Stosunki ról

• grupa to coś więcej niż zespół osób

• interpretowanie zachowań ludzi nie na podstawie tego kim są, ale w zależności od wpływów na nich wywieranych przez innych członków grupy, z którymi wchodzą w interakcje

• współzależność ról (przykład: matka wychowuje dziecko, a to poddaje się zabiegom wychowawczym).

• Zależy od tego, co współzależne zjawiska wnoszą do tej współzależności. (wyżej wspomniana matka dla zachowania stosunku roli, musi odgrywać podrzędną rolę wobec innych, np. dla nauczyciela, dzieci sąsiadów)

Pozycje społeczne a nakazy ról

Społeczeństwa i grupy jako sieci powiązanych ze sobą pozycji

• pozycje społeczne są najmniejszymi elementami społeczeństw, są ze sobą powiązane i tworzą spójną całość

• charakter wpływu wywieranego na jakąś osobę zależy od jej pozycji w grupie.

• człowiek zdaje sobie sprawę z oczekiwań innych i potrafi na nie reagować (różne rodzaje ludzi, niczym różne rodzaje ptaków - inne zachowania oczekiwane u orła, lub wróbla :P)

Pozycje społeczne

• większość ludzi przyjmuje szereg pozycji, nikt nie zajmuje wszystkich pozycji istniejących w społeczeństwie, bo nikt nie partycypuje w całości kultury

• funkcje społeczne jakiejś pozycji w ocenie członków grupy mogą się różnić od funkcji obiektywnej (np. w mniemaniu plemion indiańskich funkcja księdza polega na sprowadzaniu deszczu, w mniemaniu socjologa przyczynia się do zwiększenia solidarności grupowej)

• (funkcja obiektywna nie może być realizowana bez funkcji uznawanej)

Pozycje wspólne wszystkim społeczeństwom:

(Linton)

1. wiek - płeć

2. zawód

3. prestiż

4. rodzina

5. grupy stowarzyszone

(oczywiście w różnych społeczeństwach ich funkcje bardzo różnią się między sobą)

W jaki sposób wyznacza się pozycje:

a) pozycje przypisane - ze względu na czynniki niezależne, np wiek

b) pozycje osiągnięte - ze względu na osiągnięcia

Jedne pozycje zajmuje się z wyboru, inne nie.

(wśród np. afrykańskiego ludu Ba Thonga pozycję określa głównie płeć, wiek, kolejność w hierarchii wieku wśród braci i nie można jej zmieniać)

Pozycje:

• trwałe

• krótkotrwałe

Znaczenie pozycji społecznej

- pozycja jest rzeczą względną (jak ruch)

- pozycję męża definiuje jego stosunek do żony, ale i żony do niego

Nakazy ról związane z pozycjami społecznymi

• - nakazy ról

• - normatywne wskazówki dotyczące wypełniania funkcji, związanych z poszczególnymi pozycjami (nakazem roli lekarza jest leczenie chorych, posiadanie brody jest dozwolone, a trucie pacjentów zabronione- stopniowanie zachowań).

Kryterium, że coś jest nakazem jest zgoda 50% społeczeństwa, że jakieś zachowanie jest wymagane od wszystkich przedstawicieli danej pozycji.

Role sprzężone

• - każda rola zakłada konieczność istnienia innej roli, lub wielu innych, jest częścią układu współzależnych od siebie ról

• - człowiek jednocześnie uczy się nakazów swojej roli i nakazów ściśle z tą rolą związanych (pozycje pokrewne, ci którzy reagują na nasze zachowania)

• - konflikt może się narodzić gdy np. stawiamy współmałżonkowi jakieś wymagania, niekoniecznie zawarte w jego nakazie roli, lub gdy matka nie zauważa, że rola małego synka, staje się rolą młodzieńca

Nakazy ról a rzeczywiste ich pełnienie

- trudności związane z wypełnianiem ról: rzeczywiste ogrywanie roli jest kompromisem pomiędzy nakazami roli a tym na co jednostkę stać

- człowiek jest motywowany do właściwego wypełnianie roli

- konflikt ról, człowiek jest zmuszany do godzenia sprzecznych nakazów

Zmiana pozycji pociąga za sobą zmianę zachowania związanego z pełnieniem roli

- "Rola kształtuje człowieka" (chłopiec zostając przewodniczącym klasy poważnieje)

- Badanie Liebermana:

Chciał sprawdzić czy pozycja społeczna człowieka wpływa na jego postawy. Zebrał wypowiedzi ponad 2000 robotników. Po roku na tę samą ankietę odpowiadali ci, którzy zostali majstrami, delegatami związkowymi oraz ci, których pozycja się nie zmieniła. Odpowiedzi na pytania pierwszych i drugich trochę się zmieniły. Gdy później majstrów zdegradowano, wrócili do dawnych robotniczych postaw.

Różnice pozycji społecznych a stosunek ról

- stosunek pozycji zajmowanych przez różne osoby wpływa na stosunek ich ról

Status (położenie) a hierarchia:

• - zróżnicowanie statusu (np. prezes, majster, robotnik, zmiatacz)

• - prestiż zawodowy (kolejne badanie: na konferencje zaproszono ponad 40 osób zajmujących się tematyką zdrowia psychicznego, połowa z tych osób miała wysoki prestiż, połowa niski. Miały ze sobą dyskutować w 6-osobowych grupach. Zauważono, że i osoby wpływowe i nie, zwracały się głównie do osób wpływowych, oraz, że każdy miał wrażenie, że jest przez osobę wpływową oceniany bardziej pozytywnie niż był naprawdę)

• - popularność

w eksperymencie podzielono osoby pod względem statusu na 3 grupy:

1. najwyższy

1. mają tendencja do utrzymywania ze sobą kontaktów

2. częściej ze sobą niż osobami średnio popularnymi

2. średni

1. mniej osób utrzymuje ze sobą częste kontakty

3. najniższy

1. rzadko utrzymują kontakty z kimś innym

Ilość kontaktów jest proporcjonalna do popularności

Im większa różnica statusu tym większa różnica zachowań.

Dostępność komunikacyjna

• rozkład komunikacji w diadach (parach) jest różny w grupie, niektóre komunikują się częściej niż inne

• przyczyny:

• charaktery

• odległość (dostępność komunikacji)

• nakazy roli

Eksperymenty Leavitta:

Trzeba się dowidzieć, który z symboli jest na wszystkich kartkach.

Schematy grup (fizyczna możliwość kontaktu):

Liczba to wskazanie kto pełnił rolę najbardziej przywódczą.

Osoba najbardziej centralnie była nie tylko najczęściej uznawana za przywódcę, ale najbardziej zadowolona, ale ogólny poziom zadowolenia w grupach mniej efektywnych, takich bez członków na skraju.

W parach mających dostęp do siebie wzrastało porozumienie i wzajemna atrakcyjność.

Drugi eksperyment

Możesz wybrać do mieszkania w przyszłym semestrze dowolnych 16 studentów (też tych z którymi mieszkasz teraz)

84% z wybieranych studentów to ci z którymi mieszkali dotychczas - bardzo dużo

Wymiary stosunków ról

Badania stosunku ról opiera się na porównywaniu cech, kryteria do porównań należy czerpać z:

• dowodów nieformalnych („mam przeczucie, że….”)

• przeprowadzonych badań („Istnieje hipoteza głosząca, że…”)

Grupy jako wielowymiarowy układy ról

Wszystkie grupy posiadają struktury, które są opisane przez więcej niż jedną cechę charakterystyczną.

Struktura ról w grupie

Aby porównać między sobą grupy najprościej jest wybrać jakieś kryterium, a potem poszukać ile par je spełnia.

Kryteria:

• liczba kontaktów w grupie

• liczba osób popularnych i niepopularnych w rgupie

W biurze mamy doczynienia z kilkoma rolami równorzędnymi i wieloma o zróżnicowanym statusie.

Struktury wielowymiarowe wewnątrz samej grupy

Stosunki między osobami w różnych kategoriach (np. posłuszeństwa, atrakcyjności) są ze sobą powiązane.

Im większa komunikacyjna dostępność, tym większa atrakcyjność:

• komunikowanie zwykle stanowi nagrodę (warunek konieczny, nie wystarczający dla atrakcyjności)

• osoby dla siebie atrakcyjne będę próbowały ominąć problemy z komunikacją

Zbliżony status powoduje większą komunikacyjną dostępność.

Grupy jako układy ról

Jeżeli w różnych grupach dane osoby zajmuje te same pozycje, to stosunek ról w tych grupach też będzie podobny (stosunki między żonami i mężami, pracownikami i pracodawcami są na całym świecie takie same).

Grupę można traktować jako układ, zbiór komponentów, które wzajemnie na siebie oddziaływają i pomagają utrzymać stałe parametry danych grup. Utrzymywane są stałe „parametry” grupy, gdy przekroczone zostaną pewne ich granice grupa przestaje istnieć, bądź staje się zupełnie inną grupą.

Stosunki ról w warunkach współpracy i współzawodnictwa

Układ ról oparty na współpracy - jeżeli zachowanie każdej ze współdziałających ze sobą osób zmierzające do osiągnięcia celu oddziaływają na członków grupy w ten sam sposób (np. jak ktoś rzuca do kosza to cała reszta chce żeby trafił)

(wspólne cele), integracja i spójność

Układ ról oparty na współzawodnictwie - jeżeli osiągnięcie sukcesu przez którąkolwiek z osób odsuwa inne od tego celu (przeciwne cele)

Gdy ograniczona ilość czasu problemy opisujemy lepiej w sytuacjach wzajemnych zależności (współpracy).

Utworzono po 5 grup (pierwsze miały zadania skłaniające do współpracy, drugie do współzawodnictwa)

Współpracujące - najlepszą ocenę otrzymają członkowie tej grupy w której średnia grupowa będzie największa

Współzawodniczące - osoba najlepsza indywidualnie otrzyma najlepszą ocenę

Współpracują

• - „bardziej zorientowane na grupę”, posiadały „poczucie wspólnoty grupowej”

• - lepsze jeżeli chodzi o sopień współpracy i lepsza koordynacje

• - podział pracy

• - ten sam stopień motywacji

• - lepsza komunikacja

• - szybsze rozwiązywanie problemów

• - lepsza jakość rozwiązań

• - bardziej przyjazne stosunki

Współzawodniczące

• - większa „ambicja zwycięstwa”

• - wszystkie zadania wykonywane przez wszystkich

• - ten sam stopień motywacji

Wnioski:

Współpracujące

- wysoka atrakcyjność

Współzawodniczące

- niska atrakcyjność

Produktywność nie jest sumą produktywności wszystkich, a raczej wynika z organizacji procy różnych jednostek.

Chodzi tu o odpowiednią organizacje ról (przepisów określających zachowanie na różnych pozycjach).

Pośrednikiem między normami behawioralnymi a własnościami grupy jest układ współzależności ról w grupie.

Podsumowanie (myślę, że to ważne)

Cechy charakterystyczne prawidłowości zachowań członków stosunki między członkami grupy

Stosunki te są elementem jego roli

Stosunek ról jest zdefiniowany zarówno przez pozycje jak i przez konkretne osoby.

Każda role określa rzeczywisty bądź zalecany wkład do zachowań między osobami.

Rola nie istnieje w oderwaniu od innych.

Zmiana roli pociąga za sobą zmianę innych ról.

Grupy interaktywne = układy ról

---