Linux

I

Podstawy Linuksa

Używając Linuksa porozumiewasz się z komputerem inaczej, niż w przypadku Windows czy Macintosha. W przypadku Windows ponad 99% poleceń przekazuje się poprzez interfejs graficzny. Można wprawdzie wprowadzić polecenia tekstowe w systemie MS-DOS, jednak sposobowi temu towarzyszy wiele ograniczeń. Prawie każde zadanie wymaga używania interfejsu graficznego.

W Linuksie jest inaczej. Istnieje tutaj interfejs graficzny zwany X i nawet wygląda on podobnie, jak interfejs Windows. Wskazuje się obiekty za pomocą myszy i wydaje się polecenia za pomocą kliknięć. Odmienność Linuksa polega na tym, że każde zadanie wykonywane za pośrednictwem interfejsu graficznego można bezpośrednio i na ogół bardziej efektywnie wykonać wpisując polecenia za pomocą klawiatury. Gdy wprowadzasz polecenia za pomocą klawiatury, znajdujesz się zwykle w środowisku powłoki (lub w samej powłoce), zaś miejsce wpisywania poleceń nosi nazwę wiersza poleceń.

Można wprawdzie używać Linuksa bez posługiwania się powłoką, jednak trudne jest wówczas wzniesienie się ponad poziom podstawowych umiejętności. Aby poznać Linuksa trzeba umieć posługiwać się wierszem poleceń.

Uruchamianie Linuksa

Gdy uruchamiasz Linuksa ukazują się na ekranie różne wyrazy i frazy. Linux informuje Cię dokładnie, co robi, oraz czy kolejne czynności zakończyły się powodzeniem.

W każdym komputerze znajduje się układ o nazwie BIOS. Po włączeniu komputera BIOS szuka programu ładującego. Takim programem w odniesieniu do Linuksa jest LILO.

Jeśli podczas instalacji Linuksa ustaliłeś, że będziesz uruchamiał Linuksa z dyskietki startowej, to oryginalny program ładujący Windows nie uległ zmianie. Wtedy BIOS powinien być skonfigurowany do uruchamiania systemu operacyjnego z dyskietki. Jeśli nie zostanie znaleziona dyskietka z LILO komputer uruchomi system z dysku twardego. Gdy program ładujący zostanie już uruchomiony, poszukuje on jądra systemu operacyjnego. Po odnalezieniu ładuje to jądro do pamięci. Z kolei pierwszym zadaniem jądra jest znalezienie poszczególnych składników sprzętu i przygotowanie ich do pracy. Następnie jądro systemu uruchamia procesy systemowe, takie jak rejestrowanie danych, obsługę administrowania, pocztę elektroniczną i obsługę sieci. Na zakończenie jądro uruchamia program logowania, dzięki któremu możesz się zalogować do systemu i posługiwać się nim.

!!! Cały proces uruchamiania jest rejestrowany w pliku /var/log/boot.log !!!

Logowanie się

Istnieją dwa sposoby logowania się do Linuksa. Jeden z nich, określany jako poziom 5, polega na automatycznym uruchamianiu interfejsu graficznego X po zainicjowaniu systemu.

GDY INSTALOWAŁES RED HAT ZOSTAŁEŚ ZAPYTANY, CZY CHCESZ AUTOMATYCZNEGO URUCHAMIANIA SIĘ SYSTEMU X PODCZAS ROZRUCHU SYSTEMU.

Innym sposobem uruchamiania Linuksa jest sposób tekstowy, określany jako poziom 3.

Jeśli Linux uruchamia się na poziomie 5, istnieją dwa sposoby przejścia do powłoki:

• Ctrl-Alt-Fx - otworzenie wirtualnego terminala(F7 - uruchamia środowisko graficzne)

• Otworzyć xterm będącym środowiskiem powłoki wewnątrz środowiska X.

Terminal wirtualny jest jednym ze zmyślniejszych narzędzi, jakich można używać w Uniksie. Unix jest nie tylko dostosowany do wielu użytkowników w tym sensie, że mogą oni używać tego samego komputera, lecz także w tym sensie, że mogą oni to czynić równocześnie. Można podłączyć do komputera wiele terminali lub używać terminali wirtualnych. Można uruchamiać tyle terminali wirtualnych, ile tylko system potrafi obsłużyć. Zostanie wyświetlony nowy ekran logowania i zalogujesz się jako nowy użytkownik. Możesz logować się wielokrotnie jako ten sam użytkownik lub mogą się logować różni użytkownicy - to nie ma znaczenia.

Jeśli znajdujesz się w środowisku X, możesz otworzyć terminal wirtualny naciskając
Ctrl-Alt-Fx.

Logowanie się jako administrator

!! KONTO ADMINISTRATORA SŁUŻY WYŁĄCZNIE DO CELÓW ADMINISTRACYJNYCH !!! NIE LOGUJ SIĘ JAKOADMINISTRATOR, JEŚLI NIE MUSISZ WYKONYWAĆ ZADAŃ ADMINISTRACYJNYCH.

Jeśli za każdym razem logujesz się jako administrator, zwiększasz prawdopodobieństwo zrobienia prostego błędu, który może Cię kosztować wiele godzin pracy. Istnieje proste polecenie o nazwie su, pozwalające na przybranie tożsamości administratora lub dowolnego innego użytkownika (jeśli znasz hasło). Lepiej logować się jako zwykły użytkownik, a w razie potrzeby wykorzystać polecenie su, wykonać czynności administracyjne i powrócić do sesji normalnego użytkownika wydając polecenie exit.

$su - i hasło administratora

$su nazwa_użytkownika - i hasło innego użytkownika

Polecenia uniksowe

Polecenia w Linuksie są traktowane tak, jak wszelkie pozostałe pliki wykonywalne. Jeśli uruchamiasz tym samym plik wykonywalny o lokalizacji /bin. Tworząc nowe polecenie dodajesz je po prostu do katalogu /bin, po czym możesz go używać tak samo, jak pozostałych poleceń.

Poleceniom uniksowym towarzyszą przełączniki i opcje, które poszerzają lub nieznacznie modyfikują działania uruchamiane przez dane polecenie. Przełączniki składają się z kreski, po której następuje litera lub szereg liter, zmieniających lub wzbogacających wynik polecenia. Opcja to dwie kreski, po których następuje słowo działające podobnie , jak przełącznik.

$ls -a

$ls -all

Podstawowe polecenia uniksowe

W Linuksie katalogi są oparte na strukturze drzewiastej, podobnie jak w DOS i Windows. Podstawą tego drzewa jest katalog główny (root directory). Składa się on z wielu katalogów zwanych katalogami podrzędnymi, zaś poniżej katalogów podrzędnych znajdują się pliki.

pwd

Uzyskujesz pełną nazwę ścieżki dostępu do bieżącego miejsca w systemie plików

$pwd

!!! Zauważ, że ukośniki oddzielające katalogi są w Uniksie nachylone do przodu ( slash), nie zaś do tyłu (backslash) jak w Windows. !!!

Katalog główny jest najniższym poziomem w drzewie katalogów. /

Wszystkie pozostałe katalogi w twoim systemie plików są katalogami podrzędnymi w stosunku do /.

Gdy logujesz się do Linuksa po raz pierwszy, wprowadzasz swój system plików do katalogu macierzystego. Twój katalog macierzysty jest miejscem, w którym przechowujesz wyniki swojej pracy swoje konfiguracje osobiste i inne pliki systemowe.

ls

Listownie zawartości katalogu.

Aby ujawnić zawartość dowolnego katalogu w Linuksie wpisz następujące polecenie:

$ls

$ls -a

Przełącznik -a w poleceniu ls oznacza wszystkie(również ukryte). Pliki ukryte są zwykle plikami konfiguracyjnymi używanymi przez programy, jednak mogą one być również utworzone przez każdego.

Polecenie ls nie informuje, czy obiekt jest plikiem, czy też katalogiem. Aby uzyskać bardziej szczegółowe informacje na temat zawartości katalogu, potrzebujesz kolejnego przełącznika:

$ls -al

Najpierw polecenie ls -al. Pokazuje całkowity rozmiar katalogu w blokach (po 1024 bajty). Każdemu plikowi i katalogowi towarzyszy wiele informacji.

Dwa pierwsze zapisy po rozmiarze całkowitym są wyróżnione kropką i dwiema kropkami. Jedna kropka oznacza katalog bieżący. Dwie kropki to katalog powyżej katalogu bieżącego. Obydwie pozycje zaczynają się od litery „d” oznaczający katalog (directory).

!!! Polecenia w systemach uniksowych są wrażliwe na odstępy i wielkość liter !!!

Litery i kreski wymienione po literze d oznaczają zezwolenia (uprawnienia) poszczególnych plików i katalogów. Z zezwoleń wynika kto ma dostęp do plików i jakiego rodzaju dostępem dysponują poszczególni użytkownicy. Następnie jest wymieniony jest właściciel katalogu, data i godzina ostatniej modyfikacji pliku. Po prawej stronie znajduje się nazwa pliku.

cd

Zmiana katalogu.

Po znaku zachęty wpisz cd oraz po spacji ścieżkę dostępu do katalogu, w którym chcesz się znaleźć.

$cd / - przejdziesz do katalogu głównego

$ls

$pwd

$cd ~ -powrót do katalogu macierzystego z dowolnego miesca drzewa katalogów

cp

Kopiowanie plików.

$cp source destination

!!! Jeśli nie jesteś administratorem swojego systemu, możesz nie mieć dostępu do katalogów znajdujących się poza katalogiem macierzystym. !!!

cat i more

Przeglądanie zawartości plików.

Aby przejrzeć zawartość pliku, posługujemy się poleceniem cat.

$cat file_name

Jeśli plik jest za duży i nie jego zawartość nie mieście się na ekranie, wykorzystujemy potok, aby móc przeglądać plik ekran po ekranie.

$cat file_name | more

Potok poleceń oznacza wykonanie jednego polecenia, następnie zaś wykorzystywanie wyników tego polecenia przez następne polecenie. Polecenie more powoduje wyświetlenie wyniku ekran po ekranie. Aby przejść do następnego ekranu, naciśnij klawisz spacji. Jeśli zmęczy Cię przeglądanie długiego pliku, zanim dotrwasz do końca, wciśnij Ctrl-C. Ctrl-C wstrzymuje realizację bieżącego polecenia i wyświetla znak zachęty, gotowy do przyjęcia następnego polecenia.

rm

Usuwanie plików.

Aby skasować plik wykorzystujemy polecenie rm:

$rm path/file_name

!!! W systemach uniksowych nie ma polecenia Cofnij! Gdy usunąłeś plik, już go nie odzyskasz!!!

Red Hat prosi o potwierdzenie usunięcia pliku.

rmdir

Usuwa pusty katalog

$rmdir dir_name

$rm -r dir_name - usuwa katalog wraz z jego zawartością

mv

Przenosi plik do nowego miejsca. Jest również wykorzystywany do zmiany nazwy pliku.

$mv file_name1 dir/file_name2

mkdir

Tworzy nowy katalog

$mkdir ./nowy

man oraz info

Podczas eksploatowania Linuksa natrafisz na wiele poleceń, plików systemowych, funkcji bibliotecznych i innych plików specjalnych, których znaczenia nie rozumiesz. Najlepszym źródłem wiedzy na temat nowego aspektu Linuksa powinien być zbiór stron man. Strony te mogą być długie i złożone, ponieważ są źródłem kompletnym. Jednak nawet początkujący użytkownicy mogą z nich wiele skorzystać. Wystarczy zwykle przeczytać kilka pierwszych akapitów opisu, aby się zorientować w temacie.

Innym źródłem informacji są strony info, nieco nowsze, niż strony man.Strony info zawierają więcej opisów i wyjaśnień, niż strony man.

$man ls

Aby opuścić stronę man, wpisz q

$info ls

passwd

Zmienia hasło użytkownika

$passwd

#passwd user

Zamykanie systemu

W przeciwieństwie do systemów Windows, nie jest konieczne częste zamykanie systemu i ponowne ładowanie systemu. Jeśli nawet zainstalujesz nowe oprogramowanie, nie ma potrzeby restartowania komputera.

Aby zamknąć system i wyłączyć komputer, wpisz:

#halt

#shutdown now

Aby zamknąć system i ponownie go załadować, wprowadź:

#shutdown -r now

lub

Ctrl-Alt-Delete

!!! Jeśli chcesz restartować system, nigdy nie wyłączaj po prostu komputera ani nie naciskaj RESET. !!!

---