1.System finansowy państwa, jego elementy i funkcje.

Finanse - to zjawiska i procesy pieniężne zachodzące w gospodarce.

Pieniądz - to rzecz, która jest otrzymywana za sprzedane dobra i usługi, przy pomocy której nabywa się dobra i usługi. Istota pieniądza przejawia się w jego funkcjach. Pieniądz może pełnić funkcję miernika wartości, środka cyrkulacji, środka płatniczego, środka gromadzenia bogactwa, pieniądza światowego.

Formy pieniądza:

- pieniądz kruszcowy,

- banknot wymienialny na kruszec,

- pieniądz papierowy nie wymienialny na kruszec,

- pieniądz bezgotówkowy,

System finansowy państwa- to zespół instytucji finansowych, norm prawnych i reguł postępowania, regulujących gospodarkę finansową w państwie.

Ogniwami systemu finansowego są:

- system budżetowy,

- system bankowy,

- system finansowy ubezpieczeń, system finansowy przedsiębiorstw,

- ważną rolę odgrywa tu także rynek finansowy,

System budżetowy obejmuje budżet państwa i budżety samorządowe. Dochody systemu pochodzą głównie z podatków a wydatki są przeznaczone na rozwój infrastruktury gospodarczej i społecznej na funkcjonowanie państwa i jego usług, oraz na cele socjalne. Na szczeblu budżetu nie można prowadzić rachunku ekonomicznego.

System bankowy obejmuje Bank Centralny i Banki Komercyjne. Bank Centralny realizuje podstawowe funkcje państwa w zakresie polityki pieniężnej, natomiast Banki Komercyjne prowadzą działalność w zakresie udzielania kredytów, przyjmowania depozytów, prowadzenia rachunków i dokonywania rozliczeń.

System finansowy ubezpieczeń możemy podzielić na ubezpieczenia gospodarcze i ubezpieczenia społeczne. Ubezpieczenia gospodarcze to ubezpieczenia majątkowe i osobowe, ubezpieczenia społeczne obejmują ubezpieczenia emerytalno-rentowe, zdrowotne i różne formy zasiłków któtkookresowych.

System finansowy przedsiębiorstw obejmuje pod względem formy organizacyjno-prawnej, podmioty do sektora publicznego, należą tutaj głównie przedsiębiorstwa państwowe. System ten stanowi podstawę działania całego systemu finansowego państwa.

2. Podział rynku finansowego.

Rynek finansowy możemy podzielić na rynek pieniężny, rynek kapitałowy, rynek walutowy.

Na rynku pieniężnym przedmiotem obrotu są instrumenty finansowe, wierzytelnościowe (pożyczkowe) o terminie zapadalności (wykupu, spłaty) do 1 roku. Przedmiotem obrotu są najczęściej krótkoterminowe papiery wartościowe oraz krótkoterminowe kredyty i lokaty. Jest to głównie rynek międzybankowy. Jego zadaniem jest umożliwienie lokowania na krótki termin i krótkoterminowego pożyczania w celu wyrównywania przejściowych niedoborów.

Rynek kapitałowy na rynku tym obrotowi podlegają instrumenty długoterminowe, wierzytelnościowe (obligacje i kredyty długoterminowe) i udziałowe (akcje). Środki na tym rynku powinny być gromadzone na inwestycje. Jednym z elementów tego rynku jest giełda papierów wartościowych.

Rynek walutowy jest to rynek międzybankowy. Na rynku tym przedmiotem obrotu są waluty, kształtuje on cenę waluty tzn. kurs walutowy. Występuje interwencja Banku Centralnego na tym rynku.

3. Budżet państwa - definicja i funkcje budżetu.

Budżet państwa to powiązany z innymi planami, zatwierdzony przez Parlament plan finansowy najwyższej rangi obejmujący zestawienie w ujęciu klasyfikacyjnym dochodów i wydatków państwa w określonym przedziale czasu. W Polsce rok budżetowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym.

Rola budżetu:

- funkcja fiskalna, polega na tym, że budżet państwa jest zasobem środków, które służą sfinansowaniu potrzeb państwa i jego funkcji,

- funkcja stabilizacyjna to funkcja podstawowego narzędzia wpływania przez państwo na procesy gospodarcze dla osiągnięcia celów polityki gospodarczej, polega na zapewnieniu stabilnego wzrostu gospodarczego, stałego i systematycznego (np. przez dokonywanie z budżetu państwa wydatków na budowy szkół, dróg, inwestycje)

- funkcja redystrybucyjna oznacza, że przy pomocy budżetu można dokonać dystrybucji dochodów pomiędzy grupami ludności i pomiędzy regionami kraju,

4. Zasady budżetowe.

Zasady budżetowe są to pewne postulaty kierowane pod adresem praktyki konstruowania budżetu:

- zasada jedności budżetu, jedność formalno-prawna budżetu (jest to wymóg uchwalania budżetu w jednym akcie prawnym, czyli że budżet ma być jednym, łącznym dokumentem, mają być w nim ujęte wszystkie dochody i wydatki publiczne), jedność merytoryczna budżetu nazywana też zasadą równowagi budżetowej, mówi ona o tym, aby wydatki budżetu znalazły pokrycie w dochodach,

- zasada powszechności budżetu, wymaga ona aby całość dochodów i wydatków organów i jednostek budżetowych wchodziła do budżetu czyli wiązała się z budżetem brutto (budżetowanie brutto). Na tej zasadzie funkcjonują jednostki budżetowe np.: szkoła podstawowa. Budżetowanie netto polega na rozliczaniu się podmiotu z budżetem saldem,

- zasada zupełności, to połączenie zasady powszechności i jedności formalno-prawnej budżetu. Zalety tej zasady to: pozwala na pełne ustalenie całokształtu dochodów i wydatków publicznych i stwierdzenie pomiędzy nimi równowagi lub jej braku, umożliwia efektywną kontrolę gospodarki publicznej i jej racjonalną ocenę, stwarza warunki do uniknięcia kont pozabilansowych, które mogłyby „umknąć" kontroli Parlamentu,

- zasada funduszowania i niefunduszowania budżetu, przy funduszowaniu budżetu przypisuje się określonym wydatkom określone dochody budżetu, wadą tego jest usztywnienie budżetu, przy niefunduszowaniu budżetu nie ma powiązania między dochodami a wydatkami budżetu, nie występują tu w/w wady,

- zasada szczegółowości budżetowej, jest w Polsce realizowana za pomocą klasyfikacji budżetowej, która dzieli dochody i wydatki na działy, rozdziały, paragrafy oraz części,

- zasada legalizmu, budżet państwa powinien być opracowywany, uchwalany zgodnie z przepisami,

- zasady prakseologiczne, wchodzi tu zasada racjonalności, efektywności,

- zasady centralizmu budżetu, budżet powinien gromadzić scentralizowane środki,

- zasady polityczności budżetu, budżet jest instrumentem realizacji polityki państwa,

- zasada roczności,

5. Rodzaje dochodów budżetowych (w tym także cła).

Do dochodów budżetu należą takie podatki jak:

- podatek od towarów i usług + akcyza 40%-50%,

- podatek dochodowy od osób fizycznych 20%-25%,

- podatek dochodowy od osób prawnych 8%-12%,

- ryczałt ewidencjonowany,

- podatek od gier,

Podatki jakie wpływają do budżetu gmin:

- podatek od wartości nieruchomości,

- podatek rolny,

- podatek leśny,

- podatek od spadków i darowizn,

- podatek od środków transportu,

- karta podatkowa,

- podatek od posiadania psów,

- podatek od czynności cywilno-prawnych (opłaty skarbowe),

Cło jest formą zbliżoną do podatku. Wyróżniamy następujące rodzaje ceł:

1.cła importowe,

2.cła eksportowe,

3.cła tranzytowe,

W praktyce funkcjonują tylko cła importowe. Ze względu na funkcje, cła możemy podzielić na:

- fiskalne, to takie, które mają zapewnić dochody budżetowe,

- ochronne, stosuje się je wtedy, gdy chcemy chronić wydzieloną gałąź produkcji krajowej, dlatego cła są wysokie aby produkt zagraniczny był droższy od krajowego,

Do podstawowych zadań ceł zalicza się:

1.ochronę bilansu płatniczego,

2.wspieranie wzrostu zatrudnienia ( zamiast sprowadzać drogi towar, budowane są na terenie kraju zakłady do produkcji tego towaru i w ten sposób powstają miejsca pracy,

3.wspieranie wzrostu gospodarczego,

4.kształtowanie struktury wydatków i dochodów ludności,

Do elementów kalkulacyjnych ceł są zaliczane:

1.wartość celna towaru,

2.stawka celna,

3.pochodzenie towaru,

Stawki celne można podzielić na:

- konwencyjne, czyli takie których wysokość wynika z porozumień zawartych z krajami będącymi członkami Światowej Organizacji Handlu oraz krajami posiadającymi tzw. klauzulę najwyższego uprzywilejowania,

- autonomiczne - ustalane przez przepisy lokalne,

Od strony technicznej stawki celne można podzielić na procentowe i kwotowe. Cła wpływają na wzrost budżetu.

6. Ściągalność podatków i czynniki ją kształtujące.

O wysokości wpływów podatkowych do budżetu decydują stawki podatkowe ale również inne elementy systemu podatkowego. Należą do nich:

- ilość tytułów podatkowych, jakie występują w systemie państwowym,

- konstrukcja poszczególnych podatków,

- wielkość aparatu skarbowego,

- koszty związane z poborem poszczególnych podatków, koszty te wynoszą ok. 2,8% w stosunku do wielkości pobieranego podatku,

- egzekwowanie należności podatkowych, są to przeważnie kary pieniężne, ale zdarzają się też pozbawienia wolności,

- czynniki polityczne,

- czynniki etyczne,

- sposób zdefiniowania podstawy opodatkowania,

7. Realizacja funkcji redystrybucyjnej budżetu.

I. Funkcja redystrybucyjna budżetu realizowana jest za pomocą podatków. Funkcję tę realizuje najpełniej podatek dochodowy od osób fizycznych. Istota tej funkcji polega na tym, że budżet jest narzędziem redystrybucji dochodu narodowego. Działalność redystrybucyjna budżetu polega na regulowaniu dochodów podstawowych kategorii podmiotów występujących w gospodarce narodowej. Zewnętrznym wyrazem redystrubucyjnej działalności budżetu jest gromadzenie dochodów głównie w postaci podatków od podmiotów gospodarczych i przeznaczenie ich na rzecz tych podmiotów, które albo w ogóle nie osiągają dochodów, albo osiągają je ale w stopniu nie wystarczającym na ich potrzeby (np.: szkoły, szpitale, jednostki administracji publicznej. W ramach redystrubucyjnej działalności państwo dokonuje taż korekty bardzo wysokich dochodów pewnej części społeczeństwa.

Instrumentem redystrybucyjnej funkcji budżetu mogą też być ulgi podatkowe. Aby jednak redystrybucja miała pełny sens, potrzebne są instrumenty znajdujące się po stronie wydatków budżetowych. Tylko wtedy podział dochodów między grupami ludności dojdzie do skutku w pełni.

II.Funkcja redystrybucyjna budżetu realizowana jest za pomocą podatków, a najpełniej przez podatek dochodowy od osób fizycznych.Wynika to z faktu, że jest on podatkiem progresywnym. Podatek ten wcześniej był podatkiem pogłównym a następnie podatkiem liniowym. Przejście do formy progresji było uwarunkowane następującymi czynnikami:

- wprowadzeniem powszechnego prawa wyborczego,

- sformułowaniem teoretycznej zasady równości ofiary, zasada ta była teoretycznym uzasadnieniem progresji i oparta była na ekonomicznym prawie malejącej użyteczności dochodów - przykład - podatnik A osiąga dochód 100 j., a podatnik B osiąga dochód 1000j. Jeżeli zastosujemy stawkę liniową np.: 22% to podatnik A zapłaci 20j. A podatnik B 200j. dochodu. Podatnik A utraci dochód o wyższej użyteczności ponieważ dochód ten przeznaczony byłby na konsumpcję artykułów o podstawowym znaczeniu, natomiast podatnik B utraci dochód o niższej użyteczności, ponieważ ograniczeniu ulegnie jego konsumpcja luksusowa. Aby wyrównać utratę użyteczności należałoby podatnika o wyższym dochodzie opodatkować wg wyższej stawki.

8. Dług publiczny.(pojęcie, instrumenty długu, dług a podatki).

Dług publiczny i wydatki budżetowe.

Dług publiczny są to finansowe zobowiązania państwa z tytułu kredytów i pożyczek zaciągniętych u obywateli. Dług publiczny jest to skumulowany deficyt budżetowy z lat poprzednich.

Podział długu publicznego:

1.Ze względu na związek z aktywami publicznymi:

a).dług produktywny - przyrost jego powoduje przyrost majątku publicznego,

b).dług martwy - nie ma tu przyrostu majątku publicznego,

2.Ze względu na dobrowolność udzielania pożyczek:

a).dług publiczny dobrowolny,

b).dług publiczny przymusowy,

3.Ze względu na przyczyny i skutki zadłużenia publicznego:

a).globalny dług publiczny - ten, który uwzględnia zadłużenie krajowe i zagraniczne,

b).wewnętrzny (krajowy) dług publiczny,

c).zewnętrzny (zagraniczny) dług publiczny,

4.Ze względu na kryterium czasu:

a).dług krótkoterminowy (płynny) - jest związany z instrumentami krótkoterminowymi (papiery wartościowe krótkoterminowe),

b).dług długoterminowy (fundowany) - związany na długi okres z papierami dłużnymi długoterminowymi,

Przyczyny zaciągania długu publicznego:

- niemożność sfinansowania wydatków z bieżących dochodów budżetowych,

- dążenie do przerzucenia kosztów inwestycji infrastrukturalnej na przyszłe generacje (inwestycje - drogi, mosty, obsługują kilka pokoleń, jeż4eli sfinansuje się to z zadłużenia długoterminowego to spłacać to będą przyszłe pokolenia, które będą z tego korzystać),

- wydarzenia o charakterze nadzwyczajnym np.: wojny, klęski żywiołowe,

Dług budżetu państwa jest obecnie zaciągany w formie rynkowej. Oznacza to, że budżet emituje skarbowe papiery wartościowe i sprzedaje je na rynku finansowym. Budżet państwa nie może bezpośrednio pożyczać w NBP ani w Bankach Komercyjnych.

Papiery wartościowe emitowane przez budżet państwa można podzielić na:

- krótkoterminowe - są to bony skarbowe ministerstwa finansów, są to papiery dyskontowe, sprzedawane na przetargach ograniczonych przez NBP. Bony emituje się na okresy: 4,8,13,26,52 tygodni. Są to papiery o wysokich nominałach, nabywają je głównie instytucje finansowe i podmioty gospodarcze, (papiery dyskontowe - polega to na tym, że wartość nominalna papieru wynosi 100 j, a jest sprzedawana poniżej wartości - 91j, ta różnica zastępuje oprocentowanie. Budżet odkupuje je po pierwotnej wartości),

- długoterminowe - są to obligacje skarbowe, zazwyczaj procentowe, wg kryterium czasowego możemy podzielić je na: roczne, dwuletnie, trzyletnie, pięcioletnie, sześcioletnie, dziesięcioletnie, dwudziestopięcioletnie. Ze względu na sposób oprocentowania można podzielić je na: 1.obligacje o stałym oprocentowaniu, które nie zmienia się od momentu emisji do momentu wykupu, 2.obligacje o zmiennym oprocentowaniu, przy których oprocentowanie jest uzależnione od sposobu odniesienia wartości nominalnej obligacji do innej wartości np.: do rentowności bonów skarbowych, 3.obligacje indeksowane, czyli takie, których oprocentowanie jest związane ze stopą inflacji,

Nabywcami obligacji są w większości instytucje finansowe i podmioty gospodarcze.

Dług publiczny może być spłacony:

- z wpływów budżetowych, bez ich wyraźnego wyodrębnienia,

- ze specjalnie utworzonego funduszu spłaty (amortyzacji) pożyczki,

- poprzez zaciąganie kolejnego długu,

Dług wewnętrzny: Podatki:

1.dobrowolny, zwrotny, oprocentowany, 1.przymusowe, bezzwrotne, nieoprocentowane,

2.obciąża oszczędności i wpływa na 2.obciążają konsumpcję i w ten sposób nie

poziom inwestycji, wpływają na poziom inwestycji,

3.obciąża przyszłe generacje, 3.obciążają bieżące generacje,

9. Wydatki budżetowe -ich podział.

Wydatki budżetowe.

Wydatki budżetowe możemy podzielić na:

- bieżące, które obejmują bieżące funkcjonowanie sfery budżetowej, a także dotacje oraz środki na obsługę zobowiązań skarbu państwa. Są to przede wszystkim wydatki na utrzymanie jednostek budżetowych,

- majątkowe głównie inwestycyjne, obejmują one m.in. wydatki na finansowanie inwestycji jednostek budżetowych, przedsiębiorstw oraz wydatki na spłaty poręczonych przez budżet kredytów na finansowanie inwestycji,

Wydatki budżetowe możemy podzielić także na:

- związane z zakupem dóbr i usług, czyli takie, które tworzą popyt na dobra i usługi i z tytułu których podmioty publiczne otrzymują dobra i usługi,

- wydatki transferowe, czyli takie, przy których podmioty publiczne nie otrzymują żadnego ekwiwalentu,

Ze względu na kierunki wydatków, wydatki (rozchody) budżetowe można podzielić na:

- dotacje przedmiotowe dla przedsiębiorstw (wygasające) - to takie jak dotacje do przewozów pasażerskich (dotacje do dóbr i usług),

- obsługa długu krajowego i zagranicznego oraz rozliczenie z bankami - najważniejsza pozycja w wydatkach budżetu (spłata długu i odsetek bankowych), budżet refunduje też np.: premie gwarancyjne na książeczkach mieszkaniowych,

- finansowanie sfery budżetowej - administracja publiczna, sądy, prokuratura, wojsko, policja, szkoły publ., są to wydatki bieżące-przede wszystkim płace,

- dotacje do ubezpieczeń społecznych - składki emerytalne były płacone do ogólnego budżetu państwa i nie szły potem na wypłaty emerytur i rent, obecnie budżet musi dofinansowywać emerytury i renty,

- wydatki majątkowe - wydatki inwestycyjne, kapitalizowanie udziałów w spółkach, gwarantowanie inwestycji i kredytów inwestycyjnych,

- subwencje - subwencje przydzielone gminom, powiatom, województwom,

- rezerwy budżetowe - rezerwy ogólne (wykorzystywane na różne cele),

rezerwy celowe (wykorzystywane na określony cel zapisany w

budżecie),

10. Prawo Wagnera.

Prawo Wagnera jest to prawo stałego wzrostu wydatków budżetowych w relacji do p k b . Dotyczy ono przede wszystkim państw rozwiniętych gospodarczo.

Przyczyny wzrostu wydatków budżetowych można podzielić na:

1.socjologiczne, które wynikają z dążenia każdej organizacji do rozszerzenia zakresu swojej władzy, to samo dotyczy również państwa,

2.ekonomiczne tzn. rozpowszechnienie się koncepcji państwa dobrobytu, które gwarantują obywatelom rozbudowany pakiet świadczeń socjalnych,

3.technologiczne tzn. rosnąca kapitałochłonność postępu technicznego i konieczność zaangażowania się państwa w badania naukowe, w tym także w badania zbrojeniowe,

11. Formy organizacyjne jednostek gospodarki budżetowej i pozabudżetowej.

Należą tu:

- jednostki budżetowe - to podmioty nie posiadające osobowości prawnej, które swoje wydatki pokrywają bezpośrednio z budżetu, a pobrane dochody odprowadzają na rachunek budżetu państwa, gminy, województwa. Jednostki budżetowe dzielą się na państwowe i samorządowe. Podstawą gospodarki finansowej jednostek budżetowych jest plan finansowy. Nie mogą przekraczać ustalonych w planie wydatków. Jednostkami budżetowymi są sądy, urzędy, szkoły, jednostki wojskowe. Nie płacą podatku dochodowego. Likwidacja jednostek budżetowych jest dokonywana przez organ stanowiący,

- zakłady budżetowe - to takie jednostki sfery publicznej, które mogą finansować swoje wydatki własnymi przychodami. Odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania. Pokrywa koszty działalności z przychodów własnych. Zakład budżetowy może otrzymywać dotacje: na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe (np.: wynagrodzenia). Ma możliwość przekazywania dotacji podmiotowych-pomocy finansowej na realizacje pewnego zadania z zakresu użyteczności publicznej. Dotacje przedmiotowe-dotacja kalkulowana jednostkowo do określonych dóbr lub usług np.: dopłaty do zużytej energii. Tworzenie i likwidacja: państwowe-minister, gminne, powiatowe, wojewódzkie-organ budżetowy (np.: z o o , baseny miejskie, MPK, izba wytrzeźwień). Łączna wysokość dotacji nie może przekroczyć 50% przychodów własnych,

- gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych - jest to wyodrębniona z jednostki budżetowej pod względem organizacyjnym i finansowym, część jej działalności podstawowej lub jej działalność uboczna np.: stołówki szkolne, ośrodki wypoczynkowe kancelarii premiera, poligrafia GUS. Decyzję dotyczącą tworzenia i likwidacji gospodarstwa pomocniczego podejmuje kierownik jednostki budżetowej. Po likwidacji gospodarstwa jego majątek i zobowiązania przejmuje jednostka budżetowa. Gospodarstwo pomocnicze może otrzymywać dotacje przedmiotowe oraz dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe. 50% dochodów gospodarstwa jest odprowadzane do budżetu,

- środki specjalne - pochodzą z niewyodrębnionej organizacyjnie działalności komercyjnej, która jest prowadzona przy jednostce budżetowej,

- fundusze celowe - są to wyodrębnione zasoby pieniężne pochodzące ze ściśle określonych źródeł i przeznaczone na ściśle sprecyzowane cele,

Cechy charakterystyczne funduszy celowych:

1.sprecyzowanie źródeł przychodów i kierunków wydatków,

2.wyodrębnienie organizacyjne gromadzonych środków i odrębność kasowa funduszy,

3.większość funduszy posiada osobowość prawną i są one zazwyczaj zwolnione z podatku dochodowego,

4.dochody funduszy obejmują dotacje budżetową i środki własne,

5.fundusze nie mogą być deficytowe w skali rocznej,

Wady funduszy:

1.naruszanie zasady jedności budżetu,

2.koszty administracyjne związane z funkcjonowaniem funduszy,

3.rozproszenie środków budżetowych,

4.utrudnienie w kontroli gospodarki budżetowej,

5.niska efektywność wykorzystania środków pieniężnych,

Zalety funduszy:

1.gwarantują one, że wydatki na określony cel zostaną poniesione,

2.odwołują się również do innych źródeł dochodów niż dotacja budżetowa,

12. Finanse gmin-podstawowe zagadnienia.

Podstawowe zasady funkcjonowania gmin:

- gmina jest podmiotem, który posiada osobowość prawną,

- gmina prowadzi swoją działalność na własny rachunek i własną odpowiedzialność,

- podstawą gospodarki finansowej gminy jest budżet gminy,

- budżet gminy jest uchwalany przez radę gminy w sposób jawny,

- budżet gminy wykonuje zarząd gminy a po zakończeniu roku zarząd jest rozliczany z realizacji budżetu,

- obok zadań własnych gmina może realizować zadania z zakresu administracji państwowej i otrzymuje wtedy środki na realizację tych zadań,

- gospodarka finansowa gminy podlega kontroli Regionalnej Izby Obrachunkowej, kontrola ma charakter formalno-prawny tzn. dotyczy legalności podejmowanych przez gminy decyzji,

- w zakresie zadań zleconych kontrola ma również charakter ekonomiczny tzn. bada efektywność wykorzystania środków,

Dochody gminy:

- dochody obligatoryjne - udziały w podatku dochodowym od osób fizycznych i prawnych, wpływy z opłat: z opłaty eksploatacyjnej, z opłat lokalnych tzn. z miejscowej (klimatyczne), targowej, administracyjnej, subwencje, wpłaty z gospodarstw pomocniczych, zakładów budżetowych, jednostek budżetowych, dochody z majątku gminy, odsetki od środków gminy zgromadzonych na rachunkach bankowych, dotacje celowe na zadania z zakresu administracji rządowej zlecone gminie. Dochody fakultatywne np.: dotacje z funduszy celowych, dotacje na zadania własne gminy, spadki, zapisy, darowizny itp.

- dochody podatkowe - podatek od nieruchomości (jest to główne źródło dochodów w gminach miejskich), podatek od spadków i darowizn, podatek od środków transportu, podatek rolny (główne źródło dochodów w gminach wiejskich), podatek leśny, karta podatkowa, podatek od czynności cywilno-prawnych, podatek od posiadania psów,

Jeżeli dochody gminy nie wystarczają na sfinansowanie wydatków gminy, gmina może zaciągać pożyczki, kredyty, może emitować obligacje.

Wydatki gminy w układzie działowym są przeznaczone na:

1.rolnictwo (wynagrodzenie agencyjno-prowizyjne),

2.transport (budowa i utrzymanie dróg publicznych gminnych),

3.gospodarkę komunalną (oświetlenie ulic),

4.gospodarkę mieszkaniową (różne jednostki obsługi gosp. mieszkaniowej i komunalnej: wynagrodzenia dla pracowników, energia, materiały itd. ochotnicze straże pożarne, opracowanie geodezyjne i kartograficzne,

5.oświatę i wychowanie (wynagrodzenia, dowożenie uczniów do szkół, internaty, stypendia, świetlice),

6.kulturę i sztukę (konserwacja zabytków, biblioteki, ośrodki kultury, świetlice, kluby),

7.ochronę zdrowia (przeciwdziałanie alkoholizmowi),

8.opiekę społeczną (usługi opiekuńcze, zasiłki, Państwowy Fundusz Kombatantów),

9.kultura fizyczna i sport (kluby sportowe),

10.administrację samorządową (urząd gminy i rada gminy, wynagrodzenia, koszty działalności,

11.bezpieczeństwo publiczne, obrona cywilna,

13. Struktura systemu budżetowego w Polsce.

Budżet państwa podobnie jak budżety gmin tworzy się na podstawie istniejącego prawa budżetowego. Budżet państwa w Polsce ma rangę ustawy. Rokiem budżetowym w Polsce jest rok kalendarzowy. W polskiej praktyce stosowane są 4 główne przekroje dochodów i wydatków:

-części budżetu - swoją część w budżecie państwa mają naczelne organy władzy państwowej oraz naczelne i centralne organy administracji państwowej, wymiaru sprawiedliwości, nauki i inne. Tak więc w budżecie państwa występują m.in. Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej, Kancelaria Sejmu, Kancelaria Senatu, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Obrony Narodowej. W budżecie państwa swoją część mają również wojewodowie,

-działy budżetu - reprezentują funkcjonalne ujęcie dochodów i wydatków budżetowych. Przykładowymi działami budżetowymi są: przemysł, rolnictwo, ochrona zdrowia, opieka społeczna, transport,

-rozdziały - to pogłębienie klasyfikacji działowej np.: w dziale ochrona zdrowia występują takie rozdziały jak: szpitale ogólne, lecznictwo ambulatoryjne, kolumny transportu sanitarnego,

-paragrafy - treścią ich są rodzaje dochodów i wydatków budżetowych. W układzie paragrafowym występują poszczególne rodzaje podatków. Znajdują się tu wydatki osobowe, dotacje podmiotowe, dotacje na inwestycje,

14.Przesłanki wyodrębnienia sektora

publicznego.

1.czynniki polityczne - tzn. sprawowanie władzy przez partie polityczne zwiększające poziom interwencjonizmu i nacjonalizujące niektóre branże gospodarki,

2.czynniki historyczne - tzn. głównie wojny, podczas których nacjonalizowano branże gospodarki, wykorzystywane na rzecz zbrojeń. Po zakończeniu wojny państwo nie wycofało się z tych branż całkowicie,

3.czynniki ekonomiczne - tzn. znaczący udział sektora publicznego w sferze różnego rodzaju usług wynika z faktu, że muszą one być realizowane, a sektor prywatny nie podejmuje tam działalności z powodu niskiej rentowności,

4.przyczyny socjalne, które oznaczają, że istnieje pewien minimalny pakiet świadczeń, które państwo musi realizować nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie, są to w większości świadczenia socjalne,

1.System finansowy państwa, jego elementy i funkcje.

2.Podział rynku finansowego.

3.Budżet państwa - definicja i funkcje budżetu.

4.Zasady budżetowe.

5.Rodzaje dochodów budżetowych (w tym także cła).

6.Ściągalność podatków i czynniki ją kształtujące.

7.Realizacja funkcji redystrybucyjnej państwa.

8.Dług publiczny (pojęcie, instrumenty długu, dług a podatki).

9.Wydatki budżetowe - ich podział.

10.Prawo Wagnera.

11. Formy organizacyjne jednostek gospodarki

budżetowej i pozabudżetowej.

12.Finanse gmin - podstawowe zagadnienia.

13.Struktura systemu budżetowego w Polsce.

14.Przesłanki wyodrębnienia sektora publicznego.

1.Jaki charakter ma podatek akcyzowy: liniowy, progresywny, żaden z nich.

2.Jaki rodzaj papierów wartościowych mogą emitować gminy: obligacje.

3.Co stanowi własne, nieopodatkowane przychody dla gmin:

4.Z czego finansowany może być deficyt budżetowy gminy: ze sprzedaży wyemitowanych papierów wartościowych, z kredytów zaciąganych w bankach krajowych, z pożyczek, prywatyzacji majątku gminy, nadwyżki budżetu z lat ubiegłych, wolnych środków jako nadwyżki środków pieniężnych na rachunku bieżącym budżetu gminy, wynikającej z rozliczeń kredytów i pożyczek z lat ubiegłych.

5.Czy rezerwy budżetowe stanowią wpływy czy wydatki: wydatki.

6.Czy fundusze celowe mogą zaciągać kredyty i emitować obligacje: mogą zaciągać kredyty jeżeli ustawa tworząca fundusz tak stanowi.

7.Dla kogo przeznaczone są transfery: są to wydatki, przy których podmioty publiczne nie otrzymują żadnego ekwiwalentu.

8.Na czym opiera się zasada równości ofiary: na prawie malejącej użyteczności dochodów.

9. Jaki charakter ma zasada równości ofiary: to teoretyczne uzasadnienie progresji, czyli stopniowego podwyższania stawek podatkowych.

10.Co to jest zasada równości budżetowej: inaczej jedność merytoryczna budżetu nazywana zasadą równowagi budżetowej, mówi ona o tym aby wydatki budżetu znalazły pokrycie w dochodach.

11.Co to jest budżetowanie brutto: polega ono na tym, że całość dochodów i wydatków organów i jednostek budżetowych wchodzi do budżetu czyli wiąże się z nim brutto.

12.Co to jest budżetowanie netto: polega ono na rozliczaniu się podmiotu z budżetem saldem.

13.Prawo Wagnera: jest to prawo stałego wzrostu wydatków budżetowych w relacji do p k b.

14.Funkcja redystrybucyjna budżetu: realizowana jest za pomocą podatków a szczególnie podatku dochodowego od osób fizycznych. Jest on podatkiem progresywnym. Funkcja ta polega na regulowaniu dochodów podstawowych kategorii podmiotów występujących w gospodarce narodowej.

15.Podaj maksymalny, dopuszczalny poziom długu publicznego w stosunku do p k b: jest to 3/5 wartości p k b.

16.Od czego zależy wysokość stawki celnej: od pochodzenia towaru. Stawki celne możemy podzielić na konwencyjne, czyli takie których wysokość wynika z porozumień zawartych z krajami będącymi członkami Światowej Organizacji Handlu oraz krajami posiadającymi tzw. klauzulę najwyższego uprzywilejowania oraz na autonomiczne ustalane przez przepisy lokalne.

17.Hierarhiczne umiejscowienie gospodarstw pomocniczych: jest to wyodrębniona z jednostki budżetowej pod względem organizacyjnym i finansowym, część jej działalności podstawowej lub jej działalność uboczna.

18.Postulaty, zasady jedności budżetu: inaczej jedność formalno-prawna budżetu, jest to wymóg uchwalania budżetu w jednym akcie prawnym, czyli że budżet ma być jednym, łącznym dokumentem, mają być w nim ujęte wszystkie dochody i wydatki publiczne.

1

1

---