,

• odszkodowanie przysługujące w razie wypadku i choroby pozostającej w związku ze służbą wojskową albo służbą w Policji lub w Służbie Więziennej.

Przez organy rentowe rozumie się: właściwe do wydawania decyzji w sprawach z zakresu us:

• jednostki organizacyjne ZUS właściwe do wydawania decyzji w sprawach świadczeń,

• kolejowe jednostki organizacyjne,

• wojskowe organy emerytalne

• organy emerytalne resortów spraw wewnętrznych i sprawiedliwości,

• inne organy wojskowe i organy resortów spraw wewnętrznych i sprawiedliwości,

• Prezesa KRUS.

Zainteresowanym jest ten, czyje prawa lub obowiązki zależą od rozstrzygnięcia sprawy. Jeżeli osoba taka nie została wezwana do udziału w sprawie przed organem rentowym, sąd wezwie ją do udziału w postępowaniu bądź z urzędu, bądź na jej wniosek lub na wniosek jednej ze stron.

23.

W pierwszej instancji sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników rozpoznaje sprawy z zakresu prawa pracy oraz sprawy ze stosunków rodzinnych, z wyjątkiem spraw o alimenty.

W sprawach o prawo do świadczeń powtarzających się wartość przedmiotu sporu stanowi suma świadczeń za jeden rok, a jeżeli świadczenia trwają krócej niż rok - za cały czas ich trwania.

W sprawach o roszczenia pracowników dotyczące nawiązania, istnienia lub rozwiązania stosunku pracy wartość przedmiotu sporu stanowi, przy umowach na czas określony - suma wynagrodzenia za pracę za okres sporny, lecz nie więcej niż za rok, a przy umowach na czas nieokreślony - za okres jednego roku.

Powództwo w sprawach z zakresu prawa pracy może być wytoczone bądź przed sąd właściwości ogólnej pozwanego, bądź przed sąd, w którego okręgu praca jest, była lub miała być wykonywana, bądź też przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład pracy.

Do właściwości sądów rejonowych bez względu na wartość przedmiotu sporu, należą sprawy z zakresu prawa pracy

• ustalenie istnienia stosunku pracy

• uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy

• przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy i łącznie z nimi dochodzone odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy

• sprawy dotyczące kar porządkowych i świadectwa pracy

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych właściwy do rozpoznania sprawy jest sąd, w którego okręgu ma miejsce zamieszkania strona odwołująca się od decyzji wydanej przez organ rentowy, chyba że przepis odrębny stanowi inaczej.

W sprawach, w których nie można określić właściwości sądu według przepisów poprzedzających, jak również w sprawach, w których ubezpieczony zamieszkały na terytorium RP otrzymuje świadczenie wypłacane przez wyznaczoną przez Prezesa ZUS jednostkę organizacyjną tego Zakładu, właściwy jest sąd, w którego okręgu ma siedzibę organ rentowy.

Sąd właściwy może na zgodny wniosek stron przekazać sprawę do rozpoznania innemu sądowi równorzędnemu rozpoznającemu sprawy z zakresu prawa pracy lub ubezpieczeń społecznych, jeżeli przemawiają za tym względy celowości. Postanowienie w tym przedmiocie może zapaść na posiedzeniu niejawnym. Sąd, któremu sprawa została przekazana, jest związany postanowieniem sądu przekazującego.

Do właściwości sądów okręgowych należą sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych, z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość sądów rejonowych.

Do właściwości sądów rejonowych należą sprawy:

• porodowy, macierzyński, opiekuńczy, rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego, chorobowy, wyrównawczy, pogrzebowy,

• świadczenie z tytułu funduszu alimentacyjnego.

• świadczenie rehabilitacyjne,

• ustalenie niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności,

• odszkodowanie z tytułu wypadku przy pracy w gospodarstwie rolnym, wypadku w drodze do pracy lub z pracy, wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, wypadku lub choroby zawodowej pozostającej w związku z czynną służbą wojskową albo służbą w Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Straży Granicznej, Biurze Ochrony Rządu, Służbie Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej i Służbie Celnej,

24.

Niniejsze reguły obowiązują wówczas, gdy powodem jest pracownik

Przed zmianą z 2 III 2006 pracownik był zwolniony z kosztów sądowych

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych pobiera się jedynie 30 zł od wymienionych poniżej czynności procesowych.

Pracownik:

- uiszcza opłatę podstawową (30 zł) od apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej i skargi o stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia,

- dochodząc roszczenia, którego wartość przedmiotu sporu przewyższa 50 tys. zł, uiszcza opłatę stosunkową (5% tej wartości, jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 tys. zł) od pozwu oraz wszystkich pism procesowych wnoszonych w toku postępowania.

Pracodawca

1. Jeśli wartość przedmiotu sporu nie przewyższa kwoty 50 tys. zł pracodawca, występując w charakterze strony powodowej, ma obowiązek uiszczenia opłaty stosunkowej za każde wnoszone do sądu pracy pismo, które takiej opłacie podlega.

Wysokość takiej opłaty wynosi 5% tej wartości, jednak nie mniej niż 30 zł i nie więcej niż 100 tys. zł. Powyższa zasada nie dotyczy apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej oraz skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia. W przypadku takich pism należy wnieść opłatę podstawową w wysokości 30 zł.

2. Przy wartości przedmiotu sporu przewyższającej kwotę 50 tys. zł za każde wnoszone do sądu i podlegające opłacie pismo pracodawca jest zobowiązany uiścić opłatę stosunkową w wysokości 5% tej wartości, nie mniej jednak niż 30 zł i nie więcej niż 100 tys. zł. Dotyczy to również apelacji, zażalenia, skargi kasacyjnej oraz skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia.

25.

W sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych organizacje społeczne a także inspektorzy pracy, mogą powodować wszczęcie postępowania na rzecz pracowników oraz ubezpieczonych.

Pełnomocnikiem pracownika lub ubezpieczonego może być również przedstawiciel związku zawodowego lub inspektor pracy albo pracownik zakładu pracy, w którym mocodawca jest lub był zatrudniony, a ubezpieczonego - także przedstawiciel organizacji zrzeszającej emerytów i rencistów.

Do odbioru należności zasądzonych na rzecz pracownika lub ubezpieczonego jest wymagane pełnomocnictwo szczególne, udzielone po powstaniu tytułu egzekucyjnego.

Pracownik lub ubezpieczony działający bez adwokata lub radcy prawnego może zgłosić w sądzie właściwym ustnie do protokołu powództwo oraz treść środków odwoławczych i innych pism procesowych.

W razie podjęcia czynności wyjaśniających lub zarządzenia osobistego stawiennictwa na rozprawę, strona pozwana powinna być reprezentowana przez osobę obeznaną ze stanem faktycznym sprawy i uprawnioną do zawarcia ugody.

26.

1) postępowanie może wszcząć organizacja społeczna i powiatowy inspektor pracy

2) zwolnienie w pewnym zakresie z kosztów sądowych

3) odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny organ. W tym wypadku sąd przekaże mu sprawę

4) Szerszy zakres podmiotowy pełnomocnictwa procesowego

5) możliwość zgłoszenia do protokołu treści środków odwoławczych i innych pism procesowych.

6) wstępne badanie i czynności wyjaśniające

7) ograniczenie czynności dyspozytywnych strony (cofnięcie pozwu, zawarcie ugody etc.)

8) w postępowaniu wszczętym z powództwa pracownika

9) tylko w sprawach w których powodem jest pracownik

stosuje się przepisy zobowiązujące sąd do wyznaczenia terminu rozprawy w ciągu 2 tygodni od wniesienia pozwu lub odwołania albo od daty zakończenia czynności wyjaśniających

sąd może wzywać osoby biorące udział w postępowaniu z pominięciem sposobów przewidzianych przez przepisy ogólne, jeżeli jest to niezbędne do przyspieszenia postępowania

wezwania do udziału w sprawie w charakterze pozwanego sąd może dokonać z urzędu

nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność dowodu ze świadków i z przesłuchania stron.

10) Jeżeli pracownik dokonał wyboru jednego z przysługujących mu alternatywnie roszczeń, a zgłoszone roszczenie okaże się nieuzasadnione, sąd może z urzędu uwzględnić inne roszczenie alternatywne.

11) rygor natychmiastowej wykonalności z urzędu

12) sąd drugiej instancji uchylając wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego może sprawę przekazać do ponownego rozpoznania bezpośrednio organowi rentowemu.

27.

Sąd jest związany uznaniem powództwa, chyba że uznanie jest sprzeczne z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.

Uznanie powództwa jest aktem dyspozycyjności pozwanego, który nie tylko uznaje samo żądanie powoda, ale i to, że uzasadniają je przytoczone przez powoda okoliczności faktyczne i godzi się na wydanie wyroku uwzględniającego to żądanie

Skutkiem uznania powództwa jest:

1) pominięcie postępowania dowodowego w zakresie okoliczności objętych uznaniem,

2) wydanie wyroku uwzględniającego powództwo w zakresie objętym jego uznaniem,

3) zaopatrzenie wyroku rygorem natychmiastowej wykonalności (art. 333 § 1 pkt 2), jeżeli wyrok będzie zasądzał roszczenie,

4) zwrot kosztów procesu pozwanemu w wypadku, gdy uznanie zostało dokonane przy pierwszej czynności procesowej, a pozwany nie dał powodu do wytoczenia powództwa (art. 101).

Sąd uzna zawarcie ugody, cofnięcie pozwu, sprzeciwu lub środka odwoławczego oraz zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia za niedopuszczalne także wówczas, gdyby czynność ta naruszała słuszny interes pracownika lub ubezpieczonego.

28.

Odrzucenie pozwu nie może nastąpić z powodu niedopuszczalności drogi sądowej, gdy do rozpoznania sprawy właściwy jest inny organ. W tym wypadku sąd przekaże mu sprawę. Postanowienie sądu o przekazaniu sprawy może zapaść na posiedzeniu niejawnym. Jeżeli jednak organ ten uprzednio uznał się za niewłaściwy, sąd rozpozna sprawę.

Do odbioru należności zasądzonych na rzecz pracownika lub ubezpieczonego jest wymagane pełnomocnictwo szczególne, udzielone po powstaniu tytułu egzekucyjnego.

Wstępne badanie i czynności wyjaśniające

Termin rozprawy powinien być wyznaczony tak, aby od daty zakończenia czynności wyjaśniających, a jeżeli nie podjęto tych czynności - od daty wniesienia pozwu lub odwołania, do rozprawy nie upłynęło więcej niż dwa tygodnie, chyba że zachodzą nie dające się usunąć przeszkody.

W razie stwierdzenia w toku rozpoznawania sprawy poważnego uchybienia przepisom prawa przez zakład pracy lub organ rentowy, sąd zwraca na nie uwagę właściwemu organowi, a w razie potrzeby zawiadamia o tym prokuratora.

29.

Niezwłocznie po wniesieniu sprawy przewodniczący lub wyznaczony przez niego sędzia dokonuje jej wstępnego badania.

Wstępne badanie sprawy polega na ustaleniu, czy pismo wszczynające postępowanie sądowe spełnia niezbędne wymagania, pozwalające nadać mu dalszy bieg, oraz na podjęciu czynności umożliwiających rozstrzygnięcie sprawy na pierwszym posiedzeniu.

Po wstępnym badaniu sprawy przewodniczący wzywa do usunięcia braków formalnych pisma tylko wówczas, gdy braki te nie dadzą się usunąć w toku czynności wyjaśniających.

Jeżeli w toku wstępnego badania sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych okaże się, że występują istotne braki w materiale, a przeprowadzenie jego uzupełnienia w postępowaniu sądowym byłoby połączone ze znacznymi trudnościami, przewodniczący lub wyznaczony przez niego sędzia może zwrócić organowi rentowemu akta sprawy w celu uzupełnienia materiału sprawy. To samo dotyczy wypadku, w którym decyzja organu rentowego nie zawiera:

1) podstawy prawnej i faktycznej,

2) wskazania sposobu wyliczenia świadczenia,

3) stosownego pouczenia o skutkach prawnych decyzji i trybie jej zaskarżenia.

Sąd podejmie czynności wyjaśniające, jeżeli przemawiają za tym wyniki wstępnego badania sprawy, a także gdy sprawa nie była przedmiotem postępowania przed komisją pojednawczą, chyba że czynności te nie przyspieszą postępowania lub są oczywiście niecelowe z innych przyczyn. Czynności wyjaśniające mają na celu:

• usunięcie braków formalnych pism procesowych, w tym w szczególności dokładniejsze określenie zgłoszonych żądań,

• w sprawach z zakresu prawa pracy - wyjaśnienie stanowisk stron oraz skłonienie ich do pojednania i zawarcia ugody,

• ustalenie, jakie z istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy okoliczności są sporne między stronami oraz czy i jakie dowody należy przeprowadzić w celu ich wyjaśnienia,

• wyjaśnienie innych okoliczności, mających znaczenie dla prawidłowego i szybkiego rozstrzygnięcia sprawy.

Czynności wyjaśniające przeprowadza się bez udziału ławników.

Postanowienie określające środki dowodowe i fakty podlegające stwierdzeniu może zapaść na posiedzeniu niejawnym.

30.

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych niedopuszczalne jest zawarcie ugody. Przepis chroni w ten sposób ubezpieczonego.

Ugoda w sprawach z zakresu prawa pracy:

a) pozasądowa

w oparciu o przepisy Kodeksu cywilnego

b) postępowanie pojednawcze - przed wytoczeniem powództwa

Sprawy cywilne, których charakter na to zezwala, mogą być uregulowane drogą ugody zawartej przed wniesieniem pozwu. Sąd uzna ugodę za niedopuszczalną, jeżeli jej treść jest niezgodna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa.

O zawezwanie do próby ugodowej - bez względu na właściwość rzeczową - można zwrócić się do sądu rejonowego ogólnie właściwego dla przeciwnika. W wezwaniu należy oznaczyć zwięźle sprawę.

Z posiedzenia spisuje się protokół, a jeżeli doszło do ugody, osnowę jej wciąga się do protokołu. Strony podpisują ugodę; niemożność podpisania ugody sąd stwierdza w protokole.

Jeżeli wzywający nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie przeciwnika włoży na niego obowiązek zwrotu kosztów wywołanych próbą ugodową.

Jeżeli przeciwnik bez usprawiedliwienia nie stawi się na posiedzenie, sąd na żądanie wzywającego, który wniósł następnie w tej sprawie pozew, uwzględni koszty wywołane próbą ugodową w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

c) mediacja

d) ugoda sądowa - po wytoczeniu powództwa

w toku procesu sąd i przewodniczący w każdym stanie postępowania, zwłaszcza na posiedzeniu wyjaśniającym powinien dążyć do ugodowego załatwienia sprawy. Sąd uzna zawarcie ugody za niedopuszczalne gdy okoliczności sprawy wskazują, że jest sprzeczna z prawem lub zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa oraz gdyby naruszała słuszny interes pracownika.

Ugoda zawarta przed sądem jest tytułem egzekucyjnym

31.

Zasądzając należność pracownika w sprawach z zakresu prawa pracy, sąd z urzędu nada wyrokowi przy jego wydaniu rygor natychmiastowej wykonalności w części nie przekraczającej pełnego jednomiesięcznego wynagrodzenia pracownika.

Nie jest możliwe uzależnienie nadania rygoru od złożenia zabezpieczenia, nawet wówczas, gdyby wskutek wykonania wyroku mogła wyniknąć dla pozwanego zakładu pracy niepowetowana szkoda.

Dopuszczalne jest nadanie rygoru natychmiastowej wykonalności także w stosunku do zakładów pracy stanowiących jednostki organizacyjne Skarbu Państwa

Wyrok sądu pierwszej instancji zasądzający świadczenia na rzecz pracownika lub członków jego rodziny, w stosunku do którego sąd drugiej instancji oddalił apelację zakładu pracy, podlega natychmiastowemu wykonaniu także w części, w której sąd nie nadał mu rygoru natychmiastowej wykonalności na podstawie przepisów omówionych powyżej.

Przepis ten stosuje się również do wyroków sądu drugiej instancji zasądzających świadczenia na rzecz pracownika lub członków jego rodziny.

Sąd drugiej instancji nadaje z urzędu wyrokowi, o którym mowa klauzulę wykonalności w dniu ogłoszenia wyroku i wyrok zaopatrzony klauzulą wydaje uprawnionemu.

Uznając wypowiedzenie umowy o pracę za bezskuteczne, sąd na wniosek pracownika może w wyroku nałożyć na zakład pracy obowiązek dalszego zatrudnienia pracownika do czasu prawomocnego rozpoznania sprawy.

32.

Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych, w sprawach gospodarczych - niższa niż siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych - niższa niż dziesięć tysięcy złotych

Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach dotyczących kar porządkowych, świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych oraz o deputaty lub ich ekwiwalent,

Pracownik lub ubezpieczony działający bez adwokata lub radcy prawnego nie może zgłosić w sądzie właściwym ustnie do protokołu powództwo oraz treść środków odwoławczych i innych pism procesowych.

Do skargi kasacyjnej i do postępowania przed Sądem Najwyższym, wywołanego jej wniesieniem nie stosuje się przepisów o wstępnym badaniu, czynnościach wyjaśniających, osobie obeznanej ze stanem faktycznym i o odpowiednim wyznaczeniu rozprawy.

W sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego.

33.

Domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym.

Domniemywa się ciągłość posiadania. Niemożność posiadania wywołana przez przeszkodę przemijającą nie przerywa posiadania.

Domniemywa się, że posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym. Domniemanie to dotyczy również posiadania przez poprzedniego posiadacza.

Przeciwko temu, kto samowolnie naruszył posiadanie, jak również przeciwko temu, na czyją korzyść naruszenie nastąpiło, przysługuje posiadaczowi roszczenie o przywrócenie stanu poprzedniego i o zaniechanie naruszeń. Roszczenie to nie jest zależne od dobrej wiary posiadacza ani od zgodności posiadania ze stanem prawnym, chyba że prawomocne orzeczenie sądu lub innego powołanego do rozpoznawania spraw tego rodzaju organu państwowego stwierdziło, że stan posiadania powstały na skutek naruszenia jest zgodny z prawem. Roszczenie wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od chwili naruszenia.

Uprawniony do wystąpienia z roszczeniem o ochronę posiadania jest tylko posiadacz (samoistny lub zależny).

W sprawach o naruszenie posiadania sąd bada jedynie ostatni stan posiadania i fakt jego naruszenia, nie rozpoznając samego prawa ani dobrej wiary pozwanego.

W sprawach o naruszenie posiadania powództwo wzajemne nie jest dopuszczalne.

Sprawy o naruszenie posiadania należą - bez względu na wartość przedmiotu sporu - do właściwości sądów rejonowych

sprawy o naruszenie posiadania nieruchomości położonej w Polsce należą do wyłącznej jurysdykcji krajowej, w żadnym natomiast wypadku sąd polski nie jest właściwy, jeżeli nieruchomość jest położona za granicą.

W sprawach o naruszenie posiadania nie przysługuje kasacja

Motywem tych ograniczeń jest dążenie do szybkiego i skutecznego zlikwidowania sporu przez stwierdzenie, czy doszło do samowolnego naruszenia posiadania oraz orzeczenie o sankcji tego naruszenia

Ostatni stan posiadania w rozumieniu komentowanego przepisu, to podlegający ochronie stan posiadania istniejący w chwili naruszenia; nie ma znaczenia fakt, czy posiadanie jest zgodne ze stanem prawnym i czy jest wykonywane w dobrej wierze

Samowolne naruszenie posiadania polega na wkroczeniu - mimo braku uprawnienia - w sferę cudzego władztwa. Bezprawność (brak uprawnienia, upoważnienia) musi mieć charakter obiektywny, niezależny od dobrej czy złej woli naruszyciela. Wyłącza ją zgoda posiadacza

Roszczenie o ochronę posiadania dochodzone w ramach komentowanego przepisu jest uzależnione od sposobu naruszenia i polega albo na żądaniu przywrócenia stanu poprzedniego (w wypadku wyzucia z posiadania), albo na żądaniu zakazu dalszych naruszeń (w wypadku zakłócenia posiadania).

Sąd nie bada dobrej lub złej wiary pozwanego, chyba że może się to przyczynić do oceny roszczenia powoda pod kątem zgodności z zasadami współżycia społecznego

34.

Stosuje się w sprawach ze stosunków cywilnych między przedsiębiorcami, w zakresie prowadzonej przez nie działalności gospodarczej.

Sprawami gospodarczymi, w rozumieniu niniejszego działu, są także sprawy:

• ze stosunku spółki,

• przeciwko przedsiębiorcom o zaniechanie naruszania środowiska i przywrócenie do stanu poprzedniego lub naprawienie szkody z tym związanej oraz zakazanie lub ograniczenie działalności zagrażającej środowisku,

• należące do właściwości sądów na podstawie przepisów o ochronie konkurencji, Prawa energetycznego, Prawa telekomunikacyjnego, Prawa pocztowego oraz przepisów o transporcie kolejowym,

• przeciwko przedsiębiorcom o uznanie postanowień umownych za niedozwolone.

Przedsiębiorcami są w szczególności podmioty określone w przepisach o działalności gospodarczej, w przepisach o działalności gospodarczej z udziałem podmiotów zagranicznych oraz o zasadach prowadzenia na terytorium PRL działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne, a także banki.

Przepisów niniejszego działu nie stosuje się w sprawach, w których przynajmniej jedną ze stron jest:

• osoba fizyczna prowadząca osobiście, nie wymagającą zgłoszenia do KRS, działalność gospodarczą, z której zarobek stanowi dodatkowe źródło dochodu,

• indywidualny rolnik w zakresie prowadzonej przez niego działalności

W postępowaniu przed sądem gospodarczym zdolność sądową mają także przedsiębiorcy będący jednostkami organizacyjnymi, nie mającymi osobowości prawnej, utworzonymi zgodnie z przepisami prawa, jeżeli ich przedmiot działania obejmuje prowadzenie działalności gospodarczej.

35.

1) Powództwo wytacza się przed sąd pierwszej instancji, w którego okręgu pozwany ma miejsce zamieszkania.

Jeżeli pozwany nie ma miejsca zamieszkania w Polsce, ogólną właściwość oznacza się według miejsca jego pobytu w Polsce, a gdy nie jest ono znane lub nie leży w Polsce - według ostatniego miejsca zamieszkania pozwanego w Polsce.

Powództwo przeciwko Skarbowi Państwa wytacza się według siedziby państwowej jednostki organizacyjnej, z której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie.

Powództwo przeciwko osobie prawnej lub innemu podmiotowi nie będącemu osobą fizyczną wytacza się według miejsca ich siedziby.

2) Powództwo o roszczenie majątkowe przeciwko przedsiębiorcy można wytoczyć przed sąd, w którego okręgu znajduje się zakład główny lub oddział, jeżeli roszczenie pozostaje w związku z działalnością tego zakładu lub oddziału.

Powództwo o ustalenie istnienia umowy, o jej wykonanie, rozwiązanie lub unieważnienie, jako też o odszkodowanie z powodu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy wytoczyć można przed sąd miejsca jej wykonania. W razie wątpliwości miejsce wykonania umowy powinno być stwierdzone dokumentem.

Również w sprawach o zawarcie umowy, ustalenie jej treści oraz o zmianę umowy.

3) Powództwo ze stosunku członkostwa spółdzielni, spółki lub stowarzyszenia wytacza się wyłącznie według miejsca ich siedziby.

4) Sprawy gospodarcze, w tym rozpoznawane w postępowaniu nakazowym i upominawczym, należą do właściwości sądów okręgowych, z wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość sądów rejonowych lub sądu antymonopolowego.

Do właściwości sądów rejonowych należą sprawy:

• w których wartość przedmiotu sporu nie przekracza stu tysięcy złotych, w tym sprawy rozpoznawane w postępowaniu nakazowym i upominawczym,

• inne przekazane tym sądom przez odrębne przepisy.

36.

W toku sprawy strona reprezentowana przez adwokata, radcę prawnego lub rzecznika patentowego jest obowiązana doręczyć odpisy pism procesowych z załącznikami bezpośrednio stronie przeciwnej. Do pisma procesowego wniesionego do sądu strona dołącza dowód doręczenia drugiej stronie odpisu pisma albo dowód wysłania go listem poleconym. Pisma, do których nie dołączono dowodu doręczenia albo dowodu wysłania listem poleconym, podlegają zwrotowi bez wzywania do usunięcia tego braku.

W pozwie powód jest obowiązany podać wszystkie twierdzenia oraz dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, chyba że wykaże, iż ich powołanie w pozwie nie było możliwe albo że potrzeba powołania wynikła później.

Powód powinien dołączyć do pozwu odpis reklamacji lub wezwania do dobrowolnego spełnienia żądania i oświadczenia co do stanowiska pozwanego w tym przedmiocie oraz informację lub odpisy pism świadczących o próbie wyjaśnienia spornych kwestii w drodze rokowań.

Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są wynikiem niedozwolonych praktyk monopolistycznych lub ograniczających samodzielność przedsiębiorców, albo gdy wymaga tego ochrona produkcji należytej jakości.

 Sąd uzna ugodę zawartą przez strony za niedopuszczalną tylko wtedy, gdy jej treść jest niezgodna z prawem lub sprzeczna z zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, a także wtedy, gdy wymaga tego ochrona środowiska lub ochrona produkcji należytej jakości.

W sprawach, w których sąd nie wydał nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym lub upominawczym, pozwany jest obowiązany do wniesienia odpowiedzi na pozew w terminie dwutygodniowym od otrzymania pozwu.

W odpowiedzi na pozew pozwany jest obowiązany podać wszystkie twierdzenia, zarzuty oraz dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, chyba że wykaże, iż ich powołanie w odpowiedzi na pozew nie było możliwe, albo że potrzeba powołania wynikła później.

37.

1) Pełnomocnikiem może być adwokat lub radca prawny, a w sprawach własności przemysłowej także rzecznik patentowy, a ponadto osoba sprawująca zarząd majątkiem lub interesami strony oraz osoba pozostająca ze stroną w stałym stosunku zlecenia, jeżeli przedmiot sprawy wchodzi w zakres tego zlecenia, współuczestnik sporu, jak również rodzice, małżonek, rodzeństwo lub zstępni strony oraz osoby pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia.

Pełnomocnikiem osoby prawnej lub przedsiębiorcy, w tym nie posiadającego osobowości prawnej, może być również pracownik tej jednostki albo jej organu nadrzędnego. Osoba prawna prowadząca, na podstawie odrębnych przepisów, obsługę prawną przedsiębiorcy, osoby prawnej lub innej jednostki organizacyjnej może udzielić pełnomocnictwa procesowego - w imieniu podmiotu, którego obsługę prawną prowadzi - adwokatowi lub radcy prawnemu, jeżeli została do tego upoważniona przez ten podmiot.

W sprawach związanych z ochroną praw konsumentów pełnomocnikiem może być przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należy ochrona konsumentów.

W sprawach związanych z ochroną własności przemysłowej pełnomocnikiem twórcy projektu wynalazczego może być również przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należą sprawy popierania własności przemysłowej i udzielania pomocy twórcom projektów wynalazczych.

Pełnomocnikiem zagranicznego przedsiębiorcy może być również pełnomocnik ustanowiony do reprezentowania tego przedsiębiorcy wobec polskich organów administracji publicznej, na podstawie przepisów o zasadach prowadzenia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej działalności gospodarczej w zakresie drobnej wytwórczości przez zagraniczne osoby prawne i fizyczne, a także banki.

2) Organizacje przedsiębiorców, za zgodą zrzeszonego w nich przedsiębiorcy, mogą wziąć udział w toczącym się postępowaniu, w którym przedsiębiorca ten występuje w charakterze strony.

Podmioty podmiotom, które nie uczestniczą w sprawie, mogą mieć uprawnienie do przedstawiania sądowi istotnego dla sprawy poglądu. Na wniosek podmiotu uprawnionego sąd może zezwolić, aby pogląd został przedstawiony także ustnie na rozprawie.

Na wniosek podmiotu uprawnionego sąd udostępnia akta sprawy w zakresie niezbędnym do przedstawienia poglądu.

38. Modyfikacje zasad naczelnych

1) zasada prawdy materialnej, zasada ustności

W pozwie powód jest obowiązany podać wszystkie twierdzenia oraz dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, chyba że wykaże, iż ich powołanie w pozwie nie było możliwe albo że potrzeba powołania wynikła później.

W odpowiedzi na pozew pozwany jest obowiązany podać wszystkie twierdzenia, zarzuty oraz dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, chyba że wykaże, iż ich powołanie w odpowiedzi na pozew nie było możliwe, albo że potrzeba powołania wynikła później.

Po upływie dwóch lat od uprawomocnienia się wyroku nie można żądać wznowienia postępowania, chyba że strona była pozbawiona możliwości działania lub nie była należycie reprezentowana.

2) zasada dyspozytywności

Sąd może uznać za niedopuszczalne cofnięcie pozwu, zrzeczenie się lub ograniczenie roszczenia tylko wtedy, gdy okoliczności sprawy wskazują, że wymienione czynności są wynikiem niedozwolonych praktyk monopolistycznych lub ograniczających samodzielność przedsiębiorców, albo gdy wymaga tego ochrona produkcji należytej jakości.

Sąd uzna ugodę zawartą przez strony za niedopuszczalną tylko wtedy, gdy jej treść jest niezgodna z prawem lub sprzeczna z zasadami współżycia społecznego albo zmierza do obejścia prawa, a także wtedy, gdy wymaga tego ochrona środowiska lub ochrona produkcji należytej jakości.

3) zasada jawności

Sąd z urzędu lub na wniosek, zarządza odbycie posiedzenia lub jego części przy drzwiach zamkniętych także wtedy, gdy mogą być ujawnione okoliczności stanowiące tajemnicę produkcyjną lub handlową strony.

4) zasada szybkości postępowania

W sprawach, w których sąd nie wydał nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym lub upominawczym, pozwany jest obowiązany do wniesienia odpowiedzi na pozew w terminie dwutygodniowym od otrzymania pozwu.

Sąd powinien dążyć do wydania wyroku w sprawie w terminie trzech miesięcy od daty złożenia pozwu. Sprawy o zawarcie, zmianę i rozwiązanie umowy oraz o ustalenie jej treści powinny być rozpoznawane w pierwszej kolejności.

39. Odrębności przed sądem ochrony konkurencji i konsumentów

1) Sądem właściwym jest Sąd Okręgowy w Warszawie - sąd ochrony konkurencji i konumentów

2) Rozpoznaje odwołania od decyzji określonych organów administracji publicznej w sprawach:

- ochrony konkurencji i konsumentów (Prezes UOKiK)

- regulacji energetyki (Prezes URE)

- regulacji telekomunikacji i poczty (Prezes UKE)

- regulacji transportu kolejowego (Prezes UTK)

Odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu wnosi się za jego pośrednictwem do sądu ochrony konkurencji i konsumentów w terminie dwutygodniowym od dnia doręczenia decyzji.

Stroną postępowania przed sądem ochrony konkurencji i konsumentów jest Prezes Urzędu oraz podmiot będący stroną w postępowaniu przed Prezesem Urzędu, a także wnoszący zażalenie.

3) Odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu powinno czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego oraz zawierać oznaczenie zaskarżonej decyzji, przytoczenie zarzutów, zwięzłe ich uzasadnienie, wskazanie dowodów, a także zawierać wniosek o uchylenie lub zmianę decyzji w całości lub w części.

Sąd ochrony konkurencji i konsumentów oddala odwołanie od decyzji Prezesa Urzędu, jeżeli nie ma podstaw do jego uwzględnienia.

W razie uwzględnienia odwołania, sąd ochrony konkurencji i konsumentów zaskarżoną decyzję albo uchyla, albo zmienia w całości lub w części i orzeka co do istoty sprawy.

4) W postępowaniu przed sądem ochrony konkurencji i konsumentów chroni się tajemnicę przedsiębiorstwa oraz inne tajemnice podlegające ochronie na podstawie odrębnych przepisów.

Sąd ochrony konkurencji i konsumentów może, w drodze postanowienia, ujawnić stronie postępowania sądowego informacje chronione w postępowaniu przed Prezesem Urzędu jako tajemnica przedsiębiorstwa drugiej strony tylko wtedy, gdy:

• zmieniły się istotnie okoliczności będące podstawą wydania przez Prezesa Urzędu postanowienia ograniczającego prawo wglądu do materiału dowodowego załączonego przez strony do akt sprawy,

• strona, której tajemnica przedsiębiorstwa jest chroniona, wyraziła zgodę.

Sąd na wniosek strony lub z urzędu może, w drodze postanowienia, w niezbędnym zakresie ograniczyć pozostałym stronom prawo wglądu do materiału dowodowego załączonego przez strony do akt sprawy w toku postępowania sądowego, jeżeli udostępnienie tego materiału groziłoby ujawnieniem tajemnicy przedsiębiorstwa lub innych tajemnic podlegających ochronie na podstawie odrębnych przepisów.

Skarga kasacyjna od orzeczenia sądu drugiej instancji przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia.

Rozpoznaje sprawy o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolony.

1) Powództwo może wytoczyć każdy, kto według oferty pozwanego mógłby zawrzeć z nim umowę zawierającą postanowienie, którego uznania za niedozwolone żąda się pozwem. Powództwo może wytoczyć także organizacja społeczna, do której zadań statutowych należy ochrona interesów konsumentów, powiatowy (miejski) rzecznik konsumentów oraz Prezes UOKiK

Z żądaniem uznania postanowienia wzorca umowy za niedozwolone można wystąpić również wtedy, gdy pozwany zaniechał jego stosowania, jeżeli od tego zaniechania nie minęło sześć miesięcy.

Zaniechanie przez pozwanego, po wytoczeniu powództwa, stosowania zaskarżonego postanowienia wzorca umownego nie ma wpływu na bieg postępowania.

2) nie stosuje się przepisów o obowiązkach powoda związanych z pozwem i o czynnościach dyspozytywnych

3) W sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone sąd nie może wydać wyroku tylko na podstawie uznania powództwa, niedopuszczalne jest też zawarcie ugody.

4) W razie uwzględnienia powództwa sąd w sentencji wyroku przytacza treść postanowień wzorca umowy uznanych za niedozwolone i zakazuje ich wykorzystywania i zarządza publikację prawomocnego wyroku w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.

Prezes UOKiK prowadzi, na podstawie wyroków rejestr postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone.

Wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru

Od wyroku sądu drugiej instancji przysługuje skarga kasacyjna do Sądu Najwyższego.

40.

Jeżeli przepis szczególny tak stanowi, sąd rozstrzyga sprawę, wydając nakaz zapłaty.

W postępowaniu upominawczym nakaz zapłaty może wydać także referendarz sądowy, sprzeciw wnosi się wówczas do sądu przed którym wytoczono powództwo.

Do nakazów zapłaty stosuje się odpowiednio przepisy o wyrokach, jeżeli kodeks nie stanowi inaczej.

Nakazy zapłaty mogą być wydawane tylko wtedy, gdy sąd uwzględnia powództwo i zasądza dochodzone pozwem roszczenie. Nakazy zapłaty więc mają charakter jednostronny, są zawsze pozytywnym rozstrzygnięciem merytorycznym.

Nakaz zapłaty jest orzeczeniem uwzględniającym roszczenie powoda. Sąd nie może wydać nakazu zapłaty tylko co do części dochodzonych roszczeń, a w pozostałej części powództwo oddalić, ponieważ i oddalenie powództwa może nastąpić tylko po przeprowadzeniu rozprawy i w zwykłym postępowaniu

Wydając nakaz zapłaty, sąd orzeka, że pozwany ma w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zapłaty zaspokoić roszczenie w całości wraz z kosztami albo wnieść w tym terminie zarzuty.

Nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku może być w formie skróconej umieszczony na ich odpisie.

Nakaz zapłaty doręcza się stronom, a pozwanemu wraz z pozwem i załącznikami

Jeżeli doręczenie nakazu nie może nastąpić dlatego, że miejsce pobytu pozwanego nie jest znane albo gdyby doręczenie mu nakazu nie mogło nastąpić w kraju, sąd z urzędu uchyla nakaz zapłaty, a przewodniczący podejmuje odpowiednie czynności.

Jeżeli po wydaniu nakazu zapłaty okaże się, że pozwany w chwili wniesienia pozwu nie miał zdolności sądowej, zdolności procesowej albo organu powołanego do jego reprezentowania, a braki te nie zostały usunięte w wyznaczonym terminie zgodnie z przepisami kodeksu, sąd z urzędu uchyla nakaz zapłaty i wydaje odpowiednie postanowienie.

Nakaz zapłaty, jeśli nie został zaskarżony, ma skutki wyroku prawomocnego.

W postępowaniu nakazowym nakaz zapłaty stanowi tytuł zabezpieczenia wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności.

Nakaz zapłaty wydany w postępowaniu nakazowym na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku staje się natychmiast wykonalny po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia. Stanowi więc tytuł egzekucyjny. W razie wniesienia zarzutów sąd może na wniosek pozwanego wstrzymać wykonanie nakazu.

41.

Od wydanego przez sąd drugiej instancji prawomocnego wyroku lub postanowienia w przedmiocie odrzucenia pozwu albo umorzenia postępowania kończących postępowanie w sprawie strona, Prokurator Generalny lub Rzecznik Praw Obywatelskich może wnieść skargę kasacyjną do Sądu Najwyższego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna w sprawach o prawa majątkowe, w których wartość przedmiotu zaskarżenia jest niższa niż pięćdziesiąt tysięcy złotych, w sprawach gospodarczych - niższa niż siedemdziesiąt pięć tysięcy złotych, a w sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych - niższa niż dziesięć tysięcy złotych. Jednakże w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych skarga kasacyjna przysługuje niezależnie od wartości przedmiotu zaskarżenia w sprawach o przyznanie i o wstrzymanie emerytury lub renty oraz o objęcie obowiązkiem ubezpieczenia społecznego.

Skarga kasacyjna jest niedopuszczalna także w sprawach:

1) o rozwód, o separację, o alimenty, o czynsz najmu lub dzierżawy oraz o naruszenie posiadania,

2) dotyczących kar porządkowych, świadectwa pracy i roszczeń z tym związanych oraz o deputaty lub ich ekwiwalent,

3) rozpoznanych w postępowaniu uproszczonym.

Niedopuszczalna jest skarga kasacyjna od wyroku ustalającego nieistnienie małżeństwa lub orzekającego unieważnienie małżeństwa, jeżeli choćby jedna ze stron po uprawomocnieniu się wyroku zawarła związek małżeński.

42.

Pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw od wyroku zaocznego i pismo zawierające wnioski dowodowe wnoszone w postępowaniu uproszczonym powinny być sporządzone na urzędowych formularzach.

P - pozew

PW - pozew wzajemny

DS - dane uzupełniające stron lub pełnomocników

OP - odpowiedź na pozew

SP - sprzeciw/zarzuty

WD - wnioski dowodowe

43. SPRZECIW A ZARZUTY - vide infra

44.

NAKAZOWE	UPOMINAWCZE
Należy do właściwości sądów rejonowych i okręgowych.
Sąd rozpoznaje sprawę w postępowaniu nakazowym na pisemny wniosek powoda zgłoszony w pozwie	jest obligatoryjne
Rozpoznanie sprawy następuje na posiedzeniu niejawnym.
Sąd wydaje nakaz zapłaty, jeżeli powód dochodzi roszczenia: pieniężnego albo świadczenia innych rzeczy zamiennych, a okoliczności uzasadniające dochodzone żądanie są udowodnione dołączonym do pozwu: 1) dokumentem urzędowym, 2) zaakceptowanym przez dłużnika rachunkiem, 3) wezwaniem dłużnika do zapłaty i pisemnym oświadczeniem dłużnika o uznaniu długu, 4) zaakceptowanym przez dłużnika żądaniem zapłaty, zwróconym przez bank i nie zapłaconym z powodu braku środków na rachunku bankowym. na podstawie dołączonej do pozwu umowy, dowodu spełnienia wzajemnego świadczenia niepieniężnego oraz dowodu doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, jeżeli powód dochodzi należności zapłaty świadczenia pieniężnego lub odsetek w transakcjach handlowych określonych w ustawie o terminach zapłaty w transakcjach handlowych Dopuszczalne jest dołączenie odpisów powyższych dokumentów jeżeli ich zgodność z oryginałem jest poświadczona przez notariusza albo występujących w tej sprawie adw., r. pr., rz. pat. lub r. Prok. Gen SP. przeciwko zobowiązanemu z weksla, czeku, warrantu lub rewersu należycie wypełnionego, których prawdziwość i treść nie nasuwają wątpliwości. W razie przejścia na powoda praw z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu, do wydania nakazu niezbędne jest przedstawienie dokumentów do uzasadnienia roszczenia, o ile przejście tych praw na powoda nie wynika bezpośrednio z weksla, z czeku, z warrantu lub z rewersu. jeżeli bank dochodzi roszczenia na podstawie wyciągu z ksiąg bankowych podpisanego przez osoby upoważnione i opatrzonego pieczęcią banku oraz dowodu doręczenia dłużnikowi pisemnego wezwania do zapłaty. Jeżeli nie dołączono oryginału weksla lub czeku albo powyższych dokumentów, przewodniczący wzywa powoda do ich złożenia pod rygorem zwrotu pozwu.	Nakaz zapłaty wydaje się jeżeli powód dochodzi roszczenia: pieniężnego w innych sprawach, jeżeli przepis szczególny tak stanowi. np. art. 15 ust. 2 ustawy o własności lokali „Należności z tytułu kosztów zarządu mogą być dochodzone w postępowaniu upominawczym, bez względu na ich wysokość.” Nakaz zapłaty nie może być wydany, jeżeli według treści pozwu: 1) roszczenie jest oczywiście bezzasadne; 2)  przytoczone okoliczności budzą wątpliwość; 3) zaspokojenie roszczenia zależy od świadczenia wzajemnego; 4) miejsce pobytu pozwanego nie jest znane albo gdyby doręczenie mu nakazu nie mogło nastąpić w kraju.
W razie braku podstaw do wydania nakazu zapłaty, przewodniczący wyznacza rozprawę, chyba że sprawa może być rozpoznana na posiedzeniu niejawnym.
W sprawach transakcji handlowych, sąd wydaje nakaz zapłaty, a w razie braku podstaw do jego wydania przewodniczący wyznacza rozprawę albo posiedzenie niejawne nie później niż przed upływem 2 miesięcy od dnia wniesienia pozwu albo od dnia uzupełnienia braków pozwu
Wydając nakaz zapłaty sąd orzeka, że pozwany ma w ciągu dwóch tygodni od dnia doręczenia nakazu zaspokoić roszczenie w całości wraz z kosztami albo wnieść w tym terminie zarzuty (sprzeciw)
Nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku może być w formie skróconej umieszczony na ich odpisie. Nakaz zapłaty doręcza się stronom; pozwanemu wraz z pozwem i załącznikami.	_@POCZ@__@KON@_Pozwanemu doręcza się nakaz zapłaty wraz z pozwem i pouczeniem o sposobie wniesienia sprzeciwu oraz o skutkach niezaskarżenia nakazu.
Jeżeli doręczenie nakazu zapłaty nie może nastąpić dlatego, że miejsce pobytu pozwanego nie jest znane albo gdyby doręczenie mu nakazu nie mogło nastąpić w kraju, sąd z urzędu uchyla nakaz zapłaty, a przewodniczący podejmuje odpowiednie czynności. Jeżeli po wydaniu nakazu zapłaty okaże się, że pozwany w chwili wniesienia pozwu nie miał zdolności sądowej, zdolności procesowej albo organu powołanego do jego reprezentowania, a braki te nie zostały usunięte, sąd z urzędu uchyla nakaz zapłaty i wydaje odpowiednie postanowienie.
Pismo zawierające zarzuty wnosi się do sądu, który wydał nakaz zapłaty. W piśmie pozwany powinien wskazać, czy zaskarża nakaz w całości czy w części, przedstawić zarzuty, które pod rygorem ich utraty należy zgłosić przed wdaniem się w spór, oraz pozostałe zarzuty przeciwko żądaniu pozwu, a także wszystkie okoliczności faktyczne i dowody na ich potwierdzenie.
Do potrącenia mogą być przedstawione tylko wierzytelności udowodnione wymienionymi dokumentami. Powództwo wzajemne jest niedopuszczalne.	w przypadku nakazu wydanego przez referendarza sprzeciw wnosi się do sądu przed którym wytoczono powództwo.
Sąd odrzuca zarzuty (sprzeciw) wniesione po upływie terminu, nieopłacone lub z innych przyczyn niedopuszczalne, jak również zarzuty (sprzeciw), których braków pozwany nie usunął w terminie. _@POCZ@__@KON@_Nakaz zapłaty, przeciwko któremu w całości lub w części nie wniesiono skutecznie zarzutów (sprzeciwu), ma skutki prawomocnego wyroku.
W razie prawidłowego wniesienia zarzutów przewodniczący wyznacza rozprawę i zarządza doręczenie ich powodowi. _@POCZ@__@KON@_W toku postępowania nie można występować z nowymi roszczeniami zamiast lub obok dotychczasowych. Jednakże w razie zmiany okoliczności powód może żądać zamiast pierwotnego przedmiotu sporu jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się może nadto rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy. _@POCZ@__@KON@_ Okoliczności faktyczne, zarzuty i wnioski dowodowe niezgłoszone w pozwie albo w piśmie zawierającym zarzuty od nakazu zapłaty mogą być rozpoznawane jedynie wtedy, gdy strona wykaże, że nie mogła z nich skorzystać wcześniej lub gdy potrzeba ich powołania wynikła później. Powód może powołać nowe fakty i dowody w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu pisma pozwanego zawierającego zarzuty.	W razie prawidłowego wniesienia sprzeciwu nakaz zapłaty traci moc, a przewodniczący wyznacza rozprawę i zarządza doręczenie powodowi sprzeciwu razem z wezwaniem na rozprawę. _@POCZ@__@KON@_Nakaz zapłaty traci moc w części zaskarżonej sprzeciwem. Sprzeciw jednego tylko ze współpozwanych o to samo roszczenie oraz co do jednego lub niektórych uwzględnionych roszczeń powoduje utratę mocy nakazu jedynie co do nich.
Po przeprowadzeniu rozprawy sąd wydaje wyrok, w którym nakaz zapłaty w całości lub w części utrzymuje w mocy albo go uchyla i orzeka o żądaniu pozwu, bądź też postanowieniem uchyla nakaz zapłaty i pozew odrzuca lub postępowanie umarza. _@POCZ@__@KON@_-- --W razie cofnięcia zarzutów sąd, jeżeli nie uznaje cofnięcia za niedopuszczalne, orzeka postanowieniem, że nakaz pozostaje w mocy.
Nakaz zapłaty z chwilą wydania stanowi tytuł zabezpieczenia, wykonalny bez nadawania mu klauzuli wykonalności. Kwota zasądzona nakazem wraz z wymagalnymi odsetkami stanowi sumę, której złożenie przez dłużnika do depozytu sądowego wystarczy do zabezpieczenia. Jeżeli nakaz zobowiązuje do wydania rzeczy zamiennych, do zabezpieczenia wystarczy złożenie sumy równej wartości przedmiotu sporu. Powód wnosząc o dokonanie zabezpieczenia jest obowiązany wskazać sposób zabezpieczenia. Sąd na wniosek pozwanego może ograniczyć zabezpieczenie według swego uznania. Dłużnik może żądać uchylenia albo zmiany zabezpieczenia. Zabezpieczenie przeciwko Skarbowi Państwa jest niedopuszczalne. Nakaz zapłaty wydany na podstawie weksla, warrantu, rewersu lub czeku staje się natychmiast wykonalny po upływie terminu do zaspokojenia roszczenia. W razie wniesienia zarzutów sąd może na wniosek pozwanego wstrzymać wykonanie nakazu. Natychmiastowa wykonalność nie zachodzi w sprawach przeciwko Skarbowi Państwa.

45.

1) Stosuje się w następujących sprawach należących do właściwości sądów rejonowych:

• roszczenia wynikające z umów, jeżeli wartość przedmiotu sporu nie przekracza dziesięciu tysięcy złotych, a w sprawach o roszczenia wynikające z rękojmi, gwarancji jakości lub z niezgodności towaru konsumpcyjnego z umową sprzedaży konsumenckiej, jeżeli wartość przedmiotu umowy nie przekracza tej kwoty,

• zapłatę czynszu najmu lokali mieszkalnych i opłat obciążających najemcę oraz opłat z tytułu korzystania z lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej bez względu na wartość przedmiotu sporu.

2) Pozew, odpowiedź na pozew, sprzeciw od wyroku zaocznego i pismo zawierające wnioski dowodowe wnoszone w postępowaniu uproszczonym powinny być sporządzone na urzędowych formularzach.

A) Jednym pozwem można dochodzić tylko jednego roszczenia.

Połączenie kilku roszczeń w jednym pozwie jest dopuszczalne tylko wtedy, gdy wynikają z tej samej umowy lub umów tego samego rodzaju. W wypadku niedopuszczalnego połączenia w jednym pozwie kilku roszczeń przewodniczący zarządza zwrot pozwu.

Powód może dochodzić części roszczenia, gdy postępowanie uproszczone byłoby właściwe dla całego roszczenia wynikającego z faktów przytoczonych przez powoda. W przeciwnym wypadku sprawa rozpoznawana jest z pominięciem przepisów niniejszego rozdziału.

Zmiana powództwa jest niedopuszczalna.

Powództwo wzajemne oraz zarzut potrącenia są dopuszczalne, jeżeli roszczenia nadają się do rozpoznania w postępowaniu uproszczonym.

B) Okoliczności faktyczne, zarzuty i wnioski dowodowe nie zgłoszone w pozwie, odpowiedzi na pozew, na pierwszym posiedzeniu przeznaczonym na rozprawę lub w sprzeciwie od wyroku zaocznego mogą być rozpoznawane tylko wtedy, gdy strona wykaże, że nie mogła ich powołać wcześniej lub gdy potrzeba ich powołania wynikła później.

Powód może przytoczyć nowe okoliczności faktyczne i wnioski dowodowe nie później niż w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu pism pozwanego wymienionych w paragrafie poprzedzającym.

3) Sąd może dokonywać wezwań stosując odpowiednio przepis art. 472 (w sposób który uzna za najbardziej celowy, nawet z pominięciem sposobów przewidzianych przez przepisy ogólne jeżeli uzna to za niezbędne do przyspieszenia rozpoznania sprawy)

Przepisów o dowodzie z opinii biegłych nie stosuje się.

Jeżeli sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe lub nader utrudnione, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swej oceny, opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.

4) Jeżeli sąd uzna, że sprawa jest szczególnie zawiła lub jej rozstrzygnięcie wymaga wiadomości specjalnych, w dalszym ciągu rozpoznaje ją z pominięciem przepisów niniejszego działu.

5) Wniosek o sporządzenie uzasadnienia wyroku strona może zgłosić również do protokołu bezpośrednio po ogłoszeniu wyroku.

Dla strony, która zrzekła się doręczenia uzasadnienia wyroku, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia ogłoszenia wyroku.

Strona obecna na posiedzeniu, na którym ogłoszono wyrok, może po jego ogłoszeniu w oświadczeniu złożonym do protokołu zrzec się prawa do wniesienia apelacji. W razie zrzeczenia się prawa do wniesienia apelacji przez wszystkich uprawnionych wyrok staje się prawomocny.

II INSTANCJA

1) Apelację można oprzeć na zarzutach:

• naruszenia prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie,

• naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć wpływ na wynik sprawy.

Po upływie terminu do wniesienia apelacji przytaczanie dalszych zarzutów jest niedopuszczalne.

2) Sąd rozpoznaje apelację w składzie jednego sędziego.

Sąd może rozpoznać apelację na posiedzeniu niejawnym

- jeżeli strona w apelacji lub w odpowiedzi na apelację nie zażądała przeprowadzenia rozprawy

- gdy podniesione w apelacji zarzuty są oczywiście bezzasadne.

3) Sąd drugiej instancji nie przeprowadza postępowania dowodowego z wyjątkiem dowodu z dokumentu, chyba, że apelację oparto na późniejszym wykryciu okoliczności faktycznych lub środkach dowodowych, z których strona nie mogła skorzystać przed sądem pierwszej instancji.

4) Jeżeli sąd drugiej instancji stwierdzi, że zachodzi naruszenie prawa materialnego, a zgromadzone dowody nie dają wystarczających podstaw do zmiany wyroku, uchyla zaskarżony wyrok i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania

Sąd drugiej instancji oddala apelację również wtedy, gdy mimo naruszenia prawa materialnego lub przepisów postępowania albo błędnego uzasadnienia zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Uchylając zaskarżony wyrok sąd drugiej instancji może przekazać sprawę do rozpoznania z wyłączeniem przepisów o postępowaniu uproszczonym także wówczas, gdy sprawa podlega rozpoznaniu w tym postępowaniu.

5) Sąd drugiej instancji uzasadnia z urzędu jedynie wyrok uchylający zaskarżony wyrok i przekazujący sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Uzasadnienie wyroku sporządza się także na wniosek strony zgłoszony w terminie tygodniowym od dnia jego ogłoszenia lub doręczenia wyroku stronie, jeżeli nie był ogłoszony.

Jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, uzasadnienie wyroku powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

---