x+GWARANCJE PROCEDURALNE W SYSTEMIE TRAKATOWYM

Powszechny system ochrony praw człowieka

PROCEDURA KONWENCJA (ORGAN KONTROLNY)	SPRAWO-ZDANIA PAŃSTW	ZAWIADOMIENIA INDYWIDUALNE	ZAWIADOMIENIA MIĘDZYPAŃ-STWOWE	NIEZALEŻNE ŚLEDZTWA	INNE
Powszechna Deklaracja Praw Człowieka Uchwalona 1948 r.
Międzynarodowa Konwencja o Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Rasowej (Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Rasowej)	TAK (oblig.) Art. 9 K.	TAK (fakult.) Art. 14 K.	TAK (oblig.) Art. 11 K.	NIE	Środki Wczesnego Ostrzegania (Early - warning Measures) i Pilne Procedury (Urgent Procedures) od 1993 r.
Międzynarodowy Pakt Praw Osobistych i Politycznych (Komitet Praw Człowieka) Uchwalone w 1966 r. Polska ratyfikowała w 1977 r.	TAK (oblig.) Art. 40 P.	TAK (fakult.) Protokół Fakultatywny z 1966 r.	TAK (fakult.) Art. 41 P.	NIE
Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych (Komitet Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych) Uchwalone w 1966 r. Polska ratyfikowała w 1977 r.	TAK (oblig.) Art. 16 - 17 P.	NIE (Został już przyjęty przez ZO tekst Protokołu w sprawie indywidualnych zawiadomień. NIE WSZEDŁ JESZCZE W ŻYCIE)	NIE (Protokół dodatkowy w sprawie zawiadomień indywidualnych przewiduje taką możliwość, ALE NIE WSZEDŁ W ŻYCIE)	NIE
Konwencja w sprawie Likwidacji Wszelkich Form Dyskryminacji Kobiet (Komitet ds. Likwidacji Dyskryminacji Kobiet)	TAK (oblig.) Art. 18 K.	TAK (fakult.) Protokół fakultatywny z 1999 r.	NIE	TAK (fakult.) Art. 8 Protokołu fakultatywnego z 1999 r.	Polska ratyfikowała protokół fakultatywny w 2004 r.
Konwencja Przeciwko Torturom i Innemu Okrutnemu, Nieludzkiemu lub Poniżającemu Traktowaniu lub Karaniu (Komitet przeciwko Torturom) 10 grudnia 1984 r. Polska ratyfikowała 2.12.1989 r.	TAK (oblig.) Art. 19 K.	TAK (fakult.) Art. 22 K.	TAK (fakult.) Art. 21 K.	TAK (fakult.) Art. 20 K.	Procedura wizytacji przeprowadzanych przez Podkomitet ds. Zapobiegania Torturom (Protokół fakultatywny z 2002 r., ratyfikowany przez Polskę 27.02.2007 r.)
Konwencja o Prawach Dziecka (Komitet Praw Dziecka) 20 listopada 1989 Polska ratyfikowała 7.07. 1991 r.	TAK (oblig.) Art. 44 K.	NIE	NIE	NIE	Protokół fakultatywny I - ws. udziału dzieci w konfliktach zbrojnych z 25.05.2000, Polska ratyfikowała 7 kwietnia 2005 Protokół fakultatywny II - w sprawie handlu dziećmi, dziecięcej prostytucji i dziecięcej pornografi, 25.05.2000, Poslka ratyfikowała 27 kwietnia 2007
Międzynarodowa Konwencja o Ochronie Praw Pracowników Migrujących i Członków Ich Rodzin (Komitet Pracowników Migrujących)	TAK (oblig.) Art. 73 K.	NIE (Konwencja przewiduje możliwość fakultatywnego związania się procedurą - art. 77. Procedura nie funkcjonuje, ponieważ na razie tylko 2 państwa ją uznały (musi min. 10).	TAK (fakult.) Art. 76 K.	NIE
Konwencja o Prawach Osób Niepełnosprawnych (Komitet Praw Osób Niepełnosprawnych)	TAK (oblig.) Art. 35-36 K.	TAK (fakult.) Protokół fakultatywny z 2006 r	NIE	TAK (fakult.) Art. 6 Protokołu fakultatywnego z 2006 r.	Konferencje państw Art. 40 K.
Międzynarodowa Konwencja o Ochronie Wszystkich Osób przed Wymuszonymi Zaginięciami (Komitet ds. Wymuszonych Zaginięć)	TAK (oblig.) Art. 29K	TAK (fakult.) Art. 31 K.	TAK (fakult.) Art. 32 K.	NIE	Pilne działania (a request for urgent action) - art. 30 K., wizytacje krajowe (art. 33 K.)
Konwencja Rzymska RE o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności 4 listopada 1950, weszła w życie 3 września 1963, Polska ratyfikowała dopiero w 1993 r.

Europejska Konwencja O Wykonywaniu Praw Dzieci, sporządzona w Strasburgu dnia 25 stycznia 1996 r.

Rzeczpospolita Polska zadeklarowała ( przy składaniu dokumentu ratyfikacyjnego) , iż będzie stosować tę konwencję w następujących rodzajach spraw rodzinnych:

-   sprawy o przysposobienie

-   sprawy z zakresu opieki

-   sprawy dotyczące rozstrzygania o istotnych sprawach osoby dziecka w razie braku porozumienia między rodzicami

Konwencję podpisało 28 państw z czego tylko 16 państw ją ratyfikowało ( weszła w tych krajach w życie).

Polska podpisała Konwencję 25.06.1997 r. , ratyfikowała 28.11.1997 r., Konwencja weszła w życie dnia 01.07.2000 r.

Konwencja o Prawach Człowieka i Biomedycynie (pełna nazwa: Konwencja
o ochronie praw człowieka i godności jednostki ludzkiej w dziedzinie zastosowania biologii
i medycyny) to jedna z konwencji Rady Europy, zawarta 4 kwietnia 1997 r. w hiszpańskim mieście Oviedo. Konwencja jest podstawowym dokumentem na kontynencie europejskim regulującym trudne sprawy z pogranicza medycyny, etyki i prawa. Konwencja obowiązuje
od 1 grudnia 1999 r., na razie tylko 19 państw europejskich ją ratyfikowało (Polska nie jest jeszcze stroną tej Konwencji, choć już ją podpisała w 1999 r. - potrzebna jest jeszcze ratyfikacja).

Konwencja składa się z preambuły i piętnastu rozdziałów. Zawiera ona jedynie najważniejsze zasady, bowiem zamiarem jej twórców było, aby stanowiła ona ramy prawne dla tematyki zastosowania biologii i medycyny, a bardziej szczegółowe rozwiązania prawne byłyby zawierane w kolejnych protokołach dodatkowych.

Konwencja reguluje kwestie:

• wyrażania zgody na ingerencję we własne zdrowie

• ochronę życia prywatnego i prawa do informacji w zakresie ochrony zdrowia

• genotypu (genomu) ludzkiego

• badań naukowych z wykorzystaniem ludzi

• transplantacji.

Podstawowe zasady Konwencji to :

1. Ochrona godności ludzkiej

Konwencja w artykule 1 potwierdza ochronę godności i tożsamości wszystkich ludzi
i gwarantuje każdemu człowiekowi - bez jakiejkolwiek dyskryminacji - poszanowanie jego integralności oraz innych podstawowych praw i wolności wobec zastosowań biologii
i medycyny.

2. Zasada prymatu osoby

W biomedycynie, a zwłaszcza w badaniach naukowych z tej dziedziny, może zaistnieć konflikt pomiędzy interesami jednostki (indywidualnego człowieka) a interesami społeczeństwa jako ogółu. Konwencja wyżej stawia interes jednostki, proklamując zasadę prymatu osoby nad wyłącznym interesem społeczeństwa lub nauki. Nie można
więc prowadzić badań naukowych kosztem człowieka.

3. Zasada sprawiedliwego dostępu do ochrony zdrowia

Zasada sprawiedliwego dostępu do ochrony zdrowia oznacza taki dostęp, jaki jest zgodny z medycznymi potrzebami określonej osoby. Ochrona zdrowia rozumiana jest
tu szeroko, jako: zabiegi diagnostyczne, zapobiegawcze, lecznicze i rehabilitacyjne.

Zgoda osoby na interwencję medyczną

Konwencja wymaga, aby każda interwencja medyczna w stan zdrowia osoby była poprzedzona wyrażeniem przez nią zgody. Taka osoba musi zostać wcześniej poinformowana o celu i naturze interwencji, a także o ryzyku, jakie ona może nieść ze sobą. Informacje muszą być przekazane w sposób jasny i zrozumiały, tak aby pacjent świadomie mógł podjąć decyzję o interwencji medycznej. Osoba zainteresowana może w każdej chwili swobodnie wycofać zgodę(art.5).

Zgoda osoby na interwencję medyczną może przybrać rozmaite formy, może być wyraźna (ustna albo pisemna), a nawet dorozumiana - z reguły będzie to zależało
od charakteru i doniosłości interwencji, która ma być przeprowadzona. Przy wielu czynnościach medycznych o charakterze rutynowym wymaganie wyraźnej zgodny byłoby niepotrzebne. Z samego zachowania pacjenta można wielokrotnie domniemywać, iż zgadza
się na interwencję, przykładowo - został poinformowany o celu i zakresie badań medycznych, po czym dobrowolnie udał się do gabinetu, w którym wykonano szereg nieinwazyjnych testów.

W przypadku małoletniego nie mającego zdolności do wyrażenia zgody
na interwencję medyczną, interwencja może być przeprowadzona za zgodą jego przedstawiciela ustawowego, odpowiedniej władzy albo innej osoby lub instytucji ustanowionych w tym celu na mocy przepisów prawa. Stanowisko małoletniego jest uwzględnione jako czynnik, którego znaczenie wzrasta w zależności od wieku i stopnia dojrzałości.

Osoba cierpiąca na poważne zaburzenia psychiczne może, bez wyrażenia zgody, zostać poddana interwencji medycznej mającej na celu leczenie tych zaburzeń, jeżeli brak interwencji stwarza ryzyko znacznego uszczerbku dla jej zdrowia.

W sytuacjach nagłych jeśli nie można uzyskać wymaganej zgody, interwencję medyczną można przeprowadzić bezzwłocznie, jeśli jest niezbędna z punktu widzenia korzyści zdrowotnych danej osoby (art.8).

Prawo do informacji o stanie zdrowia

Wywodzone jest z szerszego prawa do poszanowania życia prywatnego, w kontekście europejskim wywodzone przede wszystkim z art. 8 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Każdy ma prawo do poznania wszelkich informacji o stanie swojego zdrowia. Zakłada się także, iż to osoba jest dysponentem informacji o sobie i - co do zasady - bez jej zgody informacje o stanie jej zdrowia nie powinny być przekazywane innym osobom. Istnieją naturalne ograniczenia tego prawa, np. sąd ma prawo zlecić testy, których wyniki mogą pomóc ustalić sprawcę przestępstwa.

Dopełniającym elementem prawa do informacji o stanie zdrowia jest prawo do bycia nie poinformowanym. Każda osoba ma prawo życzyć sobie, aby nie być poinformowanym -
i takie życzenie powinno zostać spełnione. Także w tym przypadku możliwe są ograniczenia tego prawa - w interesie samej osoby (np. informacja o predyspozycji do pewnej choroby, jeżeli przekazanie informacji jest konieczne do zapobieżenia negatywnym skutkom braku działania) lub w interesie innych osób (np. informacja o byciu chorym na chorobę zakaźną).

Genotyp ludzki i inżynieria genetyczna

W art. 11 Konwencji znajduje się również zakaz dyskryminacji. Każda forma dyskryminacji skierowana przeciwko danej osobie ze względu na dziedzictwo genetyczne jest zakazana.

Testy prognozujące choroby genetyczne albo testy, które mogą służyć do identyfikacji nosiciela genu odpowiedzialnego za chorobę, oraz testy, które mogą wykryć genetyczne predyspozycje lub podatność na zachorowanie, mogą być przeprowadzone wyłącznie
dla celów zdrowotnych albo dla badań naukowych związanych z celami zdrowotnymi,
oraz podlegają odpowiedniemu poradnictwu genetycznemu ( genetyczne testy prognozujące).

Interwencja mająca na celu dokonanie zmian w genomie ludzkim może być przeprowadzona wyłącznie w celach profilaktycznych, terapeutycznych lub diagnostycznych tylko wtedy, gdy jej celem nie jest wywołanie dziedzicznych zmian genetycznych
u potomstwa.

Konwencja zakazuje dokonywania wyboru płci, jeśli celem technik medycznych jest wybór płci przyszłego dziecka poza sytuacją gdy wybór taki pozwala uniknąć poważnej choroby dziedzicznej zależnej od płci dziecka.

Badania naukowe

Przeprowadzanie badań naukowych na ludziach jest dopuszczalne, jeśli zostaną spełnione następujące warunki:

1. brak metody o porównywalnej skuteczności, alternatywnej do badań na ludziach;

2. ryzyko podejmowane przez osobę poddaną badaniom jest proporcjonalne
   do potencjalnych korzyści wynikających z tych badań;

3. projekt badań został zatwierdzony przez właściwą instytucję w wyniku niezależnej oceny jego wartości naukowej, w tym wagi celu badań, i po przeprowadzeniu wszechstronnej oceny co do jego dopuszczalności pod względem etycznym;

4. osoba poddawana badaniom jest informowana o swoich prawach oraz o ochronie gwarantowanej jej w przepisach prawa;

5. wymagana zgoda powinna być wyrażona w sposób wyraźny i dotyczyć konkretnego badania oraz powinna być udokumentowana. W każdej chwili można swobodnie zgodę wycofać.

Jeżeli prawo zezwala na przeprowadzenie badań na embrionach in vitro, powinno ono zapewnić odpowiednią ochronę tym embrionom. Tworzenie embrionów ludzkich dla celów naukowych jest zabronione.

Transplantacja

Pobranie narządów albo tkanek od żyjącego dawcy w celu dokonania przeszczepu może być przeprowadzone jedynie dla uzyskania terapeutycznej korzyści biorcy i tylko wtedy, gdy nieosiągalny jest odpowiedni narząd lub tkanka od osoby zmarłej, a nie istnieje alternatywna metoda terapeutyczna o porównywalnej skuteczności.

Nie można dokonać pobrania narządów lub tkanek od osoby, która nie ma zdolności
do wyrażenia zgody. Wyjątkowo pobranie może być dokonane, gdy zostaną spełnione wszystkie następujące warunki:

1. odpowiedni dawca mający zdolność do wyrażenia zgody nie jest osiągalny;

2. biorcą jest brat lub siostra dawcy;

3. przeszczep jest niezbędny dla ratowania życia biorcy;

4. zgoda została wyrażona w sposób wyraźny i na piśmie, zgodnie z prawem i za zgodą właściwej instytucji oraz dotyczy konkretnego pobrania;

5. potencjalny dawca nie zgłasza sprzeciwu.

Zakaz osiągania zysku i wykorzystywanie części ciała ludzkiego

Ciało ludzkie i jego części nie mogą, same w sobie, stanowić źródła zysku. Jeżeli
w czasie interwencji medycznej pobrano część ciała ludzkiego, może być ona przechowywana i wykorzystana w celu innym niż ten, dla którego została pobrana, tylko wtedy, gdy właściwie poinformowano o tym odpowiednie osoby i uzyskano ich zgodę.

Osoba, która poniosła nieuzasadnioną szkodę na skutek interwencji, ma prawo
do stosownego odszkodowania.

Strony Konwencji uznają, że podstawowe problemy związane z rozwojem biologii
i medycyny mogą być przedmiotem debaty publicznej, uwzględniającej zwłaszcza istotne implikacje medyczne, społeczne, ekonomiczne, etyczne i prawne tych problemów,
oraz uznają, że możliwe zastosowania osiągnięć biologii i medycyny podlegają odpowiednim konsultacjom.

Tworzy się Komitet Zarządzający do spraw Bioetyki (CDBI), który może zlecić wydanie opinii doradczych na zapytania prawne dotyczące interpretacji Konwencji Europejskiemu Trybunałowi Praw Człowieka.

Każde Państwo członkowskie Rady Europy, a także Państwo Strona Konwencji
nie będące Członkiem Rady Europy, może być reprezentowane i mieć jeden głos
w Komitecie w zakresie zadań nałożonych przez Konwencję.

Państwo nie będące Stroną Konwencji jak i Wspólnota Europejska, mogą być reprezentowane w Komitecie przez obserwatora.

Protokoły Dodatkowe

Do tej pory zawarto 3 protokoły dodatkowe do Europejskiej Konwencji o Prawach Człowieka i Biomedycynie:

• Protokół dodatkowy o zakazie klonowania istot ludzkich, otwarty do podpisu 12 stycznia 1998 r., wszedł w życie 1 marca 2001;

• Protokół dodatkowy dotyczący transplantacji organów i tkanek pochodzenia ludzkiego, otwarty do podpisu 24 stycznia 2002 r., nie wszedł jeszcze w życie;

• Protokół dodatkowy dotyczący badań biomedycznych, otwarty do podpisu 25 stycznia 2005 r., nie wszedł jeszcze w życie.

---