Biologiczne mechanizmy zachowania I. Anatomia funkcjonalna mózgu.
Na podstawie: J.W. Kalat Biologiczne podstawy psychologii
Cztery możliwe rodzaje podejść do wyjaśniania zachowania w oparciu o czynniki biologiczne (Tinbergen).
Fizjologiczne- wiążą zachowanie w aktywnością mózgu oraz innych narządów; odwołują się do „maszynerii” ciała, np. do reakcji chemicznych, dzięki którym hormony oddziałują na mózg, czy dróg nerwowych, za pomocą których mózg steruje ruchami mięśni, [pod wpływem testosteronu u ptaków rozwija się określony obszar mózgu, odpowiadający za śpiewanie]
Ontogenetyczne- ich przedmiotem jest rozwój jakieś struktury lub zachowania- podejście to koncentruje się na wpływie, jaki na powstanie określonych zachowań miały geny, odżywanie, doświadczenia oraz interakcje między tymi czynnikami, [warunkiem nauczenia się śpiewu jest zarówno słuchanie trelu dorosłych samców, jak i posiadanie genów predysponujących ptaka do śpiewania]
Ewolucyjne- dana część organizmu lub zachowanie są rozpatrywane w perspektywie ewolucyjnej (np. gęsia skórka jako przykład zachowania, które pojawiło się u naszych odległych przodków i przetrwało do dzisiaj), [podobieństwo śpiewu u dwóch gatunków ptaków wskazuje na to, że pochodzą one od jednego przodka]
Funkcjonalne- tłumaczą, dlaczego dana część ciała lub zachowanie w toku ewolucji przyjęły taką, a nie inną postać. [zdolność śpiewu zwiększa szanse samca na rozród- śpiewa on tak, ze jest słyszalny na takim obszarze, jaki umie obronić; śpiewa tylko w okresie godowym]
Mechanizm dziedziczenia a pojęcie odziedziczalności.
Światło na mechanizm dziedziczenia rzucił nam Grzegorz Mendel (2. Połowa XIX w.). Wykazał on, że czynnikiem dziedziczenia są geny- jednostki dziedziczności, które zachowują strukturalną stałość z pokolenia na pokolenie. Z reguły występują one w parach- dzieje się tak dlatego, że są umieszczone w chromosomach (łańcuchach genów), a te są strukturami parzystymi (wyjątkiem są chromosomy płci; człowiek ma 23 pary chromosomów). Gen stanowi więc fragment chromosomu, który jest zbudowany z podwójnej nici cząstek kwasu deoksyrybonukleinowego (DNA). Nić DNA stanowi matrycę syntezy cząstek kwasu rybonukleinowego (RNA). RNA jest z kolei matrycą syntezy cząstek białka- zarówno tych budujących organizm, jak i pełniących funkcję enzymów. Jednostka, która ma identyczną parę genów na obu chromosomach (takie same allele) jest homozygotyczna pod względem tego genu (może także być heterozygotyczna). Geny mogą być dominujące (efekt jego działania jest widoczny zarówno w układzie homo jak i heterozygotycznym) lub recesywne.
W procesie rozmnażania chromosomy biorą udział niezależnie od siebie (mitoza! i mejoza! dla komórek płci)
Crossing- over (rekombinacja homologiczna)- w czasie podziału komórki chromosomy tworzące parę rozrywają się, a następnie łączą z powrotem w taki sposób, że część jednego chromosomu zamienia się miejscami z analogiczną częścią drugiego.
Geny umiejscowione w chromosomach płaci to geny sprzężone z płci- reszta nosi nazwę autosomalnych. Geny związane z płcią występują u osobników obu płci, ale ich działanie jest całkowicie lub niemal całkowicie ograniczone do jednej płci.
Główne źródła zmienności genetycznej to rekombinacja (nowa kombinacja genów, składająca się z genów pochodzących od obojga rodziców, dająca w rezultacie cechy, których nie posiada żadne z nich) oraz mutacje.
Odziedziczalność mówi, w jakim stopniu zmienność danej cechy w populacji zależy od różnic w wyposażeniu genetycznym jednostek. Przyjmuje wartości od 1 do 0. Odziedziczalność równa 0 oznacza, że różnice genetyczne nie wyjaśniają zamienność danej cechy w badanej populacji. Odziedziczalność jest specyficzna dla danej populacji! Bada się ją głównie na bliźniętach i adoptowanych dzieciach.
[Ewolucja- następująca z pokolenia na pokolenia zmiana częstości występowania różnych genów w populacji. Dobór sztuczny/ naturalny]
Komunikacja między neuronami.
Neurony komunikują się za pomocą dwóch rodzajów mechanizmów: poprzez impulsy nerwowe oraz chemicznie, dzięki przewodnictwu synaptycznemu.
IMPULS NERWOWY
Neurony pokryte są dwuwarstwową błoną złożoną z fosfolipidów, pomiędzy którymi znajdują się cząstki białka. Błona neuronu utrzymuje gradient elektryczny, czyli różnicę ładunku elektrycznego pomiędzy wnętrzem i zewnętrzem komórki wnętrze naładowane ujemnie względem zewnętrza). W nieobecności czynników zewnętrznych błona zachowuje stan polaryzacji- różnicy potencjału, nazywanej również potencjałem spoczynkowym. Elastyczna i trwała budowa błony utrudnia przepływanie związków chemicznych między wnętrzem komórki a jej otoczeniem. Jest ona selektywnie przepuszczalna- tzn, że niektóre cząstki mogą przez nią przechodzić łatwiej niż inne. Tlen, CO2, mocznik i H2O przechodzą swobodnie w obie strony, Na, K, Ca i Cl przechodzą przez kanały w pewnych warunkach otwarte, a w innych zamknięte. W czasie spoczynku kanału sodowe są zamknięte, a potasowe przymknięte (możliwy jest powolny przepływ K). Stężenie jonów Na jest wyższe na zewnątrz błony, dzięki pompie sodowo- potasowej (kompleks białkowy, mechanizm transportu aktywnego). 40
54
Anatomia funkcjonalna przodomózgowia.
Przodomózgowie to leżąca najbardziej z przodu i najbardziej wyróżniająca się część mózgowia u ssaków. Jej zewnętrzną część tworzy kora mózgowa. Pod korą znajdują się następujące struktury:
Wzgórze (thalamus- łac. przedpokój, alkowa)- wychodzi z niego większość połączeń nerwowych docierających do kory; jest strukturą położoną w samym środku przodomózgowia, do niego w pierwszej kolejności dociera większość informacji z narządów zmysłów (wyjątek- węch), gdzie są one poddawane analizie i skąd przekazywane są do kory mózgowej
Jądra podstawy- zasadnicza rola w niektórych aspektach aktywności ruchowej, planowanie sekwencji zachowania, niektóre aspekty pamięci i ekspresji emocji; składają się z trzech głównych struktur- jądra ogoniastego, skorupy oraz gałki bladej (Parkinson, Hungtinton- ruch, depresja, upośledzenie pamięci, uwagi, myślenia)
Jądro (skupisko istoty szarej) Mynerta (podstawne)- pośredniczy między pobudzeniem emocjonalnym regulowanym przez podwzgórze a przetwarzaniem informacji przez korę; jest jednym z kluczowych elementów mózgowego systemu regulacji pobudzenia, przytomności i uwagi
Układ limbiczny- tworzy obrzeże dookoła pnia mózgu; należące do niego struktury pełnią ważną rolę w powstawaniu motywacji i emocji, np. łaknienia, pragnienia, aktywności seksualnej, lęku, agresji; do układu limbicznego zaliczamy:
Opuszkę węchową
Podwzgórze posiada rozliczne połączenia ze śródmózgowiem i przodomózgowiem; może wpływać na wydzielanie hormonów przez przysadkę mózgową; znajdujące się w tej strukturze jądra odpowiadają za niektóre zachowania popędowe (odżywanie się, picie, termoregulacja, zachowania seksualne, agresywne, poziom pobudzenia)
Hipokamp- zapamiętywanie niektórych rodzajów informacji (pamięć świeża)
Ciało migdałowate- odgrywa rolę w nabywaniu reakcji lękowej
Zakręt obręczy