Średniowiecze

Bogurodzica i Lament Świętokrzyski jako zabytki literatury polskiej. Czas powstania "Bogurodzicy" jest sporny. Najczęściej przyjmuje się 1 poł. XIII w. Po raz pierwszy wydrukowano ją w 1506r. w "Statucie" Jana Łaskiego. Była hymnem dynastycznym Jagiellonów. Pierwotny utwór posiadał 2 strofy, z czasem dodawano kolejne, aż do 22. Pierw-sza część jest modlitwą do Matki Bożej z prośbą o wstawiennictwo u Chrystusa. Druga - prośbą do Syna Bożego o wysłuchanie modlitw, pobożne życie doczesne i po śmierci - życie wieczne. Kompozycja "Bogurodzicy" jest zgodna z zasadami scholastyki (godzi prawa wiary i rozumu). Występuje tu symboliczna liczba 4, oznaczająca kwadrat cnót. Tekst w wersach rozłożony jest na równoległe odcinki o jednakowej (bądź wydłużonej o jedną) liczbie sylab. W pieśni występują rymy wewnętrzne i końcowe. Utwór jest meliczny i monodyczny. "Posłuchajcie bracia miła..." to liryka skargi. Utwór zawiera motyw Matki Boleściwej sto-jącej pod krzyżem katowanego Syna. Monolog Marii uwydatnia ludzki wymiar cierpienia. Zawarty jest także obraz męki; pasji Syna. W pieśni istnieją opozycje czasowe (przeszłość i doświadczana dramatyczna teraźniejszość) oraz przestrzenne (sfera ziemska i duchowa). Współczucie Stabat Mater dla matek ziemskich czyni ją Matką Miłosierdzia; pośredniczką między ludźmi, a Bogiem. Utwór stał się inspiracją dla współczesnych twórców (np. Józef Wittlin w wierszu okupacyjnym przedstawia kobietę stojącą przed powieszonym przez Niem-ców synem - stanowi ona alegorię Matki Polski).

---