Kość klinowa, kość czołowa, kość sitowa, kość podniebienna, kość szczękowa, małżowina nosowa dolna, kość jarzmowa, kość łzowa, lemiesz, kość nosowa, żuchwa, kość gnykowa, zatoki przynosowe

KOŚĆ KLINOWA (os sphenoidale)

części (4):

1. trzon (corpus)

2. skrzydła większe (ala maior)

3. skrzydła mniejsze (ala minor)

4. wyrostek skrzydłowaty (proc. pterygoideus)

szwy (6):

1. szew klinowo-łuskowy (s. sphenosquamosa)

2. szew klinowo-ciemieniowy (s. sphenoparietalis)

3. szew klinowo-czołowy (s. sphenofrontalis)

4. szew klinowo-jarzmowy (s. sphenozygomatica)

5. szew klinowo-podniebienny (s. sphenopalatina)

6. chrząstkozrost klinowo-skalisty (synchondrosis sphenopetrosa)

trzon - zawiera zatokę klinową (sinus sphenoidalis)

powierzchnie (6):

1. pow. przednia:

1. grzebień klinowy (crista sphenoidalis)

2. otwór zatok klinowych (apertura sinuum sphenoidalium)

3. dołeczki sitowe s. małżowina klinowa (foveolae ethmoidales s. concha sphenoidalis)

2. pow. tylna - stok (clivus)

3, 4) pow. boczna prawa i lewa:

1. bruzda tętnicy szyjnej (sulcus caroticus)

2. języczek klinowy (lingula sphenoidalis)

5. pow. górna:

1. siodło tureckie (sella turcica)

2. dół przysadki (fossa hypophysialis)

3. grzbiet siodła (dorsum sellae)

4. guzek siodła (tuberculum sellae)

5. bruzda skrzyżowania (sulcus chiasmatis)

6. rąbek klinowy (limbus sphenoidalis) - płaszczyzna klinowa (planum sphenoidale)

7. kolec sitowy (spina ethmoidalis)

8. wyrostek pochyły środkowy i tylny (proc. clinoideus medius et posterior)

6. pow. dolna - dziób klinowy (rostrum sphenoidale)

skrzydła większe

powierzchnie (5):

1. pow. mózgowa:

1. wyciski palczaste (impresiones digitatae)

2. łęki mózgowe (iuga cerebralia)

3. korzeń (radix)

4. kolec łukowaty s. kolec kości klinowej (spina angularis s. spina ossis sphenoidalis)

5. bruzda trąbki słuchowej (sulcus tubae auditivae)

6. otwór kolcowy (foramen spinosum) - dla t. oponowej środkowej i gał. oponowej n. V3

7. otwór okrągły (foramen rotundum) - dla n. V2

8. otwór owalny (foramen ovale) - dla n. V3

9. szczelina oczodołowa górna [i skrzydła mniejsze] (fissura orbitalis superior) - dla n. III, IV, V1, VI

2. pow. oczodołowa (facies orbitalis) - ogranicza szczelinę oczodołową górną - od dołu i dolną - od góry

3. pow. podskroniowa (f. infratemporalis)

4. pow. szczękowa (f. maxillaris)

skrzydła mniejsze

powierzchnie (2):

1. pow. mózgowa:

1. wyr. pochyły przedni (proc. clinoideus anterior)

2. bruzda zatoki klinowo-ciemieniowej (sulcus sinus sphenoparietalis)

2. pow. oczodołowa → kanał wzrokowy (canalis opticus)

wyrostek skrzydłowaty

blaszki (2) - przyśrodkowa i boczna

1. blaszka przyśrodkowa (lamina medialis):

1. brzeg tylny s. wolny i haczyk (margo posterior s. liber et hamulus)

2. wyr. pochwowy (proc. vaginalis)

3. pow. przyśrodkowa

4. pow. boczna

2. blaszka boczna (lamina lateralis)

1. brzeg tylny s. wolny (margo posterior s. liber)

2. pow. przyśrodkowa

3. pow. boczna

3. dół skrzydłowy (fossa pterygoidea) = wcięcie skrzydłowe (incisura pterygoidea) + wyr. piramidowy kości podniebiennej (proc. pyramidalis ossis palatini)

4. kanał skrzydłowy (canalis pterygoideus)

5. bruzda skrzydłowo-podniebienna (sulcus pterygopalatinus)

6. bruzda podniebienno-pochwowa (sulcus palatovaginalis)

7. bruzda lemieszowo-pochwowa (sulcus vomerovaginalis)

KOŚĆ CZOŁOWA (os frontale) - kość nieparzysta

części (4):

1. łuska (squama)

2. część nosowa (pars nasalis)

3, 4) część oczodołowa prawa i lewa (pars orbitalis dex. et sin.)

szwy (6):

1. szew czołowo-nosowy (s. frontonasalis)

2. szew czołowo-szczękowy (s. frontomaxillaris)

3. szew czołowo-łzowy (s. frontolacrimalis)

4. szew czołowo-sitowy (s. frontoethmoidalis)

5. szew czołowo-klinowy (s. frontosphenoidalis)

6. szew czołowo-ciemieniowy (s. frontoparietalis)

łuska

powierzchnie (2):

1. pow. zewnętrzna:

1. gładzizna (glabella)

2. guz czołowy (tuber frontale)

3. łuk brwiowy (arcus superciliaris)

4. brzeg nadoczodołowy (margo supraorbitalis)

5. otwór nadoczodołowy (foramen supraorbitale)

6. otwór czołowy (foramen frontale)

7. wyr. jarzmowy (proc. zygomaticus)

8. kresa skroniowa (linea temporalis)

9. szew czołowy (sutura frontalis s. metopica)

2. pow. wewnętrzna:

1. bruzda zatoki strzałkowej górnej (sulcus sinus sagittalis superioris)

2. grzebień czołowy (crista frontalis)

3. otwór ślepy (foramen caecum)

4. bruzdy tętnicze (sulci arteriosi)

5. wyciski palczaste (impresiones digitatae)

6. łęki mózgowe (iuga cerebralia)

7. dołeczki ziarenkowe (foveolae granulares)

część nosowa

1. kolec nosowy (spina nasalis)

2. wcięcie sitowe (incisura ethmoidalis)

3. półkomórki sitowe (semicellulae ethmoidales)

część oczodołowa

powierzchnie (2):

1. pow. mózgowa:

1. wyciski palczaste (impresiones digitatae)

2. łęki mózgowe (iuga cerebralia)

3. bruzdy tętnicze (sulci arteriosi) - dla t. oponowej przedniej i środkowej

2. pow. oczodołowa:

1. dół gruczołu łzowego (fossa glandulae lacrimalis)

2. dołek bloczkowy (fovea trochlearis)

3. kolec bloczkowy (spina trochlearis)

Na pograniczu tych czterech części znajduje się zatoka czołowa (sinus frontalis).

KOŚĆ SITOWA (os ethmoidale) - kość nieparzysta

Kształt stylizowanej litery „T” z dwoma dobocznie podwieszonymi prostopadłościanami (waga analityczna z szalkami).

części (4):

1. blaszka sitowa (lamina cribrosa)

2. blaszka pionowa (lamina perpendicularis)

3, 4) błędnik sitowy prawy i lewy (labirtnthus ethmoidalis dex. et sin.)

szwy (4):

1. szew sitowo-czołowy (s. ethmoidofrontalis)

2. szew sitowo-lemieszowy (s. ethmoidovomeralis)

3. szew sitowo-szczękowy (s. ethmoidomaxillaris)

4. szew sitowo-łzowy (s. ethmoidolacrimalis)

blaszka sitowa (dla nerwu I) - poziome ramię litery „T” we wcięciu sitowym kości czołowej (incisura ethmoidalis ossis frontalis)

powierzchnie (2):

1. pow. mózgowa:

1. grzebień koguci (crista galli) i skrzydło grzebienia koguciego (ala cristae galli)

2. pow. nosowa

blaszka pionowa - pionowe ramię litery „T”, razem z lemieszem (vomer) tworzy kostną przegrodę nosa (septum nasi osseum) i dzieli jamę nosową na dwie części.

powierzchnie (2) - pow. nosowa prawa i lewa (f. nasalis dextra et sinistra)

błędnik sitowy prawy i lewy - kość pneumatyczna (os pneumaticum) - komórki i półkomórki sitowe skupione w trzy małżowiny poprzedzielane przegrodami.

powierzchnie (6):

1. górna

2. dolna

3. przednia

4. tylna

5. boczna (oczodołowa)

6. przyśrodkowa (nosowa)

małżowiny (concha) [3]:

1. małżowina nosowa najwyższa (concha nasalis suprema)

2. małżowina nosowa górna (concha nasalis superior)

3. małżowina nosowa środkowa + wyr. haczykowaty (concha nasalis media et proc. ucinatus)

przewody (meatus) [2]:

1. przewód nosowy górny (meatus nasi superior) - pod małżowiną nosową górną

2. przewód nosowy środkowy (meatus nasi medius) - pod małżowiną środkową

KOŚĆ PODNIEBIENNA (os palatinum) - kształt stylizowanej litery „L”

części (5):

1. blaszka pionowa (lamina perpendicularis)

2. blaszka pozioma (lamina horizontalis)

3. wyrostek oczodołowy (proc. orbitalis)

4. wyrostek klinowy (proc. sphenoidalis)

5. wyrostek piramidowy (proc. pyramidalis)

szwy (7):

1. szew podniebienno-klinowy (s. palatosphenoidalis)

2. szew podniebienno-klinowy (s. palatoethmoidalis)

3. szew podniebienno-szczękowy (s. palatomaxillaris)

4. szew podniebienno-małżowinowy (s. palatoconchalis)

5. szew podniebienno-lamieszowy (s. paltovomeralis)

6. szew podniebienny poprzeczny (s. palatina transversa)

7. szew podniebienny pośrodkowy (s. palatina mediana)

blaszka pionowa

powierzchnie (2):

1. pow. boczna - szczękowa:

1. bruzda skrzydłowo-podniebienna (sulcus pterygopalatinus)

2. pow. przyśrodkowa - nosowa:

1. grzebień sitowy (crista ethmoidalis) - dla małżowiny nosowej środkowej

2. grzebień małżowinowy (crista conchalis) - dla małżowiny nosowej dolnej

blaszka pozioma

powierzchnie (2):

1. pow. górna - nosowa:

1. grzebień nosowy (crista nasalis)

2. kolec nosowy tylny (spina nasalisposterior)

2. pow. dolna - ustna

wyrostek oczodołowy - jest to jedyny wyrostek o takiej nazwie w osteologii

Ogranicza od przodu otwór klinowo-podniebienny (foramen sphenopalatinum) i dół skrzydłowo-podniebienny (fossa pterygopalatina), a od tyłu dno oczodołu (fundus orbitae).

wyrostek klinowy - ogranicza od tyłu otwór klinowo-podniebienny (foramen sphenopalatinum)

wyrostek piramidowy - zmienia wcięcie skrzydłowe (incisura pterygoidea) w dół skrzydłowy (fossa pterygoidea)

KOŚĆ SZCZĘKOWA (os maxillare s. maxilla) - kość parzysta (os bipar)

Ma kształt trójściennej piramidy z czterema wyrostkami.

części (5):

1. trzon (corpus)

2. wyrostek czołowy (proc. frontalis)

3. wyrostek jarzmowy (proc. zygomaticus)

4. wyrostek podniebienny (proc. palatinus)

5. wyrostek zębodołowy (proc. alveolaris)

szwy (9):

1. szew szczękowo-czołowy (s. maxillofrontalis)

2. szew szczękowo-sitowy (s. maxilloethmoidalis)

3. szew szczękowo-nosowy (s. maxillonasalis)

4. szew szczękowo-jarzmowy (s. maxillozygomatica)

5. szew szczękowo-łzowy (s. maxillolacrimalis)

6. szew szczękowo-małżowinowy (s. maxilloconchalis)

7. szew szczękowo-lemieszowy (s. maxillovomeralis)

8. szew szczękowo-podniebienny (s. maxillopalatina)

9. szew międzyszczękowy (s. intermaxillaris)

trzon - zawiera zatokę szczękową (sinus maxillaris), która uchodzi do przewodu nosowego środkowego

powierzchnie (4);

1. pow. przednia - policzkowa (f. malaris)

1. otwór podoczodołowy (foramen infraorbitale)

2. dół nadkłowy (fossa canina)

3. wcięcie nosowe (incisura nasalis) - część otworu gruszkowatego (apertura piriformis)

4. kolec nosowy przedni (spina nasalis anterior)

2. pow. tylna - podskroniowa (f. infratemporalis)

1. guz szczęki (tuber maxillae)

2. otwory zębodołowe (foramina alveolaria) i kanały zębodołowe (canales alveolares)

3. pow. górna - oczodołowa (f. orbitalis)

1. bruzda podoczodołowa (sulcus infraorbitalis)

4. pow. przyśrodkowa - nosowa s. podstawa trzonu (f. nasalis s. basis corporis)

1. rozwór szczękowy (hiatus maxillaris)

2. bruzda skrzydłowo-podniebienna (sulcus pterygopalatinus)

3. grzebień małżowinowy (crista conchalis)

wyrostek czołowy

powierzchnie (2):

1. zewnętrzna:

1. bruzda łzowa (sulcus lacrimalis)

2. dół woreczka łzowego (fossa sacci lacrimalis)

3. grzebień łzowy przedni (crista lacrimalis anterior)

2. wewnętrzna:

1. grzebień sitowy (crista ethmoidalis)

wyrostek jarzmowy

wyrostek podniebienny

powierzchnie (2):

1. pow. górna - nosowa

1. grzebień nosowy (crista nasalis)

2. kolec nosowy przedni (crista nasalis anterior)

3. otwór przysieczny (foramen incisivum)

2. pow. dolna - ustna

wyrostek zębodołowy - tworzy połową łuku zębodołowego górnego (arcus alveolaris superior)

1. rąbki zębodołowe górne (limbus alveolaris superior)

2. zębodoły (alveoli dentales) [8]

3. przegrody międzyzębodołowe (septa interalveolaria)

4. przegrody międzykorzeniowe (septa interradicularia)

5. łęki zębodołowe (iuga alveolaria)

MAŁŻOWINA NOSOWA DOLNA (concha nasalis inferior) - kość parzysta (os bipar)

Jest przymocowana strzałkowo do bocznej ściany jamy nosowej.

szwy (4):

1. szew małżowinowo-łzowy (s. concholacrimalis)

2. szew małżowinowo-sitowy (s. concholacrimalis)

3. szew małżowinowo-podniebienny (s. conchopalatina)

4. szew małżowinowo-szczękowy (s. conchomaxillaris)

końce (extremitas) [2]:

1. przedni

2. tylny

powierzchnie (2):

1. pow. boczna - wklęsła (concava); ogranicza przewód nosowy dolny (meatus nasi inferior)

2. pow. przyśrodkowa - wypukła (convexa)

brzegi (2):

1. brzeg górny - ma trzy wyrostki:

1. wyr. łzowy (proc. lacrimalis) - ku przodowi uzupełnia bruzdę nosowo-łzową (sulcus nasolacrimalis)

2. wyr. sitowy (proc. ethmoidalis) - ku tyłowi wspólnie z wyr. haczykowatym kości sitowej ogranicza rozwór półksiężycowaty (hiatus semilunaris)

3. wyr. szczękowy (proc. maxillaris) - skierowany do boku zamyka od dołu rozwór szczękowy (hiatus maxillaris)

3. brzeg dolny - wolny (liber)

KOŚĆ JARZMOWA (os zygomaticum)

części (3):

1. trzon (corpus)

2. wyrostek skroniowy (proc. temporalis)

3. wyrostek czołowy (proc. frontalis)

szwy (4):

1. szew jarzmowo-czołowy (s. zygomaticofrontale)

2. szew jarzmowo-klinowy (s. zygomaticosphenoidalis)

3. szew jarzmowo-skroniowy (s. zygomaticotemporalis)

4. szew jarzmowo-szczękowy (s. zygomaticomaxillaris)

trzon

powierzchnie (3):

1. pow. boczna - policzkowa (f. malaris)

1. otwór jarzmowo-twarzowy (foramen zygomaticofrontale) - prowadzi do kanału jarzmowo-twarzowego (canalis zygomaticofrontalis)

2. pow. tylna - skroniowa (f. temporalis)

1. otwór jarzmowo-skroniowy (foramen zygomaticotemporale) - prowadzi do kanału jarzmowo-skroniowego (canalis zygomaticotemporalis)

3. pow. oczodołowa (f. orbitalis)

1. otwór jarzmowo-oczodołowy (foramen zygomaticoorbitale) - prowadzi do kanału jarzmowo-oczodołowego (canalis zygomaticoorbitalis)

kanały (3)

1. kanał jarzmowo-twarzowy (canalis zygomaticofrontalis)

2. kanał jarzmowo-skroniowy (canalis zygomaticotemporalis)

3. kanał jarzmowo-oczodołowy (canalis zygomaticoorbitalis) - rozwidla się na 1 i 2

wyrostek skroniowy - współtworzy łuk jarzmowy (arcus zygomaticus)

wyrostek czołowy - oddziela oczodół (orbita) od dołu skroniowego (fossa temporalis)

powierzchnie (2): skroniowa i oczodołowa

KOŚĆ ŁZOWA (os lacrimale) - kość parzysta (os bipar)

powierzchnie (2)

1. pow. oczodołowa (f. orbitalis) - bruzda łzowa (sulcus lacrimalis) buduje bruzdę nosowo-łzową (sulcus nasolacrimalis)

1. dół woreczka łzowego (fossa sacci lacrimalis)

2. grzebień łzowy tylny (crista lacrimalis posterior) i haczyk łzowy (hamulus lacrimalis)

2. pow. nosowa (f. nasalis)

szwy (4):

1. szew łzowo-czołowy (s. lacrimofrontalis)

2. szew łzowo-sitowy (s. lacrimoethmoidalis)

3. szew łzowo-szczękowy (s. lacrimomaxillaris)

4. szew łzowo-małżowinowy (s. lacrimoconchalis)

LEMIESZ (vomer) - kość nieparzysta (os impar) - uczestniczy w budowie przegrody kostnej nosa

szwy (4):

1. szew lemieszowo-klinowy (s. vomerosphenoidalis)

2. szew lemieszowo-sitowy (s. vomeroethmoidalis)

3. szew lemieszowo-szczękowy (s. vomeromaxillaris)

4. szew lemieszowo-podniebienny (s. vomeropalatina)

powierzchnie (2) - pow. nosowa prawa i lewa (f. nasalis dex. et sin), bruzda nosowo-podniebienna prawa i lewa (sulcus nasopalatinus dex. et sin.)

KOŚĆ NOSOWA (os nasale) - kość parzysta (os bipar)

szwy (4):

1. szew nosowo-czołowy (s. nasofrontalis)

2. szew nosowo-sitowy (s. nasoethmoidalis)

3. szew nosowo-szczękowy (s. nasomaxillaris)

4. szew międzynosowy (s. internasalis)

powierzchnie (2):

1. pow. zewnętrzna: otwór nosowy (foramen nasale)

2. pow. wewnętrzna: bruzda sitowa (sulcus ethmoidalis)

ŻUCHWA (mandibula) - kość nieparzysta (os impar)

części (2):

1. trzon (corpus)

2. gałąź (ramus)

Zamiast szwu → staw skroniowo-żuchwowy (art. temporomandibularis)

trzon

powierzchnie (2):

1. pow. zewnętrzna:

1. spojenie (symphysis)

2. guzowatość bródkowa (protuberantia mentalis)

3. guzek bródkowy (tuberculum mentale)

4. otwór bródkowy (foramen mentale)

5. kresa skośna (linea obliqua)

2) pow. wewnętrzna:

1. kolec bródkowy (spina mentalis)

2. dół dwubrzuścowy (fossa digastrica)

3. kresa żuchwowo-gnykowa (linea mylohyoidea)

4. dołek podżuchwowy (fovea submandibularis)

5. dołek podjęzykowy (fovea sublingualis)

brzegi (2):

1) górny

a) krawędź zębodołowa dolna s. część zębodołowa (limbus alveolaris inferior s. pars alveolaris):

1. zębodoły (alveoli dentates) [16]

1. przegrody międzyzębodołowe (septa interalveolaria)

2. przegrody międzykorzeniowe (septa interradicularia)

2) dolny - podstawa żuchwy (basis mandibulae)

gałąź

powierzchnie (2):

1. zewnętrzna - guzowatość żwaczowa (tuberositas masseterica)

2. wewnętrzna:

1. guzowatość skrzydłowa (tuberositas pterygoidea)

2. otwór żuchwy (foramen mandibulae)

3. kanał żuchwy (canalis mandibulae)

4. języczek żuchwy (lingula mandibulae)

wyrostki (2):

1. wyrostek kłykciowy (processus condylaris) - znajduje się u zbiegu brzegu tylnego i górnego:

1. głowa żuchwy (caput mandibulae)

2. pow. stawowa głowy żuchwy (f. art. capitis mandibulae)

3. szyjka żuchwy (collum mandibulae)

2. wyrostek dziobiasty (processus coronoideus) - znajduje się u zbiegu brzegu przedniego i górnego

Pomiędzy wyrostkiem kłykciowym i dziobiastym znajduje się wcięcie żuchwy (incisura mandibulae).

Kąt żuchwy (angulus mandibulae) - znajduje się u zbiegu trzonu i gałęzi

KOŚĆ GNYKOWA (os hyoideum) - kość nieparzysta (os impar)

Jest to jedyna kość pozbawiona łączności ze szkieletem.

części (3):

1. trzon (corpus)

2. rogi mniejsze (cornu minus) [2]

3. rogi większe (cornu maius) [2]

ZATOKI PRZYNOSOWE (sinus paranasales)

Są to przestrzenie pneumatyczne w kościach czaszki wysłane błoną śluzową i uchodzące do jamy nosowej.

zatoki przynosowe (4):

zatoka szczękowa (sinus maxillaris) - największa (24cm³), położona w trzonie żuchwy. Przez rozwór szczękowy łączy się z przewodem nosowym środkowym. Odpływ wydzieliny jest utrudniony ze względu na bardzo wysoką lokalizację jej ujścia.

zatoka czołowa (sinus frontalis) - [5-20cm³]; uchodzi w miejscu przejścia łuski w część oczodołową, w 50% przypadków uchodzi bezpośrednio do przewodu nosowego środkowego, a w pozostałych 50% przez lejek sitowy (infundibulum ethmoidale)

zatoka klinowa (sinus sphenoidalis) - [3cm³]; znajduje się w trzonie kości klinowej, uchodzi do zachyłka klinowo-sitowego (recessus sphenoethmoidalis)

komórki sitowe (cellulae ethmoidales) - [10cm³]; znajdują się w błędniku sitowym (labyrinthus ethmoidalis)

1. komórki sitowe przednie - otwierają się do przewodu nosowego środkowego

2. komórki sitowe środkowe i tylne - do przewodu nosowego górnego

---