Zespół Szkół Ekonomicznych im. Marii Skłodowskiej-Curie
w Rzeszowie
Poradnik agrobiznesu
Opracowanie:
Marta Kruczek-Grochala
Danuta Ferenc
Małgorzata Przybyło
Mariola Świtalska
Iwona Wojciechowska
Dorota Zajchowska
Damian Strączyk
Jacek Sączawa
Rzeszów 2002
„Poradnik agrobiznesu” został opracowany w ramach projektu „Agroturystyka szansą dla mieszkańców wsi na Podkarpaciu” realizowanego przez Zespół Szkół Ekonomicznych w Rzeszowie przy wsparciu Programu Fundacji Ekonomicznej Narodowego Banku Polskiego.
Projekt obejmował:
- szkolenie dla rolników
- szkolenie dla młodzieży
- konkursy: „Wypromuj swoją miejscowość”,
„Projekt gospodarstwa agroturystycznego”
- wyjazd laureatów konkursów do gospodarstw agroturystycznych w krajach Unii Europejskiej i dzielenie się spostrzeżeniami z pobytu w nich z pozostałymi uczestnikami szkolenia
- wydanie poradnika
Wszystkim uczestnikom szkolenia życzymy sukcesów w prowadzeniu działalności agroturystycznej
Autorzy
Skład komputerowy: Jacek Sączawa
Spis Treści
Przepisy prawne i procedury tworzenia własnej firmy
Opracowała: Małgorzata Przybyło
Przepisy regulujące działalność agroturystyczną
I. Działalność gospodarcza przedsiębiorców
Działalność gospodarcza - to zarobkowa działalność wydobywcza, wytwórcza, handlowa, budowlana i usługowa wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły.
Zasady jej podejmowania i wykonywania przez przedsiębiorców, za wyjątkiem działalności wytwórczej w rolnictwie, określa ustawa z 19 listopada 1999r. - Prawo działalności gospodarczej ( Dz. U. Nr 101, poz.1178).
Przedsiębiorcą jest podmiot, który zawodowo we własnym imieniu podejmuje i wykonuje działalność gospodarczą. Może nim być:
osoba fizyczna działająca jako przedsiębiorca jednoosobowy lub wspólnik spółki cywilnej,
osoby prawne zorganizowane w formie przedsiębiorstw państwowych, spółdzielni i spółek kapitałowych,
jednostki nie mające osobowości prawnej zorganizowane w formie spółek osobowych.
Cechy działalności gospodarczej :
charakter zarobkowy (podejmowana w celu osiągnięcia przychodu, nadwyżki przychodu nad kosztami- zysku),
system zorganizowany i ciągły (przemyślany, niesporadyczny, także sezonowy, ponieważ przedsiębiorca stale jest gotowy do jej wykonywania pomimo nieregularnego korzystania z niej przez klientów),
sposób zawodowy (wynikający z posiadanych kwalifikacji, doświadczenia, profesjonalny, nie amatorski),
we własnym imieniu (nie dla kogoś, z odpowiedzialnością za skutki gospodarcze tej działalności),
różnorodność form prawnych,
wolna dla każdego na równych prawach,
przestrzeganie przepisów prawa i uznanych zasad współżycia społecznego,
konieczność wpisu do rejestru przedsiębiorców
Rejestr przedsiębiorców prowadzony jest przez sądy rejonowe, zwane rejestrowymi. Podstawą działania tego rejestru jest ustawa z 20 sierpnia 1997r. o Krajowym Rejestrze Sądowym (Dz. U. nr 121, poz. 769).Wpisu dokonuje się na podstawie zgłoszenia przedsiębiorcy na urzędowym formularzu wraz z wymaganymi dokumentami, które potwierdzają dane zawarte we wniosku oraz zawierają uwierzytelnione notarialnie wzory podpisów osób upoważnionych do reprezentowania przedsiębiorcy. Przedsiębiorca otrzymuje wypis z rejestru, który jest podstawowym dokumentem upoważniającym do prowadzenia działalności gospodarczej. Wpisy dotyczące osób fizycznych nie wymagają publikacji w Monitorze Sądowym i Gospodarczym.
Pozostałe formalności związane z powstaniem przedsiębiorstwa :
dokonanie ubezpieczeń społecznych, ubezpieczenia zdrowotnego oraz ubezpieczeń osobowych i majątkowych,
założenie rachunku bankowego,
uzyskanie numeru identyfikacyjnego w systemie REGON w urzędzie statystycznym,
zawiadomienie urzędu skarbowego o podjęciu działalności, otrzymanie numeru identyfikacji podatkowej NIP-u.
II. Działalność agroturystyczna
W celu ułatwienia rolnikom nowo rozpoczynającym świadczenie usług turystycznych oraz świadczącym te usługi dodatkowo w ramach działającego gospodarstwa rolnego, od 1 stycznia 2001 roku przepisów ustawy Prawo działalności gospodarczej nie stosuje się do:
działalności wytwórczej w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego, a także wynajmowania przez rolników pokoi i miejsc na ustawienie namiotów, sprzedaży posiłków domowych
i świadczenia w gospodarstwach rolnych innych usług związanych z pobytem turystów.
Zakres usług agroturystycznych:
wynajmowanie pokoi (nie całych domów, domków turystycznych, przyczep mieszkalnych),
wynajmowanie miejsc na ustawienie namiotów (nie przyczep mieszkalnych),
sprzedaż posiłków domowych (nie prowadzenie ogólnodostępnych usług gastronomicznych),
świadczenie usług w gospodarstwie rolnym związanych z pobytem turystów w tym gospodarstwie.
Rolnikiem nazywamy osobę fizyczną prowadzącą na własny rachunek działalność rolniczą jako posiadacz (samoistny lub zależny) gospodarstwa rolnego położonego w granicach RP.
Posiadaczem samoistnym jest właściciel lub osoba działająca w przekonaniu, że jest właścicielem, natomiast posiadaczem zależnym jest np. dzierżawca, użytkownik czy inna osoba, której prawo do korzystania z posiadanego gospodarstwa wynika z umowy zawartej
z właścicielem.
Gospodarstwo rolne
To grunty rolne wraz z gruntami leśnymi, budynkami lub ich częściami, urządzeniami i inwentarzem, jeżeli stanowią lub mogą stanowić zorganizowaną całość gospodarczą, oraz prawami i obowiązkami związanymi z prowadzeniem gospodarstwa rolnego (wg art.55 Kodeksu Cywilnego).
To każde gospodarstwo służące prowadzeniu działalności rolniczej tzn. produkcji roślinnej lub zwierzęcej, w tym produkcji ogrodniczej, sadowniczej, pszczelarskiej, rybnej i leśnej (wg ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników).
To obszar użytków rolnych, gruntów pod stawami oraz gruntów pod zabudowaniami związanymi z prowadzeniem tego gospodarstwa o łącznej powierzchni przekraczającej 1 ha (wg art.1 ust.2 ustawy o podatku rolnym).
Dla stosowania przepisów o działalności gospodarczej można przyjąć, że gospodarstwo rolne to grunty, budynki, urządzenia i inwentarz faktycznie służący produkcji rolnej.
III. Usługi turystyczne
W myśl ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o usługach turystycznych obiekty, w których świadczone są usługi hotelarskie dzielą się na :
obiekty hotelarskie (hotel, motel, pensjonat, kemping, pole biwakowe, schronisko młodzieżowe, dom wycieczkowy, schronisko), które powinny zostać ocenione przez wojewodę i otrzymać decyzję o zaszeregowaniu do danej kategorii,
inne obiekty, które nie wykorzystują nazw rodzajowych w/w chronionych prawem. Świadczący w nich usługi nie muszą uzyskiwać decyzji o ich zaszeregowaniu, tylko zgłosić obiekt do ewidencji obiektów prowadzonej przez organ gminy (wójta, burmistrza lub prezydenta)
Ewidencja obiektów nie wymaga uzyskania decyzji organu ewidencjonującego, jedynie przedsiębiorcy obowiązani są do przedłożenia danych:
określenie przedsiębiorcy,
nazwa i adres obiektu,
informacja o charakterze świadczonych usług(stale lub sezonowo)
liczba miejsc noclegowych.
Zgłoszenie do ewidencji już działających obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie, powinno nastąpić zgodnie z następującymi zasadami:
wpisanie obiektu do ewidencji nie zmienia ubocznego charakteru działalności zarobkowej i nie powoduje związanych z tym skutków podatkowych i ubezpieczeniowych;
ewidencję taką prowadzi gmina;
do ewidencji należy zgłaszać zmiany w zakresie świadczonych usług, ich zaprzestanie lub czasowe zaniechanie;
brak zgłoszenia może powodować odpowiedzialność z kodeksu wykroczeń.
Przedsiębiorca nie może się spotkać z odmową przyjęcia zgłoszenia obiektu do ewidencji. Nie jest również konieczne wydawanie mu decyzji o wpisaniu obiektu .
Organ ewidencyjny może dokonać kontroli każdego obiektu na swoim terenie pod względem spełniania wymogów budowlanych, sanitarnych i przeciwpożarowych. W przypadku zastrzeżeń może być wydana decyzja wstrzymująca świadczenie usług w obiekcie na czas usunięcia niedociągnięć.
Wykreślenie z ewidencji może nastąpić jedynie na wniosek przedsiębiorcy lub z urzędu gdy:
przedsiębiorca zaprzestał na okres dłuższy niż 1 rok prowadzenia działalności, nie zgłaszając tego do ewidencji,
przedsiębiorcą była jednostka organizacyjna, która uległa likwidacji,
przedsiębiorca zmarł, a jego następcy prawni nie zgłosili zamiaru świadczenia usług w obiekcie.
Rolnik wynajmujący pokoje i zgodnie z art.3 Prawa działalności gospodarczej
nie jest przedsiębiorcą nie ma obowiązku zgłaszania obiektu do ewidencji.
IV. Umowy w agroturystyce
Umowy agroturystyczne zawierane są z klientem indywidualnym, z biurem podróży lub jednostką organizacyjną, która na podstawie umowy zawartej z właścicielem kwatery zapewnia usługi swoim klientom.
UMOWA Z KLIENTEM
Zawieranie umów z klientami wymaga uzgodnienia następujących zagadnień:
prezentacja wynajmowanego pokoju - można ograniczyć się do informacji o położeniu pokoju i jego wielkości;
zakres korzystania z innych pomieszczeń i terenu - klient będzie korzystał
w gospodarstwie z takich pomieszczeń jak kuchnia, jadalnia, weranda, garaż, jeżeli gospodarz pomieszczenia takie przeznaczy do użytku gości. Korzystanie z tych pomieszczeń powinno być jednoznacznie określone, ponieważ chodzi tu o bezpieczeństwo gości (nieumiejętne podchodzenie do zwierząt, nieumiejętne obchodzenie się ze środkami ochrony roślin) oraz bezpieczeństwo gospodarstwa (zniszczenie urządzenia, zanieczyszczenie paszy, zaprószenie ognia). Dlatego zaleca się wskazywanie gościom:
pomieszczeń przeznaczonych do ich wyłącznej dyspozycji,
pomieszczeń i terenów przeznaczonych do swobodnego korzystania wspólnie z innymi gośćmi, ewentualnie z gospodarzami,
pomieszczeń i terenów, do których dostęp jest możliwy wyłącznie pod opieką gospodarza lub innego domownika,
pomieszczeń i terenów całkowicie niedostępnych dla gości.
c) ustalenie ceny i zasad płatności - jeżeli gość zawiera umowę bezpośrednio na miejscu, powinno się pobrać należność z góry. W przypadku pobytu trwającego dłuższy okres można rozłożyć płatność na raty np. płatne z góry za okresy dwutygodniowe. Pobieranie opłaty z góry nie zwalnia gospodarza z obowiązku zwrotu części wpłaty, jeżeli usługi świadczone były wadliwie (np. awaria wody). Jeżeli umowa była sporządzona z wyprzedzeniem, wskazane jest pobranie zadatku. Zadatek przepada na rzecz gospodarza, gdy gość zrezygnuje z przyjazdu lub musi być zwrócony w podwójnej wysokości, jeżeli gospodarz odstąpi od umowy. Należy odróżnić wpłaty wnoszone przez klientów, są to:
zadatek, to kwota wpłacana jako zabezpieczenie wykonania umowy;
zaliczka, to kwota wpłacana na pokrycie spodziewanych kosztów związanych z wykonaniem umowy,
pierwsza rata, to część ceny wpłacana wcześniej.
formy płatności - właściciele kwater ograniczają się do płatności gotówkowych, ewentualnie przekazów pocztowych zadatków i zaliczek ze względu na operowanie niewielkimi sumami oraz brak rachunków bankowych. Mając taki rachunek można stosować przelewy bankowe. Inną formą płatności są karty kredytowe stosowane przez cudzoziemców i coraz częściej przez Polaków, jednak niezbędne jest posiadanie odpowiedniego urządzenia oraz umiejętności wystawiania rachunków. Klienci mogą realizować należność czekiem gotówkowym, ale zmusza to gospodarza do wizyty
w banku i realizacji czeku.
Czas trwania pobytu gościa - w praktyce dominują goście określający okres pobytu w tygodniach, ale są goście przebywający kilka dni. Stosuje się więc zasadę wynajmowania pokoi na doby z możliwością przedłużenia pobytu, jeżeli pokój nie został zarezerwowany przez innego gościa.
Przyjmowanie i odwoływanie rezerwacji - przyjęcie rezerwacji uzależnia się
od dokonania wpłaty. Po potwierdzeniu klientowi, że rezerwacja została przyjęta, następuje zawarcie umowy. Odwołanie rezerwacji naraża gospodarza na ryzyko strat. Można do umowy wprowadzić tzw. odstępne polegające na tym, że gość musi wpłacić pewną sumę, gdy chce od umowy odstąpić. Jeżeli gość z przyczyn losowych odwołuje przyjazd a wpłacił całą sumę, gospodarz powinien w sposób polubowny obniżyć należność za niewykorzystane świadczenie uwzględniając interes własny.
Kaucje- o jej pobieraniu należy gościa uprzedzić najpóźniej w chwili zawierania umowy. Można przyjmować kaucję na zabezpieczenie roszczeń związanych ze zniszczeniem kwatery lub jej wyposażenia. Jej wysokość nie może być wygórowana, ale odpowiadać kosztom usunięcia zniszczeń. Podlega zwrotowi, gdy gość oddaje pomieszczenie w należytym stanie lub zatrzymana w całości lub części, jeżeli klient dopuścił się zniszczenia wyposażenia.
Odpowiedzialność za rzeczy osobiste gości i depozyty - gospodarz musi tak zorganizować wypoczynek, by gość i jego rzeczy były strzeżone przed osobami
z zewnątrz i przed pozostałymi gośćmi. Gospodarz ponosi odpowiedzialność, gdy szkoda w mieniu gościa powstała z jego winy lub gdy przyjął rzeczy gościa „ na przechowanie” np. samochód w garażu.
Regulaminy i zasady panujące w domu - opracowany regulamin obowiązuje wówczas, gdy gość zapoznał się z jego treścią i wyraził na tę treść zgodę. Mniej sformalizowany charakter mają tzw. zasady domu.
Uregulowania powinny dotyczyć:
możliwości przywożenia przez gości zwierząt domowych,
warunków wypoczynku z bardzo małymi dziećmi,
palenia tytoniu, spożywania alkoholu w pomieszczeniach mieszkalnych,
organizacji wydawania i odbierania kluczy oraz następstw ich zgubienia,
godzin wydawania posiłków,
sprzątania w pomieszczeniach mieszkalnych,
przyjmowania gości przez klientów,
używania telefonu,
prania.
Wzór
Umowa najmu kwatery wiejskiej
zawarta pomiędzy.......................................................................jako Gospodarzem kwatery,
a...........................................................................zamieszkałym..............................................
...........................................................................jako Najemcą, o następującej treści:
1.Przedmiotem najmu jest kwatera połażona w miejscowości..................................................
opis kwatery............................................................................................................................
( charakter kwatery, liczba miejsc, wyposażenie, ewentualnie odesłanie do odrębnego opisu )
2.Kwatera zostaje wynajęta na okres:
od dnia...................................................................................godz.. .........................................
do dnia...................................................................................godz. ..........................................
Gospodarz wraz z wynajęciem kwatery oferuje świadczenia dodatkowe:
....................................................................................................................................................
....................................................................................................................................................
( wyżywienie, udostępnienie sprzętu sportowego, możliwość korzystania z urządzeń, inne - wymienić )
3.Opłata za pobyt jednej osoby wraz z wymienionymi powyżej świadczeniami wynosi:
za pierwszą dobę..................................................................................................................zł
za każdą następną dobę........................................................................................................zł
za pobyt dziecka do lat 3......................................................................................................zł
Całkowita opłata za pobyt w okresie objętym umową wynosi..............................................zł
4.Poza opłatą za pobyt, określoną w pkt 3, Najemca ponosi opłaty dodatkowe:
...................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
( prąd wg wskazań licznika, opłatę miejscową, inne - wymienić )
5. Umowa zostaje zawarta z chwilą jej podpisania przez obie strony i wniesienia przez Najemcę zadatku w wysokości ...................... % przewidywanej opłaty za cały pobyt tj, kwoty ...............................................................zł. Pozostała część przewidywanej należności w kwocie........................................................zł wraz z opłatą miejscową* zostanie wniesiona w pierwszym dniu pobytu.
Należności za................................................................................................................zostaną
wniesione w ostatnim dniu pobytu, zgodnie ze wskazaniami licznika.
6.Najemca oświadcza, że zapoznał się z warunkami umowy zamieszczonymi na jej odwrocie i warunki te akceptuje.
Gospodarz:......................................... Najemca: ............................................
*niepotrzebne skreślić
Wzór
Załącznik do umowy
1.Umowa najmu kwatery wiejskiej zostaje zawarta z chwilą jej podpisania przez obie strony i wniesienia zadatku. Jeżeli zadatek nie zostanie wniesiony w terminie..........................dni od daty podpisania umowy, umowa traci moc.
2.Za podpisanie umowy uważa się także potwierdzenie odrębnym pismem przyjęcia rezerwacji na zasadach określonych niniejszymi warunkami najmu.
3.Gospodarz kwatery zobowiązuje się udostępnić Najemcy pomieszczenia wraz z wyposażeniem, zgodnie z postanowieniami umowy, w stanie zdatnym do umówionego użytku.
4.Najemca zobowiązuje się wykorzystywać kwaterę zgodnie z jej przeznaczeniem i nie może bez zgody Gospodarza podnajmować ani użyczać pomieszczeń lub miejsc noclegowych w kwaterze.
5.Przyjmowanie za zgodą Gospodarza dodatkowych osób do kwatery wymaga dodatkowej opłaty.
6.Kwatera zostaje wydana Najemcy wraz z wyposażeniem, którego stan strony powinny sprawdzić w chwili przyjmowania i oddawania pomieszczeń. Najemca odpowiada za zniszczenia i nadmierne zużycie kwatery. Wszelkie braki i uszkodzenia wyposażenia kwatery Najemca powinien niezwłocznie zgłosić Gospodarzowi.
7.Opłata za najem nie obejmuje sprzątania kwatery, chyba, że umówiono się inaczej. Najemca zobowiązany jest oddać kwaterę wysprzątaną, w takim stanie, w jakim ją odebrał, w przeciwnym razie obowiązany jest wnieść dodatkową opłatę w wysokości....................zł.
8.Najemca może od umowy odstąpić nie później niż jeden miesiąc przed rozpoczęciem pobytu, zgłaszając odstąpienie na piśmie. Jeżeli Najemca zgłosi odstąpienie później lub nie wykorzysta wynajętej kwatery, Gospodarz może dochodzić zapłaty całej opłaty za pobyt.
9.Jeżeli Najemca nie zgłosi się w terminie 24 godzin od planowanego rozpoczęcia pobytu ani nie powiadomi Gospodarza o planowanym opóźnieniu, Gospodarz może kwaterę wynająć innej osobie. W takim przypadku Najemcy przysługuje zwrot ..............% opłaty za okres, w którym kwatera została wynajęta.
10.Przerwanie pobytu przez Najemcę nie zwalnia go od wniesienia całej opłaty. W sytuacjach losowych, niezależnych od Najemcy, Gospodarz może obniżyć opłatę za niewykorzystany pobyt o taką część, jaką zaoszczędzi w związku z niewykorzystaniem świadczeń.
11.Trzymanie zwierząt domowych na kwaterze, bez wcześniejszego uzgodnienia z Gospodarzem, nie jest dopuszczalne.
12.Gospodarz może od umowy odstąpić, bez obowiązku zwrotu Najemcy wniesionych opłat, jeżeli Najemca wykorzystuje kwaterę niezgodnie z umową lub jej przeznaczeniem lub jeżeli jego zachowanie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i uniemożliwia korzystanie z wypoczynku innym osobom.
V. Obowiązek podatkowy w agroturystyce
Osoby osiągające dochody z działalności gospodarczej zobowiązane są do opłacania podatku dochodowego od osób fizycznych lub od osób prawnych, świadczący usługi zobowiązani są do płacenia podatku od towarów i usług VAT, a wszyscy posiadacze gruntów, budynków i budowli do opłacania podatku od nieruchomości.
Podatek dochodowy od osób fizycznych.
Podatek ten dotyczy każdej osoby fizycznej osiągającej dochody, chyba że odrębny przepis zwalnia z tego podatku.
Całkowite zwolnienie z podatku dochodowego od osób fizycznych w agroturystyce
wiejskiej jest możliwe, gdy:
budynki mieszkalne, w których wynajmowane są pokoje należą do gospodarstwa rolnego,
pokoje wynajmowane są osobom przebywającym na wypoczynku ,
wynajmowane pokoje znajdują się w budynkach mieszkalnych (decyzja administracyjna dopuszcza go do użytkowania jako mieszkalny lub są w nim zameldowani stali mieszkańcy,
budynki mieszkalne, w których wynajmowane są pokoje, muszą być położone na terenach wiejskich (poza granicami administracyjnymi miast). Osoba mieszkająca w mieście i tam wynajmująca pokoje, prowadząca gospodarstwo rolne nie ma prawa do zwolnienia,
liczba wynajmowanych pokoi nie przekracza pięciu: do tej liczby wlicza się jedynie pokoje oddawane do wyłącznej dyspozycji gości, bez jadalni, bawialni, werandy, pomieszczeń ogólnie dostępnych. Jeżeli ktoś wynajmuje więcej niż pięć pokoi, powinien opodatkować wszystkie pokoje.
podatek dochodowy w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych
Jeżeli podatnik nie ma zbyt wysokich kosztów, zryczałtowany sposób opłacania podatku dochodowego jest dla niego korzystny, gdyż upraszcza jego obliczanie. Ustawa z dnia 20 listopada 1998r. o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, także świadczenie niektórych usług hotelarskich, polegających na wynajmie pokoi gościnnych i domków turystycznych, w tym również usług połączonych z wydawaniem posiłków umożliwia opodatkowanie w sposób zryczałtowany, jeżeli łączna liczba pokoi, w tym w domkach turystycznych, nie przekracza dwunastu.
Ryczałt wynosi 17% sumy osiąganych przychodów, bez względu na wysokość ponoszonych kosztów.
Zatem inaczej niż przy całkowitym zwolnieniu:
wynajmowane pokoje mogą się znajdować poza budynkiem mieszkalnym, w domkach turystycznych, adaptowanych budynkach gospodarczych,
wynajmujący nie musi posiadać gospodarstwa rolnego,
wynajmowane pomieszczenie nie musi znajdować się na wsi,
ryczałt nie obejmuje wynajmowania osobno płatnych miejsc pod ustawianie namiotów.
Na koniec roku podatnik powinien złożyć zeznanie o wysokości uzyskanego przychodu i należnego ryczałtu. W razie braku ewidencji lub jej nierzetelnego prowadzenia podatnik traci prawo do ryczałtu od początku roku podatkowego, w którym nie prowadził ewidencji lub dopuścił się nierzetelności. W takiej sytuacji zostanie wyliczony podatek na zasadach ogólnych, według dochodu szacunkowego.
Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych dotyczy osób, które prowadzą działalność w niewielkiej skali nie przekraczającej w 2000 r. przychodu 470 745 zł.
W obszarze turystyki wiejskiej w tej formie mogą opłacać podatek osoby, które świadczą usługi gastronomiczne wraz ze sprzedażą napojów alkoholowych.
Stawka tego ryczałtu wynosi:
- dla handlu i gastronomii bezalkoholowej 3 % przychodu
- dla usług i gastronomii ze sprzedażą alkoholu 8,5 % przychodu
podatek dochodowy w formie karty podatkowej
Karta podatkowa to forma opłacania podatku polegająca na comiesięcznym wpłacaniu stałej kwoty, niezależnie od wysokości osiągniętego przychodu. Podstawą prawną jego stosowania jest ustawa z 20 listopada 1998r, o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne. System ten jest korzystny dla osób osiągających wysokie dochody, prowadzących stołówki sezonowo, w miejscowościach o dużym natężeniu ruchu turystycznego i o ograniczonej bazie gastronomicznej.
W zakresie turystyki wiejskiej z karty można korzystać m. in. w zakresie:
parkingi - od 5,00 zł za jedno stanowisko miesięcznie,
przewozy pasażerskie z wykorzystaniem ludzkiej i zwierzęcej siły pociągowej - 99 zł,
działalność gastronomiczna bez sprzedaży napojów o zawartości 1,5% alkoholu od 310 zł miesięcznie bez zatrudniania pracowników, do 1009 zł miesięcznie przy zatrudnieniu 4 pracowników,
sprzedaż posiłków domowych ( śniadań, obiadów i kolacji) w mieszkaniach:
* do 10 na dobę 282 zł
* do 20 na dobę 388 zł
* do 30 na dobę 445 zł
sprzedaż jednodaniowych posiłków:
* do 50 posiłków na dobę 340 zł
* do 100 posiłków na dobę 445 zł
Osoby opłacające podatek w tej formie mają obowiązek zbierania kopii wystawianych przez siebie rachunków oraz przestrzegania limitów zatrudnienia. Limit zatrudnienia dotyczy jedynie pracowników produkcyjnych, tzn. zatrudnionych bezpośrednio przy wykonywaniu usług objętych kartą.
podatek dochodowy na zasadach ogólnych
Podatek dochodowy na zasadach ogólnych opłaca się wówczas, gdy ustawa nie przewiduje dla dochodów z jakiegokolwiek tytułu innych zasad. Opiera się na ustawie z 26 lipca 1991r. Rolnicy, poza działami specjalnymi produkcji rolnej, nie opłacają tego podatku, ponieważ płacą podatek rolny.
W turystyce wiejskiej ogólne zasady opłacania podatku dotyczą:
osób osiągających dochody z najmu, nie objętego omówionymi uprzednio zwolnieniami lub ryczałtem, a także dochody ze świadczonych okazjonalnie usług,
osób, które prowadzą działalność gospodarczą i nie korzystają z karty podatkowej lub ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych
Podatek dochodowy opłaca się na podstawie deklaracji składanych na druku PIT-5 od faktycznie osiągniętego dochodu. Kluczowe znaczenie ma możliwość udokumentowania kosztów uzyskania przychodów. Kosztem takim jest każdy wydatek niezbędny dla uzyskania przychodu, np. koszty surowców i materiałów, usług, energii, płace pracowników, modernizacje i remonty. Nie stanowią uzyskania przychodu inwestycje w środki trwałe, tj. zakup gruntów, budynków oraz wyposażenia trwałego o okresie użytkowania przekraczającym 1 rok.
Stawki podatku dochodowego osób fizycznych z działalności gospodarczej i dochodów osobistych w 2002 r. wynoszą:
- 0 % od dochodu nie przekraczającego kwoty 2 727,16 zł,
- 19 % od nadwyżki dochodu ponad kwotę 2 727,16 zł,
- 30 % od nadwyżki dochodu ponad kwotę 37 024,- zł,
- 40 % od nadwyżki dochodu ponad kwotę 74 048, - zł.
W praktyce usług turystyki wiejskiej znaczenie może mieć amortyzowanie pojazdów używanych do działalności gospodarczej, wyposażenia, domków turystycznych, a także budynków.
podatek od towarów i usług ( VAT )
Podstawą prawną tego podatku jest ustawa z 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów
i usług oraz podatku akcyzowym. Podatek ten obowiązuje przedsiębiorców, którzy przekroczyli 10 tyś. euro rocznego obrotu, a nie dotyczy tych, którzy rozliczają się w formie karty podatkowej. Płatnik VAT może odliczyć od naliczonego przez siebie podatku sumę podatku VAT zapłaconą przy nabyciu towarów i usług od innych osób.
Zasadnicza stawka podatku wynosi 22 %, stawka dla usług turystycznych 7 %, stawka dla turystyki zagranicznej przyjazdowej zorganizowanej 0 %.
Płacenie podatku VAT jest korzystne dla osób remontujących i rozbudowujących domy czy ośrodki, ponieważ odliczeniu podlega VAT zapłacony w materiałach budowlanych.
Każdy przedsiębiorca rozpoczynający działalność gospodarczą, który nie przewiduje przekroczenia 80 tys. zł., powinien w urzędzie skarbowym złożyć oświadczenie, że nie będzie płatnikiem VAT. W przeciwnym razie traci prawo do zwolnienia bez względu na wielkość osiąganych przychodów.
podatek od nieruchomości
Podatek ten obowiązuje posiadaczy gruntów, budynków i budowli. Ustalany jest co do wysokości i nakładany przez gminę (tzw. podatek lokalny).
Zwolnienia z tego podatku obejmują:
grunty objęte przepisami o podatku rolnym lub leśnym,
budynki i budowle lub ich części związane z prowadzeniem działalności rolniczej lub leśnej
nieruchomości zajęte na potrzeby prowadzenia przez stowarzyszenia statutowej działalności wśród dzieci i młodzieży w zakresie oświaty, wychowania, nauki i techniki, kultury fizycznej i sportu, z wyjątkiem wykorzystywanych do prowadzenia działalności gospodarczej,
grunty zajęte trwale na obozowiska i bazy wypoczynkowe dzieci i młodzieży.
Dla pozostałych gruntów, budynków i budowli podatek jest zróżnicowany ze względu na sposób ich wykorzystania. W 2001 r. maksymalna stawka za 1 m2 powierzchni wynosiła:
* budynku przeznaczonego na cele mieszkalne 0,46 zł,
* budynku przeznaczonego na cele gospodarcze 15,86 zł,
* gruntów na działalność gospodarczą 0,56 zł,
* gruntów na inne cele 0,08 zł,
Stawki te są corocznie waloryzowane.
W działalności turystycznej na wsi podatek ten jest jednym z największych obciążeń. Ustawa z 12 stycznia 1991r. o podatkach i opłatach lokalnych nie przewiduje wyłączenia z podatku gruntowego terenów przeznaczonych na cele rekreacyjne, jeżeli są wykorzystywane gospodarczo np. w formie kąpielisk, terenów do jazdy konnej, torów
i ścieżek rowerowych. Należy więc w miarę możliwości ograniczać obszar przeznaczony na działalność komercyjną.
Osoby, które wynajmują większą liczbę pokoi niż 5 lub wynajmujące pokoje poza budynkami mieszkalnymi i poza terenami wiejskimi muszą się liczyć z przekwalifikowaniem przeznaczenia dotychczasowego na przeznaczenie do działalności gospodarczej, co wiąże się z istotnym podwyższeniem stawki podatku.
Marketing usług agroturystycznych
Opracowały: Marta Kruczek-Grochala
Iwona Wojciechowska
Mariola Świtalska
Zarządzanie firmą agroturystyczną w realiach gospodarki rynkowej.
1. Charakterystyka działalności gospodarczej.
Działalność gospodarcza może być prowadzona w różnych systemach gospodarczych. Jednym z nich jest system gospodarki rynkowej.
Jest to taki system w którym istnieją rynki na wszystkie czynniki produkcji łącznie z zasobami finansowymi
ziemią
pracą
kapitałem
produktami konsumpcyjnymi.
W gospodarce rynkowej niezbędne informacje odnośnie działalności gospodarczej pochodzą z rynku.
W gospodarce rynkowej dużą rolę odgrywają:
rynek
popyt i podaż
ceny
4. pieniądz
Rys historyczny:
- 35lat po wojnie światowej Polska z kraju w którym dominowało rolnictwo, przekształciło się w kraj o rozwiniętym przemyśle
- w końcu lat 70-tych ostry kryzys gospodarczy (spadek produkcji w latach 1979-82) był to wynik błędów w zarządzaniu i kierowaniu gospodarką narodową.
- w latach 90-tych rozpoczął się trwający do dziś okres reformowania naszej gospodarki.
Transformacja systemowa polega na:
tworzeniu gospodarki rynkowej
przekształceniach własnościowych (prywatyzacja)
restrukturyzacji gospodarki
demonopolizacji.
Gospodarka polska jako gospodarka socjalistyczna była:
gospodarką scentralizowaną (dominowała w niej własność uspołeczniona, przy czym sektor ten korzystał ze znacznego uprzywilejowania)
gospodarką planową tzn. że procesy gospodarcze podporządkowane były dyrektywom wynikającym z planu centralnego (ten typ gospodarki był mało efektywny)
W 1990 roku podjęto działania zmierzające do zbudowania w Polsce gospodarki rynkowej, która oparta była by na rynku i prawach ekonomicznych funkcjonujących w gospodarce kapitalistycznej.
Wymaga to m.in. wolności i swobody w podejmowaniu działalności gospodarczej tzn. równych praw dla różnych podmiotów.
Było to realizowane przez tzw. program Balcerowicza,
Gospodarka rynkowa to:
oddziaływanie mechanizmów rynkowych na popyt, podaż, oraz cenę
przewaga prywatnych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą
istnienie powszechnie wolnej konkurencji i upadek monopoli
ograniczona ingerencja państwa w życie gospodarcze (państwo ogranicza się jedynie do zapewnienia warunków rozwoju działalności gospodarczej)
jednolite i stabilne przepisy finansowe, podatkowe, celne i inne
duża swoboda eksportu i importu i eksportu.
Pozytywne cechy gospodarki rynkowej:
efektywność i dynamiczność
gospodarka nastawiona na innowacyjność
Ujemne strony:
duże zróżnicowanie dochodów z pracy najemnej i z prowadzenia działalności gospodarczej (kosztem konsumenta)
problemy związane z bezrobociem.
2. Organizacja pracy i zarządzanie w podmiotach gospodarczych.
Przez organizację pracy osiąga się wyznaczone cele w sposób optymalnie efektywny. Wytyczną do osiągnięcia tego jest zarządzanie (kierowanie) w sposób zorganizowany.
Realizacja tego zamierzenia następuje w 5 etapach:
uświadomienie celu (sprecyzowanie celu i zapoznaniu z nimi wykonawców. Musi to być cel dla którego ludzie są gotowi podjąć działanie, czyli musi mieć siłę motywacyjną)
etap planowania (to ustalenie przebiegu działań)
działania etap przygotowania zasobów i warunków (ocena posiadanych i pozyskanie brakujących zasobów oraz tworzenie warunków do działania)
etap realizacji celu (osiągnięcie celu)
etap kontroli (sprawdzenie skutków działania)
Zarządzanie (kierowanie) wywodzi się od pojęcia „STEROWANIE”. Oznacza wywieranie pożądanego wpływu na określone zjawisko. Odnosi się zarówno do:
człowieka
zwierzęcia
maszyny
organizacji.
Kierowanie odnosi się do ludzi. Zarządzanie odnosi się do instytucji (organizacji).
Aby dobrze zarządzać i kierować na różnych obszarach biznesu należy wykazywać się zdolnościami menedżerskimi.
CECHY WYBITNEGO MENEDŻERA:
(wysokie kwalifikacje zawodowe doskonały specjalista-wiedza i zdolności organizacyjne)
umiejętność komunikowania się z ludźmi
poczucie odpowiedzialności i zmysł pracy, dbanie o jej właściwą atmosferę
gotowość do ponoszenia ryzyka i odpowiedzialności
dbałość o interesy i uznane wartości
umiejętność kalkulacji (szybkie reagowanie na pojawiające się okazje)
cierpliwość
wytrwałość
upór w dążeniu do wytyczonych celów
uczciwe załatwianie spraw
uprzejmość
wyrozumiałość
pewność siebie
przedsiębiorcze myślenie
Do agroturystyki nadają się ludzie:
komunikatywni
potrafiący rozmawiać i słuchać
lubiący przyjmować gości
zdyscyplinowani ( plan i jego przestrzeganie)
potrafiący godzić racjonalność z intuicją.
Większość zadań w biznesie agroturystycznym spada na kobietę. Do jej obowiązków należy m.in.:
przyjmowanie gości
utrzymanie kwater
serwowanie posiłków
udzielanie pierwszej pomocy
wyczucie i indywidualne podejście do gości.
Od niej w dużej mierze zależy sukces i ona nadaje całości styl.
3. Istota i determinanty rozwoju agroturystyki.
AGROTURYSTYKA jest jedną z form turystyki, oferującą pobyt u rodzin wiejskich prowadzących gospodarstwa rolne.
CECHY AGROTURYSTYKI:
nie ogranicza się tylko do zakwaterowania turystów lecz oferuje im cały pakiet usług:
różnorodne formy rekreacji i spędzanie czasu wolnego
bezpośrednie kontakty z gospodarzami i zwierzętami domowymi
poznanie działalności produkcyjnej rolników i ich stylu życia
korzystanie ze świeżej i zdrowej żywności
poznanie kultury materialnej i duchowej (pokazy i nauczanie przygotowania regionalnych potraw, tradycyjnych sposobów przetwórstwa, lokalnego rzemiosła).
działanie zgodne z filozofią marketingu (dobór odpowiednich instrumentów i działań - odpowiedni produkt, jego jakość, itp.)
DETERMINANTY ROZWOJU AGROTURYSTYKI:
Bariery:
duża liczba konkurujących ze sobą podmiotów gospodarczych
zróżnicowanie potrzeb i preferencji nabywców usług turystycznych
twarde reguły gospodarki rynkowej
brak pewności pozyskania nabywców usług turystycznych
konieczność poniesienia określonych nakładów inwestycyjnych
brak działań zespołowych (bogatsza oferta i zmniejszenie niektórych kosztów działalności w zakresie np. promocji )
konflikty pomiędzy tymi , którzy uzyskują korzyści z agroturystyki a pozostałą częścią społeczności
zagrożenie środowiska naturalnego ( zniszczenie i nadmierny hałas )
SZANSE:
zmiana motywów zachowań mieszkańców dużych aglomeracji miejskich - głównych nabywców usług turystycznych (kontakt z przyrodą i niższe koszty pobytu)
stworzenie nowych miejsc pracy
nowe źródło dochodu dla rolnika i jego rodziny
rozwój wiejskiej infrastruktury (obiekty handlowe, gastronomiczne, komunikacja usługi bankowe, ośrodki zdrowia, stacje benzynowe itp.)
restaurowanie zabudowań historycznych
systematyczna poprawa bytu rodzin wiejskich
rozwój społeczny (poczucie własnej wartości, patriotyzm lokalny, wzbogacenie osobowości mieszkańców wsi )
wzajemne przenikanie kultur
system doradztwa rolniczego (szkolenia, promocja, współpraca z lokalną administracją i samorządami)
Ćwiczenia:
1.Co warunkuje rozwój agroturystyki?
2.Jakie przeszkody należy pokonać i jakie obszary działań uruchomić?
Istota i znaczenie marketingu usług.
Istota marketingu polega na tworzeniu określonego zespołu użyteczności (korzyści) dla klienta w postaci formy, miejsca, czasu i posiadania. Dotyczy to w równym stopniu produktów materialnych jak i usług mimo występujących między nimi różnic.
Działalność w zakresie marketingu koncentruje się wokół problemów i zjawisk rynkowych, których olbrzymią część stanowią usługi. Oskar Lange definiuje usługi jako: „wszelkie czynności związane bezpośrednio lub pośrednio z zaspokajaniem potrzeb ludzkich, ale nie służące bezpośrednio do wytwarzania przedmiotów”.
Marketing usług jest stosunkowo młodą dziedziną wiedzy zwłaszcza w odniesieniu do olbrzymich zasobów teoretycznych i praktycznych marketingu dóbr konsumpcyjnych.
Ostatnie lata to bardzo dynamiczny okres rozwoju właśnie marketingu usług, okres w którym podjęto próbę stosowania reguł marketingowych również w działalności usługowej.
Specyfika „usługi” jako produktu rynkowego uniemożliwia prostą adaptację reguł marketingowych stosowanych w sferze produkcji do strategii stosowanych w przedsiębiorstwach usługowych.
Usługi charakteryzują się pewnymi cechami, które w dużym stopniu wpływają na kształt programów marketingowych:
niematerialność (nie można ich dostrzec, poznać, poczuć, sprawdzić zanim się je kupi)
nierozłączność wytwarzania i konsumpcji (klient jest obecny przy realizacji usługi, istnieje wzajemny kontakt między usługodawcą a klientem)
różnorodność (usługi bardzo różnią się w zależności od tego, kto je wykonuje, kiedy i gdzie)
brak możliwości przechowywania (usług nie da się magazynować)
Przytaczając definicję marketingu wg R. Głowackiego „marketing jest procesem społeczno- gospodarczym mającym na celu poznanie przyszłej struktury popytu na produkty - usługi oraz zaspokojenie go przez kreowanie podaży, przekazywanie informacji odbiorcom, dostarczenie wytworzonych dóbr w odpowiednim miejscu, czasie a także ich zrealizowanie”, należy zwrócić uwagę na ukierunkowanie wszelkich działań przedsiębiorstw i firm usługowych na klientów.
Uwzględniając charakter usług, możliwe jest stosowanie dwóch różnych koncepcji marketingu:
marketingu masowego - nastawionego na przeciętnego, masowego odbiorcę (działania marketingowe typowe dla tej koncepcji to reklama i kształtowanie cen)
marketingu interakcyjnego (działania uruchamiane w interakcjach usługobiorca- usługodawca mają nie tylko zainteresować nabywcę ofertą usługową ale też doprowadzić do sprzedaży usługi).
W marketingu usług najważniejszą kwestią jest kształtowanie i wzmacnianie kontaktów przedsiębiorstwa usługowego z nabywcami. Ze względu na decydujące znaczenie w tych kwestiach czynnika ludzkiego, mówi się o tworzeniu koncepcji marketingu wewnętrznego. Koncepcja ta wynika z przekonania, że przedsiębiorstwa usługowe, chcąc działać efektywnie i sprzedawać usługi nabywcom, muszą „sprzedawać” przede wszystkim pracę zatrudnionemu personelowi, czyli zatrudniać najlepsze kadry oraz oddziaływać na nie w taki sposób, by spełniały one swoje obowiązki w najbardziej pożądany sposób. Personel jest szczególnym „rynkiem wewnętrznym”, który musi być badany i poddawany oddziaływaniu., podobnie jak rynek, na którym przedsiębiorstwo funkcjonuje.
Organizacje usługowe oferują specyficzne „produkty” i w związku z tym mają specyficzne problemy z działaniami marketingowymi, począwszy od badań marketingowych przez segmentację rynku usług i wybór rynku docelowego do opracowania właściwej strategii marketingu - mix.
W założeniach teorii marketingu usług nawiązuje się do prorynkowej orientacji czyli przyjęcia za punkt wyjścia potrzeb i preferencji nabywców, stąd na strategię marketingową przedsiębiorstwa usługowego składają się :
marketingowe badania rynku usług
segmentacja rynku usług i wybór docelowych rynków działania
stworzenie optymalnej kompozycji elementów marketingu-mix
System gromadzenia informacji o rynku
Badania marketingowe to ogól metod i technik systematycznego gromadzenia, przetwarzania i analizowania informacji ułatwiających podejmowanie decyzji i zmniejszających ryzyko działania. Dotyczą one:
warunków działania, tj. warunków zewnętrznych i wewnętrznych. Badając warunki zewnętrzne gromadzi się informacje na temat wielkości i struktury prognozowanego popytu, konkurencji, szans i zagrożeń wynikających z makrootoczenia gospodarstwa (sytuacja gospodarcza kraju, sytuacja gospodarstw domowych, kultura, tradycja, postęp techniczny, regulacje prawne itp.). Badając warunki wewnętrzne działania należy skoncentrować uwagę na własnych możliwościach technicznych, organizacyjnych, finansowych, kadrowych itp.
Instrumentów oddziaływania na rynek tj. marketingu-mix: jakich usług oczekują potencjalni klienci, jakie ceny są w stanie zaakceptować, jak zwiększyć dostępność usług, jak dotrzeć z informacją do klientów?
Wyników działania czyli osiąganych zysków, udziału w rynku, wizerunku gospodarstwa w oczach klientów
W badaniach marketingowych wykorzystuje się:
Pierwotne źródła informacji czyli takie źródła, które tworzone są z myślą o rozwiązaniu konkretnych, pojawiających się w firmie problemów. Są nimi: obserwacja rynku, metody wykorzystujące kwestionariusze np. wywiady, ankiety oraz eksperyment rynkowy polegający na wprowadzeniu w naturalne warunki działania dodatkowych, oddziałujących na klientów bodźców.
Wtórne źródła informacji, które powstają niezależnie od tego czy będą wykorzystywane do rozwiązywania powstających na rynku problemów. Do źródeł tych zaliczyć można: internet, ewidencję i księgowość własnej firmy, informacje pochodzące z urzędów statystycznych, publikacje instytutów badawczych, prasę , radio, telewizję, książkę telefoniczną, panoramę firm itp.
Tylko rzetelna wiedza o klientach, ich oczekiwaniach, preferencjach, możliwościach finansowych oraz poczynaniach konkurencji i zmianach w otoczeniu pozwala na wypracowanie optymalnej oferty usługowej i sprostanie wymaganiom współczesnego rynku usług turystycznych.
Budowanie pozytywnego wizerunku firmy na współczesnym rynku.
Image - pojecie, istota.
Jednym z istotnych celów marketingowych każdej firmy usługowej jest obok np. zwiększenia udziału w rynku, zbudowanie pozytywnego wizerunku.
Wizerunek firmy w literaturze międzynarodowej określony jest mianem „image” (firmy). Termin ten jest trudny do jednoznacznego przetłumaczenia na język polski. Pochodzi z łaciny i oznacza wzór, obraz, wizerunek, odbicie albo marzenie senne, urojenie. W języku angielskim określenie to można interpretować jako przedstawienie, spektakl. W języku polskim można przyjąć odpowiednik „wizerunek”, lecz nie oddaje on w pełni znaczenia słowa „image”. Wg Słownika Języka Polskiego „wizerunek” to podobizna, wyobrażenie, portret, obraz np. przedmiotów, osób, organizacji itd.
Wizerunek firmy można zdefiniować jako obraz, wyobrażenie o niej w otoczeniu w którym działa, stanowiące reakcję tego otoczenia na przekazywane przez firmę bodźce.
Jest on więc odzwierciedleniem w świadomości odbiorców (klientów) tego co określa się mianem tożsamości firmy czyli celów, treści i form działania które chce przekazać i utrwalić w otoczeniu.
Wizerunek w takim rozumieniu jest obrazem subiektywnym, niekoniecznie więc musi się pokrywać z rzeczywistością.
Wizerunek pożądany jest wizerunkiem docelowym, do którego przedsiębiorstwo zmierza w horyzoncie długookresowym. Krótkookresowo jest ono w stanie osiągnąć co najwyżej wizerunek optymalny w danym momencie, będący kompromisem realnie możliwym do osiągnięcia.
Image jest zlepkiem sądów, opinii, nastawień i faktów, a każdy tworzący go element może wpłynąć nań pozytywnie lub negatywnie. Dotycząc usług agroturystycznych wywołuje pozytywne, neutralne lub negatywne ustosunkowanie, tworząc emocjonalne więzy.
Podkreślić należy fakt, że często wizerunek firmy jest trudny do odróżnienia od wizerunku usług przez nią świadczonych, gdyż jest utożsamiany z sumą wyobrażeń właśnie o tych usługach.
Image gospodarstwa jest gwarantem jakości i pewności, zaś usługi w nim świadczone odpowiednią jakością i użytecznością potwierdzają ten image.
W przypadku firm usługowych, dąży się do jednoznacznego kojarzenia firmy i jej usług w świadomości nabywców. Image usługodawcy (usługi są niematerialne) jest wyznacznikiem „klasy” usługi.
Image jest skutkiem oddziaływania trzech czynników, składających się na tożsamość firmy:
jej postawy - charakteryzuje ją misja i filozofia działania
jej zachowań wobec otoczenia
jej systemu identyfikacji audiowizualnej obejmującego elementy graficzne, plastyczne, architektoniczne, wyposażenie wnętrz - wyróżniających dane gospodarstwo agrotury-styczne. Są to cechy budynków, ich wyposażenie, nazwa, logo, papier firmowy itp.
Istotą kształtowania wizerunku firmy jest wyrobienie u obecnych i potencjalnych klientów przekonania, że korzystając z jej produktów (usług) mogą liczyć na zaspokojenie w maksymalnym stopniu swoich potrzeb i oczekiwań. Również potrzeb i oczekiwać emocjonalnych, gdyż najczęściej konsument kupuje coś więcej ponad usługi i korzyści. Nabywa on także wyobrażenia, przy czym względy uczuciowe związane z produktem (usługą) często mają przy okazji zakupu o wiele większą siłę oddziaływania niż czynniki rozumowe.
Znaczenie image'u gospodarstwa agroturystycznego w zdobywaniu nowych klientów.
Nasilająca się konkurencja, uświadomienie sobie przez gospodarstwo agroturystyczne, że funkcjonuje po to, by zaspokajać oczekiwania odbiorców oferty usługowej powodują, że tworzenie image'u staje się coraz ważniejszym celem marketingowym. Obok usługi którą chce nabyć klient, w jego umyśle powstaje również bardzo konkretny obraz firmy. Jasno uprofilowany wizerunek, pozycjonuje gospodarstwo na mapie społecznej percepcji. Wzmacniany przez działania promocyjne jest jednym z podstawowych czynników decydujących o rozwoju gospodarstwa agroturystycznego i zdobywaniu nowych „klientów”, którzy stają się coraz bardziej świadomi i wymagający.
Funkcje image'u można określić następująco:
odzwierciedla tożsamość, różnicuje gospodarstwa działające na rynku i ich usługi, sprzyja ich indywidualizacji
zmniejsza ryzyko przy podejmowaniu decyzji
tworzy renomę i zaufanie klientów, także do nowej oferty
stwarza pewne atuty dodatkowe związane z prestiżem, przynależnością do określonej grupy społecznej
ułatwia wybór miejsca wypoczynku
wpływa na kształtowanie stosunków wzajemnych gospodarstwa i środowiska w którym funkcjonuje
Planowanie, utożsamianie i korygowanie wizerunku gospodarstwa agroturystycznego.
Kształtowanie wizerunku gospodarstwa agroturystycznego jest procesem długofalowym, wymagającym opracowania ogólnej koncepcji i planu działań. Koncepcja wizerunku firmy powinna być elementem jej całościowej koncepcji marketingowej, ściśle współpracującym z pozostałymi elementami.
Planując koncepcję wizerunku gospodarstwa agroturystycznego należy wziąć pod uwagę do kogo będzie adresowana oferta usługowa i w jaki sposób powstaje w świadomości adresatów.
Wyobrażenie o gospodarstwie agroturystycznym i jego usługach powstaje w wyniku:
doświadczeń własnych
uznanych za wiarygodne opinii innych osób np. kolegów, znajomych
oddziaływania liderów opinii publicznej
świadomych działań marketingowych mających na celu kreowanie pozytywnego wizerunku gospodarstwa agroturystycznego.
Punktem wyjścia dla wszelkich decyzji w zakresie kreowania pożądanego wizerunku jest analiza stanu faktycznego, czyli odpowiedź na pytanie jak widziana jest firma obecnie w oczach swoich klientów. Istnieje duża ilość metod pozwalających ocenić wizerunek np. ankiety, wywiady. Cel lub cele kształtowania określonego obrazu gospodarstwa agroturystycznego wynikać powinny z jego celów kierunkowych, zawartych w misji oraz postulatów dotyczących osobowości.
Misja to długoterminowa wizja celu firmy, w której przedstawia się ogólny kierunek działania, wizerunek własny i filozofię zarządzania. Elementy misji są nośnikiem charakteru firmy, a zarazem czynnikiem wpływającym na decyzje wyboru dokonywane przez klienta.
Misja wyznacza punkt orientacyjny dla działań mających na celu kształtowanie wśród klientów wyobrażenia o gospodarstwie, nastawionym na zaspokojenie konkretnych potrzeb i posiadającym w tej dziedzinie odpowiednie kompetencje. Misja to odpowiedź na pytania:
Jaką rolę zamierza pełnić gospodarstwo agroturystyczne w otoczeniu?
Jaki jest zakres jego działalności? (Komu świadczy usługi)?
Czym zamierza konkurować na rynku?
Co zamierza osiągnąć?
Osobowość gospodarstwa agroturystycznego określa pożądane z punktu widzenia przyjętej misji zachowanie gospodarzy. Oprócz cech powszechnie pożądanych jak: rzetelność, wiarygodność, niezawodność, uprzejmość, należy odnieść się także do cech takich jak: tolerancja, elastyczność, opiekuńczość, wyrozumiałość, itp. Bardzo istotne są stosunki panujące wewnątrz rodziny przyjmującej gości, na które wpływają: kultura, wzorce wzajemnych zachowań, wspólne wartości, normy.
Świadome budowanie i podtrzymywanie image'u gospodarstwa agroturystycznego, wymaga bowiem pewnej postawy, która ideę pożądanego wizerunku konsekwentnie realizuje w codziennej pracy.
Najczęściej gospodarstwa agroturystyczne dążą do tego, aby wszystko co może być z nimi kojarzone działało na ich korzyść. Budują więc przeświadczenie, że są gospodarstwami nowoczesnymi, oferującymi atrakcyjne sposoby spędzania wolnego czasu, wykorzystującymi nowoczesne urządzenia techniczne w codziennej pracy, przywiązującymi dużą wagę do tego, by klient był zadowolony.
Podczas planowania obrazu gospodarstwa agroturystycznego należy pamiętać, że cechą dobrego wizerunku jest jego spójność i czytelność, co zapewnia jego indywidualność.
Należy pamiętać również o przeprowadzaniu regularnych kontroli efektywności prowadzonych działań, gdyż kształtowanie wizerunku to nie tylko działania kreujące, ale też ciągłe monitorowanie i aktywne wspomaganie.
Dokonywanie co pewien okres czasu bezstronnych badań wizerunku pozwala ocenić czy nie wymaga on korekty. Zwykle bowiem wizerunek kreowany jest na potrzeby określonego środowiska, należy więc modyfikować go w miarę jak to środowisko się zmienia. Wskazane są jednak raczej modyfikacje metodą kolejnych, niewielkich kroków niż radykalnej terapii.
Należy pamiętać, że wypracowana pozycja gospodarstwa agroturystycznego musi być poparta stałym, konsekwentnym doskonaleniem szeroko rozumianej jakości pracy.
Otoczenie gospodarstwa
Otoczenie bliższe (bezpośrednie) - to otoczenie na które firma może wywierać wpływ i od jej aktywności, systemu komunikacji zależą możliwości oddziaływania na poszczególne jego elementy. W przypadku gospodarstwa agroturystycznego tworzą go:
klienci, sąsiedzi, lokalne władze, kościół, firmy handlowe w których gospodarswto zaopatruje się, pralnie, magiel, banki i instytucje finansowe, firmy ubezpieczeniowe, agencje reklamowe itp.
Otoczenie dalsze (pośrednie) jest w dużej mierze niezależne od firmy i jej działań. Żadna firma nie ma bowiem bezpośredniego wpływu na liczbę i strukturę ludności, wielkość osiąganych przez nią dochodów, pojawiające się przepisy i regulacje prawne, postęp techniczny, politykę państwa itp.
Można więc powiedzieć, że sukces gospodarstwa agroturystycznego, jego pozytywny wizerunek zależy od trafnego wyodrębnienia poszczególnych elementów jego otoczenia, dostrzeżenia szans i zagrożeń wynikających z tego otoczenia oraz stworzenia optymalnych rozwiązań
w zakresie struktury marketingu - mix, odpowiadających oczekiwaniom tego otoczenia.
Znaczenie instrumentów marketingu - mix w tworzeniu wizerunku gospodarstwa agroturystycznego.
Marketing - mix w firmach usługowych a więc i gospodarstwach agroturystycznych tworzą elementy 5 x P, obejmujące:
produkt (usługę) (product)
cenę (price)
dystrybucję (place)
promocję (promotion)
ludzi (people), personel świadczący usługi
Zdaniem P. Kotlera, najważniejszą rolę w usługach odgrywa właśnie piąty element strategii, a mianowicie ludzie z którymi spotyka się klient, mający stały z nim kontakt, mogący kreować dobre lub negatywne wyobrażenie o prowadzonej działalności. Potrzeba marketingowego kształtowania „personelu” firmy usługowej pojawia się zwłaszcza w tych rodzajach działalności, w których usługodawcy nawiązują bezpośredni kontakt z klientem, gdy obiektem działania i oddziaływania jest człowiek. Celem marketingowego oddziaływania powinno być uzyskanie przez obsługę gości pozytywnego, akceptującego stosunku do klienta i osobistej odpowiedzialności za jakość wykonywanych usług. Podstawą tego jest poczucie identyfikacji z firmą i zwrócenie uwagi na prostą zależność: od jakości usługi zależy osiągany zysk.
Z kształtowaniem wymienionych wcześniej instrumentów marketingu - mix (5 x P) wiążą się następujące kwestie:
usługi: ich jakość, struktura, stosowanie marki, usługi dodatkowe
cena: jej elastyczność, stosowanie rabatów, terminy zapłaty
dystrybucja: atrakcyjność obszaru działania, dostępność, lokalizacja
promocja: różne sposoby komunikowania się z otoczeniem, przekazywania informacji o firmie
ludzie: świadomi, że to klient jest najważniejszym gościem i celem ich pracy
Podkreśla się znaczenie interakcji zachodzących między usługobiorcą i usługodawcą, a celem działań w ramach marketingu interakcyjnego jest wytworzenie zainteresowania nabywców ofertą usługową oraz spowodowanie aby w wyniku tego zainteresowania usługa została „sprzedana”.
Podstawowym celem sprzedaży jest: MIEĆ ZADOWOLONEGO KLIENTA!
Klient, który wyjedzie z gospodarstwa z negatywnym doświadczeniem i złym wrażeniem, ma skłonność do dzielenia się tym z wieloma osobami. Powstaje w ten sposób „efekt falowy” polegający na tym, że zła opinia rozchodzi się szybciej niż dobra. Niezadowolony klient ma więcej złości i energii, którą rozładowuje dzieląc się informacjami o złej jakości usług. Można przypuszczać, że o negatywnej ocenie dowie się trzy razy więcej osób niż gdyby opinia ta była pozytywna.
Działania marketingowe gospodarstwa agroturystycznego, związane z tworzeniem trafnej oferty usługowej (produkt).
Ze względu na ograniczone możliwości oddziaływania przez gospodarstwo na klientów takimi instrumentami jak dystrybucja i promocja ( z uwagi na wysokie koszty), duże znaczenie przypisuje się różnicowaniu oferty usługowej względem konkurentów. Aby kształtować atrakcyjny dla usługobiorców zakres usług, ich „wytwórca” powinien dostrzegać wszystkie oczekiwania nabywców.
Usługę nabywa się, aby zaspokoić pewną wiązkę potrzeb. Stanowią one rdzeń usługi, który koresponduje z potrzebą pierwotną jaką jest kontakt z przyrodą. Produkt rzeczywisty tworzą dodatkowe użyteczności i korzyści takie jak chociażby jakość i szeroko rozumiane „opakowanie” usługi, którym jest wygląd domu, pomieszczeń mieszkalnych, podwórka. Aby uzyskać przewagę nad konkurencją, firmy usługowe starają się uzupełnić swoją usługę o inne użyteczności nie należące do „produktu rzeczywistego” ale polepszające wizerunek firmy i obraz usług w oczach klientów np. organizacja spotkań promujących zdrową żywność czy w ramach profilaktyki zdrowotnej. Przede wszystkim jednak pobyt w gospodarstwie agroturystycznym ma spełniać podstawowe oczekiwania klientów na temat wypoczynku na wsi. Ma umożliwić prawdziwie „ekologiczny” wypoczynek z dala od hałasu, przemysłu, pośpiechu
i stresów, poznanie warunków życia i pracy na wsi, obyczajowości regionu, ma zapewnić jak najbliższy kontakt z przyrodą , gwarantować zdrową żywność itp.
W tworzeniu pozytywnego image'u gospodarstwa agroturystycznego na szczególną uwagę zasługuje jakość usług, rozumianą jako stopień zadowolenia klienta.
Badania marketingowe pozwalają na stwierdzenie, że istnieje duże podobieństwo oferty usługowej działających na rynku gospodarstw, a przecież wystarczy odrobina pomysłowości, by stworzyć coś naprawdę oryginalnego. Można zaoferować klientom chociażby możliwość udziału w niektórych pracach gospodarskich połączonych z konkursami, możliwość kąpieli w mleku (krowim czy kozim) z dodatkiem miodu, ziół. Można przygotować ścieżkę zdrowia z bieganiem boso po trawie, atrakcyjną trasę rowerową, przejazdy bryczką, kuligi - a wtedy odległość do lasu czy wody przestaje być istotna. oferowanie klientom możliwości rozwoju własnych uzdolnień i pasji w ramach kółek zainteresowań, sekcji sportowych itp.
Można zapewnić kontakt z instytucjami kulturalnymi takimi jak: filharmonia, teatr, kino, muzeum itp., właściwą opiekę medyczną, wdrażać program „W zdrowym ciele - zdrowy duch” itp.
Baza noclegowa rozumiana jako stan budynków, zagospodarowanie terenów wokół gospodarstwa agroturystycznego, wyposażenie techniczne jest istotnym czynnikiem branym pod uwagę przy ocenie jego wizerunku. Dla osoby stykającej się po raz pierwszy z danym miejscem, duże znaczenie ma wygląd budynku, czystość pomieszczeń i ogólnie estetyka wnętrza. Osoby korzystające z oferty oceniają także stan toalet oraz istnienie takich pomieszczeń jak świetlica, stołówka, biblioteka itd.
W ocenie jakości usług agroturystycznych szczególnie ważne są:
opinie wypoczywających
opinie gminy o roli gospodarstwa agroturystycznego w środowisku
otwartość na potrzeby środowiska
Tworząc odpowiedni wizerunek należy więc zagwarantować wysoką jakość usług we wszystkich jej aspektach. Szczególną uwagę należy skierować na właściwą komunikację z otoczeniem - komunikację rozumianą nie tylko jako system działań promocyjnych ale również komunikację interpersonalną czyli sposób porozumiewania się, przekazywania myśli.
Strategie w zakresie cen.
W przypadku usług agroturystycznych cena jest obok stworzenia atrakcyjnej oferty usługowej, najważniejszym instrumentem oddziaływania na rynek. Sposób kalkulacji ceny na usługi, został omówiony w części poświęconej ewidencji i rachunkowości. Z marketingowego punktu widzenia, ustalając cenę należy uwzględnić oprócz kosztów również wielkość popytu i strategie cenowe stosowane przez konkurentów. Atrakcyjna cena ma przyciągać grupę odbiorców wrażliwych na cenę oraz wszystkich tych, dla których pobyt na łonie natury po konkurencyjnej cenie nie oznacza niskiej jakości usług lecz dodatkową ich wartość.
Niezwykle ważnym czynnikiem konkurencyjności cenowej mogą okazać się w przypadku agroturystyki wszelkie rabaty uzależnione od np. korzystania z dodatkowych atrakcji, długości pobytu, liczby wypoczywających osób, częstotliwości pobytu, sezonowości itp. Warto również negocjować z klientem termin płatności oraz ewentualność zapłaty w ratach.
Dystrybucja usług agroturystycznych.
Gospodarstwa agroturystyczne świadczą usługi bezpośrednio klientom, więc ich kanały marketingowe są proste i bezpośrednie. Wynika to z cech tego rodzaju usług, wyznaczających konieczność osobistego kontaktu usługodawcy z usługobiorcą.
Dominuje tutaj dystrybucja stacjonarna, charakteryzująca się świadczeniem usług w stałym punkcie.
Forma bezpośredniego świadczenia usług (a więc brak pośredników) ogranicza wprawdzie rynki geograficzne dla usługodawców, ale dostarcza określonych korzyści wynikających z personalizacji i kontaktów z klientem.
Do tych korzyści zaliczyć można między innymi:
możliwość lepszej kontroli wykonania usługi,
możliwość indywidualizacji usługi w wyniku osobistego kontaktu z wypoczywającym,
uzyskanie bezpośrednich informacji o poziomie i strukturze potrzeb oraz o ocenie usług świadczonych przez gospodarstwo.
Z punktu widzenia klienta usług agroturystycznych najdogodniejsze jest takie zlokalizowanie gospodarstwa, by zminimalizować czas przeznaczony na uzyskanie dostępu do wszelkich atrakcji. Znaczne oddalenie od lasu czy kąpieliska może wprawdzie zmniejszać atrakcyjność miejsca wypoczynku ale może też być źródłem nowych pomysłów np. organizowanie wyjazdów bryczką, zorganizowanie ścieżki rowerowej, przygotowanie specjalnej ścieżki zdrowia itp.
Promocja usług agroturystycznych i jej wpływ na tworzenie pozytywnego wizerunku.
Efektywność działań marketingowych firmy, ich wpływ na wizerunek, zależą od umiejętnego stosowania odpowiednio dobranych form komunikacji z rynkiem.
Analogicznie do przyjętego wcześniej systemu marketingu usług można wyodrębnić trzy rodzaje komunikacji:
interaktywną (wynika ona z uczestnictwa klienta w procesie usługowym). Ma ona formę bezpośrednią. Podczas gdy promocja ma wpływ na oczekiwania związane z usługą, komunikacja interaktywna wpływa na usługę doświadczaną;
komunikację wewnętrzną (wpływa ona na możliwości i motywacje osób świadczących usługi w celu spełnienia obietnic deklarowanych w działaniach promocyjnych);
komunikacja zewnętrzna utożsamiana z promocją.
Promocja lub szerzej komunikacja marketingowa polega na informowaniu, przypominaniu i przekonywaniu odbiorców, aby zaakceptowali, nabyli lub polecili usługę.
Zdecydowanie łatwiej jest „sprzedać” produkt materialny, którego można dokładniej obejrzeć, sprawdzić niż usługę, która dostarcza korzyści trudno wymierne.
Program promocyjny w gospodarstwie agroturystycznym staje się dzisiaj niezbędny, gdyż służy:
prezentacji korzyści dostarczanych przez usługę
wyróżnieniu oferty usługowej na tle ofert konkurencyjnych,
budowie reputacji firmy.
Gospodarstwa agroturystyczne podobnie jak pozostałe firmy usługowe, wykorzystują sprawdzone w innych sferach działalności gospodarczej środki promocji:
reklamę,
sprzedaż osobistą,
promocję sprzedaży,
public relations.
Reklama to każda płatna forma publicznej, nieosobistej prezentacji usługi. Ze względu na swój szeroki zasięg jest skutecznym środkiem komunikowania się firmy z otoczeniem.
Sprzedaż osobista należy do bezpośrednich form komunikowania się organizacji z klientami i otoczeniem. Ma to miejsce w czasie targów turystycznych oraz podczas bezpośrednich spotkań z potencjalnymi i rzeczywistymi klientami.
Gospodarstwa agroturystyczne dysponują upominkami z nadrukiem nazwy, np.: koszulki, kalendarze, czapeczki, długopisy, breloczki, reklamówki. Większość gospodarstw posiada opracowany informator o usługach który może być upominkiem dla zainteresowanych. Są to przykłady działań z zakresu promocji sprzedaży.
Ideą public relations jest kształtowanie pożądanych postaw społecznych, tworzenie klimatu zaufania wokół firmy oraz przychylnej atmosfery wokół jej celów i sposobów działania.
Public relations obejmuje wiele działań informacyjnych, wręcz propagandowych w celu wywierania wpływu na określone grupy społeczne. Firma pragnie w ten sposób sama kreować swój wizerunek i tworzyć pozytywną opinię o swojej działalności.
Działania które powinny podejmować gospodarstwa agroturystyczne w tym zakresie to przede wszystkim:
Dbałość o dobrą opinię w lokalnym środowisku. Należy starać się, by o firmie mówiło się dobrze; unikać afer i niedomówień.
Gospodarstwo agroturystyczne musi się czymś wyróżniać w środowisku na tle innych, mieć swój klimat, styl. Można to osiągnąć min. przez uczestnictwo w kulturze, organizując spotkania z twórcami i artystami ludowymi. Charakterystyczny styl gospodarstwa agroturystycznego może wiązać się z następującymi kierunkami: turystyka piesza i rowerowa, ekologia, jazda konna itp.
Wykorzystywanie naturalnych cech okolicy np. jej walorów historycznych, bogatej tradycji lub nowoczesności, a także walorów środowiska przyrodniczego (położenie na skraju lasu, nad jeziorem).
Stałe informowanie środowiska o tym wszystkim co firmę wyróżnia.
Wykorzystywanie lokalnych mediów, by o gospodarstwie mówiono dobrze i często.
Życzliwy i kulturalny stosunek wszystkich domowników i ich sąsiadów do klientów
Dbałość o wygląd zewnętrzny budynku, jego otoczenia oraz estetykę wszystkich pomieszczeń.
Upowszechnianie informacji o gospodarstwie agroturystycznym, może to mieć różną formę np. kalendarz, plakat, komunikat prasowy.
Dostosowywanie form promocji do nowo powstających potrzeb, do nowej sytuacji.
Dla celów public relations wykorzystuje się również różne materiały drukowane a więc: ulotki, kalendarze, foldery a nawet wizytówki. Wszystkie te działania określane są mianem public relations zewnętrzne.
Public relations - wewnętrzne realizuje się w następujący sposób:
samo otoczenie budynku, a więc dbałość o porządek i estetykę,
wewnętrzny wystrój pomieszczeń,
dbałość o klienta w trakcie każdego kontaktu z nim, dobrej jakości papier formowy,
pamięć o klientach np. z okazji świąt,
informowanie o ważniejszych wydarzeniach w gospodarstwie itp.
Ludzie świadczący usługi - piątym instrumentem marketingu-mix.
Ciekawa oferta agroturystyczna , atrakcyjna cena, działania promocyjne mogą nie przynieść pożądanych efektów, jeżeli osoby prowadzące gospodarstwo nie będą przygotowani do właściwego komunikowania się z klientem i uznania, że to właśnie klient jest celem ich działalności.
Istota biznes planu
Biznes plan to plan gospodarczy, plan prowadzenia interesów, plan przedsięwzięcia. Jest on zestawem dokumentów - analiz i programów, w których na podstawie oceny sytuacji strategicznej firmy oraz danych historycznych zawarta jest projekcja celów firmy i sposobów ich osiągania, przy uwzględnieniu wszystkich uwarunkowań natury finansowej, rynkowej, marketingowej, organizacyjnej, kadrowej i technologicznej,
Obejmuje on działalność bieżącą oraz okres od 3 do 5 lat.
Sporządzenie biznes planu staje się koniecznością zwłaszcza:
Przed założeniem nowego przedsiębiorstwa
Podczas łączenia przedsiębiorstw
W trakcie próby uzyskania zewnętrznych środków na finansowanie swojej działalności
W krytycznym okresie (zmiana form własności lub profilu działalności)
Biznes plan pełni funkcję:
Wewnętrzną - plan wykorzystywany jest jako wew. dokument niezbędny do zarządzania
Zewnętrzną - ma uatrakcyjnić przedsiębiorstwo w oczach potencjalnych inwestoów i przyciągnąć z zewnątrz środki na finansowanie przedsięwzięć
Struktura biznes planu
1. Streszczenie.
Powinno zawierać informacje o bieżącym stanie firmy oraz jej zamierzeniach na przyszłość. Streszczenie powinno określać:
Cel sporządzenia planu i opis spodziewanych korzyści
Wysokość środków finansowych niezbędnych do realizacji tego celu
Krótki opis produktu i rynku
Zestawienie najważniejszych elementów planu finansowego
2. Profil i zakres działania firmy
Ten rozdział powinien zawierać informacje o wyrobie, klientach, rynkach, konkurencji. W tej części należy również określić misję firmy, cel działania (wysokość zysku, wzrost udziału w rynku, przetrwanie trudnego okresu), cel przygotowania biznes planu (zdobycie środków finansowych, ocena opłacalności przedsięwzięcia).
3. Założenia planu strategicznego przedsięwzięcia
W tej części biznes planu powinien znaleźć się opis:
Elementów makrootoczenia i mikrootoczenia
Zasobów będących w dyspozycji firmy (zasoby kadrowe, finansowe, techniczne)
Strategii działania i jej wdrożenia
4. Plan techniczny.
Głównym celem tej części jest pokazanie, że firma jest w stanie wyprodukować dany wyrób lub dostarczyć usługę na odpowiednio wysokim poziomie. Powinna ona zawierać:
Opis wyrobu lub usługi z opisem technologii produkcji
Opis niezbędnego majątku produkcyjnego
Sposób zorganizowania dostaw materiałów i surowców
Program produkcji
Specyfikację kosztów produkcji
5. Plan marketingowy
W tej części należy opisać działania marketingowe firmy. Powinny się tu znaleźć informacje dotyczące:
Branży, w której firma chce funkcjonować
Segmentu rynku, który pragnie opanować
Działań w zakresie: produktu, ceny, promocji i dystrybucji
Sposobów neutralizacji działań konkurencji
Kosztów działań marketingowych
6. Plan organizacyjny
Powinien zawierać informacje dotyczące:
Organizacji pracy oraz posiadanych zasobów ludzkich ( struktura organizacyjna, charakterystyka członków kierownictwa, metody motywowania, zasoby siły roboczej )
Kalendarz organizacyjny - powinien przedstawiać główne cele planu, etapy ich osiągania, wyznaczać zadania oraz terminy ich realizacji
Koszty zatrudnienia
7. Plan finansowy
W rozdziale tym muszą się znaleźć najistotniejsze dane finansowe przedsiębiorstwa dotyczące sprzedaży, zysków i strat, wydatków na badania, rozwój i marketing, płynności finansowej, zapotrzebowania na gotówkę. Wymagane jest też podanie źródeł pochodzenia funduszy oraz sposobów i terminów ich wykorzystania. W planie finansowym muszą znaleźć się następujące informacje:
Źródło danych wejściowych
Założenia prognoz finansowych
Rachunek wyników
Bilans
zestawienie przepływów pieniężnych
analiza progu rentowności
analiza wskaźnikowa
ocena efektywności przedsięwzięcia
8. Wnioski i podsumowanie.
W podsumowaniu należy skoncentrować się na tych zagrożeniach, których zaistnienie będzie warunkowało powodzenie całego zamierzenia oraz wskazać propozycje kierownictwa, prowadzące do ich eliminacji lub przynajmniej łagodzenia.
9. Załączniki:
Słownik używanych zwrotów i terminów
Harmonogram realizacji planu
Dane techniczne i produkcyjne
Wyniki badań rynku
Schemat organizacyjny
Dodatkowe dane finansowe nie zamieszczone w planie finansowym
10. JAK OPRACOWAĆ PLAN FINANSOWY ?
Poprawnie skonstruowany plan finansowy powinien zawierać dwie podstawowe grupy zagadnień:
Założenia planu finansowego (źródła danych , prognozy finansowe )
Podstawowe sprawozdania i analizy finansowe:
Rachunek wyników - pokazuje on w syntetyczny sposób powstawanie wyniku finansowego firmy. Są w nim przedstawione wszystkie przychody firmy oraz odpowiadające im koszty
Bilans - przedstawia on wszystkie składniki majątku firmy ( aktywa ) oraz źródła finansowania tegoż majątku (pasywa)
Zestawienie przepływów pieniężnych (cash flow) - umożliwia ono ocenę:
Zapotrzebowania na zewnętrzne środki finansowe
Możliwości kreowania gotówki przez firmę
Zdolności do regulowania zobowiązań
Efektów działalności finansowej i inwestycyjnej
Zdolności kredytowej
Analiza progu rentowności - próg rentowności pozwala wyznaczyć punkt, w którym przychód ze sprzedaży pokrywa koszty całkowite. W tym punkcie rentowność przedsięwzięcia jest równa 0. Obliczenie tego punktu pozwala ocenić:
Poziom sprzedaży wyrobów (ilościowo i wartościowo) niezbędny do pokrycia kosztów całkowitych
Minimalną cenę, która zapewni zrównanie przychodów z kosztami
Maksymalny poziom jednostkowego kosztu zmiennego, którego przekroczenie powoduje zachwianie równowagi między przychodami a kosztami
Analiza wskaźnikowa - daje natychmiastowe sygnały odchylenia od planów.
Wskaźniki płynności finansowej - informują o możliwościach przedsiębiorstwa do natychmiastowego dostępu do gotówki oraz określają jego zdolność do wywiązywania się ze zobowiązań krótkoterminowych.
Wskaźniki zadłużenia - pozwalają badać poziom zadłużenia firmy oraz określają jej zdolność do wywiązywania się z zaciągniętych zobowiązań.
Wskaźniki operacyjności - informują o poziomie efektywnego wykorzystania aktywów oraz określają zdolność firmy do zmiany zapasów i należności na gotówkę a także szybkości spłaty zobowiązań.
Segmentacja rynku usług agroturystycznych.
Podstawą koncepcji segmentacji rynku jest założenie, iż nie wszyscy konsumenci są jednakowi. Rynek składa się z nabywców, których można podzielić na grupy o zbliżonych cechach, potrzebach, motywacji, stylach życia, sposobach postępowania na rynku.
Segmentacja to wyodrębnienie względnie jednorodnych grup konsumentów według różnych kryteriów: geograficznych, demograficznych, ekonomiczno-społecznych, psychospołecznych, które upodabniają ich postępowanie na rynku.
Kryterium geograficzne wyznacza region, stopień urbanizacji danego rynku lokalnego (miejscowości różnej wielkości), klimat.
Kryterium demograficzne określa wiek, płeć, wielkość i etap cyklu życia gospodarstwa domowego.
Kryterium ekonomiczno-społeczne uwzględnia dochód, zawód, wykształcenie oraz stan posiadania gospodarstwa domowego.
Kryterium psychospołeczne bierze pod uwagę styl życia, motywacje i postawy, hierarchię wartości, normy estetyczne.
Nie jest możliwe dotarcie do wszystkich klientów, ponieważ ludzie mają różne pragnienia i potrzeby, a ich zaspokojenie wymaga bardzo wielu środków. Stąd też ważna jest koncentracja na wybranych segmentach rynku (grupach docelowych), które skupiają ludzi o podobnych potrzebach. Grupa celowa z punktu widzenia agroturystyki to grupa gości o podobnych cechach osobowych, motywach urlopowych i sposobach spędzania wolnego czasu.
Aby wykorzystać w praktyce tą koncepcję:
• grupy docelowe muszą być jasno określone - możliwe do zidentyfikowania;
• grupy docelowe muszą być wystarczająco liczebne by być źródłem dochodów;
• musi istnieć praktyczna możliwość dotarcia do nich.
W identyfikacji grup docelowych mogą pomóc odpowiedzi na następujące pytania:
• Jakie pragnienia / potrzeby może zaspokoić kwaterodawca?
• Jakich gości chciałby przyjmować?
• Co wyróżnia jego usługi?
Poniżej znajdują się przykłady grup (segmentów) docelowych wyróżnionych wg kryteriów psychospołecznych oraz preferowany przez nie typ wypoczynku:
Typ agroturysty |
Motywy (życzenia, oczekiwania) |
Typ aktywności urlopowej |
wędrowiec |
poszukujący harmonii, zdystansowany do codzienności oraz innych typów aktywności urlopowej, szukający pozostałości nietkniętej natury, kierujący się tradycją, szukający pełnego kontaktu z przyrodą |
wędrówki, spacery, obserwacja natury, zbieranie owoców, roślin, koneser widoków |
szukający swobody |
poszukiwanie niezakłóconej swobody, wolności, wypróbowywanie nowych ról i atrakcji, samostanowienie, dystans do codzienności, spontaniczność |
biwakowanie na dziko, pikniki, ogniska, wspinaczki, chodzenie po górach, kąpiele na dziko, wędkowanie, opalanie |
tramp |
poszukiwanie harmonii i kontaktów, przeżycia w grupie, stosowanie się do reguł, społeczna kontrola |
biwakowanie, namiot, gry zespołowe, wypoczynek w grupie, kąpiel w miejscach ogólnie dostępnych, biegi narciarskie, saneczkowanie |
typ krajoznawczy |
kierujący się tradycją, zdobywający prestiż i wiedzę dzięki podróżom, mobilność, upodobanie do miejsc odległych, odkrycia, zwiedzanie zabytków |
przejażdżki samochodowe i rowerowe, zwiedzanie ciekawych miejsc, poznawanie ciekawych miejscowych ludzi, spacery, wędrówki |
typ promenadowy |
szukanie kontaktów, kierowanie się zasadą „widzieć i być widzianym”, szukanie nowych przeżyć w grupie, żadnych trudów |
poznawanie ciekawych osób, życie towarzyskie, zabawy, odpoczynek bierny |
sportowiec |
trenowanie, wytężanie sił, mięśni, popisywanie się własnymi możliwościami i umiejętnościami, aktywność sportowa, utrzymanie sprawności fizycznej, aktywna rozrywka |
uprawianie lekkiej atletyki, pływanie, jazda na rowerze, na nartach wodnych, gra w piłkę, w tenisa, żeglowanie, wiosłowanie, gra w golfa, jeździectwo, strzelanie, sporty zimowe (narciarstwo, łyżwiarstwo, hokej itp.) |
Biorąc z kolei pod uwagę kryteria demograficzne można wyróżnić m. in. następujące segmenty rynku:
rodziny z małymi dziećmi,
rodziny z dziećmi w wieku szkolnym,
młodzież bez rodziców,
grupy młodzieżowe z opiekunami,
goście starsi (emeryci),
grupy zaprzyjaźnionych osób bez dzieci,
osoby niepełnosprawne.
Warto także zdawać sobie sprawę z tego, iż różni goście mają różne potrzeby, a ich zaspokojenie wymaga zróżnicowanego wyposażenia. Poniżej przedstawiono listę wymogów podstawowych przy poszczególnych programach pobytu.
Wymogi podstawowe przy poszczególnych programach pobytu:
1. Dla gości z niemowlętami i małymi dziećmi
- łóżeczko,
- chodzik,
- podgrzewacz,
- krzesełko-stolik,
- wanienka,
- plac zabaw,
- zabezpieczenia (kontakty, schody),
- pralka, suszarka,
- wózek,
- kącik zabaw w mieszkaniu,
- wykwalifikowana osoba.
2. Dla osób starszych
- wyodrębnione okresy pobytu (turnusy),
- teren dostępny do spacerów,
- zorganizowanie programu pobytu,
- dodatkowe wyposażenie łazienek,
- dodatkowe koce i leżaki,
- kwatera położona blisko lasu,
- dostęp do prasy lub biblioteki,
- specjalne diety żywieniowe.
3. Dla wędkarzy
- informacja o terenach wędkarskich,
- wypożyczanie podstawowego sprzętu wędkarskiego,
- elementy wystroju nawiązujące do wędkarstwa,
- wyodrębnione miejsce na sprawianie ryb,
- dostępna kuchnia lub aneks do smażenia ryb,
- wędzarnia,
- pomieszczenie do przechowywania sprzętu i odzieży,
- serwowanie regionalnych dań rybnych,
- dostosowanie pory posiłków do życzeń wędkujących,
- możliwość zakupu na miejscu lub wskazanie miejsc zakupu zezwoleń na połów.
4. Dla myśliwych
- informacja o lokalizacji koła łowieckiego,
- informacja o występującej na danym terenie zwierzynie łownej,
- wydzielone miejsce na zabezpieczenie broni,
- wydzielone pomieszczenie na odzież myśliwską,
- elementy wystroju związane z myślistwem,
- serwowanie dań z dziczyzny,
- przynależność jednego z domowników do miejscowego koła łowieckiego,
- dostosowanie godzin posiłków do życzeń myśliwych,
- przygotowanie pakietów żywnościowych na polowania.
5. Dla ekologów
- numer certyfikatu umieszczony w widocznym miejscu,
-informacja o specyfice gospodarstwa ekologicznego,
- wstępna segregacja śmieci w gospodarstwie,
- stosowanie środków bioregenerujących do szamb i odstojnikow,
- stosowanie środków czystości przyjaznych dla środowiska,
- rozwiązana gospodarka ściekami płynnymi,
- rozwiązana gospodarka ściekami stałymi,
- przyzagrodowa oczyszczalnia ścieków,
- informacja o badaniu wody w widocznym miejscu,
- kompostownik,
- ogrzewanie ekologiczne,
- większość posiłków wykonana na bazie własnych produktów,
- informacja o miejscach sprzedaży produktów ekologicznych w okolicy.
6. Dla niepełnosprawnych
- szerokie drzwi,
- szerokie przejścia, bramy i aleje,
- objazdy schodów,
- dźwig osobowy,
- odpowiednie wyposażenie łazienki (uchwyty, specjalne kabiny natryskowe i ustępowe oraz wanny),
-likwidacja ostrych krawędzi i kantów,
- wolny dostęp do okien z obniżonymi parapetami,
-meble odpowiedniej wysokości,
-obsługa medyczna i pielęgniarska w pobliżu,
- kuchnia udostępniona niepełnosprawnym lub ich opiekunom,
- odpowiednia wielkość pomieszczeń oddanych do dyspozycji niepełnosprawnych,
-podłogi, powierzchnie dojazdowe i posadzki antypoślizgowe,
- nawierzchnia umożliwiająca dojazd wózkiem do miejsc wypoczynkowych w ogrodzie.
7. Dla miłośników jazdy konnej
-informacja o stowarzyszeniach jazdy konnej,
-osoba z uprawnieniami instruktorskimi w gospodarstwie,
- nauka jazdy dla dzieci,
- nauka jazdy dla dorosłych,
-organizowanie rajdów, obozów jeździeckich, wczasów w siodle,
- ujeżdżalnia,
- parkur,
- hipodrom,
-elementy wystroju nawiązujące do jeździectwa,
- możliwość wypożyczenia stroju do jazdy konnej,
-udział uczestników w pielęgnacji koni,
- hipoterapia (specjalne uprawnienia),
- odrębne ubezpieczenie gości,
- siodłania.
8. Dla osób samotnych
- spotkanie z psychologiem,
- organizowanie imprez integracyjnych (wieczorek zapoznawczy, ognisko, dyskoteka),
- boiska lub teren do integracyjnych gier sportowych,
- zorganizowanie „dnia dla Ciebie" - możliwości zaprezentowania się każdego z uczestników turnusu,
- wspólne wycieczki,
- pokoje głównie jednoosobowe,
-miejsce spotkań integracyjnych (barek, kawiarnia, pokój wypoczynkowy).
9. Wczasy z medycyną naturalną:
-określenie minimalnego czasu pobytu,
- przygotowanie diet zależnych od rodzaju dolegliwości,
- program ćwiczeń ruchowych,
- program edukacyjny w oparciu o uznane autorytety,
-możliwość zakupu paramedyków ziołowych w oparciu o specyfikę danego terenu,
- materiały informacyjne na temat medycyny naturalnej,
- zorganizowane zbieranie ziół występujących w okolicy.
10. Inne propozycje
- dla niepalących,
- dla „puszystych",
- dla miłośników przyrody,
- spływy kajakowe,
- plenery artystyczne.
Grupy docelowe można mnożyć niemalże w nieskończoność. Ważne jest, aby pamiętać, że jeden gość zainteresowany jest pracą w gospodarstwie, pragnie kontaktu z rodziną, inny zaś szuka samotności. Jeden cały dzień będzie spędzał w gospodarstwie przy gazecie i herbacie, inny szukać będzie atrakcji i przygód. Wielką sztuką jest dostrzec i zaspokoić potrzeby gości. Jeśli się to uda gospodarzowi, agroturyści będą chcieli wrócić do niego jeszcze nie raz, czyli zdobędzie najcenniejszych gości - stałych klientów.
Opracowanie atrakcyjnej oferty usługowej w agroturystyce.
Czym jest agroturystyka?
Wiejska Baza Noclegowa (WBN) - typy zakwaterowania.
Podstawowe zasady dotyczące urządzania kwater agroturystycznych.
Zasady dotyczące urządzania i wyposażania powierzchni wokół obiektu.
Kategoryzacja WBN.
Czym jest agroturystyka?
W literaturze fachowej można znaleźć co najmniej kilka definicji agroturystyki, jednak wszystkie sprowadzają się do wyróżnienia jej podstawowych cech. Agroturystyka to wypoczynek organizowany na terenie wiejskim, połączony z obserwacją i uczestnictwem w codziennych zajęciach jej stałych mieszkańców, możliwością korzystania z produktów gospodarstwa, a także z innych ofert, które to gospodarstwo stwarza.
Aby opracować atrakcyjną ofertę usług agroturystycznych, należy dokładnie poznać wymagania potencjalnych gości i w miarę możliwości starać się im sprostać. Jak wiadomo, agroturyści oczekują przede wszystkim:
aktywnego uczestnictwa w życiu mieszkańców odwiedzanych regionów,
żywego kontaktu z wysokiej jakości środowiskiem naturalnym i krajobrazem,
zdrowego, wolnego od tłumu i hałasu środowiska,
zróżnicowanych form aktywnej rekreacji i ciekawych zajęć,
osobistego, serdecznego kontaktu z miejscową ludnością.
Cechy odróżniające agroturystykę od turystyki masowej:
Gospodarstwo rolne
rytm życia gospodarstwa
obecność zwierząt domowych
ekologiczna żywność
zapachy
odgłosy
barwy
Ludzie
bezpośredni kontakt z rodziną
możliwość poznania zwyczajów rodziny
gościnność
nowe znajomości i przyjaźnie
Życie wiejskie
codzienne zajęcia mieszkańców wsi
kultura i zwyczaje
tradycja oraz historia wsi i regionu
folklor
Przestrzeń
kontakt z przyrodą
swoboda poruszania się
cisza
możliwość rekreacji i sportu.
Agroturystyka daje więc unikalne szanse tym gospodarstwom rolnym, które nie są w stanie utrzymać się lub rozwinąć bez dodatkowych dochodów. Warto zwrócić uwagę, że rolnicy, oprócz dochodów z wynajmu kwater, mogą czerpać dodatkowe pieniądze ze sprzedaży zdrowej żywności, wyrobów sztuki ludowej i rzemiosła artystycznego oraz z organizacji licznych atrakcji (kuligi, ogniska, jazdy konne, wycieczki piesze i rowerowe itp.). Ponadto jest to dziedzina umożliwiająca w stosunkowo krótkim czasie ożywienie gospodarcze całego terenu, ponieważ korzyści płynące z rozwoju turystyki wiejskiej są wielostronne i przynoszą dochód nie tylko kwaterodawcom, ale także powodują zwiększenie popytu na inne artykuły i usługi oferowane przez lokalnych mieszkańców.
Wiejska Baza Noclegowa (WBN) - typy zakwaterowania
Zakwaterowanie jest jednym z głównych składników oferty turystycznej. Jego istotą jest umożliwienie turystom przebywania poza miejscem stałego zamieszkania w okresie dłuższym niż jeden dzień. Usługa zakwaterowania powinna zapewniać turyście zarówno możliwość wygodnego snu jak i możliwość odpoczynku lub pracy, utrzymania higieny osobistej, przechowywania przedmiotów osobistego użytku, możliwość słuchania radia, oglądania programu telewizyjnego itp.
Wielkość i rodzaj bazy noclegowej zależne są od:
lokalizacji obiektu,
rodzaju przedsięwzięcia,
możliwości rodzinnych,
zapotrzebowania klientów.
Na terenach wiejskich można wyróżnić cztery podstawowe grupy zaliczane do Wiejskiej Bazy Noclegowej (WBN) i włączone do systemu kategoryzacji:
pokoje gościnne
samodzielne jednostki mieszkalne (mieszkania wakacyjne i domy wakacyjne)
kwatery grupowe
przyzagrodowe pola kempingowe.
P o k ó j g o ś c i n n y :
Pokój spełniający funkcje sypialni dla 1- 4 osób z dostępem do łazienki, wc i pomieszczeń wspólnych.
Elementy składowe:
sypialnia 1 - 4 osobowa
łazienka i wc (w pokoju lub wspólnie dla kilku pokoi)
pokój wypoczynkowy dla wszystkich gości.
M i e s z k a n i e w a k c y j n e l u b d o m :
Samodzielna jednostka mieszkalna - kwatera składająca się z minimum 1 pokoju sypialnego, łazienki, wc oraz kuchni pozwalającej na samodzielne przygotowywanie posiłków, wynajmowana w całości rodzinie lub grupie zaprzyjaźnionych osób.
Elementy składowe:
1 - 3 sypialnie
pokój wypoczynkowy
kuchnia (oddzielne pomieszczenie lub aneks kuchenny w pokoju wypoczynkowym)
łazienka i wc.
K w a t e r a g r u p o w a :
Pomieszczenie sypialne o podstawowym standardzie wyposażone w powyżej 4 miejsca noclegowe z dostępem do łazienki, wc oraz pomieszczeń wspólnych.
Elementy składowe:
sypialnia dla powyżej 4 osób
łazienka i wc wspólne dla kilku pokoi
pomieszczenia wspólne (świetlica, jadalnia).
P r z y z a g r o d o w e p o l a k e m p i n g o w e :
Miejsce w zagrodzie wiejskiej przygotowane do rozbicia namiotu lub postawienia przyczepy kempingowej, posiadające przynajmniej przyłącze wody oraz dostęp do wc.
Elementy składowe:
miejsce na ustawienie namiotu lub przyczepy
toaleta
parking dla samochodu.
Podstawowe zasady dotyczące urządzania kwater agroturystycznych
Pierwsze ogólne wrażenie gościa, kiedy wchodzi do obiektu jest najważniejsze. Pomijając sprawy o podstawowym znaczeniu, jakimi są czystość i porządek, są też inne elementy, na które należy zwrócić uwagę urządzając obiekt. Oto najważniejsze z nich:
rozkład pomieszczeń i umeblowanie muszą zapewniać gościom wygodę,
w pomieszczeniach sypialnych i wspólnych musi być wystarczająco dużo przestrzeni,
wszystkie elementy wyposażenia muszą być oddane do dyspozycji gości,
wszystkie urządzenia muszą być sprawne i w dobrym stanie technicznym,
wnętrza muszą być urządzone harmonijnie pod względem stylu i koloru,
musi być odpowiednie oświetlenie i wystarczająca liczba gniazdek elektrycznych,
należy utrzymywać odpowiednią temperaturę i dobrą wentylację pomieszczeń,
wokół domu powinna znajdować się przestrzeń rekreacyjna.
S y p i a l n i a:
Pomieszczenie sypialne powinno przede wszystkim zaspokajać indywidualne potrzeby gościa w zakresie snu i wypoczynku oraz zapewniać intymność.
Niezbędne wyposażenie sypialni:
łóżko
stolik (szafka nocna)
lampka nocna
szafa
stół (biurko)
krzesło (jedno na osobę).
Ł a z i e n k a:
Urządzenia sanitarne istotnie wpływają na ocenę jakości zakwaterowania stąd należy planować je szczególnie starannie.
Niezbędne elementy wyposażenia łazienki:
muszla klozetowa
natrysk
umywalka
lustro z półką
wieszaki na ręczniki
wieszaki na ubranie
gniazdko elektryczne przy lustrze
pojemnik na odpadki
sprzęty do utrzymania czystości
dobra wentylacja.
P o k ó j w y p o c z y n k o w y:
Pokój wypoczynkowy (dzienny) stanowi pomieszczenie służące wszystkim gościom danego obiektu i pełni funkcję miejsca spotkań towarzyskich, oglądania TV, czytelni, itp. Funkcja pokoju wypoczynkowego może być łączona z jadalnią. Istotą pokoju wypoczynkowego jest aby podczas długich wieczorów czy niepogody goście nie musieli siedzieć w sypialniach.
W pokoju wypoczynkowym powinna znajdować się wystarczająca liczba wygodnych miejsc do siedzenia, dobre punktowe oświetlenie, biblioteczka z przewodnikami turystycznymi po okolicy i aktualną prasą, gry towarzyskie.
K u c h n i a
Kuchnia jest niezbędnym elementem składowym mieszkania lub domu wakacyjnego. Kuchnia lub aneks kuchenny może być także oddana do wspólnego użytku gości zamieszkujących pokoje gościnne. Oferty zawierające możliwość korzystania z kuchni są dobrze przyjmowane przez gości, ponieważ dają im swobodę przygotowania gorących napojów o dowolnej porze.
Wyposażenie kuchni samodzielnej powinno być dostosowane do maksymalnej liczby jej użytkowników, natomiast kuchnia wspólna dla wszystkich gości powinna mieć powierzchnię i wyposażenie umożliwiające równoczesne korzystanie przynajmniej połowie gości.
Niezbędne wyposażenie kuchni, w zależności od wykonywanych w niej czynności, przedstawiono w poniższej tabeli:
CZYNNOŚĆ
|
NIEZBĘDNE SPRZĘTY/MEBLE
|
PODSTAWOWE WYPOSAŻENIE
|
gotowanie/pieczenie |
kuchenka 1-4 palnikowa z piekarnikiem lub piekarnik oddzielny |
garnki, patelnie, blachy |
przygotowywanie |
blat roboczy oparty na szafkach dolnych lub na półkach otwartych, lub niezależny, kosze, szuflady |
garnki, miski, sztućce, drobny sprzęt gospodarstwa domowego |
przechowywanie |
lodówka, szafki górne lub otwarte półki |
talerze, kubki, szklanki, pojemniki z przyprawami |
zmywanie
|
zlewozmywak, ociekacz |
pojemnik na odpadki |
sprzątanie |
haczyki |
szczotka, szmatka, ścierki, środki czystości |
Zasady dotyczące urządzania i wyposażania powierzchni wokół obiektu
Otoczenie obiektu powinno być bezpieczne, funkcjonalne i estetyczne. Ważne jest także utrzymywanie dobrego wyglądu obiektu. Niezależnie od tego, czy jest to nowy obiekt czy też odnowiony starszy budynek, musi pozostawać w harmonii z otoczeniem. Elementy pozostające w harmonii z otoczeniem mogą przyciągać uwagę, podczas gdy elementy obce mogą zrażać. Pierwsze wrażenie jest bardzo ważne dla sprzedaży oferty turystycznej.
Czystość, ład i porządek są prawdopodobnie najważniejszymi czynnikami jakości oferty turystycznej. Zagroda i jej otoczenie powinny być wolne od niepotrzebnych zaniedbanych narzędzi, materiałów itp. Uporządkowane otoczenie zachęca gości do zajrzenia do środka i skorzystania z oferty. Kwaterodawca nigdy nie dowie się, ilu potencjalnych gości zawróciło bądź też udało się do konkurencji, po tym jak zobaczyło zaniedbany zewnętrzny wygląd obiektu i otoczenia.
Zagospodarowanie terenu wokół obiektu musi być także praktyczne pod względem łatwości utrzymania w porządku i czystości. Ważnymi elementami otoczenia są np. parking, dobrze przygotowane ścieżki i podjazdy (dzięki temu mniej zanieczyszczeń przynoszonych jest do domu).
Istotne jest utrzymanie drogi dojazdowej w dobrym stanie technicznym, zapewniającym bezpieczny, dogodny dojazd do gospodarstwa niezależnie od pogody. Błotnista droga lub konieczność zostawiania samochodu w pewnej odległości od obiektu nie sprzyjają dobrej ocenie oferty. Goście przyjeżdżający samochodami chcą mieć też bezpieczne miejsce do parkowania samochodu. Najlepiej na terenie posesji w miejscu ogrodzonym, gdzie samochód nie jest narażony na przypadkowe uszkodzenia lub kradzież.
W zagrodzie rolniczej wskazane jest wyraźne rozdzielenie części gospodarczej od części mieszkalno-rekreacyjnej. Jest to istotne nie tylko ze względów estetycznych, ale także ze względu na bezpieczeństwo gości. Urządzenia gospodarcze, szambo, maszyny rolnicze mogą stanowić zagrożenie dla osób nieprzyzwyczajonych do ich występowania w otoczeniu, zwłaszcza dla ciekawych świata dzieci. Zwierzęta pozostawione swobodnie w całym obejściu zanieczyszczają teren i utrudniają korzystanie z niego w celach rekreacyjno-wypoczynkowych.
Wszystkie budynki znajdujące się w zagrodzie powinny mieć zadbaną elewację, a balkony i schody powinny być wyposażone w barierki. Bardzo złe wrażenie na gościach zrobi nie otynkowany budynek, balkony bez zabezpieczeń, niekompletne ogrodzenie itp.
Troską kwaterodawcy powinno być zapewnienie zgodności stylu architektury budynku i otoczenia. Warto pamiętać, iż w turystyce wiejskiej szczególnego znaczenia nabierają elementy stylu regionalnego. W zagospodarowaniu zagrody zaleca się wykorzystywanie materiałów naturalnych - drewna, kamienia, wikliny. Sprzęty ogrodowe - stoliki, ławeczki, altanki lepiej jest także wykonać w prosty sposób z wykorzystaniem naturalnych materiałów unikając materiałów z tworzyw sztucznych.
Przy zagospodarowywaniu powierzchni wokół domu należy bezwzględnie pamiętać o miejscach zabaw dla dzieci. Miejsca te powinny sprzyjać dziecięcej fantazji i kreatywności przy równoczesnym zachowaniu bezpieczeństwa. Przy planowaniu placu zabaw dla dzieci należy uwzględnić:
powierzchnię z podłożem utwardzonym do zabaw ruchowych (np. gra w piłkę),
miejsce do zajęć spokojnych, osłonięte od wiatru i nadmiernego nasłonecznienia (np. piaskownica, skrzynia z zabawkami, huśtawka),
drzewo - obiekt do wspinania się (np. punkt obserwacyjny na drzewie).
Ważnym elementem zagospodarowania zagrody jest zieleń. Do urządzania ogrodów wiejskich poleca się raczej rodzime, tradycyjne dla wiejskiego pejzażu gatunki roślin, które dodatkowo, w przeciwieństwie do gatunków egzotycznych, są tańsze i łatwiejsze w uprawie.
Zieleń w zagrodzie wiejskiej powinna być komponowana w sposób dający użytkownikom poczucie nieskrępowanej przestrzeni. Oto kilka wskazówek, które warto uwzględnić przy projektowaniu zieleni w zagrodzie:
Efekt optycznego powiększenia ogrodu można uzyskać sadząc rośliny różnej wysokości, od najniższych blisko domu do najwyższych na krawędziach ogrodu. Efekt ten wzmacnia zagajnik liściasty w tle. Nie należy sadzić drzew i krzewów w równych rzędach.
Rośliny w ogrodzie należy dobrać w taki sposób, aby przez cały okres wegetacji zakwitały kolejne. W ogrodzie zawsze powinno coś kwitnąć.
Kolory czerwone, żółte i pomarańczowe dają złudzenie ruchu i bliskości - sadzimy je na pierwszym planie ogrodu. Tonacje niebieskie i zielone kojarzące się ze spokojem i głębią sytuujemy w tle ogrodu. Sąsiedztwo bieli uwypukla barwy nasycone.
Do podziału ogrodu na części o odmiennych funkcjach (np. oddzielenie miejsca zabaw dla dzieci, grilla itp.) można zastosować żywopłoty. Służą one dodatkowo jako zasłona i ochrona przed wiatrem i hałasem.
Przy doborze roślin należy także zwracać uwagę czy nie są one trujące, szczególnie jeśli spodziewamy się gości z małymi dziećmi, które wszystko chętnie próbują wkładając do buzi.
Przykłady roślin ozdobnych nie trujących:
klon jesionolistny, klon palmowy, świdośliwa kanadyjska, budleja (omżyn) Davida, pigwowiec, dereń biały, żylistek szorstki, forsycja pośrednia, ketmia syryjska, keria japońska, kolkwicja chińska, jaśminowiec wonny, pięciornik krzewiasty, wiśnia piłkowana, porzeczka krwista, róża pomarszczona, tawuła drobna, lilak pospolity, tamaryszek drobnokwiatowy.
Przykłady roślin ozdobnych trujących:
tojad właściwy, wilcza jagoda, zimowit jesienny, cykuta nakrapiana, bieluń dziędzierzawa, lulek czarny, tytoń (również ozdobny), aron plamisty, naparstnica, ciemiernik, rącznik pospolity, psianka słodkogórz, zawilec, konwalia majowa, jaskier.
Kategoryzacja Wiejskiej Bazy Noclegowej
Kategoryzacja wiejskiej bazy noclegowej w Polsce jest dobrowolna, a jej prowadzeniem zajmuje się Polska Federacja Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne”. Skategoryzowane obiekty gwarantują odpowiednio wysoką jakość usług i są chętniej odwiedzane przez gości, zaś kwaterodawca zyskuje prawo do umieszczenia oferty w materiałach promocyjnych Federacji.
Kwatera, która otrzyma określoną kategorię, ma prawo posługiwania się znakiem Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej przez dwa lata. Potem niezbędne jest ponowne zgłoszenie wniosku do Federacji i poddanie obiektu inspekcji.
Poszczególne kategorie wyróżniają się liczbą słoneczek w znaku Fundacji - im wyższa kategoria tym więcej słoneczek. Obecnie można uzyskać maksymalnie III kategorię, czyli trzy słoneczka. Znaczek bez słoneczka oznacza najniższą kategorię, czyli kategorię standard.
Wiejska baza noclegowa podlegająca kategoryzacji to:
pokoje gościnne (standard, kategoria 1, kategoria 2, kategoria 3),
samodzielne jednostki mieszkalne (kategoria 1, kategoria 2, kategoria 3),
pokoje grupowe (standard),
przyzagrodowe pola kempingowe (standard).
Należy bezwzględnie pamiętać, iż w systemie jest miejsce na wszystkie kategorie, stąd też byłoby błędem, gdyby wszyscy kwaterodawcy starali się o zakwalifikowanie do najwyższej. Powinno się raczej przemyśleć swoją politykę marketingową, skoncentrować się na wybranych grupach docelowych i przedstawić im ciekawą ofertę.
O g ó l n e w a r u n k i u c z e s t n i c t w a w s y s t e m i e k a t e g o r y z a c j i
Dla przeprowadzenia inspekcji niezbędne jest wniesienie przez kwaterodawcę opłaty ustalonej przez Polską Federację Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne”. Opłata ta nie ulega zwrotowi w przypadku niespełnienia przez obiekt wymagań kategoryzacyjnych. W przypadku uzyskania kategorii kwaterodawca obowiązany jest wyrazić zgodę na przeprowadzenie przez Federację nie zapowiedzianej inspekcji obiektu. Obiekt powinien spełniać wymagania ustawowe, wynikające z Ustawy o usługach turystycznych, tj. mieć wpis do ewidencji obiektów noclegowych oraz spełnić minimum ustawowe odnośnie standardu.
Kwaterodawca powinien posiadać ubezpieczenie OC. W tym celu należy zawrzeć umowę z zakładem ubezpieczeniowym (tzw. ubezpieczenie deliktowe). Posiadane przez rolników ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej obejmuje jedynie zdarzenia w obrębie prowadzonej działalności rolniczej. Świadczenie usług turystycznych wymaga odrębnego ubezpieczenia.
Obiekty świadczące usługi noclegowe powinny spełniać wymogi prawa budowlanego, przepisów sanitarnych, przeciwpożarowych oraz BHP. W trakcie inspekcji kategoryzacyjnej spełnienie tych wymogów nie będzie szczegółowo sprawdzane, natomiast wymagane będzie od kwaterodawcy oświadczenie i okazanie na życzenie inspektora odpowiednich dokumentów potwierdzających działanie zgodne z przepisami. Na przykład w odniesienie do przepisów prawa budowlanego właściwym dokumentem będzie odbiór budynku przez Urząd Gminy, zaś w odniesieniu do przepisów przeciwpożarowych - inspekcja kominiarska lub straży pożarnej.
Wymagania budowlane dla obiektów, w których świadczone są usługi hotelarskie, określa Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z 14 grudnia 1994r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 1995 r. Nr 10 poz.46; zm. Dz.U. z 1996 r. Nr 45 poz.200), wydane na podstawie art.7 ust.2 pkt.l ustawy z 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz.U. Nr 89, poz. 414). Dla obiektów wybudowanych przed 1994 rokiem właściwe są odpowiednie wcześniejsze przepisy prawa budowlanego.
Budynki, w tym budynki mieszkalne i usługowe, inne obiekty budowlane, a także tereny, np. pola biwakowe czy tereny rekreacyjne, określane w przepisach przeciwpożarowych jako „obiekty”, powinny być projektowane, użytkowane i utrzymywane w sposób zabezpieczający przed powstaniem pożaru. Szczegółową podstawę dla wymagań w tym zakresie stwarza między innymi Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 3 listopada 1992 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 92, poz.460), wydane na podstawie przepisów ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. Nr 81, poz.351).
Potwierdzenie wymogów sanitarnych oraz bhp w obecnej chwili dotyczy jedynie obiektów o większej skali działania, w tym głównie prowadzących żywienie zbiorowe. Jest jednak prawdopodobne wprowadzenie odpowiednich przepisów w tym zakresie również dla małych obiektów.
Szczegółowe wymagania kategoryzacjii Polskiej Federacji Turystyki Wiejskiej „Gospodarstwa Gościnne”:
Pokoje gościnne, kategoria standard (logo Federacji):
P o k ó j :
Wewnętrzny zamek, zasuwa lub równoważny sposób zamknięcia pokoju na klucz. Jeśli nie ma takiej możliwości należy zapewnić inne zabezpieczenie rzeczy wnoszonych przez gościa.
Minimalna powierzchnia pokoju jednoosobowego to 7 m2, dwuosobowego 12 m2. Jeśli pokoje, które już funkcjonują, nie spełniają powyższych wymogów, można nieco zaniżyć dopuszczalną powierzchnię odpowiednio do 6 i 10 m, przy zachowaniu swobodnego dostępu do łóżek, drzwi, szuflad, szaf. Dla każdej następnej osoby dodatkowo co najmniej 3,5 m2.
Wszystkie łóżka powinny być nie mniejsze niż 190 x 90 cm (pojedyncze) i 190 x 140cm (podwójne). Wszystkie nowe kwatery muszą mieć łóżka nie mniejsze niż 200 x 90 cm i 200 x 140cm.
Materace powinny być dobrej jakości, sprężynowe lub piankowe.
Pościel i powłoczki na poduszki muszą być czyste i w dobrym stanie. Pościel powinna być zmieniana nie rzadziej niż raz w tygodniu i przy każdej zmianie gości.
Łóżka powinny być słane codziennie, pokoje gościnne powinny być sprzątane codziennie (usługa taka powinna być zaoferowana).
Czysty ręcznik do rąk powinien być wywieszony dla każdego gościa, ręcznik kąpielowy na życzenie. Obowiązkowy wieszak na ręczniki lub jego odpowiednik, nowa kostka mydła dla każdego gościa lub też dozownik mydła.
We wszystkich pokojach powinno być okno, które można otworzyć. Wszystkie okna powinny być przesłonięte nieprzezroczystymi zasłonami lub żaluzjami.
Temperatura pomieszczeń ma wynosić nie mniej niż 18 stopni C.
W widocznym miejscu należy umieścić informacje, w jaki sposób można się skontaktować z właścicielami, jeżeli w nocy pojawi się jakiś problem.
Goście powinni mieć dostęp do swoich pokoi przez cały czas.
Dla każdego gościa powinny być przeznaczone nie mniej niż cztery wieszaki i miejsce do rozpakowania ubrań.
Koło każdego łóżka należy umieścić stolik nocny i lampkę nocną, w każdym pokoju musi znajdować się kosz na śmieci i przynajmniej jedno krzesło, a także szklanka dla każdego z gości.
Lustro, brak rzeczy osobistych gospodarza i jego rodziny w łazience.
Farby na ścianach, tapety i wykładzina podłogowa muszą być w dobrym stanie.
Instalacja elektryczna, włączając w to gniazdka i wtyczki, musi być bezpieczna i utrzymana w dobrym stanie.
Ł a z i e n k a :
Nie może przypadać więcej niż osiem osób na jedną łazienkę. Łazienka powinna być wyposażona w wannę (prysznic), umywalkę, WC, jak również ręcznik do rąk, mydło/dozownik płynnego mydła, papier toaletowy, matę łazienkową oraz kosz z pokrywą. W łazience musi znajdować się gniazdko do podłączenia suszarki lub golarki. Pomieszczenie powinno mieć dobrą wentylację. Jeżeli łazienka służy zarówno gościom, jak i rodzinie gospodarza, powinna być wyposażona w standardowe środki czystości i urządzenia sanitarne, a goście powinni mieć pierwszeństwo w korzystaniu z niej. Żarówki powinny być osłonięte kloszami.
U w a g i o g ó l n e :
Pomieszczenia wspólne, w tym pomieszczenie wypoczynkowe, powinny być sprzątane codziennie. Goście muszą mieć dostęp do pomieszczenia wypoczynkowego, które nie powinno być wykorzystywane do celów sypialnych. Oświetlenie powinno być dostateczne, żarówki należy osłonić kloszami lub abażurami.
Pokoje gościnne, kategoria I (logo Federacji + l słoneczko):
Wszystkie wymagania dla kategorii standard oraz:
Klucz do każdego pokoju.
Minimalna powierzchnia to 7 m2 (pojedynczy) i 12 m2 (podwójny). Dla każdej następnej osoby dodatkowo co najmniej 3,5m2.
Minimalne wymiary łóżek to 200 x 90 cm (pojedyncze) i 200 x 140 cm (podwójne).
Każdy pokój powinien być wyposażony w szafę ubraniową z półkami, lampę do czytania, wygodne krzesło.
Przynajmniej jedna łazienka powinna być oddana do wyłącznego użytku gości; na jedną łazienkę nie może przypadać więcej niż 6 gości, wszystkie pokoje powinny być wyposażone w umywalki.
Jeżeli jest tylko jedna toaleta, powinna być ona oddzielona od łazienki i oddana do wyłącznego użytku gości.
U w a g i o g ó l n e :
Wygodne pomieszczenie wypoczynkowe dla gości, możliwość zamówienia gorącego napoju wieczorem lub dostęp do urządzeń kuchennych, dostęp do telefonu, informacja turystyczna dla gości na miejscu, w większym obiekcie recepcja lub odpowiednik, dzwonek do przywołania pomocy oraz informacja w jaki sposób można się skontaktować z kwaterodawcą.
Pokoje gościnne, kategoria II (logo Federacji + 2 słoneczka):
Wszystkie punkty dla kategorii I oraz:
Przynajmniej 50% pokoi powinno być wyposażone w niezależny system sanitarno-higieniczny (WC, prysznic/wanna, umywalka)
Gniazdka do podłączenia suszarki lub maszynki do golenia w pobliżu lustra i lampy, gniazda elektryczne przy biurku i lustrze.
Miejsce do pisania (biurko) lub jego odpowiednik, fotel.
U w a g i o g ó l n e :
Jadalnia lub wygodny aneks jadalny, gdzie można spożywać posiłki, możliwość zamówienia bardzo wczesnego śniadania lub też dostęp do urządzeń kuchennych, usługa budzenia lub budzik, dostęp do kolorowego telewizora, jeżeli go nie ma w pokoju, pomoc przy wnoszeniu bagaży na życzenie, dostęp do lodówki lub pralki.
Pokoje gościnne, kategoria III (logo Federacji + 3 słoneczka):
Wszystkie punkty jak dla kategorii II oraz:
Przy najmniej 90% pokoi posiada niezależny węzeł sanitarno-higieniczny (WC, prysznic/wanna, umywalka).
Powierzchnia minimalna -10 m2 w pokoju jednoosobowym i 14 m2 /2 osoby (włączając w to łazienkę).
Wysokiej jakości łóżko z materacem, dwa krzesła wypoczynkowe oraz stolik okolicznościowy w każdym pokoju.
Miejsce na bagaż lub jego odpowiednik, duże lustro.
Taboret w łazience.
U w a g i o g ó l n e :
Pokoje oraz pomieszczenia wspólne gustownie wyposażone w meble wysokiej jakości, wysokiej jakości pościel, ręczniki, zasłony i wykładzina, ogólne bardzo dobre wrażenie, ułatwiony dostęp do telefonu dla wszystkich gości, żelazko i ewentualnie deska do prasowania na życzenie, możliwość prania ubrań gości przez gospodarza
Samodzielne jednostki mieszkalne (mieszkania wakacyjne, domy wolnostojące) Kategoria I:
Wszystkie poniższe punkty :
Odpowiednia liczba miejsc noclegowych stosowna do zarejestrowanej liczby gości, mogą być to łóżka rozkładane lub piętrowe. Wszystkie łóżka powinny być nie mniejsze niż 190x90 cm (pojedyncze) i 190x140 cm (podwójne). Wszystkie nowe kwatery muszą mieć łóżka nie mniejsze niż 200x90 cm i 200x140 cm. Odpowiednie materace. Wszystkie materace na łóżkach powinny być przykryte pokryciami nadającymi się do wielokrotnego prania.
Goście powinni mieć klucz do jednostki, jak też nieograniczony dostęp do niej.
Powierzchnia we wszystkich pokojach powinna pozwalać na swobodny dostęp do mebli, wyposażenia, szuflad, szafek, itp.
Jednostka musi być wyposażona w system grzewczy zapewniający temperaturę l8°C w pomieszczeniach.
W każdym pokoju musi być przynajmniej jedno okno na zewnętrznej ścianie, które można otworzyć. Wszystkie pokoje w jednostce powinny być wyposażone w zasłony lub żaluzje, które zasłaniają całe okna.
Informacja dotycząca kontaktu z gospodarzem umieszczona na widocznym miejscu.
Możliwość powieszenia okryć wierzchnich przy wejściu. Szafa lub odpowiednik.
Łazienka wyłącznie do użytku gości, jeden ręcznik do rąk dla każdego gościa. Brak osobistych rzeczy gospodarza i jego rodziny w jednostce mieszkalnej.
Przynajmniej jedno wygodne krzesło.
Stół kuchenny lub jego odpowiednik oraz odpowiednia liczba krzeseł kuchennych; taborety mogą zastąpić krzesła w tej kategorii.
Aneks kuchenny z następującym podstawowym wyposażeniem: przynajmniej jednokomorowy zlew, przynajmniej jednopalnikowa kuchenka, lodówka, miejsce na naczynia, garnki i patelnie (przynajmniej 2 szt.), sztućce, zastawa, szklanki - odpowiednia ilość do objętości jednostki, ostre noże, chochla, otwieracze do puszek i butelek, ściereczki, odpowiednia ilość sprzętu i środków czystości, kosz na śmieci.
Obiekt powinien spełniać minimalną liczbę dodatkowych pozycji odnoszących się do usług i jakości oferty zamieszczonych na końcu opisu kryteriów.
Ł a z i e n k a
Minimalne wyposażenie łazienki obejmuje: wannę lub prysznic, umywalkę , WC oraz ręcznik do rąk, mydło/dozownik mydła w płynie, papier toaletowy, łatwą do prania matę łazienkową, lustro oraz kosz na śmieci z pokrywą. W łazience powinno być bezpieczne gniazdo elektryczne do podłączenia golarki lub suszarki.
U w a g i o g ó l n e
Odpowiednie oświetlenie pomieszczeń. Żarówki powinny byś osłonięte abażurami bądź kloszami.
Samodzielne jednostki mieszkalne (mieszkania wakacyjne, domy wolnostojące) Kategoria II
Wymagania jak dla kategorii I oraz:
Oprócz lustra w łazience powinno być lustro w przedpokoju. Taboret w przedpokoju, jeśli jest miejsce.
Przynajmniej jedna osobna sypialnia w jednostce z maksimum trzema łóżkami, z których dwa powinny być komfortowe (jednoczęściowe).
Kuchnia powinna mieć lepsze wyposażenie, w tym przynajmniej dwupalnikową kuchenkę, odpowiedni stół i krzesła.
W pomieszczeniu wypoczynkowym odpowiednie umeblowanie oraz stolik wypoczynkowy. Wygodne miejsca do siedzenia w liczbie odpowiadającej pojemności jednostki.
Samodzielne jednostki mieszkalne (mieszkania wakacyjne, domy wolnostojące) Kategoria III
Wymagania jak dla kategorii II oraz:
Minimalna powierzchnia jednostki na cztery osoby - 30 m2. Na każdą dodatkową osobę powinno przypadać co najmniej 5 m2.
Ogólne bardzo dobre wrażenie wysokiego standardu jednostki, zarówno wewnątrz jak i na zewnątrz.Wysokiej jakości zasłony i wykładziny podłogowe oraz odpowiednio wysokiej jakości umeblowanie.
Wysokiej jakości łóżka z materacami sprężynowymi dla dorosłych (dorośli nie powinni spać na łóżkach piętrowych)
Przynajmniej jedna sypialnia powinna mieć szafki i lampki nocne.
Jednostka powinna być wyposażona w radio i telewizor. Powinien być umożliwiony dostęp do pralki, żelazka, deski do prasowania.
Jeśli w jednostce mieszka więcej niż 8 osób, powinno być oddzielne WC.
Dostęp do telefonu we wnętrzu jednostki lub w najbliższym otoczeniu.
Kuchnia powinna być całkowicie wyposażona - czteropalnikowa kuchenka z piecykiem, elektryczny mikser, ekspres do kawy oraz jednolita wysokiej jakości zastawa i sztućce.
Pokoje grupowe oraz przyzagrodowe pola kempingowe
W przypadku pokoi grupowych i przyzagrodowych pól kempingowych przyznawana jest jedynie kategoria standard.
Pokoje grupowe
Standard tych jednostek przypomina raczej schroniska młodzieżowe. W wielu przypadkach przeznaczone będą dla grup dzieci szkolnych, co powinno być brane pod uwagę przy ocenie rozmiarów łóżek.
Powierzchnia pozwalająca na swobodny dostęp do mebli i wyposażenia. Odpowiednie wymiary łóżek; łóżka mogą być piętrowe lub rozkładane. Odpowiednie materace z zabezpieczeniami.
Maksymalnie 12 osób na łazienkę.
Możliwość utrzymania temperatury wewnątrz pomieszczeń 18°C. Oświetlenie odpowiednie do sposobu użytkowania pokoju. Zadowalający stan umeblowania.
Brak zagrożeń dla zdrowia i życia. Możliwość otwierania przynajmniej jednego okna.
Przynajmniej jedno krzesło w pokoju. Dostęp do pomieszczenia wypoczynkowego.
Możliwość powieszenia ubrań.
Lustro i kosz na śmieci.
Zadowalające wyposażenie i stan łazienki. Brak rzeczy osobistych gospodarza i jego rodziny w łazience.
Możliwość zamówienia śniadania i dostęp do urządzeń kuchennych.
Informacje dotyczące kontaktu z gospodarzem umieszczone w widocznym miejscu.
Pola kempingowe
Przyzagrodowe pola kempingowe są dodatkowym rodzajem zakwaterowania oferowanym przez kwaterodawcę.
Ogrodzenie wokół terenu. Minimalny teren pod jeden namiot 30 m2. Ilość namiotów nie większa niż urzędowe maksimum określone dla kategoryzacji kempingów. Miejsce do parkowania.
Odpowiednie źródła zaopatrzenia w wodę. Toalety, w tym przynajmniej jedna przeznaczona wyłącznie dla gości kempingowych.
Kosz na śmieci lub odpowiednik, opróżniany regularnie. Gospodarz zapewnia czystość i porządek.
Regulamin wywieszony w widocznym miejscu.
Promocja usług agroturystycznych.
Czym jest promocja produktu agrturystycznego?
Skuteczna reklama usług agroturystycznych.
Wizerunek gospodarza i gospodarstwa.
Stowarzyszenia agroturystyczne i ich rola w promocji agroturystyki.
Marketingowa strategia ceny.
Czym jest promocja produktu agrturystycznego?
Należy pamiętać, że nawet najlepiej przygotowane usługi agroturystyczne nie znajdą nabywcy, jeśli informacja o nich nie trafi na rynek turystyczny. Dziś jednak nie wystarczy, by konsument wiedział o dostępności produktu, należy go przede wszystkim zachęcić i przekonać do jego zakupu. Takie oddziaływanie na rynek mające na celu sprzedaż produktu turystycznego nazywamy promocją. Podstawowym zadaniem promocji jest więc przekazanie informacji poprzez dotarcie z ofertą produktu turystycznego do potencjalnego klienta oraz pobudzenie go do odpowiedniego działania.
Podstawowymi celami promocji są m.in.:
budzenie potrzeby poznania nowej oferty,
przekonanie o szczególnych walorach tej oferty,
zachęcanie do korzystania z oferty w określonym czasie i na określonych warunkach,
podtrzymywanie popytu na produkt.
W działaniach promocyjnych można wykorzystywać następujące narzędzia:
reklamę (ogłoszenia w środkach masowego przekazu, filmy, broszury, biuletyny, katalogi, plakaty, ulotki, wizytówki, informatory, szyldy itp.);
promocję sprzedaży (konkursy, gry, premie, prezenty, targi, pokazy, wystawy, kupony, rabaty itp.);
public relations (informacje dla prasy, przemówienia, seminaria, akcje dobroczynne, sponsoring, publikacje, relacje ze społecznościami lokalnymi itp.);
sprzedaż osobistą (prezentacje oferty, spotkania handlowe, targi i pokazy handlowe itp.).
Promocją usług agroturystycznych może zająć się sam właściciel lub zlecić to profesjonalnym organizacjom i instytucjom, takim jak: centra informacji turystycznej, biura podróży, organizacje rolnicze, stowarzyszenia, związki turystyczne.
Skuteczna reklama usług agroturystycznych
Jak już wcześniej wspomniano dotarcie z informacją do potencjalnego klienta jest bardzo istotnym elementem działań marketingowych każdej firmy. W agroturystyce najczęściej wykorzystywanym i najlepiej znanym elementem promocji jest reklama. Można wykorzystać następujące formy reklamowania oferty turystycznej:
Katalogi Jest to najskuteczniejsza forma reklamy w turystyce. Wydawane są one przez stowarzyszenia, biura podróży, władze centralne i lokalne.
Foldery i ulotki mają charakter podobny do katalogów, ale zawierają ofertę od jednego do kilkunastu gospodarstw. Wydawane są z reguły indywidualnie lub przez lokalne stowarzyszenia.
Widokówki i wizytówki ze zdjęciem lub rysunkiem gospodarstwa, adresem i krótkim opisem reklamowym jego walorów wypoczynkowych.
Mapy i przewodniki regionalne. Można w nich umieścić oferty urlopu na wsi. Najczęściej wydawane są przez gminy lub stowarzyszenia gmin.
Ogłoszenia prasowe - indywidualne lub wspólne dla kilku lub większej liczby gospodarstw.
Ogłoszenia w radiu i telewizji.
Zgłoszenie do biura podróży, które samo decyduje o najskuteczniejszej formie reklamy.
Uczestnictwo w targach z przygotowanymi uprzednio materiałami reklamowymi i opracowaną koncepcją promocji.
Tablice przy drodze.
Specjalnie oznakowana brama wjazdowa.
Strona informacyjna w sieci internetowej.
Reklamy muszą być łatwe w odbiorze i atrakcyjne, a także powinny pozostawać w oczywistym związku z produktem. Nie jest rozsądnym pokazywać inny obraz produktu, niż jest on w rzeczywistości, gdyż klienci mogą poczuć się rozczarowani.
Należy ponadto pamiętać o starannym dobraniu środków przekazu informacji w zależności od grupy docelowej. W istocie przecież nie chodzi o to, aby przyciągnąć uwagę wszystkich lecz tylko potencjalnych klientów. Można korzystać z różnych rodzajów materiałów promocyjnych, ale trzeba przeprowadzić wśród nich selekcję opartą o kryterium efektywności. Łatwo jest wydać pieniądze na to, co nie przyczyni się do pozyskania ani jednego nowego klienta. Warto także wcześniej zadać sobie trudu i dowiedzieć się gdzie i w jaki sposób dotrzeć do potencjalnych klientów, gdyż pieniądze są zmarnowane jeżeli materiały nie trafiają we właściwe miejsca.
Warto pamiętać, iż aby reklama była skuteczna, nie można poprzestać na wybraniu jednej tylko formy. Najbardziej zadowalające efekty daje odpowiednio dobrana do charakteru odbiorców mieszanka kilku spośród wymienionych elementów.
Przygotowanie informacji o usługach agroturystycznych musi być dobrze przemyślane i opracowane tak, aby klient dostrzegł korzyści płynące z zakupu określonej usługi. Przygotowując materiał reklamowy należy pamiętać o tym, iż pewne informacje należy wyeksponować, inne zaś można pominąć, aby uniknąć chaosu wynikającego ze zbyt dużej ilości tekstu. Warto jednak podać:
położenie gospodarstwa (we wsi, w zabudowie zwartej, samotnie, teren górski, nadmorski, wysokość nad poziomem morza itp.);
typ gospodarstwa rolnego (dominująca produkcja rolna, uprawa roli, hodowla, łąki, las, stawy itp.) i jego powierzchnia;
rodzaj zakwaterowania (pokoje, mieszkanie, domek letniskowy, łącznie z danymi o liczbie łóżek, pokoju wypoczynkowym, kuchni wspólnej czy oddzielnej, garażu lub parkingu, widoku z okien itp.);
zwierzęta w gospodarstwie (wszystkie, łącznie z psami, kotami, królikami, końmi itp.);
urządzenia dostępne dla gości (sauna, solarium, basen, rowery, bryczka, stół tenisowy, meble ogrodowe, grill, plac zabaw, kominek, telewizor, urządzenia dla osób niepełnosprawnych itp.);
odległości (przystanek autobusowy lub kolejowy, plaża, wędkowanie, jazda konna, zakupy, restauracja, lekarz, kort tenisowy, wyciąg narciarski, skansen, muzeum itp.);
ceny łącznie ze zniżkami (noclegów, wyżywienia, usług dodatkowych);
okres otwarcia obiektu dla gości (cały rok, sezon - które miesiące);
możliwość przyjazdu ze zwierzętami domowymi, które będą przebywać w pokojach gościnnych;
możliwość uczestniczenia w pracach gospodarskich lub obserwowania ich;
znajomość języków obcych (w ofertach dla gości zagranicznych).
Należy bezwzględnie przestrzegać zasady, iż w każdym materiale reklamowym powinny znaleźć się tylko dokładne i prawdziwe informacje odnośnie oferty. Nierzetelność może przynieść skutek zdecydowanie odwrotny, a przecież powszechnie wiadomo, iż najlepszą i najtańszą formą promocji jest zadowolony klient. Zadowoleni goście polecają obiekt znajomym, rodzinie, przyjaciołom i w ten sposób przyczyniają się do jego rozreklamowania.
Wizerunek gospodarza i gospodarstwa
Wizerunek to wyobrażenie o jakiejś rzeczy lub osobie, które mają inni ludzie. Wyobrażenie to jest często celowo tworzone na potrzeby klientów, po to aby wyróżnić daną rzecz z całej grupy podobnych rzeczy. Wizerunek (image) osoby jest często celowo i świadomie przez nią kreowany na użytek np. zawodu.
Ważnym elementem wizerunku w agroturystyce jest gospodarstwo oraz gospodarz i jego rodzina. Taki pozytywny wizerunek w znacznym stopniu wpływa na promowanie działalności. Wizerunek gospodarza wynika ze sposobu w jaki postrzegają go inni ludzie, jest mieszanką wielu cech, np. charakterystycznych elementów wyglądu (wzrost, kolor oczu, włosów), temperamentu, sposobu w jaki się porusza, mówi, chodzi, ubiera. O ile początkowe cechy są stałe, to pozostałe wynikają z indywidualnego i łatwo można je zmienić na korzyść.
Podobnie w przypadku gospodarstwa: jego usytuowanie jest cechą absolutnie niezmienną, jego zagospodarowanie - architektura budynków mieszkalnych i gospodarczych, zieleń, charakter produkcji są cechami o dużym stopniu stałości, ale przygotowanie pomieszczeń dla gości, wyposażenie, ład, estetyka, porządek, oznakowanie całkowicie zależą od wyboru gospodarza i są stosunkowo łatwe do zmiany.
Elementy składowe wizerunku gospodarstwa agroturystycznego:
D o j a z d :
Oznakowanie
Droga dojazdowa
Ogrodzenie
Podwórze
Czystość
K w a t e r a :
Budynki
Pokój / mieszkanie
Pomieszczenia wspólne
Wyposażenie
Standard, funkcjonalność
Czystość, styl
G o s p o d a r s t w o r o l n e :
Budynki
Uprawy
Zwierzęta
Maszyny
Porządek i ład
Czystość
P r z e s t r z e ń r e k r e a c y j n a :
Aranżacja
Zagospodarowanie
Urządzenia
Zieleń
Estetyka
Ład, porządek
Złe pierwsze wrażenie jest często fatalne w skutkach - trudno jest je zmienić. Zadbane otoczenie, dobrze utrzymane budynki, atrakcyjny ogród to bardzo dobra reklama. To właśnie wizerunek gospodarstwa może zadecydować, czy gość zapuka do tych drzwi, czy też odejdzie do konkurencji.
Z kolei negatywny wizerunek gospodarza, nawet w przypadku bardzo atrakcyjnego gospodarstwa, może spowodować, iż klienci będą mieli złe wspomnienia z wakacji na wsi i więcej tam nie przyjadą. Warto zatem pamiętać o elementach składających się na ogólny wizerunek gospodarza.
Elementy składowe wizerunku gospodarza:
W y g l ą d :
czysty
schludny
stosowny do okoliczności
zdrowy
U m i e j ę t n o ś c i :
interpersonalne
operacyjne
związane z prowadzeniem biznesu turystycznego
rozdzielenia pracy od życia prywatnego
W i e d z a :
ogólna
o gospodarstwie
o zasadach prowadzenia działalności agroturystycznej
krajoznawcza
o ludziach i ich przyzwyczajeniach
C e c h y o s o b i s t e :
opanowanie
takt
dyskrecja
wrażliwość
optymizm
pozytywne nastawienie
wytrwałość
odpowiedzialność
tolerancja
uprzejmość
serdeczność
grzeczność
asertywność
pewność siebie
otwartość
optymizm
entuzjazm wobec pracy
życzliwość wobec ludzi
wytrwałość
konsekwencja
Stowarzyszenia agroturystyczne i ich rola w promocji agroturystyki
Stowarzyszenie jest to dobrowolne, samorządne i trwałe zrzeszenie o celach niezarobkowych.
Stowarzyszenie samo określa:
• swoje cele,
• czas działania,
• strukturę organizacyjną,
• akty wewnętrzne dotyczące działalności.
Działalność stowarzyszenia opiera się przede wszystkim na pracy społecznej jego członków, zaś do prowadzenia np. księgowości można zatrudnić współpracowników. Stowarzyszeniom nie wolno nikogo zmuszać do udziału w jego szeregach, ani nie wolno ograniczać prawa do wystąpienia ze stowarzyszenia.
W Polsce istnieje obecnie wiele stowarzyszeń gospodarstw agroturystycznych, mających zazwyczaj charakter regionalny lub charakter ponadregionalny (województwo, kilka województw).
Stowarzyszenia działają przede wszystkim na rzecz rozwoju zrzeszonych gospodarstw agroturystycznych. Do najczęściej spotykanych form działalności należą:
organizowanie wspólnej promocji usług,
podnoszenie kwalifikacji swoich członków, szkolenie i instruktaż,
wydawanie katalogów i folderów,
pośrednictwo w rezerwacji i wynajmie kwater,
prezentowanie walorów danego regionu oraz poszczególnych gospodarstw na targach turystycznych.
Świadczenie usług turystycznych - nawet na małą skalę - powinno być zajęciem przynoszącym wymierne korzyści, odczuwalny dochód. Działając samodzielnie, usługodawcy napotykają szereg barier i problemów, z którymi trudno sobie poradzić bez porady fachowców.
Współpraca ze stowarzyszeniami pozwala na szybkie i tanie rozwiązywanie różnego rodzaju problemów związanych z prowadzeniem działalności agroturystycznej oraz na ograniczenie wydatków związanych z promocją.
Marketingowa strategia ceny
Mając już określoną usługę, należy ustalić jej cenę. Sposób ustalenia ceny zależy od przyjętej strategii oraz od otoczenia rynkowego.
Z ekonomicznego punktu widzenia o cenie produktu decydują dwa podstawowe parametry: koszty i popyt.
Warto jednak pamiętać, iż ustalając cenę musi się brać pod uwagę wrażliwość cenową nabywcy. Nabywca jest mniej wrażliwy na cenę, gdy:
kupowany produkt jest unikatowy,
trudne jest porównanie jakości i parametrów produktu z produktami konkurencyjnymi,
nabywca nie wie o istnieniu substytutów,
wydatek na zakup stanowi niewielką część jego dochodów.
W agroturystyce głównymi czynnikami wpływającymi na cenę produktu turystycznego są: czas konsumpcji, grupa odbiorców, wielkość transakcji oraz kanał dystrybucji.
Cena produktu turystycznego (świadczonych usług w gospodarstwie) powinna uwzględniać koszty bieżące pobytu klientów oraz wszelkie inne koszty poniesione zarówno wcześniej jak i po sezonie, a także zysk.
Na wzrost ceny może mieć wpływ brak konkurencji, wyjątkowo atrakcyjne walory turystyczne lub wysoki standard świadczonych usług.
Cena produktu agroturystycznego powinna być również porównywalna do cen usług innych okolicznych gospodarstw agroturystycznych o podobnym standardzie. Zbyt wysoka cena może spowodować, że turysta znajdzie sobie inną kwaterę, zbyt niska natomiast może wzbudzić podejrzenia lub doprowadzić do wrogości ze strony innych gospodarzy i niechęci do współpracy.
Ponieważ cena jest jednym z elementów przyciągania klienta, warto pomyśleć o stosowaniu upustów, np.:
dla gości przyjeżdżających po sezonie (obniżka cen dotyczy tylko noclegów, w związku z czym główny dochód przynoszą usługi towarzyszące),
dla dzieci (z reguły opłata za nocleg dziecka wynosi 50% ceny osoby dorosłej, a małe dzieci często przyjmowane są bezpłatnie; stosowane są też niższe ceny posiłków dla dzieci),
dla gości przebywających dłużej,
dla stałych klientów,
dla klientów polecających gospodarstwo swoim znajomym, itp.
Warto pamiętać, iż polityka cenowa w gospodarstwie agroturystycznym powinna być instrumentem, dzięki któremu nie tylko osiąga się doraźne korzyści, ale także pomaga uzyskiwać je w przyszłości.
Technologia informacyjna
Opracował: Jacek Sączawa
Zastosowanie technologii informacyjnej do tworzenia materiałów promocyjnych. Podstawy obsługi komputera.
1. Poznanie podstawowych pojęć:
system operacyjny
edytor tekstu
arkusz kalkulacyjny
2. Zapoznanie z ogólnymi zasadami korzystania z komputera - system operacyjny Windows.
3. Zapoznanie z edytorem tekstu Word.
4. Redagowanie i pisanie pism, tekstów reklamowych, .... - doskonalenie umiejętności posługiwania się edytorem tekstu, zapisywanie danych na dysku.
5. Tworzenie reklam - wklejanie rysunków, autokształtów, obiektów.
6. Prezentacja graficzna danych - zastosowanie arkusza kalkulacyjnego Excel. Rysowanie tabel, formatowanie, tworzenie wykresów.
system operacyjny (ang. operating system),
Program, który sprawuje pełną kontrolę nad działaniem komputera i pełni funkcję pośrednika między użytkownikiem a systemem komputerowym. Uruchamiany jest po włączeniu komputera i działa aż do jego wyłączenia. Do zadań systemu operacyjnego, częściowo zlecanych mu przez użytkownika, należy m.in.: wykonywanie operacji na plikach (np. kopiowanie, przenoszenie), zapewnienie komunikacji między wszystkimi elementami i urządzeniami komputera, kontrola urządzeń wejścia/wyjścia, uruchamianie programów.
Znane systemy operacyjne: MS DOS, Windows (wersje 3.11, 95, 98, 2000, XP) i Linux dla komputerów IBM PC oraz Unix dla większych komputerów.
W obecnie produkowanych systemach operacyjnych jest wykorzystywany graficzny interfejs użytkownika.
graficzny interfejs użytkownika (ang. Graphical User Interface),
Graficzny, interakcyjny sposób komunikacji użytkownika z systemem operacyjnym komputera. Jego elementami są na ekranie: pulpit z ikonami, przyciski i poruszany myszą kursor, okna z otwartymi programami i okienka dialogowe, operacje wykonywane za pomocą myszy, takie jak: zmiana wielkości i położenia okien, przenoszenie obiektów na pulpicie, operacje na plikach i folderach, korzystanie z możliwości programów itd.
Pierwszy taki interfejs stworzyła firma Xerox, następny był system operacyjny dla komputerów Macintosh firmy Apple, aż wreszcie pojawił się system Windows firmy Microsoft dla IBM PC.
Microsoft Windows 95, Microsoft Windows 98, Microsoft Windows 2000, Microsoft Windows NT, Microsoft Windows XP,
Systemy operacyjne firmy Microsoft, popularnie zwane Windows, środowisko Windows lub okna, wyposażony w graficzny interfejs użytkownika. Początkowo był nadbudówką nad systemem MS DOS, w kolejnych wersjach (95, 98 i NT) staje się systemem coraz bardziej niezależnym od niego.
Jednym z programów tego systemu jest Eksplorator Windows, który służy do wykonywania operacji na plikach i folderach zgromadzonych w komputerze lub na nośnikach informacji (dyskach, płytach, taśmach).
Dużą grupę programów stanowią Akcesoria tego systemu, zawierające m.in.: edytor tekstu Notatnik, edytor grafiki Paint, gry (np. Pasjans, Saper), Kalkulator (w dwóch wersjach, standardowej i profesjonalnej).
Firma Microsoft opracowała i produkuje wiele pakietów różnorodnego oprogramowania, które działa pod nadzorem systemu Windows, w tym pakiety zintegrowane Office i Works. Udostępniono również narzędzia do tworzenia programów działających w środowisku tego systemu. Na przełomie XX i XXI wieku programy działające w środowisku Windows zdominowały oprogramowanie stosowane na komputerach IBM PC. MS Windows NT jest systemem sieciowym (tj. może nadzorować pracę w sieci) i wieloprogramowym (można wykonywać w nim jednocześnie wiele programów).
edytor tekstu (ang. text editor),
Program komputerowy przeznaczony do tworzenia (pisania) i redagowania tekstów za pomocą komputera. Edytor umożliwia wykonywanie wielu operacji na tekstach (na pojedynczych znakach lub na całych blokach tekstu): wstawianie, usuwanie, wycinanie, formatowanie akapitów, przeszukiwanie i zastępowanie, kopiowanie, łączenie różnych dokumentów, sprawdzanie pisowni itd.
Rozbudowane edytory tekstu umożliwiają włączanie lub osadzanie w tekście innych obiektów, takich jak: tabele i wykresy (pochodzące na przykład z arkuszy kalkulacyjnych), ilustracje, dźwięki, animacje, odnośniki internetowe. Edytory są obecnie rozpowszechniane w zintegrowanych pakietach, które poza tym zawierają na ogół: arkusz kalkulacyjny, program do zarządzania bazą danych, program prezentacyjny, a często również program do komunikacji.
Do najpopularniejszych edytorów tekstu należą: Notatnik w środowisku Windows i edytor Word z pakietu Office. Komputery wyposażone w edytory wypierają maszyny do pisania.
WORD -edytor tekstu
Chcąc uruchomić program wyszukujemy odpowiedniej ikony na pulpicie
lub na pasku START → PROGRAMY → Microsoft Word. Otwiera nam się program z nową czystą kartką gotową do pracy.
Podstawowe zasady pisania:
- klawisz ENTER używamy gdy chcemy przejść do następnej linijki,
- do oddzielenia wyrazów używamy tylko jednej SPACJI (odstęp),
- spację stawiamy po przecinku (np. „...[]informuje,[]że[]...”)
-klawisze BACKSPACE i DELETE (DEL) służą do usuwania znaków:
BACKSPACE usuwa w lewą stronę (w tył za kursor)
DELETE usuwa w prawą stronę (do przodu przed kursor)
Pisanie dużych liter:
- trzymając naciskamy odpowiedni klawisz (np. SHIFT + a otrzymamy A)
- naciskamy CAPC LOCK (zaświeca się światełko) następnie naciskając odpowiednie klawisze otrzymujemy duże litery.
Pisanie polskich znaków:
- trzymając naciśnięty prawy ALT naciskamy odpowiedni klawisz (np. ALT + e otrzymujemy ę)
Formatowanie tekstu:
Tekst formatujemy za pomocą menu: FORMAT → CZCIONKA
FORMAT → AKAPIT albo za pomocą przycisków z odpowiednich pasków narzędzi: czcionka (rodzaj), rozmiar czcionki, pogrubienie, kursywa, podkreślenie, wyrównanie do prawej lub lewej strony, wyśrodkowanie lub wyjustowanie, zmiana koloru czcionki lub tła.
Nie zostawiamy na końcu wiersza „i”, „a”, „w” ... aby to poprawić podczas formatowania tekstu zamiast SPACJI używamy kombinacji klawiszy: CTRL+SHIFT+SPACJA (tzw. twarda spacja)
Zasady pracy z rysunkami:
-do tekstu możemy wstawić: rysunek- z pliku lub ClipArt-u, WordArt (ozdobny napis) albo Autokształty. Postępujemy następująco: WSTAW → RYSUNEK → (następnie wybieramy odpowiedni element).
WAŻNE!!!! - tak wstawionym elementom możemy nadawać odpowiednie opcje (parametry) i formatować je (w zależności od rodzaju elementu-rysunku). Najczęściej korzystamy z opcji „brak otaczania” wtedy możemy swobodnie przemieszczać rysunki „na kartce”.
Chcąc zapisać dane na dysku wybieramy z menu PLIK → ZAPISZ JAKO i wybieramy miejsce zapisu i nazwę dla naszego pliku.
arkusz kalkulacyjny (ang. spreadsheet)
Jeden z najpopularniejszych programów użytkowych, stosowany do sporządzania zestawień liczb i wykonywania na nich obliczeń. Dane do obliczeń oraz wzory (zwane formułami), według których mają przebiegać obliczenia, są wpisywane w komórkach arkusza. Ponadto do komórki można wpisać tekst. Komórki arkusza tworzą prostokątną tabelę, której kolumny są ponumerowane literami A, B, C, ..., a wiersze - liczbami 1, 2, 3, .... Numeracja ta wyznacza adresy komórek, np. komórka w lewym górnym rogu tabeli ma adres A1. W formułach odwołujemy się do wielkości zapamiętanych w komórkach podając ich adresy.
Zmiana wartości w jednej komórce jest automatycznie uwzględniana we wszystkich komórkach, które się do niej odwołują - jest to najważniejsza cecha arkusza.
Komórka arkusza jest traktowana jak wydzielone pole, można wiec formatować ją jak blok tekstu: dobierać krój i wielkość czcionki, rozmieszczać tekst w komórce itd.
W arkuszu istnieją rozbudowane możliwości kopiowania zawartości komórek arkusza - często korzysta się z tego, gdy obliczenia w różnych komórkach przebiegają według podobnych wzorów (formuł), na ogół ze względu na wiele powtarzających się obliczeń. Przy kopiowaniu jest uwzględniana postać adresu komórki arkusza, która ma wpływ na postać zawartości po skopiowaniu. Dla liczb zgromadzonych w wybranym obszarze arkusza, np. w jednej lub w dwóch kolumnach, można utworzyć wykres. Do wyboru jest w arkuszu kilkanaście lub kilkadziesiąt różnych rodzajów wykresów.
Arkusz wymyślił w 1978 roku student Uniwersytetu Harvarda w USA, by usprawnić sobie pracę nad problemami ekonomicznymi, które wymagają wielokrotnego wykonywania niezbyt złożonych obliczeń. Pod koniec lat siedemdziesiątych powstał pierwszy, komercyjnie rozprowadzany arkusz kalkulacyjny, VisiCalc. Od razu okazał się programem, który pchnął Amerykę w objęcia komputerów.
Arkusz jest powszechnie stosowany w automatyzacji prac biurowych przy sporządzaniu: zestawień finansowych, list płac, rachunków, preliminarzy, sprawozdań statystycznych. Jest to najprostsze narzędzie komputerowe do zapisywania modeli w postaci liczb, wzorów i powiązań między nimi. Dzięki temu, że każda zmiana wartości w arkuszu jest natychmiast w nim uwzględniana, ułatwione jest wykonywanie eksperymentów z pomocą arkusza, czyli symulowanie modeli.
Na rysunku jest pokazany przykładowy arkusz, na który składają się tabela z danymi i przyporządkowane jej wykresy.
Podstawy obsługi Internetu.
1. Poznanie podstawowych pojęć:
-strona WWW
-portal, portal internetowy
-przeglądarka , przeglądarka sieciowa
-witryna WWW
-Główna strona witryny WWW,
-domena
-adres domenowy, nazwa domenowa
-adres komputerowej skrzynki pocztowej, adres poczty elektronicznej
-skrzynka poczty elektronicznej, skrytka pocztowa
-poczta elektroniczna
2. Zapoznanie z ogólnymi zasadami korzystania z sieci Internet oraz przeglądarki Microsoft Internet Explorer.
3. Najpopularniejsze portale Internetowe.
4. Wyszukiwanie informacji, stron www, informacji o stowarzyszeniach i gospodarstwach agroturystycznych.
5. Przeglądanie stron związanych z agroturystyką.
6. Prezentacja bezpłatnych kont adresowych. Założenie skrzynki pocztowej, przesyłanie informacji.
strona WWW (ang. WWW page, web page)
Dokument napisany w języku HTML i w takiej postaci przechowywany w serwerze WWW. Zawiera hipertekst uzupełniony elementami graficznymi i multimedialnymi. Strona WWW jest opatrzona unikatowym adresem URL. Osoba zainteresowana obejrzeniem danej strony może ją pobrać z serwera, posługując się przeglądarką zainstalowaną we własnym komputerze.
Strony WWW stanowią obecnie najpopularniejszy sposób publikowania informacji w sieci Internet. Bardziej rozbudowane dokumenty są publikowane w postaci zbioru stron połączonych w witrynę. Witryny, w których są dostępne podstawowe usługi internetowe tworzą portale. Szacuje się, że na początku 2000 roku było w sieci Internet 100 milionów stron WWW, których stale przybywa.
portal, portal internetowy
Witryna WWW, zawierająca rozbudowany serwis internetowy, przyciągająca użytkownika swoim unikatowym wyglądem i oferowanymi możliwościami i usługami. Na ogół są na niej dostępne: przeglądarka z katalogiem tematów, najróżniejsze serwisy informacyjne (jak prognoza pogody, wiadomości sportowe, notowania giełdowe), odsyłacze do sklepów internetowych, zbiory darmowego oprogramowania, bezpłatne konta poczty elektronicznej....
przeglądarka (ang. browser), przeglądarka sieciowa (ang. web browser)
Przeglądarka sieciowa - program umożliwiający dostęp do sieci WWW i wyświetlanie dokumentów umieszczonych na stronach WWW w serwerach WWW.
Przeglądarki są zwykle wyposażone w program pocztowy, mogą więc być wykorzystane do obsługi poczty elektronicznej.
Do najpopularniejszych przeglądarek należą Internet Explorer firmy Microsoft i Navigator firmy Netscape. Przeglądanie w sieci nazywa się często żeglowaniem lub surfowaniem.
witryna WWW (ang. site, website)
Zbiór stron WWW połączonych ze sobą odsyłaczami, na ogół jednolitych pod względem formy i zawartości. Przejście do oglądania witryny następuje po podaniu w przeglądarce jej adresu domenowego i rozpoczyna się na ogół od strony głównej, na której są umieszczone odsyłacze (bezpośrednie i pośrednie) do pozostałych stron witryny.
główna strona witryny WWW, z której prowadzą odnośniki do innych stron w ramach tej jednej strony WWW. Strona ta często zawiera spis treści całej witryny WWW, utworzony w postaci odnośników.
domena (ang. domain)
Dwa ostatnie człony w adresie domenowym, oznaczające (od tyłu) państwo i rodzaj instytucji, do której należy dana podsieć. W adresach podsieci w Polsce ta reguła nie zawsze jest przestrzegana. Na przykład w adresie www.ii.uni.wroc.pl trzy ostatnie człony określają instytucję, w której znajduje się serwer podsieci.
adres domenowy, nazwa domenowa (ang. domain name)
Adres IP, czyli adres komputera w sieci, zapisany w postaci słownej, łatwej do zapamiętania. W tej postaci występuje on w adresach poczty elektronicznej. Na podstawie tego adresu można na ogół określić instytucję, w której znajduje się komputer, przechowujący skrzynkę pocztową o tym adresie. Adresy te wygodnie jest czytać od końca. Ostatnia część oznacza państwo, a przedostatnia - domenę, czyli typ instytucji, w której znajduje się komputer.
Skróty niektórych państw: pl - Polska, de - Niemcy, uk - Wielka Brytania, fr - Francja, dk - Dania. Adresy komputerów w Stanach Zjednoczonych nie mają na końcu oznaczenia państwa.
Skróty ważniejszych domen:
edu - instytucje naukowe i edukacyjne (np. mimuw.edu.pl - serwer Uniwersytetu Warszawskiego);
com - instytucje i firmy komercyjne (np. wsip.com.pl - serwer Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych);
gov - instytucje rządowe i administracja państwowa (np. sejm.gov.pl - serwer Sejmu RP);
mil - instytucje wojskowe (np. http://www.wp.mil.pl - strona Ministerstwa Obrony Narodowej);
net - instytucje związane z obsługą sieci (np. http://www.kki.net.pl - krakowski serwis internetowy);
org - organizacje niekomercyjne (np. http://www.bn.org.pl - strona Biblioteki Narodowej w Warszawie);
int - organizacje międzynarodowe.
Nie wszystkie adresy komputerów znajdujących się w Polsce mają adresy zbudowane w pełni zgodnie z tą zasadą. Przykładem może być adres ii.uni.wroc.pl, w którym nazwa domeny wroc jest skrótem nazwy miasta.
Nadawaniem adresów domenowych i tłumaczeniem ich na adresy IP zajmuje się serwer nazw domenowych.
adres komputerowej skrzynki pocztowej (ang. mailbox address), adres poczty elektronicznej (ang. e-mail address)
Adres nadawcy i odbiorcy poczty elektronicznej, będący jednocześnie adresem jego komputerowej skrzynki pocztowej, do której trafiają wiadomości przesyłane pod jego adresem. Adres ten składa się z dwóch części przedzielonych znakiem @ (at), np. jaceksa@o2.pl. Część przed tym znakiem jest identyfikatorem adresata, a po tym znaku jest nazwą domenową, czyli adresem komputera - serwera pocztowego - na którym użytkownik o tym identyfikatorze ma swoją skrzynkę poczty elektronicznej.
W sieci Internet można umieścić swój adres pocztowy w bazach adresów posługując się stronami: KtoGdzie - http://www.ktogdzie.com/
skrzynka poczty elektronicznej (ang. mailbox), skrytka pocztowa
Miejsce w serwerze pocztowym, w którym są przechowywane wszystkie otrzymane listy poczty elektronicznej. Adresat listów może przeglądać listy w swojej skrzynce posługując się programem pocztowym, ponadto może przenosić je na swój komputer, do lokalnej skrzynki pocztowej. Może również usuwać listy ze skrzynki.
poczta elektroniczna (ang. electronic mail), e-mail
Najpopularniejszy i najprostszy sposób komunikowania się w sieci komputerowej. Wiadomość napisana w jednym komputerze i opatrzona adresem skrzynki poczty elektronicznej jest wysyłana do sieci, w której na podstawie adresu trafia do serwera poczty elektronicznej i w nim czeka na odebranie przez adresata. By odebrać przesyłkę elektroniczną należy połączyć się z komputerem, na którym znajduje się nasza skrzynka pocztowa, podając uprzednio swój identyfikator oraz tajne hasło.
Wiadomość elektroniczna może być uzupełniona załącznikami, takimi jak dodatkowe dokumenty i pliki z danymi lub programami.
Obsługą poczty elektronicznej w komputerze zajmuje się specjalny program pocztowy.
Najogólniejsze zasady korzystania z sieci Internet oraz przeglądarki Microsoft Internet Explorer:
1) uruchamiamy przeglądarkę Microsoft Internet Explorer: używając skrótu który powinniśmy znaleźć na pulpicie-
lub na pasku START w PROGRAMACH.
2) klikamy na pasek adresu i wpisujemy adres strony internetowej.
3) po wczytaniu strony, możemy ją przeglądać (jeżeli kursor będzie w postaci rączki to znaczy, że mamy odsyłacz lub hipertekst - połączenie z podstroną.
4) pamiętajmy że wśród pasków narzędzi - w przyciskach standardowych mamy przycisk WSTECZ dzięki któremu możemy wrócić na poprzednią stronę.
Portale internetowe (najpopularniejsze):
popularne wyszukiwarki:
ogłoszenia w Internecie:
Jak szukać informacji w Internecie? W każdym portalu Internetowym znajduje się „wyszukiwarka” stron Internetowych. Mamy tam okienko w które wpisujemy hasło lub zagadnienie, które nas interesuje np. „agroturystyka” i otrzymujemy najczęściej masę adresów stron - nieraz jest ich tak dużo, że aby znaleźć poszukiwaną przez nas stronę lub informację musimy uściślić zagadnienie i ponownie szukać w otrzymanych wynikach. Często jest tak, że jeżeli nie jesteśmy zadowoleni z wyników wyszukiwania możemy zmienić wyszukiwarkę, czyli np. zmienić portal.
strony związane z agroturystyką:
www.kaszuby.web.pl - stowarzyszenie
www.sudety.info.pl/agroturystyka - stowarzyszenie
www.pot.gov.pl - Polska Org. Turystyki
http://www.agroturystyka.pl/podkarpackie/index.html - Podk. Stow. Agrot. onet
http://agroturystyka.ooh.pl/ - serwis ofert agrot. onet
http://www.wakacje.agro.pl/ - serwis agrot.
http://strony.wp.pl/wp/agro.domek - str. gosp. agro. k.Soliny
http://republika.pl/andrzejowka_borek/ - gosp. agr. "ANDRZEJOWKA"
http://www.pensjonat-stokrotka.prv.pl/ - gosp. agr. Łobozew Grn "STOKROTKA"
http://www.solina2.hg.pl/ - gosp. agr. w Polanczyku
http://ooh.pl/czurma/ - gosp. agr. Komanczy
http://republika.pl/agrobieszczady/ - gosp. agr. w Polanie
http://www.polowania.com.pl/ - agr. polowania
http://www.bobrka.com/ - gosp. agr. "Bazyl"
http://republika.pl/agroborowka/ - gosp. agr. w ODRZYKONIU
http://republika.pl/brosta151/ - gosp. agr. BOBRKA
http://ooh.pl/boiwka/ - gosp. agr. KOMANCZA
http://republika.pl/mar_ig/Polanczyk.html - gosp. agr. POLANCZYK
http://republika.pl/dybasiowka/ - gosp. agr. CISNA
http://republika.pl/agroturystyka_emilia/ - gosp. agr. "EMILIA"
http://wakacje.agro.pl/eko/oferty/eko28.htm - gosp. agr. Rzepedź
http://wakacje.agro.pl/eko/oferty/eko18.htm - gosp. agr. Harta
http://www.konie.bieszczady.info.pl - gosp. agr. Dwernik
http://republika.pl/chrapko - gosp. agr. Bóbrka
http://pankopiotr.w.interia.pl - gosp. agr. Załuż
http://republika.pl/bieszczady2000 - gosp. agr. Łobozew Dolny
http://republika.pl/smereckigracja - gosp. agr. Rymanów-Zdrój
http://www.wczasy.com/agrokacprzyk - gosp. agr. Zawadka Rymanowska
http://www.czaszyn.prv.pl - gosp. agr. Tarnawa Dln
http://republika.pl/solina7a - gosp. agr. Łobozew dln
http://republika.pl/nocgosi - gosp. agr. Polańczyk
http://republika.pl/nikap - gosp. agr. Ożanna
http://prajznar.w.interia.pl - gosp. agr. Korczyna
http://republika.pl/bukoweberdo - gosp. agr. Muczne
http://republika.pl/helenabruk - gosp. agr. Puławy
http://www.free.of.pl/j/jantas - gosp. agr. Nowosiółki
http://strony.wp.pl/wp/polanka.agroturystyka - gosp. agr. Polanka Horyniecka
http://www.przystanek.bieszczady.info.pl - gosp. agr. Cisna
http://www.4lapy.art.pl/agro - gosp. agr. Komańcza
http://ooh.pl/rys - gosp. agr. Nadolany
http://republika.pl/brozdapulawy - gosp. agr. Puławy
http://republika.pl/agrotur_bieszczady - gosp. agr. Łobozew Górny
http://republika.pl/brunio_ - gosp. agr. Zawóz
http://republika.pl/procisne - gosp. agr. Procisne
http://uczeska.w.interia.pl - gosp. agr. Korczyna
http://strony.wp.pl/wp/gocbanita - gosp. agr. Jurowce
http://republika.pl/januszbolanowski - gosp. agr. Rymanów zdr
http://strony.wp.pl/wp/uzojki/glowna.htm - gosp. agr. Nowotaniec
http://www.ooh.pl/bieszczad - gosp. agr. Jankowce
http://republika.pl/gosp_agro - gosp. agr. Jankowce
http://republika.pl/chocen - gosp. agr. Solina
http://www.agroturystyka.oferuje.pl/ - gosp. agr. Solina "Zawoje"
http://www.bieszczady.podkarpackie.pl/ - stow. agr. Lesko
http://www.solina.cad.pl/domek.html - gosp. agr. Solina
http://www.bieszczady.fr.pl/ - gosp. agr. Czarna grn
....i wiele, wiele innych....
W większości portali można założyć bezpłatną skrzynkę poczty elektronicznej otrzymując adres komputerowej skrzynki pocztowej. Wystarczy odnaleźć to miejsce w portalu, wymyśleć login, hasło i wypełnić ankietę. (zgodnie z zasadami w poszczególnych portalach)
Podstawy księgowości
Opracowały: Dorota Zajchowska
Danuta Ferenc
Kalkulacja kosztów usług agroturystycznych:
Kalkulacja
Kalkulacja - to ogół czynności zmierzających do ustalenia kwoty kosztów przypadających na jednostkę kalkulacji, czyli do ustalenia jednostkowego kosztu wytworzenia produktu pracy oraz struktury tego kosztu.
Dzięki przeprowadzonej kalkulacji uzyskujemy informację o faktycznym lub przewidywanym koszcie jednostkowym produktu. Wyniki kalkulacji czyli ustalone rzeczywiste jednostkowe koszty wytworzenia mogą być porównane z kosztami planowanymi, co umożliwia ocenę i analizę efektywności rzeczywistej i zamierzonej wytworzenia określonych produktów.
Kalkulacja kosztu jednostkowego jest podstawą do zaplanowania zysku na jednostce produktu i ustalenia ceny jednostkowej produktu przeznaczonego do sprzedaży.
Koszt
W związku z kalkulacją należy wyjaśnić pojęcie kosztu. Koszt jest to wyrażone wartościowo zużycie środków pracy, przedmiotów pracy, usług obcych, samej pracy w wysokości wynagrodzeń oraz niektóre wydatki nie odzwierciedlające zużycia, a dotyczące normalnej działalności jednostki gospodarczej w określonym przedziale czasu .
Kalkulacja kosztów pobytu gości w gospodarstwie agroturystycznym
Koszty związane z działalnością agroturystyczną :
koszty bieżące tzw. operacyjne czyli koszty związane z profilem działalności np. koszty użytkowania pomieszczeń (światło, gaz, woda, środki czystości, naprawy, podatki, ubezpieczenia, telefon, transport, wywóz śmieci, wynagrodzenia, żywność, reklama )
koszty początkowe - związane z przygotowaniem rozpoczęciem i rozruchem działalności agroturystycznej np. koszty poniesione na inwestycje, remonty, zakup wyposażenia.
Koszty operacyjne występują na bieżąco np. co miesiąc i są uzależnione od liczby gości.
Koszty inwestycyjne są ponoszone w dłuższych okresach czasu np. co rok.
Podstawą do kalkulacji kosztów pobytu gości w gospodarstwie agroturystycznym jest rejestracja nakładów w formie rzeczowej i finansowej, a także zapisów związanych z wydatkami zakupu środków rzeczowych w różnym okresie użytkowania. Właściwa ewidencja zakupu w rozbiciu na poszczególne grupy środków może mieć ważny wpływ na ogólną strukturę kosztów pobytu gości w gospodarstwie. Struktura kosztów może być mniej lub bardziej rozbudowana w zależności od rozmiarów prowadzonej działalności usługowej.
Rachunek kosztów w zależności od stanu i perpektywy rozwojowej agroturystyki w gospodarstwie można sprowadzić do analizy:
kosztów zmiennych
kosztów zmiennych i stałych
kosztów bezpośrednich
kosztów całkowitych wg rodzajów usług
Koszty stałe:
odnoszą się do części nakładów, które nie zmieniają się w zależności od rozmiarów wytwarzanych produktów lub usług. Są to więc koszty wyposażenia gospodarstwa agroturystycznego w środki techniczne, gospodarcze. Są to też opłaty dzierżawne, podatki, amortyzacja budynków, maszyn, koszty reklamy, ubezpieczeń.
Koszty zmienne:
są bardziej elastyczne niż koszty stałe, ponieważ wyraźniej rosną lub maleją na skutek rozszerzania lub zawężania działalności agroturystycznej. W ich skład wchodzą koszty zużycia materiałów, surowców, energii , robocizny. Są to koszty zakupu środków czystości, prania bielizny, dodatkowego zatrudnienia osób i inne dotyczące usług agroturystycznych.
Suma kosztów: całkowitego stałego i całkowitego zmiennego jest kosztem całkowitym własnym usługi.
Najczęściej stosowane sposoby kalkulowania kosztów związanych z działalnością agroturystyczną:
Przeciętny koszt jednostki usługowej :
Kp = Kc : Uc
gdzie :
Kc - całkowite koszty usług
Uc - liczba zrealizowanych usług
Koszt ten wyraża wielkość kosztu przypadającego na jednostkę świadczonej usługi np. koszt jednego noclegu, jednego dnia wyżywienia turysty.
W stosunku do kosztu jednostkowego usługi np. noclegowej konieczne jest uwzględnienie dodatkowych czynników m.in. pełnej wydajności bazy noclegowej, liczby noclegów przygotowanych do sprzedaży, liczby noclegów sprzedanych.
Znając powyższe dane możemy ustalić przeciętny koszt noclegu przygotowanego do sprzedaży:
Kp = Kcn : L
gdzie: Kcn - całkowity koszt noclegów
L - liczba noclegów przygotowanych do sprzedaży przy czym:
L = Lp x Ls
gdzie : Lp - ogólna liczba dni pobytu gości
Ls - przeciętna liczba noclegów do sprzedania w jednym dniu
Średni koszt rzeczywistego noclegu obliczamy wg wzoru:
Kn = Kcn : N
gdzie: Kcn - koszt całkowity noclegów
N - liczba sprzedanych noclegów
W gospodarstwie agroturystycznym oprócz noclegów świadczone są również usługi żywieniowe.
Średni koszt wyżywienia jednej osoby w ciągu dnia możemy ustalić wg wzoru:
Kżj = ( Kc - Kżr ) : Oż
gdzie : Kc - całkowity koszt wyżywienia
Kżr - koszt wyżywienia rodziny gospodarza i obsługi
Oż - liczba osobodni żywieniowych turystów (liczba dni x liczba turystów)
W prowadzonej kalkulacji pobytu gości w gospodarstwie agroturystycznym ważna jest liczba wykorzystywanych noclegów, okres przebywania gości w poszczególnych miesiącach roku, liczba wydawanych posiłków w stosunku do wydajności urządzeń kuchennych. Wykorzystanie bazy noclegowej i innych urządzeń powinno być najpełniejsze.
Podczas przeprowadzania kalkulacji kosztów potrzebne jest określenie jednostki kalkulacyjnej. Jednostką taką może być jedna usługa lub pakiet usług. W praktyce rzadko oferowane są usługi w formie jednostkowej, najczęściej gospodarze oferują pakiet usług, kombinację różnego rodzaju usług: nocleg ze śniadaniem, nocleg z pełnym dodatkowym wyżywieniem czy dodatkowe usługi np. przejażdżki konne. Dlatego oszacowanie opłacalności przyjmowania gości w gospodarstwie z różną ofertą usług wymaga orientacji co do kosztów z tym związanych .
Aby określić efektywność działania w agroturystyce można skorzystać z następujących wskaźników:
wskaźnik opłacalności świadczonych usług lub konkretnej usługi:
Wo = ( cena usług : koszt przeciętny usług ) x 100%
wskaźnik frekwencji jednego statystycznego miejsca noclegowego:
Fm = T : Pd
gdzie : T - czas w którym analizuje się wykorzystanie obiektu noclegowego (miesiąc, rok )
Pd-wskaźnik przeciętnej długości pobytu w dniach
Informuje on o intensywności eksploatacji obiektu.
wskaźnik przeciętnej długości pobytu gości w gospodarstwie:
Pd = Ln : Lke
gdzie: Ln - liczba udzielonych osobonoclegów w danym czasie (miesiąc, kwartał, rok)
Lke- liczba klientów korzystających z noclegu w obiekcie w danym czasie (miesiąc, kwartał, rok)
Określa on czas korzystania z noclegów w gospodarstwie przez statystycznego turystę.
wskaźnik przeciętnej liczby udzielonych noclegów:
Lp = Ln : Lsł
gdzie: Ln - liczba noclegów udzielonych w danym czasie (miesiąc, kwartał, rok)
Lsł- liczba stałych łóżek (miejsc noclegowych)
Ceny w działalności agroturystycznej
O prowadzeniu działalności agroturystycznej czyli o wielkości sprzedaży usług agroturystycznych , o zyskowności tej działalności decydują prawidłowo określone ceny.
Wysokie ceny - mogą zniechęcić turystów. Niskie ceny mogą przynieść straty.
Dlatego ważne jest ustalenie optymalnej ceny za proponowany produkt agroturystyczny, która zadowoliłaby obie strony.
Cena więc ma wymiar ekonomiczny . Cena musi być ustalona nie w sposób spontaniczny, ale w oparciu o dokładną ewidencję kosztów, nakładów materiałowych i pracy.
(należy prowadzić księgę przychodów i rozchodów - przydatną w polityce cenowej)
W działalności agroturystycznej nie ma jednolitych zasad ustalania cen - decyduje o nich wiele czynników.
Są to np.:- sezonowość ,warunki przyrodnicze, warunki ekonomiczne turystów, lokalne warunki ekonomiczne, cel i charakter agroturystyki, materiałowe i finansowe możliwości gospodarzy. Na trudności w dokładnej kalkulacji usług agroturystycznych decydujących o ich cenie mają wpływ:
udział materiałów własych i własnej pracy gospodarza
ceny zakupu materiałów
koszty robocizny, pomocy rodzinnej
rodzaj, wielkość i standard obiektu
koszty amortyzacji obiektu
Podczas ustalania ceny usług agroturystycznych należy wziąć pod uwagę :
ceny obowiązujace już na rynku
cenę minimalną zapewniającą ekonomiczną opłacalność
wymagania klientów
W decyzjach dotyczących poziomu cen należy kierować się progiem rentowności dla całego przedsiębiorstwa . Próg ten oznacza taką liczbę sprzedanych produktów lub usług przy której przychody ze sprzedaży zrównają się z poniesionymi kosztami na ich wytworzenie. Ale o ostatecznej cenie decydują zawsze osobiste negocjacje pomiędzy klientem a sprzedawcą. W rezultacie poziom cen sprzedawanych dóbr i usług wpływa na wielkość dochodu z gospo-darstwa agroturystycznego.
Jedną z najprostszych i często stosowanych metod określania wielkości cen jest metoda kosztowa, która uwzględnia koszt oraz zysk od kosztu.
C = Kjc + Z
gdzie:
C - cena usługi
Kjc-koszt całkowity dla jednostki usługi
Z - zysk (% narzutu od Kjc )
W metodzie tej przyjmuje się, że cena w całości powinna zwrócić całkowite koszty usługi poniesione na jej wytworzenie. Konieczna zatem jest tutaj ewidencja kosztów. Koszty całkowite plus ustalona marża dają cenę zbytu , która może być ceną wyjściową do negocjacji. Pozytywna cechą tej metody jest jej prostota, jasność i logiczność.
W agroturystyce najbardziej rozpowszechnione są pakiety usług, w których oprócz noclegów włączone są posiłki.
Cenę takiego pakietu można ustalić biorąc pod uwagę koszty całkowite związane z noclegiem oraz koszty zmienne posiłków plus zysk ( narzut procentowy od sumy kosztów ).
C = Kcn + Kzp + Z
gdzie: C - cena pakietu usług
Kcn - koszt całkowity noclegu
Kzp - koszty zmienne posiłków
Z - zysk
Aby określić koszty poniesione na przygotowanie noclegu dla jednej osoby, sumujemy koszty zmienne i koszty stałe , a następnie dzielimy przez liczbę miejsc noclegowych w ciągu roku.
Kcn = ( Ks + Kz ) : L
gdzie: Kcn - koszt całkowity noclegu
Ks - koszty stałe związane z noclegiem
Kz - koszty zmienne noclegu
L - liczba nocujących osób
Cena noclegu będzie obejmowała: koszt całkowity noclegu + zysk (% od kosztów)
Stopa zysku nie może być zbyt wysoka, gdyż zawyża cenę, a tym samym wpływa negatywnie na zbyt usług agroturystycznych. Najczęściej ustala się narzut w wysokości 15 % zysku w stosunku do kosztu całkowitego jednostkowego.
Przykładowy projekt obliczania planowanego dochodu, wynikającego z użytkowania pomieszczeń noclegowych:
Okres |
Liczba osób |
Cena noclegu |
Obłożenie |
Przychód |
Sezon |
10 |
x 20 |
60 dni x 0,8 |
9600 |
Po sezonie |
10 |
x15 |
120 dni x 0,3 |
5400 |
Razem przychód |
15000 |
|||
Odliczamy koszty bieżące |
-3000 |
|||
Dochód końcowy |
12000 |
Kalkulacja kosztów bieżących związanych z użytkowaniem pomieszczeń:
Ogrzewanie, światło, gaz, woda ..........................
Pranie ..........................
Środki czystości ..........................
Naprawy (robocizna, materiały) ..........................
Amortyzacja( zużycie sprzętu ) ..........................
Ubezpieczenia ...........................
Reklama ...........................
Telefon ...........................
Transport ...........................
10. Wywóz śmieci ...........................
11. Inne materiały , usługi ...........................
Razem ...........................
Ewentualnie można doliczyć:
odsetki od kredytu bankowego
podatek
koszty materiałów przy inwestowaniu
koszty transportu, robocizny przy inwestowaniu
czynsz, dzierżawę
ŹRODŁA FINANSOWANIA GOSPODARSTW AGROTURYSTYCZNYCH
Kapitały własne i kapitały obce.
Głównym źródłem finansowania gospodarstw agroturystycznych jest kapitał własny rolnika. Występuje on w formie:
rzeczowej, tj. w postaci budynków, gruntów, wyposażenia rolniczego i domowego, produktów żywnościowych itp.
pieniężnej, tj. w postaci gotówki, środków pieniężnych na rachunkach bankowych, papierów wartościowych itp.
W przypadku braku własnych środków ważnym źródłem finansowania działalności staje się kapitał obcy, do którego zalicza się finansowanie za pomocą kredytów i pożyczek.
Ze względu na okres spłaty kredyty można podzielić na:
krótkoterminowe - przyznawane na 1 rok,
średnioterminowe - przyznawane na okres od 1 roku do 5 lat,
długoterminowe - przyznawane powyżej 5 lat.
Ze względu na przeznaczenie kredyty możemy podzielić na:
obrotowy,
inwestycyjny.
Kredyt obrotowy udzielany jest z reguły na krótki okres z przeznaczeniem na finansowanie bieżących nakładów na działalność produkcyjna i usługową, np. na zakup pasz, materiałów siewnych, zwierząt hodowlanych itp.
Kredyt inwestycyjny jest przeznaczony na odtworzenie, modernizację i zwiększenie majątku trwałego. Najczęściej wykorzystywany on jest na finansowanie inwestycji materialnych, np. zakup sprzętu, maszyn, budynków, gruntów itp.
Kredyty preferencyjne i minipożyczki.
Bardzo wygodne dla osób prowadzących działalność agroturystyczną są kredyty preferencyjne i minipożyczki. Ich głównym celem jest tworzenie warunków / infrastruktury/ sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości wśród rolników oraz mieszkańców wsi i małych miasteczek.
W związku z dostosowywaniem preferencyjnych środków finansowania do potrzeb potencjalnych odbiorców, aktualne informacje o instytucjach, które udzielają kredytów lub pożyczek uzyskać można w Ośrodkach Doradztwa Rolniczego, Agencjach Rozwoju Regionalnego, oraz Ośrodkach Wspierania Przedsiębiorczości.
W chwili obecnej o wsparcie na agroturystykę można starać się z kilku źródeł. Należą do nich:
Kredyt ze wsparciem ze środków Fundacji ”Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej - Counterpart Fund” oferowany przez Bank Ochrony Środowiska.
Może on być przeznaczony na rozwój bazy noclegowej, gastronomicznej czy rekreacyjno-sportowej, przyczyniającej się do zwiększenia atrakcyjności turystycznej terenów wiejskich i miast do 10 tyś mieszkańców. O kredyt ubiegać się mogą nie tylko osoby fizyczne, ale także firmy i zarządy gmin.
Pieniądze można przeznaczyć na:
budowę, modernizację bądź adaptację budynków na pensjonaty, kwatery grupowe, pokoje gościnne oraz wyposażenie takich obiektów,
budowę, zakup, adaptację lub modernizację obiektów gastronomicznych oraz ich wyposażenie,
zakładanie pól biwakowych i kempingów,
budowę stajni i zakup koni,
budowę lub modernizację przystani żeglarskich czy wyciągów narciarskich,
budowę, modernizację bądź adaptację obiektów lokalnej kultury ludowej (warsztaty tkackie, kowalskie, garncarskie, galerie czy punkty sprzedaży lokalnych wyrobów artystycznych itp.).
Pożyczyć można maksymalnie 150 tyś. zł, przy czym chcąc pożyczyć:
do 50 tyś. zł, trzeba mieć 20 tyś. wkładu własnego,
od 50 tyś do 100 tyś. zł, trzeba mieć minimum 25% wkładu własnego,
powyżej 100 tyś. zł - minimum 30% środków własnych.
Kredyt trzeba spłacić w ciągu pięciu lat, wliczając w to karencję, która nie może przekroczyć roku. Oprocentowanie obliczane jest według zmiennej stopy procentowej, opartej na obowiązującej stopie redyskonta weksli NBP i wynosi od 0,5 do 0,7 stopy redyskonta weksli (w chwili obecnej 3,75% - 5,25%). Do tego trzeba doliczyć prowizję i opłaty manipulacyjne. Ponieważ kredyty agroturystyczne są produktami mało standardowymi, bank nie podaje wysokości tych kwot. Są one ustalane z klientem.
Kredyty preferencyjne inwestycyjne ze wsparciem Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa
Cieszą się one sporym zainteresowaniem. Udzielane są przez wiele banków.
Kredyt może być udzielony na:
- adaptację i remont budynków mieszkalnych i gospodarczych, o ile będą służyć świadczeniu usług turystycznych,
- modernizację i zakładanie instalacji kanalizacyjnej, centralnego ogrzewania, wody, gazu,
- urządzenie pól namiotowych.
Warunki otrzymania kredytu:
Rolnik, który stara się o taki kredyt :
musi przejść przeszkolenie w zakresie agroturystyki,
musi uzyskać pozytywną opinię Ośrodka Doradztwa Rolniczego,
nie może zaprzestać produkcji rolnej,
nie może posiadać więcej niż 5 pokoi,
musi prowadzić agroturystykę co najmniej do czasu spłacenia pożyczki.
Kredyt nie może przekroczyć 80% nakładów inwestycyjnych. Maksymalna kwota kredytu to 2 mln zł. Oprocentowanie wynosi obecnie od 5,75% do 6,25%. Do tego dochodzi prowizja banku. Rolnik może uzyskać pożyczkę na 8 lat, przy czym karencja wynosi 2 lata.
Mikropożyczki na przeciwdziałanie bezrobociu na terenach wiejskich i w miastach do 15 tyś mieszkańców udzielana przez Fundację Wspomagania Wsi.
Można z nich skorzystać również na stworzenie miejsc pracy w agroturystyce.
O pożyczkę mogą ubiegać się:
bezrobotni lub nie mający stałego źródła dochodu,
osoby pełnoletnie na utrzymaniu właścicieli gospodarstw rolnych,
właściciele gospodarstw rolnych o powierzchni do 20 hektarów przeliczeniowych,
osoby prowadzące działalność gospodarczą i zatrudniające nie więcej niż 5 osób,
osoby pracujące, emeryci lub renciści prowadzący lub zamierzający rozpocząć działalność gospodarczą jako dodatkowe źródło dochodu, pod warunkiem, że suma wszystkich dochodów na osobę we wspólnym gospodarstwie nie przekracza średnio wielkości płacy minimalnej.
Pożyczki wynoszą od 3 do 15 tyś zł, a oprocentowanie od 3% do 14 %. Niżej oprocentowane są niższe kwoty, a preferencje mają byli pracownicy pgr oraz ich rodziny. Fundacja mieści się w Warszawie przy ul. Belottieg 1.
Kredyty inwestycyjne w programie „Agrolinia 2000”
Udzielane są one za pośrednictwem Spółdzielczego Banku Rozwoju „Samopomoc Chłopska” i Banków Spółdzielczych. W agroturystyce można z nich finansować inwestycje :
a) obiekty noclegowe: pokoje gościnne (max 5), mieszkania wczasowe (max 3), domki letniskowe przy gospodarstwach (max 4), pensjonaty wiejskie (max 10 pokoi), kwatery grupowe (max 20 miejsc), pola namiotowe (max 20 namiotów), pola kempingowe (max 20 przyczep).
Obiekty te muszą:
posiadać odpowiedni standard, tzn. minimum kategorię II zgodnie z systemem kategoryzacji wiejskiej bazy noclegowej, stosowanym przez Polską Federację Turystyki Wiejskiej „ Gospodarstwa Gościnne”,
położone być na terenach o charakterze wiejskim, tj. o charakterystycznej tradycyjnej i niezurbanizowanej zabudowie, odpowiedniej strukturze, zatrudnienia, przestrzeni, dużej ilości pól, łąk, pastwisk, zadrzewień,
posiadać odpowiednią architekturę (budownictwo wiejskie drewniane, dworki, budynki gospodarcze, budynki regionalne a w przypadku obiektów nowych - nawiązujące stylem do architektury regionalnej),
spełniać określone wymagania ekologiczne, tj. położenie być na terenie niezdegradowanym, nieskażonym, z czystym powietrzem, z dala od hałasu, z odpowiednio prowadzoną gospodarką ściekami i odpadami.
b) obiekty i urządzenia wzbogacające ofertę turystyczną: (uruchamiane jedynie przy już istniejących gospodarstwach agroturystycznych) mini-ogrody zwierząt hodowlanych, kuźnie, spichrze, młyny, piece chlebowe, piece do wypalania ceramiki udostępniane turystom, stawy hodowlane dla turystów, farmy wiejskie dla dzieci, tradycyjne sady, obiekty rekreacji konnej, place zabaw, wypożyczalnie sprzętu rekreacyjnego, korty tenisowe, pola do mini-golfa, małe baseny, małe siłownie, pomosty, altany, miejsca piknikowe. Kredyt ten nie może być przeznaczony na duże inwestycje, np. duże wyciągi narciarskie, większe obiekty gastronomiczne, duże kąpieliska, hale sportowe itp.
Kryteria udzielania kredytu:
inwestycja musi mieć przeznaczenie turystyczne i wiejski charakter,
inwestycja musi przyczyniać się do ożywienia gospodarczego wsi lub gminy,
działalności musi być zarejestrowana na terenie gminy, gdzie zlokalizowana jest inwestycja,
gospodarstwo może być dzierżawione, pod warunkiem, że okres dzierżawy jest dłuższy niż planowany okres spłaty kredytu,
kredytobiorca może zatrudniać osoby tylko z danej gminy,
inwestycja nie może znajdować się na terenach o wysokim natężeniu ruchu turystycznego (uzdrowiskowych, wczasowych).
Warunki kredytowania:
maksymalna kwota kredytu - 700 tyś zł,
udział własny - minimum 20% planowanych nakładów inwestycyjnych,
okres kredytowania - 12 lat, w tym 2 lata karencji,
oprocentowanie - 0,85 stopy redyskonta weksli (w chwili obecnej 6,38%),
prowizja banku - 1%,
spłata kredytu miesięczna, kwartalna lub półroczna.
W ramach SAPADR przygotowywany jest program wspierający działalność agroturystyczną. Uruchomiony on będzie w kwietniu 2003 r.
Wnioski i umowy kredytowe.
Aby uzyskać preferencyjny kredyt należy złożyć w banku wniosek kredytowy oraz spełnić określone warunki:
1. Trzeba posiadać zdolność kredytową.
Zdolność kredytowa to zdolność do spłaty zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami, w terminach określonych w umowie. Oceny zdolności kredytowej dokonuje bank na podstawie osiągniętej i przewidywanej wielkości zysku netto oraz stanu majątkowego kredytobiorcy. Należy pamiętać, że udzielone kredyty podlegają oprocentowaniu. Ponad to, w momencie postawienia kredytu do dyspozycji kredytobiorcy bank pobiera jednorazowo prowizję. Z udowodnieniem zdolności kredytowej niestety rolnicy mają często problemy. Banki nierzadko nie chcą honorować zaświadczeń od sołtysów o wielkości produkcji, chętniej uznają opinie z Ośrodków Doradztwa Rolniczego.
2. Należy posiadać zabezpieczenia.
Zabezpieczeniem takim może być hipoteka na nieruchomości, zastaw na sprzęcie rolnym bądź turystycznym (również kupionym za ten kredyt), a także poręczenie osób trzecich (np. rodziny mieszkającej w mieście i dysponującym stałym źródłem dochodów).
3. Trzeba przedstawić prosty biznesplan przedsięwzięcia.
Określa on co chce się zrobić, za jaką kwotę i jakie są przewidywane efekty działalności.
4. Należy mieć uregulowany stan prawny gospodarstwa.
W celu udokumentowania należy posiadać aktualny wypis z ksiąg wieczystych.
5. Należy mieć uregulowane różnego typu płatności.
Banki często chcą się dowiedzieć, czy dana osoba nie zalega z płatnościami. W tym celu proszą np. o pokazanie rachunków za gaz czy elektryczność.
6. Należy być przygotowanym na wizytę przedstawiciela banku.
Często zanim bank zdecyduje się pożyczyć pieniądze, jego przedstawiciel odwiedza gospodarstwo i sprawdza jaki jest stan obiektu, czy nie leży on w miejscu odstraszającym turystów (np. w pobliżu wysypiska śmieci), jaki jest dojazd do obiektu.
7. Należy udokumentować spełnienie innych, szczegółowych warunków umożliwiających uzyskanie danego kredytu.
Umowa kredytowa zawierana jest na piśmie. Zawierając umowę kredytu
bank zobowiązuje się :
oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych,
a kredytobiorca zobowiązuje się:
do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie,
do zwrotu wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonym terminie spłaty,
do zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
Umowa kredytowa określa:
Strony umowy,
Kwotę i walutę kredytu,
Cel na który kredyt został udzielony,
Zasady i termin spłaty kredytu,
Wysokość oprocentowania,
Sposób zabezpieczenia spłaty kredytu,
Zakres uprawnień banku związanych z kontrolą wykorzystania i spłaty kredytu,
Termin i sposób postawienie do dyspozycji kredytobiorcy środków,
Wysokość prowizji.
Przed podpisaniem umowy kredytowej należy bardzo dokładnie zapoznać się z jej treścią i wyjaśnić z przedstawicielem banku wszystkie niejasności gdyż po podpisaniu nie ma możliwości jej zmiany.
W przypadku nie wywiązania się przez kredytobiorcę z warunków umowy może okazać się, że kredyt preferencyjny stał się droższy od kredytu komercyjnego.
Przed zaciągnięciem kredytu lub pożyczki należy bardzo wnikliwie przeanalizować możliwości spłaty. Przy inwestowaniu w agroturystykę trzeba zastanowić się czy lepiej jest skorzystać z atrakcyjnie oprocentowanych minipożyczek (od kilku do kilkunastu tysięcy złotych) czy z preferencyjnych kredytów bankowych.
W początkowej fazie działalności zalecane jest branie pożyczki, którą można zwrócić w ciągu sezonu. W razie niepowodzenia przedsięwzięcia łatwiej będzie ją spłacić z innych źródeł.
W przypadku kredytów preferencyjnych można wziąć wprawdzie dużą sumę, ale trzeba mieć odpowiednio wysokie zabezpieczenie oraz spełniać szereg określonych warunków często niemożliwych do spełnienia przez osobę pragnącą zainwestować w turystykę.
OBOWIĄZKOWE UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE I ZDROWOTNE
Ubezpieczenia społeczne.
Podjęcie każdej działalności gospodarczej podlegającej zgłoszeniu do ewidencji powoduje równocześnie powstanie obowiązku ubezpieczenia społecznego w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) oraz opłacenie składki niezależnie od osiąganych dochodów. Wysokość składek liczona jest każdorazowo od podstawy równej 60% średniej płacy w gospodarce i wynosi:
19,52% na ubezpieczenia emerytalne
13% na ubezpieczenia rentowe
2,45% na ubezpieczenia chorobowe
0,40 - 8,12% na ubezpieczenia wypadkowe
Ustawa ta nie stosuje się do rolników, którzy w przypadku prowadzenia gospodarstwa opłacają składki do Kasy Rolniczych Ubezpieczeń Społecznych ( KRUS).
W przypadku podjęcia przez rolnika działalności pozarolniczej, rolnik może złożyć oświadczenie, że chce podlegać innemu ubezpieczeniu (tj. ZUS), ale opłacanie składek na KRUS jest korzystniejsze. Jednak podleganie ubezpieczeniu KRUS w pełnym zakresie z mocy ustawy oznacza konieczność posiadania przez rolnika 1 ha przeliczeniowego i opłacania składek nieprzerwanie co najmniej od 1 roku.
Rolnicy nie spełniający tych warunków muszą opłacać dodatkowe składki ZUS.
Wyjątki:
Osoby zatrudnione w ramach umowy o pracę i ubezpieczone z tego tytułu w ZUS mogą wybrać to ubezpieczenie i nie opłacać składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe z tytułu działalności gospodarczej,
Wykonywanie umowy o dzieło na rzecz podmiotów gospodarczych i osób prawnych nie wymaga opłacania składek na ubezpieczenie społeczne,
Prowadzenie działalności pozarolniczej przez emerytów i rencistów podlega ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu na zasadach dobrowolności.
Ubezpieczenia zdrowotne.
Obowiązek ubezpieczenia zdrowotnego dotyczy zarówno osób objętych obowiązkiem ubezpieczenia społecznego ZUS jak i obowiązkiem ubezpieczenia społecznego rolników KRUS.
Składka na ubezpieczenia zdrowotne osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, opłacających składki społeczne w ZUS, wynosi w 2003 r. 8% podstawy takiej samej jak przy ubezpieczeniu społecznym (podstawa - 60% średniej płacy w gospodarce).
Składkę tę opłaca sam zainteresowany. Opłacone składki z tego tytułu odliczane są następnie (w wysokości 7,75% podstawy) od należnego podatku od osób fizycznych. Jeżeli jednak rolnicy korzystają ze zwolnienia z podatku dochodowego nie mogą w praktyce tej składki odliczyć.
Składka na ubezpieczenia zdrowotne rolnika opłacającego składki społeczne w KRUS wynosi równowartość połowy kwintala żyta z każdego hektara przeliczeniowego. Składka ta opłacana jest jednak przez KRUS.
Ubezpieczenia społeczne i zdrowotne regulują:
Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 1991r. Nr 7, poz.24),
Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 1998 r. Nr 137, poz. 887),
Ustawa z dnia 6 lutego 1997 r. o powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym (Dz.U. z 1997 r Nr 28, poz. 153 z późniejszymi zmianami).
DOKUMENTACJA KSIĘGOWA I BIEŻĄCA JEJ EWIDENCJA
Dowody księgowe.
Prowadząc działalność agroturystyczną należy sporządzać odpowiednią dokumentację. Dokumentacja księgowa obejmuje zbiór dowodów księgowych stanowiących podstawę rejestracji operacji gospodarczych, a także księgi rachunkowe i sprawozdania.
Dokument księgowy (dowód księgowy) to taki dokument, który odzwierciedla zaistniałe zdarzenie gospodarcze.
Każdy dokument księgowy powinien zawierać co najmniej (ustawa o rachunkowości z dnia 29 września 1994 r. - tekst jednolity po zmianach wprowadzonych ustawą z dnia 9 listopada 2000 r. ):
Określenie rodzaju dowodu i jego numeru identyfikacyjnego
Określenie stron (nazwy, adresy) dokonujących operacji gospodarczych
Opis operacji oraz jej wartość , jeśli to możliwe, określonych również w jednostkach naturalnych
Datę dokonania operacji, a w wypadku, gdy dowód został wystawiony pod inną datą, także datę sporządzenia dowodu,
Podpis wystawcy dowodu oraz osoby, której wydano lub od której przyjęto składniki majątkowe
Stwierdzenie sprawdzenia i zakwalifikowania dowodu do ujęcia w księgach rachunkowych przez wskazanie miejsca oraz sposobu ujęcia dowodu w księgach rachunkowych (dekretacja) , podpis osoby odpowiedzialnej za te wskazania.
Dowody księgowe są klasyfikowane według różnych kryteriów.
W zależności od wystawcy dokumentu, dzielimy je na:
obce zewnętrzne - otrzymywane od kontrahentów,
własne:
zewnętrzne - przekazywane w oryginale kontrahentom,
wewnętrzne - dotyczące operacji wewnątrz podmiotu.
Ze względu na podstawę ich sporządzania na:
dowody pierwotne (źródłowe), stwierdzające dokonanie operacji gospodarczej,
dowody wtórne, wystawiane na podstawie dokumentów pierwotnych.
Wszystkim dokumentom stawia się wymogi, tj.:
prawidłowość - powinny być sporządzane zgodnie z obowiązującymi przepisami,
rzetelność - muszą odzwierciedlać prawdę, rzeczywisty stan rzeczy,
wiarygodność - muszą być tak sporządzane, aby nie budziły jakichkolwiek wątpliwości. Niedopuszczalne jest dokonywanie przeróbek i wymazywania.
Dokumenty księgowe powinny być wystawiane czytelnie i w sposób trwały (wypisane długopisem, atramentem, pismem maszynowym lub wydrukowane komputerowo) bez pozostawiania miejsc na późniejsze dopiski lub zmiany. Powinny być wolne od błędów. Błędy w dokumentach wewnętrznych (o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej) mogą być poprawiane przez skreślenie błędnej treści lub kwoty oraz wpisanie poprawnej. Obok dokonanej poprawki wpisuje się datę poprawki oraz umieszcza się podpis osoby do tego upoważnionej. Przekreśla się całą liczbę a nie pojedynczą cyfrę i to w taki sposób by błędny zapis można było odczytać. Błędy w dowodach zewnętrznych własnych i obcych można korygować jedynie przez wystawienie kontrahentom odpowiednich dokumentów zawierających sprostowanie.
Obowiązek dokumentowania działalności w związku z rozliczaniem się z podatku VAT.
Każdy kto świadczy odpłatnie usługi ma obowiązek wystawić na życzenie klienta rachunek lub fakturę VAT.
Osoby nie będące płatnikami podatku VAT wystawiają rachunek.
Rachunek może być sporządzony odręcznie, maszynowo lub przy zastosowaniu techniki informatycznej. Powinien zatem zawierać:
imiona i nazwiska (nazwę albo firmę) oraz adresy sprzedawcy i kupującego bądź wykonawcy i odbiorcy usługi,
datę wystawieni i numer kolejny rachunku
określeni rodzaju i ilości towarów lub wykonanych usług oraz ich ceny jednostkowe,
ogólną sumę należności wyrażoną liczbowo i słownie,
czytelny podpis wystawcy rachunku oraz odcisk pieczęci wystawcy, jeżeli się nią posługuje.
Dokument ten wystawiany jest z kopią. Należy przechowywać kopie wszystkich wystawianych przez siebie rachunków.
Zgodnie z ustawą o VAT podatnicy zwolnieni z podatku obowiązani są do ewidencjonowania sprzedaży na dany dzień nie później niż przed dokonaniem sprzedaży następnego dnia. Wystarczy jednak do tego zwykły zeszyt.
Należy równocześnie liczyć obroty narastająco, żeby wiedzieć, kiedy zostanie przekroczona granica 10 tyś. euro, powyżej której należy zadeklarować opłacanie VAT.
Podatnicy VAT wystawiają faktury VAT według zasad określonych w Rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 22 marca 2002 r. Każda faktura VAT powinna zawierać:
imiona i nazwiska lub nazwy bądź nazwy skrócone sprzedawcy i nabywcy oraz ich adresy,
numery identyfikacji podatkowej (NIP ) lub numery tymczasowe sprzedawcy i nabywcy,
dzień, miesiąc i rok dokonania sprzedaży oraz datę wystawienia i numer kolejny faktury oznaczonej jako „Faktura VAT”, podatnik może podać w fakturze miesiąc i rok dokonania sprzedaży o charakterze ciągłym ( na podstawie zawartych stałych umów z odbiorcą ),
nazwę towaru lub usługi,
jednostkę miary i ilość sprzedanych towarów oraz rodzaj wykonywanych usług,
cenę jednostkową towaru lub usługi bez kwoty podatku (cena jednostkowa netto),
wartość sprzedanych towarów lub wykonanych usług bez kwoty podatku (wartość sprzedaży netto),
stawki podatku (przy stawce innej niż 22% musi by ć podany symbol SWW towaru),
sumę wartości sprzedaży netto towarów lub wykonanych usług z podziałem na poszczególne stawki podatkowe i zwolnionych od podatku,
kwotę podatku od sumy wartości sprzedaży netto towarów lub usług, z podziałem na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatkowych,
wartość sprzedaży towarów lub wykonanych usług wraz z kwotą podatku (wartość sprzedaży brutto), z podziałom na kwoty dotyczące poszczególnych stawek podatkowych lub zwolnionych od podatku,
kwotę należności ogółem wraz z należnym podatkiem, wyrażoną cyframi i słownie,
czytelne podpisy osób uprawnionych do wystawienia i otrzymywania faktury lub podpisy oraz imiona i nazwiska tych osób (podpisy i pieczątki imienne).
Faktury VAT wystawiane są w co najmniej dwóch egzemplarzach, nie później niż 7 dnia od dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Oryginał dokumentu otrzymuje odbiorca. Kopię przechowuje zaś wystawca.
Na fakturach VAT nie można dokonywać żadnych zmian. W sytuacji gdy po wystawieniu faktury pierwotnej udzielono rabatu obniżającego cenę lub też podniesiono cenę pierwotną, albo stwierdzono pomyłkę w cenie, stawce lub w kwocie podatku wystawia się fakturę korygującą VAT. W fakturze korekcie VAT umieszczane są wszystkie pozycje z faktury pierwotnej i odpowiednie ich korekty (w przypadku gdy jakaś pozycja nie podlega korekcie należy przepisać ją bez zmian).
Zarejestrowani podatnicy VAT mają prawo do pomniejszenia ujętego w wystawionych przez siebie fakturach sprzedaży podatku należnego o zawarty w otrzymanych od dostawców fakturach zakupu podatek naliczony. Zobowiązani są oni prowadzić pełną ewidencję podatku VAT.
Zgodnie z ustawą o podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowym z dnia 8 stycznia 1993 r wraz z późniejszymi zmianami, pełna ewidencja podatku VAT musi zawierać:
odrębne określenie kwot podatku naliczonego związanego ze sprzedażą opodatkowaną i osobno zwolnioną
dane niezbędne do określenia czynności opodatkowanych i wielkości obrotu, czyli nazwę usługi lub towaru i jego oznaczenie statystyczne, ilość, cenę jednostkową bez podatku, wartość sprzedaży bez podatku
wysokość podatku należnego
kwoty podatku naliczonego obniżającego podatek należny
kwoty podlegające wpłacie do urzędu skarbowego lub zwrotowi z tego urzędu
inne dane służące do prawidłowego sporządzenia deklaracji podatkowej - np. chronologiczny układ dat zakupów i sprzedaży w obrębie miesiąca rozliczeniowego objętego ewidencją.
Aby pozostać w zgodzie z ustawą o podatku od towarów i usług podatnik musi bezwzględnie prowadzić rejestru zakupu VAT oraz rejestru sprzedaży VAT.
Odliczenie VAT-u naliczonego (zawartego w fakturze dostawcy) może być dokonane przez odbiorcę w miesiącu otrzymania faktury, nie później niż w miesiącu bezpośrednio następującym, jednakże pod warunkiem, że miało miejsce rzeczywiste przyjęcie dostawy przez odbiorcę. Jeżeli prawo do odliczenia nie zostanie w powyższych terminach wykorzystane, podatnik ma prawo do korekty deklaracji VAT 7 za okresy wskazane w ustępie 3 artykułu 19 ustawy, jednak nie później niż w ciągu roku, licząc od pierwszego dnia miesiąca po miesiącu, w którym podatnik nabył prawo do obniżenia kwoty podatku należnego.
W drodze rozporządzenia Minister Finansów określił:
wzór zgłoszenia rejestracyjnego w zakresie podatków od towarów i usług oraz podatku akcyzowego - druk VAT-R
wzór potwierdzenia tego zgłoszenia - druk VAT 5
wzór zgłoszenia o zaprzestaniu wykonywania czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług lub podatkiem akcyzowym - druk VAT-Z
wzór deklaracji - druk VAT-7
Deklaracje podatkowe składa się za okresy miesięczne lub kwartalne w terminie do 25 dnia miesiąca następnego. Kwoty wprowadzone do deklaracji VAT-7 są zawsze w pełnych złotych. Wartość obrotu podlegającego opodatkowaniu wykazujemy odrębnymi sumami, według poszczególnych stawek podatkowych.
Ewidencja prowadzona na potrzeby VAT (faktury obce i własne, rejestry sprzedaży VAT i zakupu VAT, deklaracje podatkowe) musi być przechowywana przynajmniej przez okres 5 lat od roku następnego, w którym została sporządzona.
Obowiązek dokumentowania działalności w związku z rozliczaniem się z podatku dochodowego.
Osoby prowadzące działalność agroturystyczną zwolnione z podatku dochodowego od osób fizycznych nie mają obowiązku prowadzenia dokumentacji w tym zakresie. Zawsze jednak wskazane jest, dla własnej wiadomości zbieranie rachunków, faktur własnych i obcych w celu określenia ponoszonych kosztów i osiąganych przychodów.
W przypadku wyboru karty podatkowej podatnik wpłaca co miesiąc stałą kwotę, niezależnie od osiąganego przychodu. Osoby opłacające podatek w tej formie mają obowiązek zbierania kopii wystawianych przez siebie rachunków lub faktur. Mają też obowiązek przestrzegania limitu zatrudnienia.
Podatnik rozliczający się z podatku dochodowego w formie ryczałtu od dochodów ewidencjonowanych mają obowiązek prowadzenia ewidencji przychodu według określonego w rozporządzeniu Ministra Finansów z dnia 18 grudnia 1998 r. wzoru. Musi również prowadzić karty przychodów pracowników oraz wykaz środków trwałych (o ile posiada). Zobowiązany jest także posiadać i przechowywać dowody zakupu towarów, wydawać rachunki lub faktury i przechowywać ich kopie.
Płatnik jest zobowiązany złożyć zeznanie podatkowe z ryczałtu w terminie do 31.01 na druku PIT-28.
Podatek na zasadach ogólnych opłaca się od faktycznie osiągniętego dochodu, po jego comiesięcznym obliczeniu na podstawie deklaracji składanych na druku PIT-5. Deklaracje te wypełniamy zawsze, nawet gdy przychody są mniejsze od kosztów. Po upływie roku, w terminie do 30.04. należy złożyć zeznanie podatkowe i objąć nim całość dochodów osiągniętych w roku podatkowym oraz dopłacić ewentualną różnicę pomiędzy zaliczkami a podatkiem należnym.
Osoby prowadzące działalność gospodarczą zobowiązane są do prowadzenia książki przychodów i rozchodów.
Podatnicy mają obowiązek przechowywać wszystkie rachunki i faktury obce i własne. Wszelkie dokumenty związane z rozliczaniem się z podatku dochodowego należy przechowywać co najmniej 5 lat od roku następnego w którym zostały sporządzone.
Komunikacja interpersonalna
Opracowała: Marta Kruczek-Grochala
Proces komunikowania się z klientem.
W procesie komunikacji interpersonalnej bardzo ważne jest pierwsze wrażenie. To pierwsze wrażenie pozostaje na długo i ma bardzo silny wpływ na zachowanie klienta w przyszłości. Powszechnie uważa się, że w kontakcie z klientem liczy się pierwsze kilkanaście sekund, pierwsze kilkanaście słów i pierwsze kilkanaście gestów. Aby wywrzeć dobre wrażenie na kliencie należy pamiętać o własnym wyglądzie, powszechnie przyjętych zasadach dobrego zachowania, estetyce własnego otoczenia, które wyrażają kulturę osobistą i stosunek do klienta oraz własnej firmy. Bardzo istotnym elementem procesu komunikacji z klientem jest jasna
i spójna komunikacja werbalna i niewerbalna oraz aktywne słuchanie. Badania potwierdzają, że ostateczna interpretacja komunikatu zależy :
w 7% od tego, co wyraża się słowami
w 38% od tego, jak się mówi
w 55% od tego, co przekazuje się przez „język ciała”
W komunikacji niewerbalnej istotne są :
Kontakt wzrokowy czyli długość i kierunek patrzenia. Aby odczucia rozmówcy były pozytywne, spojrzenia powinny się spotykać przez około 60 - 70% czasu trwania rozmowy. Aby sprawić wrażenie, że jesteśmy zainteresowani problemem klienta należy kierować spojrzenie na czoło , w okolicę między oczami.
Mimika twarzy: zwłaszcza to, co mówią oczy, brwi i usta (miękkie, ciepłe spojrzenie, lekki uśmiech)
Gestykulacja i postawa ciała ( lekko pochylona do przodu sylwetka, uchylone, otwarte dłonie)
Przestrzeń i odległość do rozmówcy: terytorium psychologiczne to strefa ok. 45 - 60 cm. Tej strefy nie należy przekraczać. Odległość biznesowa to ok. 1,5 - 3 m.
Właściwości głosu i mowy: używanie wyrażeń parajęzykowych typu - aha, mm itp., ton głosu, tempo mówienia, akcentowanie i intonacja - mają podkreślać znaczenie przekazywanych treści.
Należy pamiętać, że przy obsłudze klientów z jednej strony trzeba być świadomym jakie wrażenie wywiemy na kliencie, a z drugiej ostrożnie formułować oceny klienta zwracając uwagę na możliwe błędy w postrzeganiu.
Komunikacja werbalna:
Dobra i skuteczna komunikacja miedzy dwoma osobami ma miejsce wtedy, gdy odbiorca zrozumiał nadawcę dokładnie tak, jak on zamierzał. Aby ta komunikacja przebiegała pomyślnie, należy dobrze interpretować intencje, myśli i uczucia partnera oraz sprawdzać swoje zrozumienie. W tym celu należy:
uważnie i aktywnie słuchać,
przekazywać jedną informację różnymi kanałami
używać jasnego i precyzyjnego języka zrozumiałego dla klienta
brać odpowiedzialność za informację używając komunikatów typu: ja, moim zdaniem
dbać o zgodność komunikatu niewerbalnego z werbalnym
okazywać entuzjazm i życzliwość
być rzetelnym, odpowiedzialnym i konsekwentnym
Umiejętności dobrego słuchacza:
umiejętność skupiania się ( wyrażenie zainteresowania przez zwrócenie się w stronę mówiącego, utrzymywanie kontaktu wzrokowego, wysyłanie sygnałów świadczących o dobrym kontakcie itp.)
umiejętność podążania - nieprzeszkadzanie i nierozpraszanie rozmówcy, wyrażanie na bieżąco swoich reakcji, zadawanie rzeczowych pytań nawiązujących do wypowiedzi
Umiejętność parafrazowania czyli potwierdzania tego, co zostało powiedziane, upewnienie się, czy właściwie zrozumieliśmy rozmówcę
Zadawanie pytań
Stwarzanie dobrego klimatu by rozmówca nie czuł się skrępowany
Cierpliwość i opanowanie
Zainteresowanie , okazywanie, że chcemy słuchać
Asertywność jako jeden ze sposobów zmniejszania kosztów psychicznych w procesie obsługi klienta
Osoba asertywna bezpośrednio, uczciwie i stanowczo wyraża swoje uczucia, postawy, opinie lub pragnienia, uwzględniając przy tym uczucia, prawa i pragnienia innych osób.
Prawa człowieka asertywnego wg Herberta Fensterheima to:
Masz prawo do robienia tego, co chcesz dopóty, dopóki nie rani to kogoś innego
Masz prawo do zachowania swojej godności przez asertywne zachowanie - nawet jeśli rani to kogoś innego - dopóty, dopóki Twoje intencje są asertywne a nie agresywne
Masz prawo do przedstawiania innym swoich próśb dopóty, dopóki uznajesz, że druga osoba ma prawo odmówić
Istnieją takie sytuacje między ludźmi, w których prawa nie są oczywiste. Zawsze masz jednak prawo do przedyskutowania tej sprawy a drugą osobą i wyjaśnienia jej
Masz prawo do korzystania ze swoich praw
Asertywność jest jednym z możliwych sposobów zachowania - warto go stosować. Korzyści z tego płynące to poczucie spokoju, pewności i skuteczności.
Istota negocjacji
Negocjacje to każda rozmowa, której celem jest uzgodnienie stanowiska w danej sprawie czyli porozumienie się. Negocjacje są jednym ze sposobów uzyskiwania od innych, tego czego od nich chcemy. Ich celem jest osiągnięcie porozumienia, a więc znalezienie wspólnego rozwiązania.
Styl negocjowania to określony sposób prowadzenia rozmów, wynikający z osobowości negocjatorów lub ze świadomego, najbardziej odpowiedniego w danej sytuacji wyboru. Wyróżnia się następujące style negocjowania:
Dominacja (realizowanie własnych korzyści kosztem drugiej strony)
Dostosowywanie się (rezygnacja z określonych korzyści na rzecz drugiej strony w celu porozumienia)
Unikanie (czekanie na wygaśnięcie konfliktu po pewnym czasie)
Kompromis (odnoszenie częściowych korzyści i ponoszenie częściowych strat w celu zawarcia porozumienia)
Rozwiązanie integracyjne (optymalizowanie korzyści dla każdej strony skupienie się na rozwiązaniu problemu)
Zasady negocjacji:
Oddzielanie ludzi od problemu
Koncentrowanie się na zadaniach a nie na poglądach
Szukanie korzyści dla wszystkich stron
Stosowanie obiektywnych kryteriów
Techniki negocjajne:
Stawianie wysokich żądań - rozpoczęcie negocjacji z wysokiego pułapu
Nieprzyjmowanie pierwszej propozycji
Sztuka ustępowania (ustępuj w sprawach drobnych; ustępuj powoli)
Wysuwanie hipotez ( Wysuwanie przypuszczeń typu „co byłoby, gdyby....”
Ograniczanie kompetencji negocjatora
Manipulowanie czasem
Wskazywanie na konsekwencje i przeciwne przykłady
Podstawowe zasady żywienia zbiorowego
Opracował: Damian P. Strączyk
Polskie Towarzystwo Magnezologiczne
Oddział w Lublinie
tel: 0-692-92-82-17
Żywność jako źródło składników pokarmowych
Przedstawioną w niniejszym materiale charakterystykę żywności, opracowano w oparciu o podręcznik Danuty Kołożyn-Krajewskiej i Tadeusza Sikory, pt. „Towaroznawstwo żywności” (wyd. WSiP 1999) oraz materiały własne opublikowane w 2001 roku w magazynie Ekopartner.
Żywność jest naturalnym źródłem wszystkich potrzebnych człowiekowi składników odżywczych takich jak: białka, tłuszcze, węglowodany, witaminy, składniki mineralne. Niektóre składniki odżywcze mogą być dostarczane dodatkowo w formie leków lub odżywek, lecz jedynie wyjątkowo, w okresie choroby lub rekonwalescencji.
Produkty odżywcze w stanie świeżym lub poddane procesom technologicznym, odpowiednio zestawione w posiłki, stanowią źródła wszystkich składników pokarmowych. Jedynie zapotrzebowanie na sól i wodę może być uzupełniane czystym związkiem chemicznym.
Oprócz dostarczania niezbędnych składników pokarmowych, żywność powinna charakteryzować się odpowiednią jakością zdrowotną. Na jej obniżenie mogą mieć wpływ zanieczyszczenia substancjami obcymi i zakażenia mikrobiologiczne. Zależy ona od wielu czynników, występujących w naturalnym środowisku człowieka oraz od warunków i sposobów pozyskiwania środków żywnościowych. Na jakość produktów żywnościowych może mieć wpływ wybór odpowiedniej metody produkcji, opakowania, przechowywania oraz warunki transportu i sprzedaży.
Na rynku żywnościowym występuje grupa produktów spożywczych określa mianem „zdrowa żywność”. Nazwa ta nie powinna być stosowana, gdyż opiera się niekiedy na wykorzystaniu nieświadomości konsumentów przez nieuczciwych, a także czasami niekompetentnych producentów, którzy wykorzystują duże zainteresowanie społeczne żywnością o wyższej jakości zdrowotnej. Bardziej uzasadniony byłby zapis: „Żywność produkowana metodami ekologicznymi”.
Normy żywienia dla ludności
Właściwe żywienie człowieka polega na całkowitym pokryciu zapotrzebowania organizmu na energię oraz wszystkie składniki pokarmowe, potrzebne dla rozwoju, życia i zachowania zdrowia. Dane o wielkości dziennego zapotrzebowania na te składniki stanowią punkt wyjścia do opracowywania norm żywienia i wyżywienia, tj. zaleceń żywieniowych odnoszących się nie tylko do jednostek, lecz także do grup ludności.
Pojęcie „norma żywienia” oznacza ilość energii oraz niezbędnych składników odżywczych, wyrażone w przeliczeniu na 1 osobę i 1 dzień, z uwzględnieniem specyficznych dla wyróżnionych grup ludności różnic w zapotrzebowaniu organizmu (zależnie od wieku, płci, stanu fizjologicznego i aktywności fizycznej, a także związane z warunkami bytowania oraz trybem życia i pracy).
Termin „normy wyżywienia” dotyczy ilości produktów spożywczych potrzebnych do zestawienia racji pokarmowej zgodnie z normami żywienia.
Poglądy dotyczące norm żywienia podlegają stałym zmianom, ze względu na postęp wiedzy z zakresu fizjologii żywienia, a także z powodu zmieniających się warunków bytowania człowieka i jego pracy. Najnowsze normy żywienia dla ludności Polski zostały opracowane przez zespół pracowników Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie w 1994r. (Żywienie Człowieka i Metabolizm, 1994, XXI, nr 4). Wyszczególniono w nich 17 grup ludności. Normy żywienia są przeznaczone przede wszystkim do planowania wyżywienia jednostek i grup ludności, wyrażonego w produktach rynkowych o znanym składzie i wartości odżywczej.
Zapotrzebowanie energetyczne człowieka zależy przede wszystkim od: masy ciała, wieku, aktywności fizycznej oraz klimatu i innych czynników środowiskowych.
Charakterystyka głównych składników odżywczych
Do najważniejszych składników pokarmowych należą białka. Są one niezbędne do utrzymania życia i nie mogą być zastąpione innym składnikiem. Stanowią zasadniczy element budowy wszystkich tkanek ustrojowych i wielu związków chemicznych, kontrolujących procesy przemiany materii i zapewniających obronę ustroju przed działaniem czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Białka pożywienia mogą być również źródłem energii:
1g białka ma wartość energetyczną netto 16,8 kJ (4,0 kcal)
Poszczególne białka różnią się wartością odżywczą lub jakością, czyli stopniem wykorzystania przez ustrój do celów budulcowych. Jakość białka wynika m.in. z jego składu aminokwasowego (aminokwasy egzogenne i endogenne). Najbardziej wartościowe są białka jaj, mleka, mięsa, a z białek roślinnych - pochodzące z soi.
1 g tłuszczu dostarcza 38 kJ energii, tj. 9 kcal
Tłuszcze należą do składników pokarmowych o największej wartości energetycznej.
Tłuszcze dzielą się na proste i złożone. Tłuszcze proste są triglicerydami kwasów tłuszczowych. Tłuszcze złożone są związkami, w skład których, oprócz kwasów tłuszczowych i alkoholi, wchodzą związki azotowe i fosforowe (fosfolipidy, cerebrozydy). Oprócz wymienionych grup, do tłuszczowców zalicza się również związki pochodne, takie jak: sterole i karotenoidy. Są one m.in. prekursorami kwasów żółciowych, hormonów nadnerczy i płciowych, witamin A i D.
Wartość odżywcza tłuszczów zależy od wielu czynników, spośród których przede wszystkim należy wymienić:
zawartość i rodzaj niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych
konfigurację przestrzenną ich cząsteczek (formy przestrzenne cis wykazują u człowieka korzystne działanie biologiczne, formy trans zaś budzą zastrzeżenia żywieniowców),
długość łańcucha węglowego kwasów tłuszczowych,
punkt topienia poszczególnych tłuszczów.
Normy żywienia, dotyczące spożycia tłuszczu przez człowieka dorosłego zostały w ostatnich latach obniżone, ze względu na udokumentowaną zależność między wysokim spożyciem tłuszczu, zwłaszcza zawierających znaczne ilości nasyconych kwasów tłuszczowych, a rozwojem takich chorób cywilizacyjnych jak miażdżyca, otyłość, cukrzyca insulinoniezależna, nadciśnienie tętnicze krwi.
Węglowodany (cukry) są głównym, najbardziej ekonomicznym i najłatwiej przyswajalnym źródłem energii z pożywienia.
1g cukrów netto dostarcza 16,8 kJ (4,0 kcal) energii
Są one niezbędne do właściwego przebiegu reakcji biochemicznych w ustroju, m.in. przemian kwasów tłuszczowych i aminokwasów. Zapotrzebowanie człowieka na węglowodany trudno ściśle sprecyzować. W wielu krajach nie podaje się ilości zalecanych do spożycia węglowodanów, a jedynie stwierdza się, że powinny one uzupełniać zapotrzebowanie energetyczne ustroju nie pokryte przez białko i tłuszcze. Spożycie węglowodanów powinno stanowić różnicę energii potrzebnej, pomniejszonej o pochodzącą z białek (10÷15% energii) oraz z tłuszczów (25÷30% energii). W żywieniu ludzi zdrowych z węglowodanów powinno pochodzić nie mniej niż 55÷65% całkowitej energii dziennej racji pokarmowej. Zaleca się jednak wyższe spożycie węglowodanów (65÷70%), zamiast tłuszczów. Powinny to być głównie węglowodany złożone, np. skrobia. Dzienne zapotrzebowanie na węglowodany ogółem dla człowieka dorosłego, np. mężczyzny o małej aktywności fizycznej, wynosi 350÷410g, a dla kobiety - 300÷360g. Większe ilości węglowodanów są zalecane dla kobiet w ciąży i matek karmiących.
Ze spożyciem węglowodanów ściśle wiąże się spożycie włókna pokarmowego, zwanego błonnikiem. Włókno pokarmowe pożywienia nie ulega w przewodzie pokarmowym człowieka trawieniu i wchłanianiu, dlatego nie jest ono przyswajalne, nie może więc być źródłem energii. Wywiera jednak istotny wpływ na czynności przewodu pokarmowego, a pośrednio na procesy przemiany materii całego organizmu. Pokarmy bogate we włókno pokarmowe:
pobudzają funkcje żucia i wydzielania śliny,
wiążą nadmiar kwasu solnego w żołądku,
zwiększają wypełnienie jelit, pobudzają ich ukrwienie i aktywność motoryczną,
tworzą korzystne podłoże do rozwoju pożądanej flory bakteryjnej jelita.
Włókno pokarmowe może również wiązać wiele substancji, w tym cholesterol i kwasy żółciowe, oraz wpływa na strawność innych składników pożywienia. Niedobór błonnika w pożywieniu prowadzi m.in. do zaparć, a także nasilenia występowania wielu chorób, takich jak: miażdżyca, otyłość, kamica wątrobowa, a prawdopodobnie także polipów i nowotworów jelita grubego oraz raka sutka u kobiet.
Norma żywienia na błonnik nie jest precyzyjnie określona. Biorąc jednak pod uwagę jego duże znaczenie w utrzymaniu dobrego stanu zdrowia, zaleca się spożycie znacznych ilości tego składnika, tj. 20÷40g /osobę w ciągu doby. Tak znaczny udział włókna pokarmowego w pożywieniu może zapewnić jedynie dieta bogata w produkty pochodzenia roślinnego, a więc zbożowe (np. chleb razowy), nasiona roślin strączkowych, warzywa i owoce.
Witaminy są to niezbędne związki organiczne, występujące w produktach żywnościowych w bardzo małych ilościach i konieczne do właściwego przebiegu czynności życiowych komórek i tkanek. Nie są one syntetyzowane w ustroju lub syntetyzowane w małych ilościach, nie wystarczających do pokrycia zapotrzebowania. Witaminy dzieli się na: rozpuszczalne w tłuszczach i rozpuszczalne w wodzie.
Do witamin rozpuszczalnych w tłuszczach zalicza się witaminy A, D, E i K. Ogólnie charakteryzują się one następującymi właściwościami:
nie ulegają zniszczeniu przy mechanicznej i cieplnej obróbce produktów żywnościowych,
są magazynowane w ustroju,
ulegają zniszczeniu w czasie jełczenia rozpuszczalników tłuszczowych.
Do witamin rozpuszczalnych w wodzie należy zespół witamin z grupy B, witamina C oraz PP. Wymienione witaminy:
łatwo ulegają zniszczeniu w czasie obróbki mechaniczno-cieplnej,
na ogół nie są magazynowane w ustroju,
zawartość ich w produktach żywnościowych zmniejsza się w czasie przechowywania.
Częściowy brak witamin lub jednej z nich prowadzi do niedoboru (hipowitaminozy), a całkowity brak - do awitaminozy. Również nadmierne spożycie niektórych witamin wywołuje w ustroju zaburzenia określane jako hiperwitaminoza.
Witamina A jest nazwą dla wielu związków, wykazujących aktywność biologiczną retinolu. Prekursorem witaminy A lub prowitaminami A są rozpowszechnione w świecie roślinnym żółte i pomarańczowe barwniki nazywane karotenoidami. Po wchłonięciu w jelicie cienkim, już w ścianie jelita bądź w wątrobie, pod wpływem enzymów są one częściowo przetwarzane na witaminę A. Wchłanianie witaminy A w przewodzie pokarmowym, niezależnie od formy jej występowania, zależy od obecności tłuszczu, który pobudza ten proces.
Niedobór witaminy A powoduje:
tzw. kurzą ślepotę, charakteryzującą się przedłużonym czasem adaptacji do widzenia w ciemności,
stany zapalne spojówek i rogówki oka,
nadmierne rogowacenie i suchość skóry,
wysychanie błon śluzowych ze zmniejszeniem odporności górnych dróg oddechowych oraz przewodu pokarmowego na czynniki zakaźne,
opóźnienie wzrostu.
Witamina D powstaje w organizmie człowieka w wyniku naświetlania promieniami słonecznymi (ze związku o nazwie 7-dehydrocholesterol), jak też jest dostarczana w produktach żywnościowych. Niedobory witaminy D u dzieci wywołują krzywicę, natychmiast u osób starszych prowadzą do demineralizacji i zniekształceń kośćca oraz uzębienia.
Witamina E należy do grupy witamin antyoksydacyjnych, z czym wiąże się jej działanie przeciwmiażdżycowe i zapobiegające rozwojowi nowotworów. Odgrywa także istotną rolę w hamowaniu procesu starzenia się komórek ludzkich. Głównym jej źródłem są produkty roślinne. Wykorzystanie witaminy E z pożywienia zależy od wielu czynników, m.in. od obecności w diecie innych składników pokarmowych, przede wszystkim niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych.
Witamina B1, czyli tiamina nie jest magazynowana w ustroju człowieka. Flora bakteryjna przewodu pokarmowego syntetyzuje tiaminę, ale w ilościach nie wystarczających na pokrycie potrzeb organizmu. Całkowity niedobór tiaminy prowadzi do rozwoju choroby beri-beri, która charakteryzuje się głównie zaburzeniami układu nerwowego oraz zanikiem mięśni.
Witamina B2, czyli ryboflawina należy do żółtych barwników naturalnych - flawin. Ulega zniszczeniu pod wpływem światła i promieniowania nadfioletowego, jest natomiast dosyć odporna na działanie podwyższonej temperatury i kwaśnego środowiska. Niedobór ryboflawiny powoduje powstanie zajadów, zapalenie języka, łojotok oraz zmiany narządu wzroku (pieczenie i uczucie piasku pod powiekami, łzawienie, zaburzenie widzenia, zapalenie tęczówki, zapalenie nerwu wzrokowego i układu nerwowego.
Witamina PP, czyli niacyna jest nazwą ogólną dla kwasu nikotynowego i jego pochodnych o działaniu amidu kwasu nikotynowego. Całkowity brak witaminy PP prowadzi do rozwoju pelagry, której objawami są: zapalenie skóry, biegunki i zaburzenia psychiczne w postaci depresji, omamów, drżenia rak itp.
Aktywność biologiczną witaminy C wykazują dwa związki chemiczne - kwas L-askorbinowy oraz produkt jego utleniania - kwas dehydro-L-askorbinowy. Kwas askorbinowy w roztworach jest bardzo wrażliwy na ogrzewanie, zwłaszcza z dostępem tlenu, działanie zasad, utlenianie oraz promieniowanie nadfioletowe. Jony miedzi i żelaza katalizują reakcję rozkładu witaminy C. Jest ona również wrażliwa na suszenie, solenie oraz środki konserwujące. Zagadnienie optymalnego zapotrzebowania na witaminę C (kwas askorbinowy), jest w dalszym ciągu dyskusyjne. Zapotrzebowanie na tę witaminę zwiększa się u ludzi palących papierosy, u alkoholików, osób z nadciśnieniem, diabetyków oraz pod wpływem różnego rodzaju stresów. Wskazuje się także na dużą rolę kwasu askorbinowego w mechanizmie antyoksydacyjnym ustroju oraz udział tej witaminy w licznych procesach metabolicznych.
Całkowity brak witaminy C wywołuje gnilec, który objawia się m.in. krwawieniami z błon śluzowych, do jam stawów, mięśni, obrzękiem, zmianami zapalnymi dziąseł, wypadaniem zębów, niedokrwistością, osłabieniem odporności ustroju.
Składniki mineralne są niezbędne do życia organizmu człowieka. Dzieli się je zwykle na makro- i makroelementy. Kryterium tego podziału jest wielkość dziennego spożycia - spożycie makroelementów jest wyższe od 100mg, a mikroelementów mniejsze niż 100mg. Do makroelementów zalicza się wapń, magnez, fosfor, sód, potas, żelazo, a do mikroelementów (pierwiastków śladowych) - jod, fluor, cynk, miedź, mangan, molibden, kobalt, chrom, wanad, bor, nikiel, cyna, krzem, selen oraz lit i stront.
Wartość odżywcza produktów spożywczych
Pokarm spożywany przez człowieka pełni trzy podstawowe funkcje: energetyczną, budulcową i regulacyjną. Poszczególne produkty żywnościowe, w zależności od swojego składu, są lepszymi lub gorszymi źródłami energii, składników budulcowych i regulujących.
Produkty spożywcze jako źródło energii i składników odżywczych
Energia i składnik odżywczy |
Produkty spożywcze |
Energia |
tłuszcze roślinne i zwierzęce, produkty z dużą zwartością tłuszczu (tłuste sery dojrzewające, tłuste mięso i przetwory, majonez), cukier i słodycze (przede wszystkim czekolada, chałwa), niektóre produkty zbożowe, np. (makaron), wyroby cukiernicze, niektóre owoce suszone, powidła |
Białko |
mięso ssaków rzeźnych, ryb i drobiu, jaja, mleko i jego przetwory, suche nasiona roślin strączkowych |
Tłuszcze |
tłuszcze jadalne (oleje, masło, smalec itp.), śmietana, sery żółte, żółtko jaja, mięso tłuste, niektóre gatunki drobiu i ryb (dorsz) |
Węglowodany |
produkty zbożowe, warzywa i owoce, cukier, miód i wyroby cukiernicze |
|
warzywa i owoce, strączkowe, pieczywo razowe, otręby, grube kasze |
Składniki mineralne
|
mleko i jego przetwory, zielone warzywa liściaste, niektóre owoce |
|
warzywa liściaste, mięso i ryby, czekolada, kakao, orzechy |
|
mleko i jego przetwory, mięso, żółtko jaja, zboża, warzywa |
|
mleko i jego przetwory, mięso, białko jaja, wody mineralne, warzywa, sól kuchenna |
|
mięso ssaków rzeźnych, ryb, drobiu, żółtko jaja, marchew, kalafior, ziarna zbóż, owoce (śliwki, morele, brzoskwinie, maliny, truskawki) |
Witaminy
|
tłuszcze rybie, owoce morza, mleko, śmietanka, masło, żółtko jaja, margaryny wzbogacone, owoce, np. morele, warzywa (marchew, pomidory) |
|
tłuszcze rybie, masło, śmietana, żółtko jaja |
|
Ziarna zbóż, zielone warzywa liściaste, zielony groszek, kukurydza, mleko, masło, sery, jaja, oleje roślinne, margaryny wzbogacone |
|
drożdże piwowarskie, otręby zbożowe, pieczywo z grubego przemiału, kasze, płatki owsiane, groch, fasola, soja, orzechy, mięso wieprzowe, jaja, mleko |
|
mleko i jego przetwory, jaja, mięso, produkty zbożowe, drożdże piwowarskie, zielone warzywa liściaste, niektóre owoce |
|
drożdże, otręby pszenne, kukurydza, mięso, ryby, jaja |
|
świeże warzywa i owoce (róża, orzechy włoskie, owoce jagodowe i cytrusowe, chrzan, brukselka, fasolka, kapusta, pomidory, pietruszka, szczypior, ziemniaki) |
Głównym miernikiem wartości odżywczej artykułów żywnościowych, jest zawartość podstawowych składników pokarmowych, tj. białek, tłuszczów i węglowodanów oraz składników uzupełniających - witamin i związków mineralnych.
W tabeli przedstawiono zestawienie produktów spożywczych, będących źródłem energii i składników odżywczych.
Na wartość odżywczą produktów spożywczych wpływają także strawność i przyswajalność składników pokarmowych, które mogą być różne w zależności od rodzaju produktów. Kolejnym czynnikiem wpływającym zarówno na wartość odżywczą, jak też na strawność i przyswajalność produktów, jest sposób ich obróbki technologicznej i kulinarnej. W czasie tych procesów, składniki pokarmowe ulegają różnym przemianom: utlenianiu, wypłukiwaniu, denaturacji, itp.
Określenia związane z żywnością
Żywnością nazywa się produkty, które dostarczają organizmowi człowieka substancji potrzebnych do właściwego funkcjonowania.
Żywność musi dostarczać odpowiednich ilości energii, składników budulcowych oraz substancji zapewniających prawidłowy przebieg procesów życiowych. Bardzo ważne jest zapewnienie organizmowi nie tylko wystarczających ilości poszczególnych składników, ale również uwzględnienie ich jakości.
W obowiązującej w Polsce ustawie o warunkach zdrowotnych żywności i żywienia (Dz.U. nr 29, poz. 245 z dnia 25 listopada 1970r. i późniejsze zmiany) nie definiuje się pojęcia „żywność”, jednak z treści ustawy wynika, że żywnością są środki spożywcze i używki.
Środkami spożywczymi (wg ustawy) są substancje lub ich mieszaniny, zawierające składniki potrzebne do odżywiania organizmu ludzkiego i przeznaczone, w stanie naturalnym lub po przetworzeniu, do spożywania przez ludzi.
Używkami są substancje lub ich mieszaniny, nie zawierające składników odżywczych lub zawierające je w ilościach śladowych nie mających znaczenia dla odżywiania organizmu ludzkiego, które jednak ze względu na swoje oddziaływanie fizjologiczne lub cechy sensoryczne są przeznaczone do spożywania lub w inny sposób są wprowadzane do organizmu ludzkiego.
Należy podkreślić, że zgodnie z podaną definicją, środki spożywcze muszą:
zawierać substancje lub ich mieszaniny potrzebne do odżywiania organizmu ludzkiego,
być przeznaczone do spożywania przez ludzi.
Oba te przypadki muszą być spełnione łącznie. Środkiem spożywczym jest zarówno produkt gotowy do spożycia, jak i surowiec, z którego zostanie sporządzony. Granica kwalifikowania środków spożywczych i używek może być płynna. Na przykład kakao, które zawiera teobrominę, zawiera także znaczne ilości tłuszczu, a tym samym może być zaliczone zarówno do środków spożywczych, jak i do używek. W takim przypadku istotny jest zawsze cel, jakiemu substancja ma służyć.
Zgodnie z podaną definicją np. konserwa dla kotów „Whiskas” nie jest środkiem spożywczym, gdyż nie jest przeznaczona do spożywania przez ludzi.
Należy także wyjaśnić, że w definicji używek określenie „... w inny sposób są wprowadzane do organizmu ludzkiego” dotyczy używek tytoniowych.
W ustawie zdefiniowano również substancje obce, którymi są substancje nie odpowiadające definicji środków spożywczych i używek, a znajdujące się w nich lub na ich powierzchni; w szczególności są to substancje dodatkowe, zanieczyszczenia techniczne i zanieczyszczenia przypadkowe. Substancjami obcymi są również środki chemiczne, używane przy uprawie i ochronie roślin.
Substancjami dodatkowymi są substancje obce, dodawane do środków spożywczych lub używek, albo stosowane podczas produkcji tych artykułów w celu:
nadania im określonego zapachu, barwy, konsystencji lub poprawienia innych cech sensorycznych,
wzbogacenia wartości odżywczej,
przedłużenia okresu przydatności do spożycia,
zapewnienia właściwych procesów technologicznych.
Substancje dodatkowe dozwolone do stosowania w żywności są ściśle określone i podane w wykazie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej (Mon. Pol. nr 22, poz. 233 z dnia 11 maja 1993r.).
Zanieczyszczenia techniczne są definiowane jako substancje obce, które w toku produkcji lub obrotu handlowego przenikają do środków spożywczych bądź używek, albo pozostają na ich powierzchni mimo zastosowania odpowiednich metod produkcji lub wprowadzania do obrotu.
Zanieczyszczeniami przypadkowymi są substancje, które przedostały się do środków spożywczych, używek i substancji dodatkowych dozwolonych albo znajdują się na powierzchni tych artykułów wskutek nieprzestrzegania zasad higieny lub wskutek innego niewłaściwego postępowania z tymi artykułami w czasie produkcji lub obrotu handlowego.
Produkcja oznacza czynności podejmowane przez producenta w stosunku do środków spożywczych, używek, substancji dodatkowych dozwolonych i przedmiotów przeznaczonych do kontaktu z żywnością.
W szczególności produkcja obejmuje przygotowanie surowców do przerobu, ich przechowywanie, poddawanie procesom technologicznym, przygotowanie do obrotu handlowego (pakowanie i oznaczanie), przechowywanie wyrobów gotowych do czasu ich wprowadzenia do obrotu.
Produkcją jest również przygotowanie środków spożywczych w postaci potraw, przeznaczonych do bezpośredniego spożycia w zakładach żywienia zbiorowego i w zakładach garmażeryjnych.
Obrotem nazywa się czynności podejmowane w stosunku do gotowych środków spożywczych, używek, substancji dodatkowych dozwolonych i przedmiotów przeznaczonych do kontaktu z żywnością w celu dostarczania ich do jednostek handlowych lub zakładów żywienia, a w szczególności: sprzedaż, przechowywanie, transport i inne czynności związane z dostarczeniem tych artykułów odbiorcy.
Obrotem jest również podawanie potraw do spożywania w zakładach żywienia zbiorowego oraz sprzedaż wyrobów garmażeryjnych.
Środki spożywcze i używki, będące surowcami lub półfabrykatami, a także środki spożywcze i używki przeznaczone do spożycia albo używania nie mogą być szkodliwe dla zdrowia ludzkiego, zepsute ani sfałszowane oraz muszą odpowiadać innym warunkom ustalonym ze względu na ochronę zdrowia.
Środki spożywcze i używki uważa się za szkodliwe dla zdrowia, jeżeli ich spożycie lub użycie w warunkach naturalnych i zgodnie z przeznaczeniem może spowodować ujemne skutki dla zdrowia ludzkiego, a w szczególności, jeżeli zawierają drobnoustroje chorobotwórcze lub substancje toksyczne, niezależnie od ich pochodzenia.
Środki spożywcze i używki są zepsute, jeżeli wskutek działania czynników naturalnych, jak wilgoć, czas, temperatura, światło, albo wskutek obecności mikroorganizmów lub pasożytów skład tego środka lub jego właściwości uległy zmianom, czyniąc go niezdatnym do spożycia zgodnie z przeznaczeniem.
Środki spożywcze lub używki są fałszowane, jeżeli został zmieniony ich skład lub inne ich podstawowe właściwości, a konsument nie został o tym powiadomiony w sposób wyraźny. Sfałszowany jest również środek o tym powiadomiony w sposób wyraźny. Sfałszowany jest również środek spożywczy (używka), w którym zostały wprowadzone zmiany, mające na celu ukrycie jego rzeczywistego składu lub innych podstawowych właściwości. W szczególności środek spożywczy lub używka są sfałszowane, jeżeli:
dodano do nich substancji zmieniających ich skład i obniżających ich wartość odżywczą,
odjęto lub zmniejszono zawartość jednego lub więcej składników, decydujących o wartości odżywczej lub innej podstawowej właściwości środka spożywczego lub używki,
dokonano zabiegów, które ukryły ich skład lub nadały im wygląd środka spożywczego lub używki o należytej jakości.
Środki spożywcze i używki, które zawierają substancje obce takiego rodzaju lub w takich ilościach, że są szkodliwe dla zdrowia ludzkiego lub powodują zmiany ich spożycia lub użycia, nie mogą być używane do produkcji innych środków spożywczych lub używek ani wprowadzane do obrotu. Powyższą zasadę stosuje się również, gdy substancje obce znajdują się na powierzchni środków spożywczych lub używek.
„Lit - pierwiastek spokoju”
[przedruk artykułu Damiana Strączyka i Leszka Woźniaka z Magazynu Ekopartner: 3(113)/2001]
Lit jest jednym z pierwiastków, które decydują o stanie emocjonalnym człowieka, o jego euforii lub przygnębieniu, agresji lub depresji, kończącej się niekiedy samobójstwem.
Ten alkaliczny metal (najlżejszy ze wszystkich pierwiastków występujących w stanie stałym) o gęstości 0,534g/cm3, został odkryty w 1817r. przez szwedzkiego chemika A. Arfvedsona w sztokholmskim laboratorium Berzeliusa, w minerale petalicie. Lit zalicza się do pierwiastków dosyć rzadko spotykanych w przyrodzie (rozpowszechnienie 0,004% wag.). Roczne wydobycie litu wynosi ok. 4 tys. ton.
Swoimi właściwościami chemicznymi jest podobny do sodu, wapnia i innych metali alkalicznych. Po przekrojeniu nożem jest srebrzystym, lśniącym metalem. W atmosferze powietrza ulega korozyjnemu działaniu wilgoci, tlenu i azotu przyjmując po kilkunastu minutach szarą barwę. Dlatego musi być przechowywany w szczelnie zamkniętych naczyniach, wypełnionych olejem parafinowym lub naftą. Lit daje reakcje typowe dla pozostałych litowców, np. energicznie rozkłada wodę z wydzieleniem wodoru, a powstający w tej reakcji wodorotlenek litu LiOH jest trudno rozpuszczalną, mocną zasadą. Niektóre jego związki są bardzo higroskopijne (np. chlorek litu LiCl) i znalazły zastosowanie do zmniejszania wilgotności w pomieszczeniach. Do arsenału leków psychiatrycznych lit trafił stosunkowo niedawno. Dziś każdy szpital psychiatryczny stosuje z powodzeniem jego związki do leczenia psychoz maniakalno-depresyjnych. Leczenie nie jest łatwe z uwagi na małą rozpiętość między dawką leczniczą a toksyczną. Stany depresji i agresji społecznej oraz jednostkowej są przykładem chorób uwarunkowanych ekologicznie, wyzwalanych niedoborem litu w pożywieniu. Warto też wspomnieć, że istnieją tendencje leczenia litem skłonności do narkotyków i alkoholizmu, ponieważ wychodzi się z założenia, że potrzeba odurzania się wynika z depresji lub psychozy reaktywnej. Gdy stężenie litu w surowicy krwi obniży się do poziomu bliskiemu zeru, człowiek, bez obiektywnych przyczyn, nie dostrzega ani piękna świata, ani sensu życia. Gdy stężenie litu uda podnieść się do normalnego, objawy depresji ustępują. Opierając się na tych faktach dr Natan Kline z USA stwierdził, że podnosząc stężenie litu we krwi alkoholików, wydatnie zmniejsza się ich głód alkoholowy. Dr Earl Dawson z Uniwersytetu Texas zbadał, że w mieście El Paso, gdzie woda wodociągowa zawiera dużą ilość litu, choroby psychiczne są bardzo rzadkie, podczas gdy w Dallas, gdzie woda zawiera małą jego ilość, choroby psychiczne występują 7-krotnie częściej. Nastrój mieszkańców El Passo, ich styl życia i zachowania są dalece różne od mieszkańców miasta Dallas. W El Paso ludzie są pogodni, serdeczni i weseli, a stosunki międzyludzkie układają się szczególnie dobrze.
Inne bardzo ciekawe badania przeprowadził dr A. W. Voort - epidemiolog z Północnej Karoliny. Określił on stężenie litu, wapnia, chromu, cynku, wanadu i magnezu w 99 wielkich miastach USA. Okazało się, że małe stężenie litu i wspomnianych biopierwiastków korelowało dodatnio z wysokimi wskaźnikami zachorowalności na choroby psychiczne oraz cukrzycę i miażdżycę. Dr Voort potwierdził swoje obserwacje, badając zachowanie ryb i innych zwierząt doświadczalnych. Z badań tych wynika zdecydowanie antyagresywny wpływ litu.
Słuszna wydaje się więc propozycja, aby podobnie do zasady jodowania soli kuchennej, opracować plan „litowania” wody pitnej. Czy ta myśl zostanie kiedyś urzeczywistniona, czas pokaże...
Możemy jednak wyobrazić sobie sytuację, w której ludzie nasycają swoje organizmy litem, a tendencja wzrostu przejawów agresji, gwałtów, czynów aspołecznych, alkoholizmu, narkomanii i przestępczości, zwłaszcza nieletnich, ulegnie pewnemu zahamowaniu. Jeśli jednak można monitorować zachowanie pojedynczego człowieka (w pewnych granicach) przez nasycanie jego organizmu litem czy magnezem, to będzie także możliwe monitorowanie zachowań całych grup społecznych, oddziaływując na podaż odpowiednich biopierwiastków o naturalnym działaniu psychotropowym.
Jony litu (Li+) zastępują jony innych litowców (potasu - K+, sodu - Na+) i wpływają na ich wzajemny stosunek wewnątrz komórki i poza komórką, co jest bardzo istotne dla prawidłowego funkcjonowania systemu nerwowego. Obserwuje się korzystny wpływ litu na układ krwiotwórczy poprawiający wskaźniki odpornościowe. Długotrwałe stosowanie preparatów litowych przywraca korzystną równowagę między jonami: Ca+2, Mg+2 i PO4-3 w organizmach. Dzienne pobierane litu przez organizm człowieka jest oceniane (przez różnych badaczy) od ok. 100-200µg do 2mg.
Lit w wodach
Wielu badaczy podaje, że lit jest powszechnym składnikiem wód powierzchniowych, ale występuje w nich w małych stężeniach. Większe jego ilości mogą znajdować się w alkalicznych wodach mineralnych, np. Zuber.
Stężenie litu w wodach powierzchniowych USA określa się na 0,07-37µg/l, w wodach studziennych w granicach 1-500µg/l.
Stężenie litu w wodach rzek świata wynosi 0,1-400µg, a w wodach oceanicznych mieści się w przedziale 170-200µg/l.
W latach 1999-2000 przeprowadzone zostały badania stężenia litu w wodach rzek i potoków Podkarpacia (D. Strączyk). Zawartość litu oznaczono metodą FAAS. Każdą dostarczoną do analizy próbkę otrzymano w wyniku bardzo dokładnego zmieszania 30 próbek indywidualnych, pochodzących z rzeki lub potoku wskazanych w tabeli lokalizacji. Dostarczone próbki zakwaszono.
Rzeka (miejsce pobrania / lokalizacja) |
Zawartość litu mg/l |
San (Sanok) |
0,005-0,015 |
San (Tyrawa Solna) |
0,011 |
San (Krasiczyn) |
0,008 |
San (Prałkowce k. Przemyśla) |
0,008 |
Tyrawka (Tyrawa Wołoska) |
0,021 |
Cisowa (Olszany) |
0,015 |
Starycz (Ignasze, pow. Jarosław) |
0,012 |
Radawka (Radawa) |
0,017 |
Lubaczówka (Radawa) |
0,014 |
Bezimienny potok (Prałkowce) |
0,019 |
Bezimienny strumyk (Ropienka k. Ustrzyk Dolnych) |
0,027 |
Bezimienny strumyk (Krasiczyn) |
0,030 |
Zawartość litu w przebadanych dotychczas rzekach i potokach mieści się w przedziale 0,005-0,030mg/l.
Należy zwrócić uwagę na fakt, że najniższa zawartość tego cennego pierwiastka występuje w Sanie, stanowiącym podstawowe źródło wody pitnej dla wielu miast (m.in. Sanok, Przemyśl, Jarosław, Leżajsk). Zawartość jego często spada poniżej 0,008mg/l.
Jedną z przyczyn istniejącego stanu jest zmienna zawartość w wodach Sanu jonów PO4-3 (nawozy sztuczne?), które z jonami Li+ tworzą nierozpuszczalny Li3PO4. Wody Sanu są zasobne w związki wapnia, które mogą ograniczać przyswajanie litu. Zatem taka zawartość litu w wodach Sanu, jaką zaprezentowano w tabeli, może okazać się niewystarczająca do prawidłowego funkcjonowania organizmów ludzkich. Dlatego uwzględniajmy udział tego cennego metalu w naszej codziennej diecie, spożywając wody mineralne zasobne w lit.
„Chrom w roślinach uprawnych Polski”
[przedruk artykułu Damiana Strączyka z Magazynu Ekopartner: 9(119)2001]
Zawartość chromu w glebie w dużym stopniu zależy od rodzaju skały macierzystej. Zakres jego średnich stężeń odpowiada 7 - 150ppm. W czarnoziemach Polski stwierdzono chrom w zakresie 40-230ppm. Do gleb użytkowanych rolniczo pewne jego ilości dostają się wraz z nawozami (np. nawozy fosforanowe zawierają do 250ppm Cr).
Zanieczyszczenie gleb chromem powodują zakłady przemysłowe oraz spalanie węgla (w pokładach węgli stwierdzono średnio około 20ppm chromu).
Metal ten posiada dużą zdolność tworzenia kompleksowych połączeń mineralnych i organicznych. Łatwa redukcja rozpuszczalnego Cr+6 do słabo rozpuszczalnego Cr+3 w normalnych warunkach glebowych powoduje, że jest on na ogół trudno dostępny dla roślin. Należy jednak podkreślić, że procesy utleniania chromu także zachodzą w glebie, między innymi przy udziale związków manganu. Mobilne formy tego pierwiastka negatywnie oddziaływują na mikroorganizmy glebowe, ponieważ ograniczają ich aktywność enzymatyczną. Dopuszczalne stężenie chromu w glebach uprawnych wynosi 100ppm.
Wpływ chromu na rośliny
Dotychczasowe badania naukowe nie wykazały niezbędności chromu do rozwoju i wzrostu roślin. Jeśli jest on pierwiastkiem potrzebnym, to w bardzo małych ilościach.
Rośliny pobierają chrom w formie jonów Cr+3. Przypuszczalnie także anion CrO4-2 jest łatwo pobierany przez rośliny. Chrom pobierany jest przez rośliny biernie i dlatego jego zawartość w poszczególnych częściach roślin jest pochodną stężenia w roztworze glebowym. Nagromadzony jest on głównie w wegetatywnych częściach nadziemnych i korzeniach, a w niewielkim stopniu transportowany do nasion i ziaren zbóż. Rośliny bardzo wrażliwe na chrom - np. owies - wykazują objawy toksyczności już przy stężeniu 1-2ppm. Kukurydza toleruje chrom w ilościach do 8ppm, zaś tytoń do 24ppm. Objawy toksyczności polegają przede wszystkim na zaburzeniu gospodarki wodą (więdnięcie), chlorozie młodych liści i uszkodzeniu stożków wzrostu oraz korzeni. Istotne z biochemicznego punktu widzenia pierwiastki - np. potas, magnez, bor, miedź i mangan, wykazują antagonistyczne działanie w stosunku do chromu.
Działanie chromu na organizm człowieka
Trójwartościowy chrom (Cr+3) jest niezbędny do zachowania prawidłowego metabolizmu glukozy u ludzi i zwierząt. Wchodzi on w skład „czynnika tolerancji glukozy” (GTF, glucose tolerance factor). Metal ten spełnia również istotną funkcję w metabolizmie niektórych białek i lipidów, a szczególnie cholesterolu. Istnieją uzasadnione przypuszczenia, że wzrost stężenia cholesterolu w surowicy osób starszych pozostaje w ścisłym związku ze spadkiem zawartości chromu w tkankach układu krążenia, natomiast funkcja chromu w przemianach glukozy jest ściśle związana z działaniem insuliny. Niedobór tego pierwiastka osłabia działanie insuliny, a nadmierne spożywanie cukrów przyspiesza jego wydalanie z organizmu. Badania naukowe dowiodły, że niektóre schorzenia, a zwłaszcza układu krążenia wpływają na metabolizm chromu. Opisywano przypadki zaburzeń na skutek niedoborów chromu trójwartościowego u ludzi. Początkowym objawem niedoboru chromu jest osłabienie aktywności insuliny, a zarazem zmniejszenie tolerancji glukozy. Dalsze objawy to: ogólne osłabienie, ograniczenie wzrostu, zaburzenia w metabolizmie białek oraz zmiany w układzie krążenia. Zmiany te szybko ustępują po podaniu jednorazowej dawki 250µg chromu. Według najnowszych badań dawka chromu z pożywieniem wynosi 150-320µg/dzień, natomiast zapotrzebowanie człowieka na ten ważny biopierwiastek ustalono na poziomie 50-200µg/dzień.
Nadmiar chromu uszkadza układ krążenia i wywołuje zmiany nowotworowe. Może również powodować alergie. Zawartość omawianego pierwiastka w organizmie ludzkim przedstawia się następująco (ppm): • nerki 0,05-4, • wątroba 0,02-3, • mięśnie 0,02-0,8, • kości 0,1-30,
• krew (µg/l) 0,01-0,45.
Główną drogą wydalania chromu z organizmu jest mocz. Oszacowano okres półtrwania chromu w organizmie człowieka na 15-41 godzin.
Zawartość chromu w roślinach
Jest ona przedmiotem zainteresowania głównie ze względu na potrzeby dietetyczne i paszowe. W roślinach konsumpcyjnych występuje duży rozrzut zawartości chromu - od 0,02 do 1ppm. Warzywa z upraw szklarniowych zawierają więcej chromu niż rośliny z upraw polowych. Podwyższone zawartości tego metalu notuje się prawie we wszystkich warzywach z ogrodów miejskich oraz rejonów przemysłowych. Warzywa liściaste z ogrodów warszawskich zawierają średnio 3,4-5,5ppm chromu.
Tabela 1. Chrom w ziarnie zbóż Polski wg Kabaty-Pendias i Pendias (1999) (ppm s.m.)
Roślina |
wartości średnie |
Owies |
0,55 |
Żyto |
0,20 |
Jęczmień |
0,50 |
Pszenica |
0,50 |
źródło: Biogeochemia pierwiastków śladowych, PWN
Tabela 2. Chrom w warzywach i owocach Polski wg Kabaty-Pendias i Pendias (1999) (ppm s.m.)
Roślina |
wartości średnie |
Słonecznik |
0,20 |
Ogórek |
0,02 |
Rzodkiewka |
0,004 |
Cebula |
0,03 |
Sałata |
0,06 |
Marchew |
0,05 |
Kalarepa i kalafior |
0,04 |
Pomidory |
0,05 |
Ziemniaki |
0,04 |
Kapusta |
0,05 |
Pietruszka |
0,08 |
Chrzan |
0,15 |
Agrest, borówki i truskawki |
0,03 |
Jabłka i śliwki |
0,04 |
Pieczarki |
0,30 |
Rzepak |
1,10 |
źródło: Biogeochemia pierwiastków śladowych, PWN
Biorąc pod uwagę fakt, że czarnoziemy są glebami na ogół zasobnymi w chrom, przeprowadzono w 2000r. badania roślin uprawianych na czarnoziemach z okolic Przemyśla pod względem zawartości tego pierwiastka (D. Strączyk).
Zebrane w terenie próbki świeżych roślin umieszczono w torebkach papierowych i możliwie szybko przewieziono do laboratorium, gdzie je opłukano dokładnie w wodzie destylowanej i usunięto mechaniczne zanieczyszczenia, a następnie umieszczono w nowych, czystych torebkach papierowych, które wstawiono otwarte do suszarni o temperaturze 70oC. Grube części roślin (owoce, bulwy, korzenie) przed suszeniem pocięto w plasterki. Do wszystkich czynności używano narzędzi wykonanych ze stali nierdzewnej. Podczas rozkładu próbek najważniejszym problemem było całkowite spalenie części organicznych, przy możliwie najmniejszych stratach oraz najmniejszym zanieczyszczeniu materiału analizowanego.
W rutynowej analizie śladowej największe zastosowanie znalazło spalanie na sucho, podczas którego temperaturę pieca podnosi się powoli do 450oC i utrzymuje przez 16 godzin.
Popiół po spaleniu próbki rozpuszcza się w 10ml kwasu solnego o stężeniu 6mol/l. Pomiar zawartości chromu wykonano metodą AAS.
Tabela 3. Chrom w niektórych roślinach uprawianych na czarnoziemach z okolic Przemyśla (ppm s.m.)
Roślina |
wartości średnie |
Słonecznik |
0,40 |
Rzepak |
1,40 |
Pomidory |
0,07 |
Ziemniaki |
0,06 |
Jabłka |
0,06 |
Śliwki |
0,07 |
Pszenica |
0,70 |
Jęczmień |
0,90 |
Żyto |
0,90 |
Fasola |
0,15 |
Chrzan |
0,20 |
źródło: Strączyk, dane niepublikowane
Zawartość chromu w przebadanych próbkach roślin nie odbiega od koncentracji uznawanej za zbliżoną do naturalnej. Stwierdzona niska zawartość analizowanego składnika nie stanowi zagrożenia dla zdrowia ludzi.
M. Pluta-Olearnik - „Marketing usług”
R. Głowacki - „Przedsiębiorstwo na rynku” PWE - Warszawa 1987 s.15.
J. Altkorn - „Wizerunek firmy jako marko”, Marketing w praktyce; nr 4/96
W. Budzyński - Sztuka kreowania reputacji, „Marketing w praktyce” nr 4/96
K. Huber - „Image czyli jak być gwiazdą na rynku”
J. Altkorn - „Podstawy marketingu”
M. Pluta - Olearnin - „Marketing usług” str. 37
M.Pluta - Olearnik - „Marketing usług”
5
„Poradnik agrobiznesu”