ZESTAW 1

1. Czynniki wzbudzające odczyn immunologiczny

Odczyny immunologiczne inaczej odczyny serologiczne są to reakcje zachodzące między antygenem a przeciwciałem. Umożliwiają wykrycie i identyfikację nieznanego antygenu za pomocą znanych przeciwciał lub wykrycie obecności oraz ilości przeciwciał za pomocą znanego antygenu. Odczyny immunologiczne znajdują praktyczne zastosowanie Np. w rozpoznawaniu chorób zakaźnych, drobnoustrojów wyhodowanych w materiale pochodzącym od pacjenta, w identyfikacji swoistych przeciwciał i ich miana w surowicy. Dostanie się obcych krwinek z antygenami, których nie posiada dany osobnik wyzwala reakcję immunologiczną. Organizm produkuje przeciwciała swoiste dla danego antygenu. Jest to pierwotna odpowiedź immunologiczna (od kilku tygodni do kilku miesięcy). Każde ponowne zetknięcie z antygenem stymuluje wytwarzanie przeciwciał i ich reakcję z krwinkami czerwonymi. Jest to wtórna odpowiedź immunologiczna (od kilku godzin do kilku dni)

Czynniki pełniące funkcje w pobudzaniu odpowiedzi immunologicznej

• Budowa chemiczna antygenu - antygeny będące oligosacharydami pobudzają do produkcji przeciwciał klasy IgM, natomiast antygeny białkowe do produkcji immunoglobulin klasy IgG; antygeny te mogą być umiejscowione na powierzchni erytrocytów lub warstwie głębszej, co również wpływa na nasilenie odpowiedzi na antygen

• Stopień obcości antygenu - u osób nieposiadających danego antygenu obecność w ustroju białek lub węglowodanów o składzie chemicznym zbliżonym do tego antygenu, może chronić przed jego immunologicznym rozpoznaniem

• Liczba erytrocytów wprowadzonych do ustroju i ilość przenoszonego przez nie antygenu: w zależności od immunogenności antygenu nawet bardzo mała ilość krwinek czerwonych wprowadzona do ustroju może spowodować masywną produkcję przeciwciał, ryzyko zwiększa się z ilością wprowadzonej obcej grupowo krwi do ustroju (może wystąpić sytuacja odwrotna, kiedy wprowadzenie dużej ilości krwi nie powoduje uodpornienia)

• Droga wprowadzenia antygenu - u ludzi antygen jest wprowadzony najczęściej za pomocą wlewów przetaczanej krwi, u kobiet ciężarnych przez krążenie matczyno-płodowe, u zwierząt doświadczalnych podskórnie lub domięśniowo

W immunogenności antygenu duże znaczenie ma częstość występowania w populacji. Jeśli jedna osoba na wiele tysięcy nie ma danego antygenu wówczas tylko ta osoba może się uodpornić.

2. Rodzaje surowic antyglobulinowych i ich zastosowanie

Wyróżniamy dwa rodzaje surowic antyglobulinowych: mono- i poliwalentną.

Surowica monowalentna (o pojedynczej swoistości) zawiera przeciwciała skierowane przeciwko jednemu antygenowi (zawiera jeden składnik) Np. anty-IgG, anty-IgA, anty-IgM, anty-C3b, anty-C3d, anty-C3c.

Surowica antyglobulinowa poliwalentna (wieloswoista) jest odczynnikiem zawierającym przeciwciała skierowane przeciwko ludzkim immunoglobulinom klasy IgG oraz składnikom dopełniacza C3b i C3d. Stosowana jest w badaniach immunohematologicznych do wykrywania przeciwciał klasy IgG oraz składników C3 dopełniacza zaabsorbowanych (opłaszczonych) na krwinkach czerwonych w testach antyglobulinowych wykonywanych techniką probówkową. Zasadą działania surowicy antyglobulinowej w testach serologicznych jest aglutynowanie przez surowicę krwinek czerwonych opłaszczonych przeciwciałami klasy IgG lub/i składnikami C3 dopełniacza oraz nie aglutynowanie krwinek, które na swojej powierzchni nie zaadsorbowały przeciwciał klasy IgG lub składników C3. Surowica antyglobulinowa jest gotowa do użycia w formie przygotowanej przez producenta. Nie należy jej rozcieńczać i zamrażać. Zmętnienie i/lub pojawienie się osadu dyskwalifikuje odczynnik. Surowicę poliwalentną stosuje się wyłącznie w diagnostyce laboratoryjnej in vitro w rutynowych badaniach w serologii grup krwi tzn. do wykonywania prób zgodności serologicznej między biorcą a dawcą krwi (próby krzyżowe), do badania przeglądowego alloprzeciwciał i autoprzeciwciał, do identyfikacji alloprzeciwciał i badań fenotypów krwinek czerwonych w pośrednim teście antyglobulinowym (PTA) oraz do wykonywania bezpośredniego testu antyglobulinowego (BTA). Surowicę poliwalentną należy używać w testach antyglobulinowych wykonywanych techniką probówkową. Surowica antyglobulinowa poliwalentna zawiera < 0,1% azydku sodu, zastosowanego jako środek konserwujący zapobiegający przed skażeniem bakteryjnym, w związku z tym należy zachować środki ostrożności podczas jej stosowania, usuwania mieszanin poreakcyjnych i niszczenia zużytych opakowań. Nie należy pipetować odczynnika ustami.

3. Zalecenia w przetaczaniu krwi

Kliniczne wskazania do przetoczenia krwi:

• zastosowanie krwi jako leku ogólnie dostępnego i bezpiecznego

• leczenie krwią bądź środkami krwiozastępczymi bywa często ostatnią szansą nie tylko dla pacjentów oddziałów hematologii, ale również chirurgii, chorób wewnętrznych, ginekologii, położnictwa i pediatrii

• współczesne krwiolecznictwo dopuszcza przetoczenie krwi pełnej bądź tylko niektórych jej składników tj. krwinek czerwonych, płytkowych, białek a także białek osocza Np. albumin, czynników krzepnięcia czy immunoglobulin

Aspekty kliniczne przetaczania krwi są bardzo ściśle określone:

• przed każdym przetoczeniem trzeba wziąć pod uwagę wskazania terapeutyczne a w momencie transfuzji i po przetoczeniu nadzorować i kontrolować wyniki badań laboratoryjnych pacjentów w celu oceny skutecznego leczenia

• celem leczenia jest utrzymanie w prawidłowym poziomie stężenia hemoglobiny Hb, liczby płytek czy czynników krzepnięcia

• w momencie ustalania wskazań do przetaczania krwi bądź jej pochodnych należy rozważyć stan chorego, wydolność narządów krążenia, nerek, wątroby, płuc

• należy uwzględnić wpływ hemoterapii na istniejący niedobór składników krwi, rozważyć oddziaływanie ustroju biorcy na przetaczany preparat ma to związek m.in. z okresem przeżycia krwinek czerwonych w krążeniu biorcy, sposobem produkcji danego preparatu krwi (należy pamiętać o właściwych środkach konserwujących i przemianach w nich zachodzących)

• ostatnim aspektem jest przewidywanie skutków transfuzji oraz uwzględnienie przeciwwskazań

Cel przetaczania krwi - przywrócenie i utrzymanie:

• zdolności transportu tlenu

• stałej objętości krwi

• czynności układu hemostazy

• czynności krwinek białych (krwinek płytkowych)

Powyższe zasady zmusiły lekarzy do ograniczenia zaleceń do przetaczania krwi w wypadku:

• spadku objętości krwi całkowitej lub osocza, o co najmniej 30%

• znacznych niedoborów składników morfotycznych krwi: krwinek czerwonych, płytek krwi, krwinek białych

• znaczących niedoborów białek osocza: albumin, immunoglobulin, czynników krzepnięcia, składników dopełniacza

• transfuzji wymiennej

- w chorobie hemolitycznej noworodków

- zatruciu zewnątrz- i wewnątrzpochodnym

Zarówno krew jak i jej pochodne są podstawą leczenia chorób układu krwiotwórczego

4. Badania immunohematologiczne przy przetaczaniu krwi

5. Ostry odczyn poprzetoczeniowy

• wywołany na skutek immunologicznej reakcji antygen-przeciwciało

• w wyniku tej reakcji dochodzi do niszczenia krwinek czerwonych - hemolizy

• najczęstszą przyczyną bywa transfuzja krwi niezgodnej grupowo w układzie AB0

• objawy mogą występować już przy przetoczeniu 10-15 ml obcej krwi

• dochodzi wówczas do hemolizy wewnątrznaczyniowej

• w przypadku niezgodności w układzie Kidd, Duffy [Fy], Kell dochodzi do niszczenia krwinek pozanaczyniowo w śledzionie i wątrobie

• objawy kliniczne towarzyszące:

gorączka, dreszcze, bóle w klatce piersiowej, niedotlenienie, nudności, zaczerwienienie skóry, bóle lędźwiowe, wstrząs

Postęp w leczeniu ciężkich powikłań hemolitycznych obejmuje opanowanie wstrząsu i ustalenie rozpoznania. Należy przeprowadzić:

- transfuzję wymienną przed upływem 24 h

- uzupełnić straty krwi

- wyrównać zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej

6. Przyczyny wyników fałszywie ujemnych i dodatnich w przypadku określania układu grupowego ABO w surowicy

ZESTAW 2

1. 4 kardynalne zasady krwiolecznictwa

W doborze krwi do przetoczeń należy wziąć pod uwagę serologiczne zasady krwiolecznictwa, które mówią, że:

I. Przetacza się krew zgodną w zakresie antygenów układu AB0 i antygenu D z układu Rh.

II. Przetaczana krew nie może posiadać antygenów reagujących z przeciwciałami biorcy jak i również przeciwciał reagujących z krwinkami biorcy

III. Pacjentom, którzy wcześniej wytworzyli alloprzeciwciała odpornościowe bądź u których stwierdza się autoprzeciwciała aktywne w 37^oC należy dobrać krew zgodną fenotypowo w układzie Rh i Kell w celu zapobiegania dalszej immunizacji

IV. Osobom płci żeńskiej przed okresem menopauzy dobiera się krew K(-)

2. Testy antyglobulinowe

Test antyglobulinowy pozwala na wykrycie przeciwciał niekompletnych oraz składników

komplementu związanych z krwinkami czerwonymi. W tym celu stosuje się surowice

antyglobulinową uzyskana od zwierząt doświadczalnych uodpornionych ludzka globulina albo przeciwciała monoklonalne. W następstwie reakcji przeciwciał zawartych w odczynniku

antyglobulinowym z globulinami zaabsorbowanymi na powierzchni krwinek czerwonych

dochodzi do ich aglutynacji. W rutynowych badaniach stosuje się tzw. wieloswoisty (poliwalentny) odczynnik antyglobulinowy, który zawiera przeciwciała przeciw immunoglobulinom klasy G i przeciw składnikom komplementu. W badaniach specjalnych używa się odczynników o pojedynczej swoistości skierowanych do poszczególnych klas immunoglobulin i do niektórych składników

komplementu. Szczególnie istotne jest prawidłowe postępowanie podczas odczytywania wyniku każdego testu antyglobulinowego. Energiczne wstrząsanie zawartością probówki jest niedopuszczalne, gdyż często prowadzi do rozbicia aglutynatów i uzyskania fałszywie ujemnego wyniku..

Rozróżnia się dwa rodzaje testu antyglobulinowego: bezpośredni (BTA) i pośredni

(PTA).

BTA = bezpośredni test antyglobulinowym

(wykrywa przeciwciała związane z krwinkami in vivo)

PTA = pośredni test antyglobulinowym

(wykrywa przeciwciała krążące swobodnie w krwiobiegu podczas gdy własnoustrojowe krwinki nie zawierają antygenu przeciwko któremu są skierowane, można je wykryć badając in vitro surowicę z krwinkami wzorcowymi (po uprzednim uczuleniu) i ujawniając ich aglutynację za pomocą surowicy antyglobulinowej)

Przed wykonaniem BTA i równocześnie z PTA przeprowadza się kontrolę aktywności surowicy antyglobulinowej.

BTA = BEZPOŚREDNI TEST ANTYGLOBULINOWY

• służy do wykrywania przeciwciał związanych z krwinką czerwoną in vivo zwłaszcza IgG, a także składników dopełniacza tj. C3d

• wykonuje się u noworodków z podejrzeniem choroby hemolitycznej,

• u chorych z podejrzeniem niedokrwistości autoimmunohemolitycznej,

• u biorców krwi

• w badaniu powikłań poprzetoczeniowych

PTA = POŚREDNI TEST ANTYGLOBULINOWY

• stosowany do wykrywania niekompletnych przeciwciał zawartych w surowicy lub do oznaczania antygenów na krwinkach za pomocą surowic diagnostycznych zawierających niekompletne przeciwciała aktywne w tym teście

• w dobieraniu krwi do przetoczeń

• w poszukiwaniu przeciwciał u biorców i dawców krwi

• u kobiet z podejrzeniem konfliktu serologicznego

• badania kontrolne antygenu D z układu Rh

2 rodzaje testu PTA:

- klasyczny PTA

- PTA z zastosowaniem roztworu o niskiej sile jonowej PTA-LISS

Modyfikacje PTA:

• fluorescencyjny test antyglobulinowym z krwinkami płodowymi

• pośredni fluorescencyjny test PFTA wg Bornego w wspólników

- może być stosowany w wykrywaniu wolnych autoprzeciwciał przeciwpłytkowych w surowicy oraz w badaniach małopłytkowości związanych z uczuleniem na leki przeciwpłytkowe

- ujawnia obecność alloprzeciwciał należących do różnych IgG skierowanych przeciwko antygenom

3. Gorączka poprzetoczeniowa niehemolityczna i odczyn anafilaktyczny

Gorączka poprzetoczeniowa niehemolityczna

• wzrost temperatury ciała o 1^oC lub więcej mający związek z przetoczeniem

• przyczyną tego odczynu są przeciwciała skierowane do krwinek białych i płytkowych - leukoatyniny

• zapobiegać temu powikłaniu można podając preparaty krwi zubożone w leukocyty natomiast leczy się podając leki przeciwgorączkowe

Odczyny anafilaktyczne

Odróżniają się od innych powikłań:

- występowaniem już po przetoczeniu kilku ml krwi lub osocza

- brakiem gorączki

Odczyny te występują zazwyczaj u chorych z niedoborem immunoglobulin IgA mających przeciwciała anty-IgA wytworzone w wyniku immunizacji spowodowanej wcześniejszymi przetoczeniami bądź ciążą

Charakterystyczne objawy: kaszel, zaburzenia oddychania,

Postępowanie:

• przerwanie przetoczenia

• podawanie 0,9% NaCl

• wstrzyknięcie podskórne adrenaliny, a czasem kortykosteroidów

4. Odmiany antygenów mocne i słabe

Antygeny układu grupowego ABO

• układ AB0 uwarunkowany jest obecnością 3 genów allelicznych A, B i 0 zajmujących jedno miejsce (locus) w autosomie

• geny A i B kontroluja syntezę antygenów A i B

• z kolei gen 0 nie kontroluje produkcji żadnej substancji grupowej, powszechnie znany jest jako tzw. gen amorficzny

• geny A i B dziedziczone są kodominująco

• gen 0 jest genem ustępującym

• geny 3 oddzielnych loci (AB0, Hh, Sese) kontrolują pojawienie się i lokalizację antygenów A i B

• 3 allele: A, B i 0 umiejscowione są w locus AB0 na chromosomie 9

• produkują one transferazy, które przekształcają się w antygen H

• gen 0 nie wykazuje aktywności transferazy, krwinki osób z grupa krwi 0 posiadają nieprzekształcony antygen H, brak antygenu grupowego będącego produktem antygenu H

• antygeny grupowe rozwijają się w okresie życia płodowego

Wyróżnia się 4 podstawowe grupy krwi: A, B, AB, 0. Uwarunkowane są one obecnością lub brakiem odpowiednich antygenów na krwinkach. Istnieje 6 genotypów grup krwi:

• homozygoty: A/A, B/B, 0/0

• heterozygoty: A/0, B/0, A/B

Lokalizacja antygenów układu ABO obejmuje wszystkie tkanki organizmu z wyjątkiem tkanki nerwowej. Znajdują się też w płynach ustrojowych, wydzielinach i wydalinach.

Odmiany antygenu A:

- antygeny mocne A1 i antygeny słabe A2

- odmiana Aint

- odmiana A3 (1 : 10 000)

- odmiana AX (1 : 35 000)

- odmiana Aend ( 1 : 33 000)

- odmiana Am, Ay, Ael ( 1 : 60 000)

Odmiany antygenu B:

- odmiana Bx

- odmiana B3

-odmiana Bend

- odmiana Bm, Bel

INNE ODMIANY W UKŁADZIE ABO

Typ „BOMBAY”

• krwinki czerwone nie wchodzą w reakcje z surowicami anty - A, anty - B, anty - A+B

• w surowicy stwierdza się obecność przeciwciał anty - A, anty - B i anty - H (zlepiają krwinki grupy 0)

• krwinki nie reagują z aglutyninami anty - H (brak w nich antygenu H)

• osoby takie są niewydzielaczami substancji grupowych A, B, H

• występowanie tej odmiany uwarunkowane jest genetycznie = zaburzenia w syntezie łańcucha H

Antygeny układu Rh

• układ grupowy Rh zależy od 3 par genów: Cc, Dd, Ee

• geny te zajmują 3 blisko siebie leżące miejsca na chromosomie 1 i są ściśle ze sobą sprzężone (dziedziczą się łącznie)

• 8 kombinacji genów

• antygeny Rh pojawiają się bardzo wcześnie w życiu płodowym

• ekspresja antygenu D jest w pełni wyrażona już przed 10-tym tygodniem życia płodowego (aktywność serologiczna taka sama jak u dorosłych)

Rh (+) = zawierają antygen D na krwince

Rh (-) = nie zawierają antygenu D na krwince

5. Rodzaje osocza

Osocze oraz jego pochodne możemy stosować do leczenia pacjentów z zaburzeniami hemostazy osoczowej.

Dotyczy to osób z chorobami spowodowanymi niedoborem czynników krzepnięcia. Niedobór tych czynników może mieć charakter:

• wrodzony (niedobór jednoczynnikowy)

• nabyty (niedobór wieloczynnikowy)

W przypadku wrodzonych i nabytych niedoborów czynników krzepnięcia preparatem, który się podaje jest osocze świeżo mrożone (FFP).

FFP = osocze świeżo mrożone

• to takie osocze, które zostało zamrożone nie później niż w ciągu 6 godzin od chwili pobrania i zawiera wszystkie czynniki krzepnięcia, w tym również labilne jak czynnik V i VIII.

• objętość 1 jednostki FFP wynosi około 200-250 ml

• należy przechowywać w -18^oC i niższej

• należy stosować zgodnie w układzie AB0

Alternatywnym preparatem w stosunku do FFP jest osocze konserwowane.

Przetaczanie osocza niesie ze sobą ryzyko przeniesienia chorób zakaźnych. Aby zmniejszyć ryzyko, pacjentowi podaje się preparaty osoczopochodne tj:

• roztwór 5% i 20% albuminy zawierający 96% albuminy, 4% globuliny i inne białka

(roztwór 5% pod względem osmotycznym i onkotycznym odpowiada składowi osocza, zaś roztwór 20% jest roztworem stężonym)

• 5% roztwór frakcji białek osocza

(wskazaniem do ich przetoczenia jest utrata koloidów, do której dochodzi w przypadku ciężkich oparzeń lub zabiegów chirurgicznych w obrębie przestrzeni otrzewnowej)

Do preparatów osoczopochodnych należą tez koncentraty poszczególnych składników otrzymywane metodami inżynierii genetycznej Np. preparaty rekombinowane czynnika VIII czy IX.

ZESTAW 3

1. Co wpływa na czułość w teście PTA

W BTA czynniki nie mają znaczenia, mogą wpływać in vitro na wiązanie cząsteczek przeciwciał z krwinkami czerwonymi.

Temperatura

- krwinki i surowice przeważnie inkubujemy w 37^oC, ponieważ większość przeciwciał mających znaczenie kliniczne reaguje optymalnie w tej temperaturze

- inkubacja w niskiej temperaturze zwykle obniża zdolność wiązania antygenu z przeciwciałem

- inkubacja w temperaturze wyższej niż 37^oC może uszkadzać erytrocyty lub cząsteczki przeciwciała

Siła jonowa

-zwiększenie objętości surowicy bez wzrostu objętości odczynnika LISS wzmaga siłę jonową i osłabia rezultat reakcji

- w technice LISS jedna objętość surowicy jest dodawana do jednej lub dwóch objętości roztworu LISS

Proporcje krwinek do surowicy

- wzrost proporcji surowicy do krwinek czerwonych wzmaga stopień opłaszczenia przeciwciałami

- zwykle proporcje:2 krople surowicy i 1 kropla 2-5% zawiesiny krwinek czerwonych

- przy wzroście proporcji surowicy do krwinek czerwonych występują słabo reagujące przeciwciała, które były wykrywalne w standardowych warunkach wykonania testu

Czas inkubacji

- w technice badania w środowisku NaCl lub albuminy

- 30 minut inkubacji w 37^oC wystarcza do wykrycia większości przeciwciał opłaszczających, które mają znaczenie kliniczne

- w przypadku niektórych słabo reagujących przeciwciał do związanych antygenów z przeciwciałami niezbędne jest zwiększenie czasu inkubacji w celu wykazania ich obecności

- w teście LISS stan optymalnego wiązania się większości antygenów z przeciwciałami jest uzyskiwany po 10-15 minutach co jest spowodowane szybszym wiązaniem się, które występuje w warunkach testu z użyciem niskiej siły jonowej

2. Ostry odczyn poprzetoczeniowy -cechy, diagnostyka

Ostry poprzetoczeniowy odczyn hemolityczny

• wywołany na skutek immunologicznej reakcji antygen-przeciwciało

• w wyniku tej reakcji dochodzi do niszczenia krwinek czerwonych - hemolizy

• najczęstszą przyczyną bywa transfuzja krwi niezgodnej grupowo w układzie AB0

• objawy mogą występować już przy przetoczeniu 10-15 ml obcej krwi

• dochodzi wówczas do hemolizy wewnątrznaczyniowej

• w przypadku niezgodności w układzie Kidd, Duffy [Fy], Kell dochodzi do niszczenia krwinek pozanaczyniowo w śledzionie i wątrobie

• objawy kliniczne towarzyszące:

gorączka, dreszcze, bóle w klatce piersiowej, niedotlenienie, nudności, zaczerwienienie skóry, bóle lędźwiowe, wstrząs

Postęp w leczeniu ciężkich powikłań hemolitycznych obejmuje opanowanie wstrząsu i ustalenie rozpoznania. Należy przeprowadzić:

- transfuzję wymienną przed upływem 24 h

- uzupełnić straty krwi

- wyrównać zaburzenia gospodarki wodno-elektrolitowej

3. Preparaty w krwiolecznictwie i ich zastosowanie

RODZAJE KRWI I PREPARATÓW KRWIOPOCHODNYCH STOSOWANYH DO PRZETOCZEŃ

Podejmując decyzję o przetoczeniu krwi należy rozważyć rodzaj preparatu jaki chcemy podać pacjentowi.

Zgodnie z zasadami racjonalnego krwiolecznictwa zaleca się aby wybrany produkt uzupełniał braki bądź niedobór poszczególnych składników w organizmie

Postęp w przygotowaniu krwi = zwiększenie ilości różnych środków krwiopochodnych

Wysoki poziom preparatyki ułatwia bezpieczne uzyskiwanie z jednego pobierania krwi trzech jej składników:

• krwinek czerwonych

• płytek krwi

• osocza

Spośród preparatów krwi pełnej możemy przetaczać:

1. Krew pełną konserwowaną (PK)

• 1 jednostka ma objętość 500 ml i zawiera 450 ml krwi i 63 ml płynu konserwującego

• konserwowanie ma na celu utrzymanie metabolizmu krwinek czerwonych na prawidłowym poziomie, a tym samym i jej kształtu

• cały proces polega na dodaniu do krwi substancji, najczęściej koenzymów, które będą zapobiegały starzeniu się krwinek

• w czasie przechowywania komórka wytwarza produkty końcowe przemian metabolicznych, które prowadzą do zachwiania równowagi pomiędzy wnętrzem krwinki a jej środowiskiem zewnętrznym, co prowadzi do uszkodzenia jej struktur

• krew pełna konserwowaną przechowuje się w temperaturze lodówki

2. Krew pełną modyfikowaną

• krwinki czerwone zawieszone w ich własnym osoczu bez krwinek płytkowych

3. Koncentrat krwinek czerwonych (KKCz)

• otrzymuje się z 1 jednostki krwi pełnej po usunięciu z niej 200-300 ml osocza

• krwinki czerwone są zawieszone w płynie konserwująco-uzupełniającym (w skład tego płynu wchodzi zazwyczaj NaCl, adenina, glukoza i mannitol)

• zadaniem płynu jest utrzymanie metabolizmu i czynności krwinek czerwonych na prawidłowym poziomie

• zaletą preparatu jest długi czas jego przechowywania (42 dni)

• krwinki czerwone zawieszone w płynie mają mniejszą lepkość, ulegają łatwiej przetoczeniu

• uważa się, że wskazaniem do zastosowania KKCz jest stężenie Hb < 7 g/dl

4. Koncentrat krwinek płytkowych (KKP)

• otrzymywane najczęściej metodą wirowania

• dla uzyskania 1 jednostki KKP potrzebna jest 1 jednostka krwi pełnej

• powinien być zgodny grupowo w układzie AB0, Rh

• wskazaniem są wszelkie krwawienia wynikające z zaburzeń hemostazy oraz w leczeniu małopłytkowości

• znaczną grupę chorych stanowią pacjenci onkologiczni, u których może rozwinąć się przejściowa małopłytkowość w wyniku leczenia chemioterapią

5. Koncentrat granulocytów (KG)

• praktycznie wyszedł z użycia dzięki wprowadzeniu antybiotyków nowej generacji i cytokin

• pacjentami leczonymi KG są osoby z przewlekłymi zaburzeniami układu granulacytarnego czy też ciężką neutropenią

• ważnym czynnikiem decydującym o ich zastosowaniu jest określenie rokowania przywrócenia właściwej czynności szpiku kostnego

• transfuzja KG ma sens w momencie, kiedy rokowanie jest dobre

PREPARATY UBOGOLEUKOCYTARNE

• otrzymuje się najczęściej metodą wirowania lub filtracji

• krwinkom białym zanieczyszczającym koncentraty krwinek czerwonych i płytkowych przypisuje się wiele niekorzystnych oddziaływań mających istotne znaczenie dla chorych na nowotwory

Uznanymi wskazaniami do stosowania preparatów ubogoleukocytarnych jest zapobieganie:

• nawracającym gorączkowym odczynom niehemolitycznym po przetoczeniu KKCz i KKP

• zakażeniami wirusem cytomegalii

• alloimmunizacji u kandydatów do przeszczepu szpiku, u których przewiduje się wielokrotne przetoczenia

PREPARATY NAPROMIENNE

• są poddawane działaniu promieniowania jonizującego w celu zapobiegania poprzetoczeniowej chorobie przeszczep przeciwko gospodarzowi (TA-GvHD)

• za powstawanie i rozwój TA-GvHD odpowiadają immunokompetentne limfocyty dawcy, zanieczyszczające preparat komórki

• napromienienia uniemożliwia replikację immunokompetentnych limfocytów dawcy, nie dopuszczając do powstawania choroby

OSOCZE I PREPARATY OSOCZOPOCHODNE

Osocze oraz jego pochodne możemy stosować do leczenia pacjentów z zaburzeniami hemostazy osoczowej.

Dotyczy to osób z chorobami spowodowanymi niedoborem czynników krzepnięcia. Niedobór tych czynników może mieć charakter:

• wrodzony (niedobór jednoczynnikowy)

• nabyty (niedobór wieloczynnikowy)

W przypadku wrodzonych i nabytych niedoborów czynników krzepnięcia preparatem, który się podaje jest osocze świeżo mrożone (FFP).

FFP = osocze świeżo mrożone

• to takie osocze, które zostało zamrożone nie później niż w ciągu 6 godzin od chwili pobrania i zawiera wszystkie czynniki krzepnięcia, w tym również labilne jak czynnik V i VIII.

• objętość 1 jednostki FFP wynosi około 200-250 ml

• należy przechowywać w -18^oC i niższej

• należy stosować zgodnie w układzie AB0

Alternatywnym preparatem w stosunku do FFP jest osocze konserwowane.

Przetaczanie osocza niesie ze sobą ryzyko przeniesienia chorób zakaźnych. Aby zmniejszyć ryzyko, pacjentowi podaje się preparaty osoczopochodne tj:

• roztwór 5% i 20% albuminy zawierający 96% albuminy, 4% globuliny i inne białka

(roztwór 5% pod względem osmotycznym i onkotycznym odpowiada składowi osocza, zaś roztwór 20% jest roztworem stężonym)

• 5% roztwór frakcji białek osocza

(wskazaniem do ich przetoczenia jest utrata koloidów, do której dochodzi w przypadku ciężkich oparzeń lub zabiegów chirurgicznych w obrębie przestrzeni otrzewnowej)

Do preparatów osoczopochodnych należą tez koncentraty poszczególnych składników otrzymywane metodami inżynierii genetycznej Np. preparaty rekombinowane czynnika VIII czy IX.

Możliwe jest również uzyskiwanie koncentratów czynników zespołu protrombiny (II, VII, IX, X). Są to czynniki syntetyzowane w wątrobie w obecności witaminy K, stąd też do ich stosowania dochodzi zazwyczaj w:

• chorobach miąższu wątroby

• niedoborze witaminy K w przypadku awitaminozy

• upośledzonego wchłaniania witaminy K u chorych z ubogą florą bakteryjną

4. Krew gr. 0 podajemy w jakich przypadkach

Dopuszczalne jest przetaczanie krwi grupy ,,0” chorym z inną grupa w przypadku:

• zagrożenia życia, kiedy nie ma krwi jednoimiennej

• obecności alloprzeciwciał odpornościowych gdy nie ma krwi jednoimiennej

• występowania bardzo słabej ekspresji antygenu A i B lub są trudności w określeniu grup AB0

• braku krwi Rh(-) jednoimiennej w układzie AB0 należy przetaczać krew 0 Rh(-)

ZESTAW 4

1. Wyjaśnij pojęcia: poliaglutynacja, panaglutynacja, autoaglutynacja

Poliaglutynacja

Zjawisko poliaglutynacji jest spowodowane zmianami w błonie komórkowej krwinek

czerwonych pod wpływem enzymów bakteryjnych lub innych nieznanych czynników, które

prowadza do odsłonięcia niedostępnych w warunkach prawidłowych determinantów T, Tn oraz innych. Surowice większości osób dorosłych, w tym surowice diagnostyczne pochodzenia ludzkiego, charakteryzują się obecnością naturalnych przeciwciał, skierowanych przeciw tym determinantom, co sprawia, że aglutynują one takie krwinki. Mianem poliaglutynacji określa się to zjawisko zachodzące w następstwie odsłonięcia ukrytych determinantów in vivo, najczęściej w przebiegu zakażenia.

Panaglutynacja

Występuje w przypadku aglutynacji badanych krwinek nie tylko ze wszystkimi surowicami diagnostycznymi, ale również surowicą AB

Autoaglutynacja

Związana z obecnością zimnych aglutynin o charakterze autoprzeciwciał, badane krwinki są aglutynowane pod wpływem własnej surowicy. Jeżeli surowica aglutynuje wzorcowe krwinki wszystkich grup krwi należy wykonać badanie kontrolne z zawiesiną krwinek autologicznych (autokontrola). Wystąpienie aglutynacji świadczy o obecności autoprzeciwciał typu zimnego. W rzadkich przypadkach, u chorych z zespołem zimnych aglutynin, zauważa się aglutynację już podczas przygotowywania zawiesiny krwinek. Utrudnia ona oznaczanie grup krwi układu ABO

2. Badania wykonywane przed przetaczaniem krwi u noworodków i niemowląt

U dzieci poniżej 4-ego miesiąca życia przed przetoczeniem krwi należy:

1. Określić grupę krwi w układzie ABO i antygen D z układu Rh u matki i dziecka.

2. Wykonać badania w kierunku obecności alloprzeciwciał odpornościowych w surowicy

matki.

3. U dziecka wykonać BTA.

Jeżeli w surowicy matki nie wykrywa się odpornościowych alloprzeciwciał, a u dziecka BTA

jest ujemny, wydaje się do przetoczenia krew zgodna w układzie ABO i antygenie D z

krwinkami dziecka bez próby zgodności pod warunkiem sprawdzenia grupy ABO i antygenu D we krwi przeznaczonej do przetoczenia. Wyniki tych badan należy dokumentować w książce prób zgodności. Te zasady można stosować nawet przy wielokrotnych transfuzjach.

Jeżeli u matki wykryto odpornościowe przeciwciała, należy dziecku dobierać krew bez

odpowiadającego im antygenu i przed każdym przetoczeniem wykonywać próbę zgodności z

surowicą matki. W takich przypadkach należy pobrać od matki ok. 10 ml krwi, odciągnięta

surowice podzielić na małe porcje i przechować w zamrożeniu. Będą one służyły do kolejnych prób zgodności. Jeżeli krew matki jest niedostępna, należy sprawdzić obecność odpornościowych przeciwciał w surowicy dziecka oraz przed pierwsza transfuzja wykonać próbę zgodności. Ujemne wyniki w obu badaniach upoważniają do nie wykonywania prób zgodności przed następnymi

transfuzjami. Natomiast wykrycie odpornościowych przeciwciał w surowicy dziecka nakazuje

określić ich swoistość i przeprowadzanie prób zgodności przed każda transfuzją.

Dzieciom grupy A lub B urodzonych przez matki grupy 0 należy przetaczać krwinki grupy 0.

W tych przypadkach krew grupy jednoimiennej z dzieckiem można przetaczać po

przeprowadzeniu badan surowicy matki, które wykaże nieobecność przeciwciał anty-A lub

anty-B klasy IgG lub po wykonaniu próby zgodności z surowicą dziecka za pomocą PTA.

3. Profilaktyka konfliktu serologicznego-cele i zasady

Konflikt serologiczny jest stanem patologicznym, w którym na skutek niezgodności antygenowej między matką a płodem w organizmie matki dochodzi do wytwarzania przeciwciał odpornościowych IgG przeciwko antygenowi obecnemu na powierzchni krwinek czerwonych płodu. Jest to stan, który nie daje żadnych objawów u ciężarnej - choruje tylko dziecko. Profilaktyka konfliktu, polegająca na stosowaniu u kobiet Rh ujemnych immunoglobuliny anty- D, została wprowadzona w Polsce przez Instytut Hematologii i Pion Krwiodawstwa w 1973 roku. Od 1987 r. objęta programem działania Ministerstwa Zdrowia, przewiduje podawanie Ig RhD po porodzie dziecka Rh (+), po poronieniu oraz selektywnie w czasie trwania ciąży w sytuacjach stwarzających ryzyko zwiększonego krwawienia płodowo - matczynego przez łożysko. Obecnie wyróżnia się dwie metody zapobiegania immunizacji : swoistą i nieswoistą. Nieswoista metoda opiera się na prawidłowo prowadzonej i ograniczonej tylko do niezbędnych wskazań hemoterapii ( przetaczanie krwi wyłącznie zgodnej grupowo, także pod względem antygenów układu Rh ), jak również stosowaniu jednorazowego sprzętu do iniekcji, w celu wyeliminowania możliwości przypadkowego kontaktu z obcoantygenową krwią. Zmniejsza to w znacznym stopniu możliwość wystąpienia immunizacji kobiety antygenem D poza ciążą. Podstawowe znaczenie w profilaktyce konfliktu ma jednak metoda swoista, związana z podawaniem immunoglobuliny anty-Rh (anty-D ) w celu zapobiegania uodpornieniu kobiety Rh ujemnej przez Rh dodatnie krwinki płodu zarówno w okresie ciąży, jak i w momencie jej ukończenia. Mechanizm działania immunoglobuliny polega na wiązaniu antygenów płodowych D bezpośrednio po ich przedostaniu się do krążenia matczynego, zanim jeszcze zetkną się one z układem immunologicznym matki. Zapobiega to wytworzeniu się mechanizmu pamięci immunologicznej i produkcji odpornościowych przeciwciał, które są przyczyną choroby hemolitycznej. Ta metoda profilaktyki stosowana jest wyłącznie u kobiet, u których badaniem serologicznym nie stwierdza się obecności przeciwciał anty-D (PTA, pośredni odczyn Coombsa ujemny), w sytuacji, gdy mogło dojść do przecieku płodowo-matczynego. Skuteczność działania profilaktycznego zależy od ilościowego stosunku zastosowanych przeciwciał anty-D do liczby krwinek dziecka występujących w krążeniu matki, a także od związków czasowych zaistniałych pomiędzy tymi zjawiskami. Przyjmuje się, że efekt ochronny przed immunizacją ma miejsce w sytuacji, gdy przeciwciała występują w nadmiarze w stosunku do antygenów. Wykazano, że immunogenne działanie 1ml krwinek płodowych można zahamować przez podanie 25 μg przeciwciał anty-D. Profilaktyką w ramach konfliktu serologicznego powinno objąć wszystkie kobiety Rh(-), które nie są jeszcze zimmunizowane i których partnerzy są Rh(+) lub ich czynnik Rh jest nieznany. Podanie immunoglobuliny anty-D może nastąpić w czasie ciąży i po porodzie.

4. Etapy immunizacji w konflikcie serologicznym

Etapy prowadzące do immunizacji, w następstwie których dochodzi do konfliktu:

• odmienność antygenów partnerów, a w konsekwencji matki i płodu

• uczulenie kobiety obcymi antygenami i wytworzenie pamięci immunologicznej

• wytwarzanie przeciwciał skierowanych przeciwko krwinkom płodu

• transport przeciwciał przez łożysko

• połączenie przeciwciał z krwinkami płodu prowadzące do ich uszkodzenia

Do zwiększonego ryzyka przecieku dochodzi podczas naruszenia ciągłości kosmówki łożyska.

Do takiej sytuacji dochodzi:

• w momencie zakończenia ciąży (poronienie samoistne, przerwanie ciąży, poród)

• jako następstwo inwazyjnych zabiegów wewnątrzmacicznych wykonywanych w czasie ciąży (biopsji kosmówki, amniopunkcji, kordocentezy)

Do wystąpienia konfliktu serologicznego, a w jego następstwie choroby hemolitycznej dojść może w wyniku parentalnego podania niezgodnej antygenowo krwi. U kobiet, które otrzymały taką krew może dojść do ciężkich powikłań już w pierwszej ciąży.

5. Późny odczyn poprzetoczeniowy, hemosyderoza

Znane są dwa różne rodzaje późnych potransfuzyjnych odczynów hemolitycznych. Pierwszy z nich ma przebieg łagodny, występuje w kilka tygodni po przetoczeniu i jest wynikiem pierwotnej alloimmunizacji. Ryzyko immunizacji biorcy skierowanej do antygenu krwinki czerwonej innego niż RhD ocenia się na 1-1,6% na każdą jednostkę przetoczonej krwi. Wytwarzanie przeciwciał po stymulującym przetoczeniu rozpoczyna się nie wcześniej niż po 7-10 dniach od transfuzji, na ogół jednak po upływie kilku tygodni lub miesięcy. W miarę jak miano i aktywność przeciwciał rośnie mogą one wchodzić w reakcję z przetoczonymi krwinkami, które nadal pozostają w krążeniu. Stopień hemolizy zależy od ilości wyprodukowanych przeciwciał oraz od ilości pozostałych przy życiu przetoczonych krwinek. Immunizacja pierwotna rzadko wywołuje hemolizę przetoczonych krwinek czerwonych i dlatego zazwyczaj w rozważaniach klinicznych nie bierze się pod uwagę możliwości wystąpienia opóźnionego odczynu hemolitycznego. Wystąpienie hemolizy może sugerować niewytłumaczalny spadek stężenia hemoglobiny w powiązaniu z dodatnim bezpośrednim testem antyglobulinowym i (lub) pojawienie się w surowicy nowego alloprzeciwciała skierowanego do krwinek czerwonych. Drugi typ późnego poprzetoczeniowego odczynu hemolitycznego występuje u biorcy uprzednio immunizowanego, u którego pojawia się anamnestyczna lub wtórna odpowiedź na antygen zawarty w przetoczonych krwinkach czerwonych. Stężenie niektórych alloprzeciwciał wytworzonych po pierwotnej immunizacji może spaść do wartości nie wykrywalnych w surowicy. Zwykle odnosi się to do przeciwciał w układzie Kidd.
Na podstawie badań serologicznych szpitalny bank krwi może wykryć późny odczyn hemolityczny u chorych bez objawów klinicznych. Jeśli dokonano kilku transfuzji, w pobranej próbce krwi bezpośredni odczyn antyglobulinowy może być dodatni. Ponadto badania na obecność alloprzeciwciał mogą wypadać dodatnio, a próba krzyżowa wykazywać niezgodność.

Poprzetoczeniowe odczyny późne:

Rozwijają się po zakończeniu przetaczania, nawet po kilkunastu dniach występują najczęściej między 3 a 21 dniem po transfuzji:

• przeniesienie zakażenia kiłą (jeśli preparat był przechowywany w temp. 4 °C krócej niż 96 godz)

• przeniesienie zakażenia HIV zakażenie wirusem doprowadza do nieuleczalnej choroby atakującej system immunologiczny - AIDS

• zakażenie malarią

• plamica poprzetoczeniowa

• zapalenie wątroby typu B i C;

• zakażenie CMV

• choroba Chagasa

• opóźniony odczyn hemolityczny

• plamica poprzetoczeniowa małopłytkowa

• przeciążenie żelazem (szczególnie u wielokrotnych biorców)

• GvHD - choroba "przeszczep przeciwko biorcy".

Hemosyderoza - polega na gromadzeniu się hemosyderyny (żelaza zawartego w białkach) w komórkach układu makrofagów różnych narządów, m.in. wątroby. Obserwujemy ją głównie u ludzi, którzy mieli wielokrotnie przetaczaną krew. W odróżnieniu od hemochromatozy hemosyderoza nie ma znaczenia praktycznego bo nie towarzyszą jej objawy miąższowego uszkodzenia narządów.

Najczęstsza etiologia: LICZNE PRZETOCZENIA (POWYŻEJ 100)
U przewlekłych biorców krwi, np. chorych z przewlekłą hemolizą w przebiegu niedokrwistości śródziemnomorskiej (talasemii), czy w zespołach aplastycznych i hemolitycznych oraz w niedokrwistościach syderoblastycznych, ciągłe i postępujące odkładanie żelaza w mitochondriach komórek może okazać się niebezpieczne. Jeśli chory otrzymał ponad 100 przetoczeń, depozyty żelaza mogą zakłócić czynność serca, wątroby oraz gruczołów wydzielania wewnętrznego. Leczenie polega na usunięciu żelaza, bez nadmiernego obniżenia stężenia krążącej hemoglobiny. Podskórne stosowanie desferioksaminy w wyliczonych dawkach przynosi obiecujące wyniki i przyczynia się do obniżenia stężenia zmagazynowanego żelaza. Prowadzone są także badania nad skutecznością neocytów. Te młode erytrocyty powinny dłużej pozostawać w krążeniu i tym samym zmniejszyć liczbę koniecznych przetoczeń

6. Antygeny i przeciwciała, budowa, charakterystyka, techniki wykrywania

BUDOWA ANTYGENÓW I PRZECIWCIAŁ GRUP KRWI

Do najważniejszych antygenów grup krwi zaliczamy antygen A, B z układu ABO i antygen D z układu Rh, zlokalizowane są one na powierzchni krwinki czerwonej.

Krwinka czerwona składa się z podwójnej błony lipidowej, w której znajdują się cząsteczki białka. Lipidy błon zawierają reszty kwasu fosforowego tzw. fosfolipidy, z kolei większość cząsteczek zawiera oligosacharydy. Niektóre z nich stanowią antygeny grup krwi. Pozostałe pełnią funkcje receptorów dla czynności metabolicznych krwinek czerwonych.

Antygeny A, B i D pod względem chemicznym to glikoproteiny lub glikolipidy. Na ich powierzchni zlokalizowane są determinanty antygenowe, które decydują o aktywności i swoistości antygenów. Determinanty te są epitopami = reszty cukrowe.

Różnią się terminalnym cukrem:

Antygen A - immunodominanta : N - acetylo - D - galaktozamina

Antygen B : D - galaktoza

Jeśli reszty cukrowe połączone są z błoną komórkową to cząsteczka jest glikolipidem, jeśli związane są białkiem - glikoproteiną

ANTYGENY Rh

- białka zanurzone w podwójnej błonie lipidowej

- są prawdopodobnie związane z jednym z łańcuchów polipeptydowych w błonie komórkowej

ANTYGENY NIEPEŁNOWARTOŚCIOWE

- występują w ślinie

- reagują swoiście z przeciwciałami

- brak zdolności pobudzania syntezy przeciwciał (Ig)

- tzw. hapteny lub antygeny resztkowe

Przeciwciała układów grupowych to substancje wytwarzane w ustroju pod wpływem antygenu i swoiście reagujące z antygenem:

- powstają w komórkach pochodnych limfocytów B

- to tzw. alloprzeciwciała, w odróżnieniu od heteroprzeciwciał, które wywoływane są antygenami innego gatunku oraz autoprzeciwciała, które powstają w stanach chorobowych.

IMMUNOGENNOŚĆ

- zdolność antygenu do pobudzania produkcji swoistych przeciwciał u ludzi i zwierząt, u których nie występuje dany antygen (jest on dla nich patogenem)

- zdolność antygenu do wywołania odpowiedzi immunologicznej

Antygeny grupowe krwi różnią się immunogennością. Znajomość immunogenności jest konieczna przy transfuzjach krwi (do określonych badań przed przetoczeniem).

Największą immunogenność posiada antygen D z układu Rh

- osoby D(-) po przetoczeniu krwi D(+) łatwo wytwarzają przeciwciała anty - D, dlatego ważne jest oznaczanie antygenu D w celu zapobiegania uodpornienia

Dostanie się obcych krwinek z antygenami, których nie posiada dany osobnik wyzwala reakcję immunologiczną. Organizm produkuje przeciwciała swoiste dla danego antygenu. Jest to pierwotna odpowiedź immunologiczna (od kilku tygodni do kilku miesięcy).Każde ponowne zetknięcie z antygenem stymuluje wytwarzanie przeciwciał i ich reakcję z krwinkami czerwonymi. Jest to wtórna odpowiedź immunologiczna (od kilku godzin do kilku dni)

IgM powstają w czasie pierwotnej odpowiedzi immunologicznej

IgG powstają podczas wtórnej odpowiedzi immunologicznej

Przeciwciała, które powstają w odpowiedzi na obce antygeny to alloprzeciwciała.

Przeciwciała, które reagują z antygenem na własnych krwinkach to autoprzeciwciała.

ZESTAW 5

1. Wyniki fałszywie dodatnie i ujemne w układzie Rh

Trudności interpretowania wyników oznaczania antygenu D

Wyniki fałszywie dodatnie (+)

• niedokładne przemycie krwinek

• opłaszczenie krwinek czerwonych pacjenta immunoglobulinami albo obecność w jego surowicy czynników powodujących aglutynację

• zbyt długa inkubacja krwinek czerwonych z surowicą diagnostyczną

• rulonizacja - spowodowana zaburzeniami w składzie białek surowicy chorego (nowotwory, oparzenia, choroby krwi), w odczycie koloidowym w próbie kontrolnej obecne są zlepy krwinek czerwonych, krwinki układają się w charakterystyczne rulony

• obecność autoprzeciwciał typu ciepłego - najczęściej aglutynację z własną surowicą obserwuje się w teście papainowym

• obecność dwóch populacji krwinek

Wyniki fałszywie ujemne (-)

• nieprawidłowe sporządzanie zawiesin krwinek czerwonych:

- zbyt gęste w teście probówkowym

- zbyt rzadkie w teście szkiełkowym

2. Badana serologiczne i immunologiczne wykonywane u dawcy

1. Określanie grup krwi układu ABO przy użyciu dwóch zestawów odczynników

monoklonalnych anty-A i anty-B pochodzących z różnych klonów oraz krwinek

wzorcowych grupy O, A1 i B.

2. Określanie antygenu D z układu Rh za pomocą 2 odczynników monoklonalnych anty-D,

pochodzących z różnych klonów i umożliwiających wykrycie słabej odmiany antygenu D

(Du) i jego kategorii.

3. Określanie antygenu K z układu Kell u wszystkich wielokrotnych dawców i fenotypu Rh u

wszystkich wielokrotnych dawców grupy O oraz w miarę możliwości u dawców innych grup

krwi.

4. Określanie antygenu k u dawców K dodatnich.

5. Określanie klinicznie ważnych antygenów innych układów grupowych u wielokrotnych

dawców, szczególnie grupy 0.

6. Wykrywanie i identyfikacja przeciwciał odpornościowych:

a) u wszystkich dawców pierwszorazowych,

b) u wszystkich dawców wielokrotnych, którzy byli leczeni krwią w okresie roku poprzedzającego oddanie krwi oraz u kobiet z ciążą w wywiadzie.

3. Autotransfuzja i jej wskazania

AUTOTRANSFUZJA to przetoczenie krwi bądź preparatu krwiopochodnego, w momencie kiedy biorca jest jednocześnie dawcą tego preparatu. Leczenie pacjenta własną konserwowaną krwią pozwala na uniknięcie ryzyka związanego z immunizacją antygenami krwinkowymi, przeniesieniem chorób wirusowych, bakteryjnych i pasożytniczych. Przetaczanie krwi własnej stosuje się w planowanych zabiegach naczyniowych, urologicznych, kardiochirurgicznych, ortopedycznych, ginekologicznych i innych

Wskazaniem do transfuzji autologicznej jest:

• zmniejszenie ryzyka przeniesienia poprzetoczeniowych chorób infekcyjnych

• zapobieganie alloimmunizacji

• zabezpieczenie krwi dla pacjentów z tzw. rzadkimi grupami krwi

• unikanie powikłań występujących u chorych z alloprzeciwciałami

• względy religijne

4. Wymienić testy antyglobulinowe i kiedy się je wykonuje(już opisane)

5. Zalecenia do przetaczanie krwi(już opisane)

ZESTAW 6
1. Antygeny i przeciwciała budowa i techniki wykrywania (już opisane)

2. Rodzaje preparatów krwiopodobnych (już opisane)
3. Badania wykonywane przed przetaczaniem krwi u noworodków i niemowląt (już opisane)

4. Diagnostyka w konflikcie serologicznym.

Badania serologiczne mają zasadnicze znaczenie w rozpoznawaniu konfliktu serologicznego. Stosowane są różne typy testów (koloidowy, papainowy), ale najbardziej przydatną metodą do wykrywania przeciwciał jest test PTA.
U kobiet Rh (-) badanie na obecność alloprzeciwciał klasy IgG w surowicy powinno odbywać się w 12 tygodniu ciąży. Ponowne badanie wykonuje się w 28 tygodniu w celu stwierdzenia czy nie doszło w trakcie jej trwania do serokonwersji, czyli pojawienia się przeciwciał. Jeżeli w rutynowym badaniu stwierdzi się występowanie tych przeciwciał, to należy najpierw określić immunizujący antygen, a następnie sprawdzić miano przeciwciał w surowicy matki. Badanie to wykonuje się metodą PTA , która umożliwia wykrycie przeciwciał wolno krążących w surowicy. Podstawowym i najczęściej wykonywanym badaniem w diagnostyce konfliktu serologicznego jest badanie płynu owodniowego. Największe znaczenie ma ocena stężenia bilirubinoidów, które mają wpływ na zmianę zabarwienia płynu owodniowego z bezbarwnego lub jasnosłomkowego na różne odcienie koloru żółtego. Intensywność barwy, a więc stężenie bilirubiny i jej pochodnych w wodach płodowych, koreluje ze stopniem nasilenia choroby hemolitycznej. Badanie wykonuje się mierząc metodą spektrofotometryczną, zdolność absorpcji światła monochromatycznego przez bilirubinoidy. Badana próbka musi być pozbawiona składników upostaciowanych, pochodzących z owodni i skóry płodu, gdyż mogą one powodować zmętnienie i w sposób istotny wpływać na wynik pomiaru. Dokonuje się tego przez wirowanie lub filtrowanie płynu owodniowego. Poza tym należy chronić cząsteczki bilirubiny przed działaniem promieni ultrafioletowych, gdyż mogą one zmienić jej zdolność do absorpcji światła. W tym celu należy zabezpieczyć probówki z pobranym płynem przed działaniem światła.

Amniopunkcja (amniocenteza) należy do metod diagnostyki inwazyjnej (wewnątrzmacicznej). Polega ona na pobieraniu próbek płynu owodniowego, otaczającego płód. Jako wskazanie do wykonania tego zabiegu u ciężarnych kobiet z konfliktem serologicznym stosuje się określenie miana przeciwciał anty-D w odczynie papainowym powyżej 1:64 lub powyżej 1:16 w pośrednim teście antyglobulinowym (PTA). Amniopunkcję wykonuje się również jeżeli mimo prawidłowego miana przeciwciał stwierdza się w badaniu USG ewidentne objawy konfliktu serologicznego oraz u kobiet, u których w poprzednich ciążach rozwinął się konflikt serologiczny. Zabieg ten jest wykonywany od 26 tygodnia ciąży (niekiedy od 27-28 tygodnia), jeżeli wywiad pacjentki nie jest obciążony chorobą hemolityczną. W przypadku gdy w przeszłości występowały objawy choroby hemolitycznej noworodka, zabieg wykonuje się już około 18 tygodnia.

Kordocenteza
Niedokrwistość czy hemoliza erytrocytów u płodu podlega ocenie pośredniej i bezpośredniej. Badanie płynu owodniowego jest metodą pośrednią. Natomiast bezpośrednio można ocenić te procesy badając próbkę krwi płodu uzyskaną na drodze nakłucia żyły pępowinowej biegnącej w sznurze pępowinowym, czyli kordocentezy. Jest to kolejna metoda inwazyjna wykonywana pod kontrolą ultrasonograficzną. Wskazaniami do wykonania tego procesu są : obecność przeciwciał IgG (ponad 1:8), choroba hemolityczna dziecka w poprzedniej ciąży, wynik badania gęstości płynu owodniowego zakwalifikowany do strefy II według Liley'a, obwód brzuszka płodu przekraczający wartość 90 percentyla, objawy obrzęku płodu (niezależnie od miana przeciwciał, wywiadu i tygodnia ciąży).

Pobranie próbki krwi płodu metodą kordocentezy pozwala w sposób bardzo dokładny określić właściwości antygenowe oraz stopień niedokrwistości. Do badań laboratoryjnych pobiera się krew płodową w trakcie punkcji żyły pępowinowej lub przewodu żylnego. W próbce krwi pobranej w ten sposób ocenia się następujące parametry: grupę krwi płodu i czynnik Rh, oraz poprzez bezpośredni test antyglobulinowy (Coombsa) stwierdza się czy krwinki płodu są opłaszczone i niszczone przez przeciwciała matki. Dodatkowo wykonuje się morfologię krwi (hemoglobinę, retikulocyty, erytroblasty) i bada się stężenie białka.

5. Odczyn poprzetoczeniowy - co to jest, diagnostyka i leczenie.

Za rekcję poprzetoczeniową należy uważać każdy ostry lub opóźniony nieporządany efekt wynikający z przetoczenia składników krwi.
Trzy typy niezgodności wywołują rozpad krwinek czerwonych: duża, mała i zachodząca między dawcami.

• DUŻA NIEZGODNOŚĆ - jest przyczyną najostrzejszych reakcji. Wynika ona z oddziaływań wytworzonych w osoczu biorcy przeciwciał z odpowiednim antygenem na przetoczonych krwinkach czerwonych. Rozpad krwinek czerwonych wywołuje wiele objawów klinicznych i laboratoryjnych.

• MAŁA NIEZGODNOŚĆ - występuje, gdy przeciwciała obecne w osoczu dawcy reagują z antygenami na krwinkach czerwonych biorcy. Powoduje to opóźnioną reakcję poprzetoczeniową.

• NIEZGODNOŚĆ MIĘDZY DAWCAMI - wywodzi się z reakcji między przeciwciałem w osoczu pierwszego dawcy z antygenem na krwinkach czerwonych drugiego dawcy.

To każda niekorzystna reakcja na przetoczenie krwi pełnej lub jej składników.

W czasie i po przetoczeniu krwi i preparatów krwiopochodnych mogą wystać odczyny poprzetoczeniowe jako wyraz reakcji immunologicznej, zakażenia krwi, hemolizy, wadliwej techniki przetaczania krwi i reakcji alergicznych

• wstrząs hemolityczny po przetoczeniu krwi niezgodnej grupowo - jest to najgroźniejszy odczyn w którym dochodzi do niszczenia w krótkim czasie przetoczonych krwinek czerwonych na skutek reakcji antygen - przeciwciało, przyczyną może być: błędne oznaczenie grupy krwi biorcy na skutek złej organizacji pracy prowadzącej do zmiany probówek z próbkami krwi, błędne przepisanie wyników oznaczenia, nie sprawdzenie dokumentacji, złe ustalenia wskazań do leczenia krwią; objawy wstępne to: ból głowy, gorączka, dreszcze, nudności, hemoglobinuria, spadek wartości hematokrytu i liczby erytrocytów,

• wstrząs septyczny - powstaje w skutek przetoczenia krwi zakażonej wskutek przetaczania krwi kilku biorcom z jednego pojemnika, nieodpowiedniego przechowywania oraz manipulacji związanych z pobieraniem krwi i produkcją preparatów krwiopochodnych . Przebieg kliniczny zależy od rodzaju bakterii i endotoksyn, ich liczby, choroby zasadniczej biorcy i jego wieku; objawy kliniczne prawie zawsze występują nagle, już w trakcie przetaczania są to dreszcze, wysoka gorączka (39°- 40°C) bóle głowy, bóle mięśniowe kończyn i brzucha, oraz typowe objawy wstrząsu

• powikłania gorączkowe - pojawiają się dreszcze, gorączka, bóle głowy i mdłości, u wielokrotnych biorców powtarzające i nasilające się odczyny gorączkowe mogą być uwarunkowane powstaniem przeciwciał konieczne jest wtedy wykonanie badań w RCKiK

• przeniesienie chorób z dawcy na biorcę - dotyczy to przede wszystkim zapalenia wątroby typu B i C jedynie roztwory albumin i gamma-globulin nie stwarzają dla biorcy ryzyka zakażenia, ryzyko przeniesienia wzrasta wraz z liczbą przetoczeń a szczególnie preparatów uzyskiwanych od wielu dawców

6. Czynniki wzbudzające reakcje immunologiczna(już opisane)

---