Mierniki skutków procesu restrukturyzacji

Badanie skutków procesu restrukturyzacji

Restrukturyzacja przedsiębiorstwa oznacza strategiczne zmiany organizacyjne, kadrowe, finansowe oraz techniczne w celu przystosowania przedsiębiorstwa do działania w warunkach konkurencji i podniesiena jego efektywności. Owe działania powinny być traktowane jako postępowanie diagnostyczne, projektowe i wdrożeniowe, mające na celu usprawnienie systemu zarządzania poprzez nadawanie cech nowoczesności, elastyczności i innowacyjności, umożliwiając wykorzystanie potencjału i uwarunkowań otoczenia.

W obecnych czasach tj. gospodarki rynkowej przedsiębiorstwo chcąc przetrwać trudną

sytuację konkurencyjną musi trafnie oceniać swoją sytuację, przewidywać jej zmiany, a na podstawie tych danych podejmować decyzję określające sposób, zakres, formę koniecznych zmian. Przedstawione powyżej warunki określają nie tylko działania dotyczące przetrwania przedsiębiorstwa, lecz również formułują ekspansywne strategie zapewniające wzrost produktywności, uzyskiwanie przewagi konkurencyjnej oraz dalszy rozwój przedsiębiorstwa.

Potrzeba zmian prowadzących do ponoszenia produktywności dotyczy wszystkich przedsiębiorstw: małych, średnich i dużych, o złych wynikach ekonomiczno- finansowych i szukających racji swego istnienia, jak i zdrowych ekonomicznie chcących sprostać wymogom walki konkurencyjnej.

Mierniki skutków restrukturyzacji

Głównymi miernikami wstępnej oceny wdrażanych w przedsiębiorstwie zmian restrukturyzacyjnych są: poziom produkcji (Y), majątek (M) i zatrudnienie (Z) oraz wskaźniki widziane z perspektywy klienta owego przedsiębiorstwa .

Wykorzystując te wielkości można ustalić sytuację ekonomiczno- finansową przedsiębiorstwa oraz współczynniki produktywności: ogólnej, majątku (trwałego), zatrudnienia, kapitałochłonności produkcji.

Jednym z najważniejszych wskaźników służących do oceny organizacji i funkcjonowania przedsiębiorstwa jest produktywność. Czynnik ten wskazuje jaką wielkość produkcji otrzymuje się z jednostki zaangażowanego czynnika produkcji. Najczęściej przyjmuje się, że produktywność wyraża stosunek wytworzonych przez przedsiębiorstwo dóbr i usług do nakładów pracy, materiałów i funduszy.

1. Poziom produktywności całkowitej przedsiębiorstwa:

Pc		Y netto
		=
			X brutto

Y _netto - wyrażone w pieniądzu przychody netto ze sprzedaży wyrobów i usług

X _brutto - wartość zużytych czynników produkcji

W poprawnie funkcjonującym przedsiębiorstwie produktywność obliczona wg podanego powyżej wzory winna być wartością dodatnią większą od jedności. Odzwierciedla ona stan nakładów kapitałowych, poziom technologiczny produkcji, metody organizacji procesów produkcyjnych i zarządzania, a także umiejętności zatrudnionych.

2. Produktywność cząstkowa:

P cz		Y
		=
			X cz

Y - całkowity efekt ekonomiczny działalności produkcyjnej

X _{cz -} cząstkowe nakłady stanowiące jeden lub kila elementów wektora wejścia

Produktywność cząstkowa czynnika jest stosunkiem całkowitej liczby produktów i usług wytworzonych w przedsiębiorstwie w danym okresie do wybranego rodzaju zasobów użytych do ich wytworzenia. Ten miernik może być ustalany i analizowany dla różnych czynników wytwórczych np.: pracy, kapitału, energii, środków trwałych systemu produkcyjnego.

3. Współczynnik produktywności majątku trwałego:

P M		Y
		=
			M

M - wielkość zaangażowanego majątku trwałego przedsiębiorstwa

Y - wielkość produkcji

Współczynniki ten wskazuje jaką wartość produkcji otrzymuje się w badanym przedsiębiorstwie z jednostki wartości zaangażowanego majątku trwałego. Produktywność tego współczynnika pozwala określić stopień wykorzystania tego majątku. Umożliwia wykrywanie nieprawidłowości inwestowania, struktury majątku trwałego oraz przebieg procesów produkcyjnych.

4. Miernik produktywności produktu

P pi		Y i
		=
			X czi

X _czi - wartość nakładów związanych z wytworzeniem danego produktu

Y _i - wartość produktów lub efektów określonego rodzaju działalności przedsiębiorstwa

5. Współczynnik kapitałochłonności produkcji

K p		M
		=
			P

M - wartość majątku trwałego przedsiębiorstwa

P - wartość produkcji wytworzonej w ciągu 1 roku

Współczynnik ten obrazuje istniejące możliwości techniczno- materialne procesu produkcji oraz określa bazę materiałową konieczną do rozpoczęcia prowadzenia procesu produkcji.

Do bardziej dogłębnego badania wpływu restrukturyzacji na efektywność przedsiębiorstwa można zastosować wskaźniki wykorzystywane przy ocenie sytuacji przedsiębiorstwa restrukturyzowanego.

Podstawowe wskaźniki kondycji ekonomicznej restrukturyzowanego przedsiębiorstwa

1. Wskaźnik zyskowności brutto

2. Wskaźnik zyskowności kapitału własnego

3. Wskaźnik zyskowności aktywów

4. Wskaźnik rentowności sprzedaży

5. Wskaźnik operacyjności

6. Wskaźnik globalnego obrotu aktywami

7. Wskaźnik pokrycia obsługi długu

8. Wskaźnik zadłużenia aktywów

1. Wskaźnik bieżącej płynności finansowej

Wskaźnik ten informuje w jakim stopniu bieżące aktywa pokrywają bieżące pasywa. Innymi słowy ukazuje on zdolność firmy do regulowania zobowiązań środkami obrotowymi.

				aktywa bieżące
wskaźnik bieżącej płynności		=
				pasywa bieżące

			majątek obrotowy+ krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe czynne
	=
			zobowiązania bieżące + krótkoterminowe rozliczenia międzyokresowe bierne + krótkoterminowe przychody przyszłych okresów

Wzrost poziomu tego wskaźnika oznacza poprawę płynności finansowej firmy, a tendencja spadkowa jest sygnałem występowania trudności płatniczych.

Zadowalający poziom wskaźnika waha się w przedziale 1,2 -2,0 co oznacza, że zachowanie równowagi finansowej wymaga około dwukrotnego pokrycia bieżących pasywów bieżącymi aktywami.

Jeżeli poziom wskaźnika zbliża się do 1,2 to zwiększa się ryzyko utraty zdolności do terminowego regulowania zobowiązań.

2. Wskaźnik zyskowności brutto

wskaźnik				zysk brutto
rentowności		=
sprzedaży brutto				sprzedaż netto

Wskaźnik ten pomaga w identyfikacji polityki cenowej firmy oraz pozwala na określenie zysku, jaki generuje ona poprzez realizację określonej sprzedaży.

Wielkość wskaźnika rentowności sprzedaży brutto jest niezależna od polityki finansowej przedsiębiorstwa oraz od stopy opodatkowania zysku. Poziom tego wskaźnika jest wielkością zysku wypracowywanego przez poszczególne rodzaje działalności.

3. Wskaźnik zyskowności kapitału własnego

wskaźnik				zysk netto
rentowności kapitału		=
własnego				kapitały własne

Wskaźnik ten informuje o wielkości zysku netto, przypadającego na jednostkę kapitału zainwestowanego w przedsiębiorstwie. Jest miarą efektywności wykorzystania kapitału własnego przez spółkę w danym okresie.

Wysoki poziom zyskowności kapitału własnego jest informacją dla akcjonariuszy, że przedsiębiorstwo rozwija się , co stwarza możliwości uzyskania wyższych dywidend.

Wielkość ROE jest zazwyczaj porównywana z bankową stopą oprocentowania depozytów długoterminowych. Stopa wyższa od poziomu wskaźnika zyskowności kapitałów własnych sugeruje, że inwestowanie w daną firmę jest mniej efektywne od lokat w banku. Dlatego też poziom tego wskaźnika powinien przewyższać oprocentowanie długoterminowe depozytów bankowych

4. Wskaźnik zyskowności aktywów

Wskaźnik rentowności aktywów określa stosunek wielkości zysku netto, wypracowanego przez jednostkę, do wartości zaangażowanego w firmie majątku.

				zysk netto
ROA		=
				aktywa ogółem

Wskaźnik ten informuje o zdolności przedsiębiorstwa (a konkretniej - jego aktywów) do generowania zysku. Pokazuje, jak efektywnie firma zarządza swoim majątkiem. Im wyższy poziom rentowności aktywów, tym lepsza sytuacja finansowa przedsiębiorstwa.
Wielkością ROA zainteresowani są szczególnie kredytodawcy firmy, gdyż stanowi on cenne źródło informacji o zdolności majątku do przynoszenia dochodów, będących źródłem rat i odsetek od zaciągniętych kredytów.

5. Wskaźnik rentowności sprzedaży brutto

Jest to relacja zysku przed opodatkowaniem do sprzedaży netto.

wskaźnik				zysk brutto
rentowności		=
sprzedaży brutto				sprzedaż netto

Wskaźnik ten pomaga w identyfikacji polityki cenowej firmy oraz pozwala na określenie zysku, jaki generuje ona poprzez realizację określonej sprzedaży.
Wielkość wskaźnika rentowności sprzedaży brutto jest niezależna od polityki finansowej przedsiębiorstwa oraz od stopy opodatkowania zysku.

6. Wskaźnik operacyjności

Wskaźnik ten obrazuje efektywność gospodarowania w firmie oraz zdolność jej kierownictwa do kontroli i obniżki kosztów.

				koszt własny sprzedaży
wskaźnik operacyjności		=				x100%
				sprzedaż netto

Wartość wskaźnika powinna mieścić się w przedziale 50-90 proc.. Wskaźnik wyższy niż 90 proc. wskazuje na możliwość wystąpienia trudności przedsiębiorstwa w zwrocie z poniesionych nakładów. Wysoką zyskowność przedsiębiorstwa potwierdza wskaźnik niższy niż 50 proc. Poziom wskaźnika operacyjności zależy jednak od rodzaju działalności przedsiębiorstwa. Dlatego też najwięcej informacji dostarcza stała obserwacja wartości wskaźnika oraz jego porównanie z poziomem osiąganym przez inne przedsiębiorstwa tej samej branży.

7. Wskaźnik globalnego obrotu aktywami

Wskaźnik rotacji aktywów określa relację sprzedaży netto do sumy aktywów ogółem.

wskaźnik				sprzedaż netto
rotacji aktywów		=
ogółem				aktywa ogółem

Wskaźnik ten ujmuje sumarycznie wszystkie składniki majątkowe. Pozwala określić efektywność wykorzystania ogółu zasobów majątkowych firmy w relacji do osiągniętej sprzedaży.
Za zadowalający przyjmuje się wskaźnik rotacji aktywów ogółem przekraczający 1.7. Jego wielkość zależy jednak od specyfiki branży. Niski poziom charakteryzuje firmy przemysłowe o wysokiej kapitałochłonności. Wysoki spotyka się zaś w przemysłach o dużym udziale pracy ludzkiej w procesach produkcyjnych i o niskim zaangażowaniu kapitałów. Wskaźnik ten jest szczególnie pomocny przy porównaniach aktywności gospodarczej firm z tej samej branży.

8. Wskaźnik pokrycia obsługi długu

Wskaźnik ten informuje, ile razy zysk z działalności przedsiębiorstwa pokrywa roczne spłaty kredytu długoterminowego wraz z odsetkami (czyli obsługę kredytu). Można go obliczyć w dwojaki sposób, wykorzystując w liczniku:

• zysk osiągnięty przed spłatą odsetek i opodatkowaniem

• zysk po potrąceniu tych dwóch wielkości.

wskaźnik				zysk brutto + odsetki
pokrycia		=
obsługi długu I				raty kapitałowe + odsetki

Wysokość tego wskaźnika zależy od kondycji finansowej firmy i powinna być większa od jedności (minimum 1.2). Akceptowany przez Bank Światowy minimalny poziom to 2.5. Wówczas nawet znaczne pogorszenie wyników finansowych firmy nie wpływa na jej zdolność do spłaty kredytu.

wskaźnik				zysk netto
pokrycia		=
obsługi długu II				raty kapitałowe + odsetki

Wskaźnik pokrycia długu II dostarcza bardziej wiarygodnych informacji o stopniu zabezpieczenia obsługi kredytu przez wygospodarowany w przedsiębiorstwie zysk netto. Wynika to z faktu, że na spłatę długu może zostać przeznaczony jedynie zysk pozostający w firmie. Wartość tego wskaźnika powinna się kształtować na poziomie równym lub większym od jedności.

9. Wskaźnik zadłużenia aktywów

Jest to relacja wielkości zadłużenia firmy do aktywów ogółem.

wskaźnik				zobowiązania ogółem
ogólnego		=				x100%
zadłużenia				aktywa ogółem

Wskaźnik ten obrazuje strukturę finansowania majątku przedsiębiorstwa. Informuje, jaki udział w całości źródeł finansowania aktywów firmy stanowi zadłużenie. Im wyższy poziom tego wskaźnika, tym wyższy poziom zadłużenia, wyższe też ryzyko finansowe.
Zbyt wysoki poziom wskaźnika ogólnego zadłużenia może wzbudzać zastrzeżenia co do wiarygodności finansowej firmy. Według standardów, wskaźnik ten powinien wahać się w przedziale 0.57 - 0.67.

Podstawowe mierniki w perspektywie klienta

Głównymi wskaźnikami zaliczanymi do tej grupy zaliczyć można:

• udział rynku

• utrzymanie klientów

• zdobywanie klientów

• satysfakcja klientów

• rentowność klientów

Te podstawowe mierniki można połączyć w łańcuch relacji przyczynowo- skutkowych, które są wspólne dla wszystkich organizacji po uprzednim dostosowaniu do grup docelowych klientów. To odpowiednie połączenie gwarantuje szybki wzrost i najwyższą rentowność.

Podstawowe mierniki w perspektywie klienta



























Udział w zysku	Odzwierciedla, jaką część danego rynku opanowało przedsiębiorstwo. Wyrażony jest liczbą klientów, wartością lub ilością sprzedaży.
Zdobywanie klientów	Mierzy, w jakich wartościach względnych lub bezwzględnych, w jakim tempie przedsiębiorstwo pozyskuje nowych klientów.
Utrzymanie klientów	Obrazuje, w wartościach względnych lub bezwzględnych, w jakim tempie przedsiębiorstwo utrzymuje trwałe relacje z klientami.
Satysfakcja klientów	Określa poziom satysfakcji klientów w zależności od poszczególnych kryteriów kreowania wartości..
Rentowność klientów	Mierzy zysk netto generowany przez klienta lub segment rynku z uwzględnieniem, specyficznych kosztów związanych z obsługą danego klienta.

Źródło: R. Kaplan, D. Norton „Strategiczna karta wyników” PWN Warszawa 2002

Udział w rynku

Miernik ten ukazuje w jaki sposób karta wyników powinna być stosowana w celu wspierania i monitorowania strategii przedsiębiorstwa. Dane dotyczące wielkości rynku udostępniane są w zrzeszeniach branżowych, stowarzyszeniach handlowych. Na podstawie danych finansowych organizacja jest w stanie osiągnąć wzrost sprzedaży, rentowności i stopy zwrotu z kapitału poprzez rozszerzenie skali sprzedaży i oferowanie niskich cen.

Utrzymanie klientów

Ten miernik jest najwłaściwszym sposobem utrzymania oraz zwiększenia udziału w docelowym segmencie rynku. Wiele przedsiębiorstw ma możliwość ustalenia mierników utrzymania klientów (np.: przedsiębiorstwa przemysłowe, firmy informacyjne, banki, firmy telekomunikacyjne). Niektóre z organizacji robią to jednak nieudolnie mierząc lojalność klientów wskaźnikiem przyrostu sprzedaży obecnym klientom.

Zdobywanie klientów

Zadowolenia klienta mierzymy używając tej samej metody, którą wykorzystujemy do badań HR. Największą uwagę organizacje powinny skupić na wychwyceniu zmian w czasie. Badania satysfakcji klienta powinny działać jak „wykrywacz dymu” alarmując w momencie, gdy klientowi przestaje się coś podobać. Firma przeprowadzająca badanie dostarcza strategicznych informacji i danych do zrównoważonej karty wyników. Analiza pokaże kadrze zarządzającej jak zmienia się satysfakcja klientów i które obszary można ulepszyć. Na powtórne „zakupy” liczyć można tylko wówczas, gdy klienci ocenią swoje wrażenia z kontaktu z firmą jako w pełni i wyjątkowo satysfakcjonujące.

Rentowność klienta

Osiągnięcia zadowalających poprzednich czterech parametrów nie gwarantuje, że przedsiębiorstwo będzie miało rentownych klientów. Najbardziej satysfakcjonującym z punktu widzenia klienta sposobem osiągania rentowności jest sprzedaż produktów po jak najniższej cenie. Pomiar indywidualnej i grupowej rentowności klienta umożliwia rachunek kosztów działań który mówi, że przedsiębiorstwa powinny dążyć nie tylko do tego, aby klienci byli zadowoleni, ale również do tego, aby byli rentowni. Działania są podejmowane w celu usatysfakcjonowania tj. zaspokojenia potrzeb klienta. Mierniki rentowności ukazują, że niektórzy docelowi klienci nie przynoszą zysków, gdyż są oni nowo pozyskanymi i koszty zdobycia przewyższają marże osiągnięte na sprzedanych temu klientowi produktach i usługach. Podstawą podjęcia decyzji o zatrzymaniu klienta jest wówczas rentowność długookresowa. Zależność tą ukazuje tabela nr 3.

Tabela nr 1. Docelowe segmenty a rentowność klienta

Klienci	Rentowni	Nierentowni
Docelowi	Zatrzymać	Reformować
Niedocelowi	Monitorować	Wyeliminować

Źródło: Strategiczna karta wyników ....

W przedstawionej powyżej tabeli wynika, że przedsiębiorstwo z pewnością będzie musiało zatrzymać rentownych klientów w docelowych segmentach rynku a zrezygnować z współpracy z klientami nie przynoszącymi zysku w segmencie niedocelowym. Klientów nierentownych z docelowego segmentu istnieje możliwość przekształcenia w klientów rentownych, bowiem nowo pozyskani klienci mogą wymagać mniejszych nakładów.

Ostatnia grupa to klienci zyskowni w segmencie niedocelowym. Należy ich zatrzymać jednak konieczne będzie śledzenie czy nowe wymagania nie spowodują, że staną się oni nierentownymi.

Miernik kadrowy

Jednym z podstawowych mierników kadrowych jest mierzenie wydajności pracowników. Pozwala ono ocenić efekty podnoszenia kwalifikacji i morale personelu, innowacyjność oraz poprawę satysfakcji klienta. Najprostszym wskaźnikiem z tej grupy jest:

• przychód na jednego zatrudnionego- wyraża on średnią wartość sprzedaży generowaną przez każdego zatrudnionego. W miarę wzrostu efektywności w dostarczaniu na rynek nowych produktów wskaźnik ten powinien wzrastać. Wadą tego wskaźnika jest akceptowanie zamówień poniżej kosztów realizacji -następuje wzrost przychodów w przeliczeniu na jednego pracownika z jednoczesnym spadku zysku

• wskaźnik przychodów ze sprzedaży do sumy wynagrodzeń - mierzy on efekty ponoszenia kosztów wynagrodzeń , a nie jedynie zatrudniania danej liczby pracowników

Reasumując dotychczasowe rozważania dotyczące mierzenia skutków restrukturyzacji można wyprowadzić tezę, że wprowadzenie w określonym czasie zmian może doprowadzić do wyjaśnienia stopnia i zakresu wpływu wdrożonych koncepcji restrukturyzacyjnych na jego sytuację. Obserwacja poziomu wielkości opisujących sytuację przedsiębiorstwa pozwala określić kierunek i tempo zmian uwarunkowania tejże organizacji.

Na podstawie współzależności między wprowadzonymi koncepcjami a sytuacją ekonomiczną można wyciągnąć wnioski o przyczynowym charakterze restrukturyzacji.

B. Haus, H. Jagoda, G. Osbert- Pociecha, „Zarządzanie firmą na podstawie kontraktu”, Difin 1996.

R.A. Weber „Zasady zarządzania organizacjami” PWN 1990 r.

A. Kosieradzka „Pomiar produktywności systemów produkcyjnych” „Ekonomika i Organizacja Przedsiębiorstwa” 1995 r. nr 4.

Opracowanie na podstawie materiałów:

1. M. Sierpińska, T. Jachna „Ocena przedsiębiorstwa według standardów światowych” PWN 1994 r.

2. http://www.tf.pl

3. A. Nalepka „Restrukturyzacja przedsiębiorstwa, zarys problematyki” PWN Warszawa- Kraków 1999 r.

R. Kaplan, D. Norton „Strategiczna karta wyników” PWN Warszawa 2002

http://www.benten.com.pl/abc_1002.htm

Udział w rynku

Utrzymanie klientów

Zdobywanie klientów

Rentowność klientów

Satysfakcja klientów

---