Stosunki cywilnoprawne - nie każdy stosunek miedzy ludźmi ma charakter stosunku cywilnoprawnego, tylko te są stosunkami cywilnoprawnymi - kiedy w ich następstwie zradzają się jakieś skutki prawne, jeżeli z tego powiązania ma wyniknąć jakaś konsekwencja prawna. Jeśli więź
Ma zamiar nawiązania stosunku, który ma określony skutek prawny.
Na treść stosunku prawnego będą się składały takie elementy, których strony w ogóle nie biorą pod uwagę (np. Umowa sprzedaży). Treść stosunku cywilnoprawnego to nie tylko określenie bezpośredniej czynności pomiędzy podmiotami, ale też wynikająca bezwzględnie treść z obowiązujących przepisów prawnych.
Każdy stosunek cywilnoprawny musi składać się z 3 elementów:
• podmiot stosunku cywilnoprawnego
• treść stosunku
• przedmiot stosunku
Stosunek społeczny - gdy nie ma skutku prawnego.
Podmiot stosunku - mogą nimi być osoby fizyczne, osoby prawne, osoby ułomne prawnie
osoby fizyczne - każdy kto się narodził może bez ograniczeń podejmować stosunki cywilnoprawne. Prawo ma w tym przypadku 2 ograniczenia, które rzutują na zakres do czynności prawnych.
1. Kryterium wieku: wiek 0-13 lat (praktycznie nic nie wolno tzn. prawo cywilne mówi, że wolno dokonywać drobnych spraw życia codziennego), 13-18 lat tzw. ograniczona zdolność do czynności prawnych i 18-śmierci czyli pełna zdolność do czynności prawnych .Ale jeśli dziewczyna 16-letnia wyjdzie za mąż to uzyskuje pełną zdolność do czynności prawnych.
2.Kryterium prawomocnego orzeczenia sądu-orzeczenie sądu sąd może pozbawić lub ograniczyć zdolność do czynności prawnych (ułomność, choroby psychiczne).Ubezwłasnowolnienie częściowe lub całkowite.
Trzeba spojrzeć przez pryzmat innych ustaw:
1. Poczęty ma swoje prawa, ma zdolność prawną
2.Śmierć- zwłoki też mają swoje prawa,
osoby prawne - gdy zajdą pewne zdarzenia w postaci wyodrębnienia majątkowego, struktury organizacyjnej i faktu nabywania to takie osoby biorące w tym udział nazywa się osobami prawnymi (one maja swój majątek, wolę).
osoby ułomne prawnie - mają możliwość odbywania stosunków cywilnoprawnych , to będą: osobowe spółki (akcyjna, jawna, komandytowa) nie są to ani osoby fizyczne ani prawne.
Pojęcie strony, która występuje w stos. cywilnoprawnym nie jest normatywne, bierze się ono z analizy stos. cywilnoprawnego, który zawsze zachodzi między kimś a kimś (stronami), nie ma tożsamości między pojęciami strona a podmiot. Jeżeli chodzi o stronę stos. cywilnoprawnego to rozróżniamy dwu i wielostronne stosunki( np. spółka cywilna, lub gdy jedna ze stron stosunku umrze a ma wielu spadkobierców). Nie ma jednostronnego stosunku cywilnoprawnego.
Czy istnieje możliwość dokonania stos. cywilnoprawnego z samym sobą? Dopuszcza się, musi to wynikać z przepisu prawa. Art.5 k.c. „pełnomocnik strony może dokonać czynności prawnych z samym sobą”(np. jednocześnie w czyimś imieniu sprzedaje a w swoim kupuje).
Art.158 k. handlowego dopuszcza możliwość zawarcia umowy jednoosobowej spółki z o.o.
Taka sytuacja, gdzie jeden podmiot może występować w dwóch stronach, będzie mieć miejsce gdy wyraźnie przepis szczególny na taką możliwość pozwala.
Nie ma zasady : jedna strona - jeden podmiot, może w jednej stronie wystąpić więcej podmiotów. Jak wyglądają miedzy nimi stosunki? W polskim prawie istnieją 3 możliwości:
możliwość funkcjonowania w zakresie tzw. wspólności rozłącznej (wspólności ułamkowej )-zasadnicza w prawie handlowym. Sytuacje, w których wobec podzielności uprawnień i obowiązków dzielą się one na tyle niezależnych od siebie części ile jest podmiotów , przy czy jakiej części? to może zależeć od zawarcia wewnętrznej umowy miedzy podmiotami danej wspólnoty, gdyby nie było umowy to art.197 k.c. „domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe”. Każdy ma tyle praw i obowiązków ile ich jest.
możliwość wspólności łącznej albo wspólności do „niepodzielnej ręki” nazwa przedwojenna - mamy z nią do czynienia zawsze i tylko wtedy, gdy przepis ustawy taka wspólnotę zakłada, czyli inaczej: nie możemy umówić się o wspólność do niepodzielnej ręki, o tym , ze mamy z nią do czynienia zdecydował za nas ustawodawca. (Art. 863 par.2 k.c.) i 35 k. rodzinnego brak ułamkowego podzielenia części- współwłasność małżeńska.
wspólność solidarna - nasz porządek prawny przewiduje wspólność solidarną zarówno po stronie dłużników i po stronie wierzycieli ( bierną i czynną). Art. 366k.c. kilku dłużników może być zobowiązanych w ten sam sposób, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia od wszystkich, części lub od jednego. Jeżeli np. wierzyciel wymusił od jednej osoby z danej wspólności solidarnej spełnienie swojego świadczenia (wówczas umowa wygasa miedzy wierzycielem a dłużnikami) to rodzi to roszczenie regresowe, czyli ten jeden do zapłacił (za wszystkich) ma roszczenie do pozostałych o zapłatę. tzw. normalne ekonomiczne wyzerowanie się na podst. umowy z art.97
Stosunki wielostronne dzielą się na:
dadzą się podzielić na szereg umów dwustronnych (stosunków prawnych dwustronnych)
tego podziału dokonać się nie da
Stosunki wielostronne będą powstawały na tle weksla handlowego, czeku, przekazu, a także umów-oświadczeń na rzecz osób trzecich (art.393k.c.)
Zakres treści stosunku cywilnoprawnego:
Treścią stosunku są tylko prawa i obowiązki (zachowanie się) zawarte w dyspozycji prawnej jednej ze stron stosunku. Bardziej trafne ze względu na stosunek prawa.
Treścią jest jakiekolwiek zachowanie się stron stosunku. Treść uprawnień musi być zawsze odniesiona do czegoś i właśnie to coś, dla czego ja wchodzę w ten stosunek to jest przedmiot stos. cywilnoprawnego np. ruchomości, nieruchomości, papiery wartościowe.
Przedmiot stosunku cywilno -prawnego-to coś co powoduje, że ktoś z kimś wchodzi w stosunek cyw. prawny. Każdy stosunek ma swój określony czas.
Stosunki powstają, zmieniają się i ustają. Przyczyną prawna powstania, zmiany i ustania stos. cywilnoprawnego jest zdarzenie prawne -stan faktyczny, zjawisko o charakterze obiektywnym i jednorazowym, jest możliwe do weryfikacji przez innych, przykłady zdarzeń prawnych: wystąpienie szkody, urodzenie dziecka, osiągniecie kolejnej grupy wiekowej np.18 lat, wpis do rejestru handlowego, orzeczenie sądu
Zdarzenie-Stany psychiczne (prawny) - nigdy nie są przyczyna zajścia stosunku cywilnoprawnego, one mogą tylko wpływać na ocenę stosunku i mogą wpływać na skutki, które dany stosunek może wywołać.
W prawie handlowym decydującą role odgrywa dobra i zła wiara. W naszym porządku prawnym nie ma definicji tych pojęć, art.7k.c. „jeżeli przepis uzależnia skutki czynności prawnych od dobrej i zlej wiary to domniemywa się , ze osoba jest w dobrej wierze. Definicja dobrej i zlej wiary u nas jest wynikiem orzeczeń sądu najwyższego w tym zakresie. W dobrej wierze jest ten kto mniema ze dane prawo lub stosunek prawny istnieje. Nawet gdyby jego mniemanie było błędne to w takich okolicznościach błędność tę należy uznać za usprawiedliwioną. Nie można się tylko powoływać przy oskarżeniach na dobrą i złą wiarę, bo wtedy każdy by twierdził, że był w dobrej wierze. W związku z tym ustawodawca ogranicza możliwość powoływania się na dobrą wiarę. Dobra wiara chroni kogoś przed odpowiedzialnością, gdy jest wyraźnie określona w przepisie prawa. Jeśli dokonałeś czynu w złej wierze to czynność prawna nieważna. W nowym kc. domniemanie łatwiej będzie obalić.
Problematyka prawa podmiotowego-Instytucja prawa podmiotowego.
Jest to przyznana przez normę prawną na rzecz podmiotu stosunku prawnego sfera możności postępowania, ale w sposób w tej normie zakreślony (a więc nie w jakikolwiek sposób). W polskim prawie istnieje zasada : co nie jest zakazane jest dozwolone, a więc sfera mojego postępowania jest szersza niż to wynika z norm, przepisów prawa, tego mi nie wolno, czego przepis wyraźnie mi zabrania.
Co to znaczy sfera możności postępowania? Art.140k.c. reguluje treść prawa własności, mówi, że „właściciel może zrzec się korzystania”. Jeżeli ja mam prawo do czegoś to inni mają obowiązki, obowiązków tych w żaden sposób nie mogą naruszyć. Może rozporządzać, korzystać. Korzystanie aż do zniszczenia włącznie.
Prawo podmiotowe -jeżeli to jest przyznana przez prawo sfera możności postępowania to tylko i wyłącznie ode mnie zależy czy ja chcę z tego prawa korzystać.
Z definicji prawa podm. wynika:
-norma zakreśla sferę możności postępowania
-prawu podm. jednej osoby odpowiada obowiązek drugiej osoby, że nie zakłóci korzystania z tej rzeczy
-element wolitywny, czyli to czy chcę z tego prawa korzystać zależy tylko ode mnie
Podział prawa podmiotowego:
1.ze wzgl. na stopień ochrony
prawa bezwzględnie obowiązujące - są to obowiązki nieokreślonej bliżej liczby osób do biernego zachowania się, są zobowiązani do zaniechania jakichkolwiek działań, które mogłyby naruszyć moje prawo podmiotowe np. prawo własności, prawa osobiste np. nazwisko. Skuteczne przeciwko każdemu.
prawa względnie obowiązujące - są skuteczne przeciwko oznaczonej osobie, muszą być precyzyjnie określone, korelatem ich obowiązku zarówno biernego jak i czynnego zachowania się np. prawo wierzyciela do spełnienia przez dłużnika świadczenia
2.
prawa majątkowe - to nie tylko prawo zawierające bezpośrednio interes ekonomiczny, ale także jeżeli zawiera go w sposób pośredni
prawa niemajątkowe - gdy jest działanie w sposób bezinteresowny.
Nabycie prawa podmiotowego następuje albo równocześnie z powstaniem tego prawa poprzednio nie istniejącego, albo w wyniku przejścia już istniejącego prawa z jednej osoby na drugą np. dopóki nie zawrę z kimś umowy najmu to nie istnieje żadne prawo podmiotowe, albo np. przeniesienie prawa własności. Nabycie prawa podmiotowego można podzielić na :
nabycie pochodne - przesłanką jest istnienie u innego podmiotu, albo takiego samego prawa albo prawa o węższym zakresie, nabywca nie może nabyć więcej praw niż posiadał jego poprzednik np. spadkobierca przejmuje przedmioty, które należały do spadkodawcy.
nabycie pierwotne - gdy brak tej zależności np. prawo osiedlenia , objecie we władanie rzeczy niczyjej. Art.172. Nie ważne jakie były prawa poprzednika. Nawet jeśli była obciążona działka a my ją uzyskamy przez zasiedzenie to nie interesuje nas ta hipoteka.
Nabycie prawa podmiotowego może nastąpić drogą sukcesji uniwersalnej (generalnej, ogólnej) lub szczególnej.
Sukcesja uniwersalna (generalna, ogólna) - droga jednego stanu faktycznego wstępuję w całość praw ale i w całość obowiązków.Art.992. Nabywca w skutek 1 stanu faktycznego wchodzi w ogół praw obywateli.
Sukcesja syngularna (szczególna, pojedyncza) - nabywam drogą określonego stanu faktycznego 1 prawa albo kilka praw konkretnie określonych. np. komis- właściciel rzeczy przekazuje w komis ale komisant może sprzedać ją pomimo że nie jest właścicielem.