Międzynarodowe Stosunki Polityczne

:: Pytania wersja 1::

1. Co to są „stosunki polityczne” oraz ukaż ich rolę i miejsce wśród innych rodzajów stosunków międzynarodowych

Międzynarodowe stosunki polityczne to stosunki nie między narodami, a między państwami. Skąd mylna terminologia? Z języka francuskiego i angielskiego, w których brak jest rozróżnienia tych dwóch pojęć naród i zbiór obywateli. W USA; Afroamerykanin to wciąż Amerykanin, a „afro” mówi tylko o jego pochodzeniu (korzeniach). To samo „Polish American”.

To państwa są głównym podmiotem MSP, ale też i organizacje międzynarodowe, których członkami są państwa: np. ONZ, UE, NATO.

Jakie to państwa - warunek uczestnictwa to suwerenność państwa; zarówno wewnętrzna i zewnętrzna. Suwerenność wewnętrzna - państwo samo decyduje o swoich sprawach, a nie ktoś inny decyduje za nie. Suwerenność zewnętrzna - państwo samo kontaktuje się z innymi państwami, a nie jest przez kogoś reprezentowane. Przykład:

Królestwo Polskie; własna konstytucja, sejm wojsko, ale nie prowadziło ono polityki zagranicznej; robił to rząd rosyjski (Car z częścią swojego dworu) poprzez unię dynastyczną łączącą KP z Cesarstwem Rosyjskim. KP nie posiadało własnych ambasadorów za granicą. Podobnie Polska za czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego była zależna od Rosji (zależna wewnętrznie); elekcja Stanisława Augusta obyła się pod kontrolą wojska rosyjskiego; wojsko otoczyło zgromadzonych posłów, a oporni posłowie kaliscy zostali wywiezieni w głąb Rosji. Polska miała ograniczoną suwerenność wewnętrzna, ale jednocześnie była samodzielnym podmiotem w stosunkach zewnętrznych; byli ambasadorowie Polski z zagranicą.

Zjawisko stopniowalności suwerenności (wg. prof. J. Wiatra), choć w literaturze jest to pojęcie niestopniowalne.

Sytuacja PRL była inna niż Litewskiej RS. Polska będąc w radzieckiej strefie wpływów i musiała liczyć się z interesami ZSRR (ograniczenie suwerenności), inaczej było z Litwą.

„Tercium non datur” - łac. nie ma trzeciej możliwości.

W latach `70-80-tych suwerenność Polski była większa niż w latach `50-tych, (kiedy to polskim wojskiem dowodził radziecki marszałek).

Kto korzysta w świecie z suwerenności całkowicie nieograniczonej? Tylko 2 rodzaje państw:

1) najpotężniejsze - nikt im niczego nie narzuci,

2) państwa peryferyjne - nikt nie zabiega o ich stanowisko w polityce.

Cała reszta musi liczyć się z tym, że podejmując decyzje samodzielnie, nie robią tego w warunkach całkowitej swobody. Muszą liczyć się z konsekwencjami, jeśli naruszą interesy tych największych.

Dziś państwa na Bliskim Wschodzie mają dylemat; czy dbać o swój interes ryzykując, że przeciwstawią się Stanom Zjednoczonym w konflikcie USA - Irak i poniosą tego konsekwencje, czy też „skulić ogon” i od razu robić to, co karze USA, godząc się na ograniczenie swojej suwerenności.

Każde państwo suwerenne w dostatecznym stopniu, aby prowadzić politykę międzynarodową jest postrzegane przez inne jako partner w stosunkach międzynarodowych.

2 płaszczyzny stosunków międzynarodowych:

1) pokojowe negocjacje

2) wojna

Ad. 1) Pokojowe negocjacje - obejmują takie sfery życia jak politykę, gospodarkę, naukę, kulturę. Negocjacje mają charakter wymiany dóbr, albo połączenia sił dla realizacji określonego korzystnego dla obu państw celu np. budowa elektrowni na granicy, uregulowanie rzeki, pakt wojskowy.

Groźba jako element negocjacji (albo korzyści, albo groźba). UE w stosunku do Białorusi oświadczyła, że jak długo będą tam nękać dziennikarzy tak długo prezydent i inni wysocy urzędnicy Białorusi nie mają wstępu na terytorium UE.

Sankcje ekonomiczne nałożone przez ONZ na RPA w 1962r ze względu na segregację rasową ciągnęły się przez 30 lat.

Najwyższą formą groźby jest zagrożenie wojną, choć nadal jest to dyplomacja tyle, że szczególnego typu - „dyplomacja siły”.

Ad. 2) Wojna - w pewnym momencie zmieniają się reguły gry. Jedna ze stron dochodzi do wniosku, że negocjacje już do niczego nie doprowadzą. Wojna to kontynuacja polityki, ale szczególnymi środkami. Patrz: Karl von Klauzewitz (I połowa XIXw.) wysunął taki wniosek na podstawie wojen napoleońskich. Stworzył teorię wojny jako aktu politycznego. Myśl, że: wojna, tak jak dyplomacja jest środkiem do jakiegoś celu, zrealizowaniem woli państwa za pomocą nie negocjacji, a siły jako innego środka. O jej wyniku rozstrzyga uzyskanie zdecydowanej przewagi; pokonanie przeciwnika na jeden z 3 możliwych sposobów:

1) przeciwnik zostaje militarnie zdruzgotany, jego siły zbrojne zostają unicestwione, nie jest w stanie dalej prowadzić wojny; patrz: II wojna światowa w Europie; rozbicie armii niemieckiej i podzielenie terytorium Niemiec

2) przeciwnik ma tak duże straty, że choć ekonomicznie może prowadzić wojnę to dochodzi do wniosku, że jej kontynuacja nie ma sensu i prosi o pokój; patrz: II wojna światowa - Japonia; armia japońska nie była naruszona, Japończycy kontrolowali dużą część Azji, a na terytorium wysp japońskich nie było ani jednego żołnierza amerykańskiego, jednak Japończycy uznali, że przedłużanie wojny nie ma sensu zwłaszcza po użyciu bomby atomowej w Hiroszimie i Nagasaki, gdyż przynosi to tylko spotęgowane cierpienia i wyniszczenie narodu Japońskiego, a nie przyniesie zwycięstwa. Dowództwo japońskie podjęło słuszną decyzję w przeciwieństwie do dowództwa niemieckiego, które już od lata `44 roku wiedziało, jaki będzie ostateczny koniec wojny (lądowanie aliantów w Normandii, a Rosjanie stali w tym czasie na linii Wisły).

3) doprowadzić do tego, że przeciwnik utraci polityczną wolę walki; tak wygrywają wojnę małe, słabe państwa, które walczyłą przeciwko dużym przeciwnikom, patrz: 2 wojny w Wietnamie: 1954r Francja wycofała się z Indochin (podobnie było w Algierii - lata 50/60), a w 1973r Nixon wycofał korpus amerykański, który przedtem ulokowali tam w latach `60-tych Kennedy i Johnson. W Afganistanie po odniesieniu ogromnych strat Rosjanie w końcu też się wycofali. I choć mocarstwo nie zostało pokonane to wola walki zniknęła pod wpływem protestów wewnątrz tych krajów oraz rosnącej opozycji politycznej, a przywódcy przekonali się, że ta wojna nic nie daje.

Dziś S. Husajn też liczy na taki rozwój wypadków, że mimo przewagi 200 tysięcznego korpusu amerykańskiego konflikt będzie się przewlekał i w ostatecznym rachunku amerykanie się wycofają.

Wojna prowadzi do zmian w sytuacji międzynarodowej; im większa jest jej skala tym są one większe. Następuje przetasowanie stosunków międzynarodowych. II wojna światowa przyczyniła się do zasadniczych zmian, podobnie jak miało to miejsce w przypadku wojen napoleońskich na przełomie XVIII i XIX w.

Jak wyjaśnić naukowo te zmiany stosunków międzynarodowych? Jak je opisać i wyjaśnić, dlaczego tak się dzieje?

Ta sfera jest kształtowana przez decyzje rządzących. Mają oni tu o wiele większy wpływ, niż na resztę sfer życia społeczeństw. Nawet dyktatorzy są pod wpływem nastrojów społecznych, (jeśli brak im bezwzględnego charakteru?).

Większość Brytyjczyków jest przeciwko wojnie z Husajnem, ale decyzję podejmie premier z kilkoma najbliższymi współpracownikami - bez udziału Izby Gmin.

Czym kierują się rządzący w sferze stosunków międzynarodowych? 4 teorie:

1) Teoria geopolityczna: opracowana przez uczonych niemieckich w II połowie XIX w. „Każde państwo prowadząc swoją politykę wykonuje to, co mu dyktuje położenie geopolityczne”. To nie to samo, co położenie geograficzne, gdyż zależy ono od układów wokół tego państwa. Np. Polska zmieniła 15 lat temu położenie geopolityczne; były ZSRR, NRD, CSRS, a dziś ich nie ma, a my sami natomiast jesteśmy członkiem NATO. Płożenie geopolityczne się zmienia, ale pewne jego elementy do pewnego stopnia pozostają stałe. Patrz: R. Dmowski w swojej książce „Między Rosją a Niemcami” za stały element determinujący politykę Polski uważał jej wciśnięcie miedzy te 2 silne narody; trzeba stale brać ten fakt pod uwagę. Nawiasem mówiąc Dmowski uważał, że Polska powinna współdziałać z Rosją przeciwko Niemcom. Dziś graniczymy z Rosją tylko na małym odcinku Obwodu Kaliningrackiego, ale polityka prowadzona przez Rosję oddziaływuje na nas poprzez naszych sąsiadów na granicy wschodniej - Białoruś itp. Inne przykład: mimo zmian geopolitycznych Wlk. Brytania nadal pozostanie wyspą, a taka Francja nadal będzie miała granicą lądową z Niemcami. Teoria geopolityczna nie tłumaczy jednak, dlaczego zmieniła się polityka państwa, choć nie zmieniło się położenie geopolityczne. Np. Francja za czasów de Gool`a chciała prowadzić samodzielną politykę zwłaszcza wobec USA, co dziś kontynuuje jego uczeń Chirac.

2) Teoria równowagi sił: każde państwo dąży do maksymalizacji swoich sił na 2 sposoby:

a) zwiększanie własnego potencjału, ale ma to swoje granice; Polska 38 mln ludzi, ale niski PKB i mały potencjał militarny,

b) zawieranie sojuszy. ( zahaczamy tu o pkt. 3) Występują tu pewne zaprzeczenia w stosunku do teorii wyznawanych przez realistów. Przykład: kiedy Niemcy zajęli kraje zależne od ZSRR, Hitler odrzucił propozycje Wehrmachtu, aby na podbitych terenach utworzyć formalnie niezależne państwa, które przy umiejętnej polityce wspierałyby działania Niemiec; chodziło głównie o Ukrainę. Hitler odrzucił tę propozycję w imię ideologii - Słowianie to podludzie, choć lepsi niż Żydzi.

3) Teoria ideologiczna: Jan III Sobieski wyruszył z odsieczą Wiedniowi z powodów ideologicznych, a nie (bezpośrednio) w interesie Polski: obrony chrześcijańskiej Europy przed Islamem. Stalin odrzucił ofertę USA wspólnej kontroli nad światem, ze względu na wiarę w ideę zwycięstwa komunizmu w skali światowej. Palestyna i Izrael: już w `47 ONZ wystąpił z propozycją podziału ziemi świętej dla obu religii (teren meczetu Al`Aksa tego ze złotą kopułą).

4) Teoria „misperception”: ludzie, którzy podejmują decyzje podlegają tym samym presjom psychologicznym, co wszyscy inni. Decyduje o tym ich poziom percepcji i tzw. błędna percepcja (misperception).

Przykład: błędna interpretacją intencji dziewczyny dokonana przez chłopaka, którego to ona obnażyła uśmiechem.

W polityce światowej polega to na tym, że jedne państwa podejmują pewne działania, które są sygnałem dla innych, ale te drugie mogą te działania błędnie zinterpretować. Tak wybuchła I wojna światowa: Rosja ogłosiła mobilizację, aby odstraszyć Austrię od ingerencji w sprawy Serbii, a Austria odebrała to jako chęć uderzenia na nią. Niemcy z kolei przestraszyły się, że mogą w ten sposób utracić swojego austriackiego sojusznika. Francja natomiast bała się Niemiec i tego, że utraci sojusznika przeciwko nim, jakiego z kolei miał właśnie w Rosji. I tak doszło do wojny, której nikt tak naprawdę nie chciał. W czasie II wojny światowej Hitler był przekonany, że deklaracje Francji i Wlk. Brytanii o pomocy militarnej dla Polski to czcze pogróżki (znów błędna interpretacja) i kiedy 03.września `39 wypowiedziały one Niemcom wojnę Hitler dostał trwającego kilka godzin ataku szału (fakt potwierdzony w literaturze).

Wiele da się wytłumaczyć błędami psychologicznymi, które popełniają ludzie podejmujący decyzje. Co temu sprzyja?

- pewność siebie,

- fascynacja potęgą własnej idei, co przynosi kolosalne konsekwencje.

Prof. J. Wiatr uważa, że u podstaw polityki Bush`a jr. również leży podstawowy błąd percepcji tj. niezrozumienie partnera - Husajna. Bush nie bierze pod uwagę tego, że Husajn nie myśli racjonalnie. Racjonalnie to znaczy tak, jak myśli zwykły człowiek (tak jak my). Tymczasem Husajn jest przekonany o swojej wielkiej historycznej roli. Woli zginąć jako bohater Islamu w walce z zachodem niż się poddać; taki drugi Sulejman Wielki.

Inne ukształtowanie psychiczne powoduje, że druga strona postępuje dokładnie odwrotnie niż spodziewa się tego strona pierwsza.

2. Omów istotę determinantów (czynników) i ich wpływ na rozwój stosunków międzynarodowych

Kryterium siły i zasięgu oddziaływania:

A) czynniki warunkujące: geograficzny; demograficzny; narodowy; ideologiczny; religijny; Ich działanie i wpływ przejawia się w dłuższych okresach czasu.

B) czynniki realizujące: ekonomiczno-techniczny; militarny; organizacyjno-społeczny; osobowościowy; Wpływ ujawnia się w krótszych okresach czasu.

Geograficzny - rozumiemy przezeń położenie i ukształtowanie geograficzne terytorium państwowego i linii brzegowej (jeżeli posiada), klimat, rodzaje gleby i surowce. Państwo bez dostępu do morza zmuszone jest do korzystania ze zgody na tranzyt przez inne państwa. Kształt linii brzegowej, czy umożliwia stworzenie infrastruktury portowej. W zależności od stref klimatycznych państwo może zapewnić żywność i wyżywienie ludności. Wpływa ale nie można go demonizować ani popadać w skrajną determinację. Każde z państw o podobnym położeniu może prowadzić różną politykę.

Demograficzny - liczba ludności ulega zmianom pod wpływem różnych elementów. Tempo przyrostu naturalnego. Zjawisko migracji: emigracja lub imigracja. Struktura wieku ludności - jeśli nie jest zbyt zrównoważona budzi dużo problemów. Wpływ tego czynnika zmienia się. Był ważny w czasie istnienia wojsk zaciężnych. Wysoki przyrost naturalny był przyczyną ekspansji. Od starożytności do XVIII wieku - armie zawodowe. W połowie XIX wieku wprowadzono pobór powszechny, wtedy wzrosną czynniki ludnościowy i trwało to do I wojny wtedy wrócono do armii zawodowej.

Narodowy - wiąże się z faktem, że procesy narodowotwórcze nie są jednolite: granice państw nie pokrywają się z granicami narodowościowymi. Decydują czynniki subiektywne i obiektywne. Występowanie mniejszości narodowych może rodzić różne problemy: od działań państw gdzie mieszkają, działań państw macierzystych i dążeń samej grupy narodowej. Separatyzm - oderwanie i utworzenie własnego państwa. Secesjonizm - oderwanie ze względów ekonomiczno-politycznych. Inredetystyczne- oderwanie i przyłączenie do innych państw. Rozpad ZSRR, Czechosłowacji, Jugosławii. Społeczność międz od dawna boryka się z tym problemem. Próby rozwiązania: 1) zapewnienie im bezpieczeństwa pod auspicjami organizacji międz (pierwsza była LN); 2) wymiana lub przesiedlenie dobrowolne lub przymusowe. Dobrowolne w drodze przejęcia jakiegoś terytorium przez inne państwo, prawo wyboru. Przymusowe poprzedzone konfliktem zbrojnym, sankcjonowane umowami międz.; 3) przyznanie mniejszości autonomii przez dane państwo i w ramach danego państwa (Pn. Addyga we Włoszech) na którego terenie mieszka; 4) przyjęcie przez ZO ONZ - Rezolucja w sprawie zapobiegania i karania ludobójstwa. Często konfliktom towarzyszy eksterminacja.

Spoistość narodowa jest czynnikiem spajającym jego politykę w stosunkach międz. Państwa zróżnicowane narodowościowo były inicjatorami ruchu państw niezaangażowanych. Stanowi podstawę tworzenia doktryn nacjonalistycznych. Wpływają na jedność, ale też stają się pożywką dla ruchów skrajnie nacjonalistycznych. Były często nasiąknięte elementami religijnymi, zawierały poglądy rasistowskie. Nie uważa się za nacjonalistyczną politykę słusznego dochodzenia swoich praw przez naród.

Ideologiczne - u podstaw tkwią ustroje państw i systemy wartości które poszczególne państwa reprezentują. Po II wojnie wpływ ideologii był duży. Jest to zmienny wpływ. Pojawił się dopiero niedawno, zaczął odgrywać rolę po II wojnie. Państwa mało się różniły, każde nosiło inne cechy. Państwa należące do tej samej grupy bardzo się różniły, np. Chiny - ZSRR. Różnice ideologiczne wypływają z doktryn. Ideologie nadal istnieją: państwa socjalistyczne Kuba, Korea Pn. Wg Fukuyamy nastąpił ideologiczny koniec historii.

Religijny - starsza siostra ideologii. Dawniej utrudniał porozumienie państw. Pozytywna: poczucie tożsamości do jakiejś grupy ludzi, którzy daną religię wyznawali. Była również źródłem konfliktu, nie tylko między religiami ale także w obrębie jednej religii. Pożywką doktryn nacjonalistycznych (Irlandia, syjonizm). Związana z państwem poprzez istnienie tzw. religii państwowej, Japonia. Jest obecnie także istotny, istnieją partie odnoszące się korzeniami do jakiejś religii. Mniejsze znaczenie w przypadku państw rozwijających się. W państwach Europy środkowo-wschodniej po 1989 roku odgrywał duże znaczenie.

Realizujące: Naukowo-techniczny - potencjał gospodarczy państwa i postęp naukowo-techniczny. Potencjał gospodarczy zawsze miał wpływ na pozycję państwa i jego politykę. Zmienia się jego rozumienie. W epoce odkryć geograficznych nasilenie się współzależności między państwami w sferze gospodarczej. Różne podejście do znaczenia surowców mineralnych. Wszystko od poziomu nauki i technologii. Potęga ekonomiczne a fakt jej wykorzystania w polityce. Jeśli posiada potencjał ekonomiczny i nie potrafi go wykorzystać to nie jest uważany za element potęgi ekonomicznej. Obecnie wykorzystywany w celu pozytywnym: handel, wymiana. Rywalizacja gospodarcza: o dostęp do surowców, o rynki zbytu, o miejsce lokowania kapitału. Poprzez postęp rozszerza się zakres rywalizacji kosmos, morza i oceany.

Wojskowe - zmienia się jego wpływ. Jest niepodważalny. Zmiany normatywne, tylko częściowo wpłynęło na ograniczenie wojen. Pojawiła się tendencja do samoograniczenia stosowania broni atomowej oraz tendencja do nieroprzestrzeniania jej na inne terytoria. Wpłynęły też na doktryny państw. Broń jądrowa, jako czynnik odstraszający od użycia tej broni. Nie znikneło niebezpieczeństwo użycia broni jądrowej przez państwa niestabilne. Nadal jego rola jest istotna, choć jego wpływ się zmienia.

Organizacyjno-społeczne - instytucje państwowe jak i międzynarodowe. Istotna jest strategia kształcenia i doboru ludzi, którzy w tych instytucjach pracują. Ludzie mogą poprawić lub pogorszyć stosunki między państwami.

Osobowościowe - uznanie roli jednostek w polityce i stosunkach międz. Spada rola jednostek w państwach demokratycznych, sytuacji pokoju (w czasach wojny). Najlepszym przykładem Churchill „wygrał wojnę, przegrał wybory”. Tylko do niektórych określa się terminu mąż stanu. Nie można wskazać cech, które powinien posiadać idealny polityk: różnorodność genetyczna, uwarunkowanie społeczne ludzie wychowywani w różnych społeczeństwach. W tej samej sytuacji można się zachować inaczej. Określenie jednostka wybitna nie zawsze ma znaczenie pozytywne.

3. Wymień i omów determinanty stałe i zmienne wpływające na procesy międzynarodowe

4. Kogo nazywamy uczestnikiem stosunków międzynarodowych. Wymień ich i ukaż ich miejsce na arenie międzynarodowej

Uczestnikiem stosunków międzynarodowych jest podmiot lub podmioty prawa międzynarodowego i stosunków międzynarodowych. Można takim uczestnikiem nazwać każdego nosiciela jakiejś aktywności, która wpływa na stosunki międzynarodowe, w sensie pozytywnym lub negatywnym pod jednym warunkiem: jest to działanie bądź działalność ciągła, wolna, świadoma, i zamierzona oraz wykraczająca w swych skutkach poza granice jednego kraju.

Podmioty zdolne do aktywności międzynarodowej, utrwalania bądź zmieniania w sposób zamierzony stanu środowiska międzynarodowego. Liczba USM z dnia na dzień zmienia się w sensie ilościowym i jakościowym.

Mamy różne podziały klasyfikacji stosunków międzynarodowych.

Po to są one wprowadzone aby można je było lepiej badać, przewidywać zachowania, mierzyć ich aktywność. Podstawowym podziałem jest rozróżnienie USM na :

1. Uczestnicy państwowi (państwa i ich rządy)

-podział państw:

• Mocarstwa uniwersalne-zdolne do działań w skali globalnej we wszystkich dziedzinach stosunków międzynarodowych (np. USA)

• Mocarstwa sektorowe-zdolne do działań w skali globalnej, ale tylko w jednej dziedzinie (np. Japonia w dziedzinie naukowo-technicznej)

• Mocarstwa regionalne - zdolne do efektywnego oddziaływania na środowisku międzynarodowe w regionie np. Niemcy, Francja, Brazylia, Rosja

• Państwa zdolne do efektywnego działania w skali lokalnej - Polska

Uczestnicy poza państwowi

• Narody

• Zbiorowe podmioty prawa międzynarodowego(p. międzypaństwowe)

• Organizacje międzyrządowe

• Luźne związki państw(np. konfederacje, federacje)

• UE

• Zbiorowe podmioty międzypaństwowe (między społeczne), międzynarodowe

2. Uczestnicy podmiotowi (podmioty prawa międzynarodowego, organizacje międzynarodowe pozapaństwowe, państwa suwerenne, stolica apostolska)

Uczestnicy przedmiotowi (wszystko to co nie jest podmiotem a wpływa na procesy międzynarodowe, np.: osiągnięcia technologiczne, osiągnięcia kulturalne (np.: dzieła

literackie) stereotypy i mity)

5. Kogo zaliczamy do obiektywnych, a kogo do subiektywnych uczestników stosunków międzynarodowych

6. Ukaż pojęcie, istotę i atrybuty wielkich mocarstw oraz ich rolę we współczesnym międzynarodowych stosunkach politycznych

7. Omów współczesne aspekty i czynniki bezpieczeństwa narodowego

8. Co rozumiesz przez pojęcie bezpieczeństwo międzynarodowe oraz ukaż jego współczesne elementy

9. Co oznacza pojęcie „suwerenność Państwa” i jak wpływa ona na politykę wewnętrzną i zagraniczną każdego kraju

Najważniejsze wartości to suwerenność i suwerenność polityczna (dla państw). Procesy najważniejsze: globalizacja i integracja. Każde państwo musi się w te procesy włączyć, ale musi być suwerenne i na odpowiednim poziomie gospodarczym.

Bezpieczeństwo narodowe i suwerenność to procesy i stany zmieniające się pod wpływem warunków zewnętrznych i wewnętrznych. Między nimi zachodzi swoiste sprzężenie zwrotne. Nie może żaden kraj być suwerenny, jeśli nie będzie zagwarantowane bezpieczeństwo narodu. Współczesne nowoczesne demokratyczne państwo musi posiadać wiążący dla wszystkich porządny:

• prawo wiążące dla wszystkich obywateli

• polityczny podział władz (ustawodawcza, wykonawcza i sądowa)

• monopol na stosowanie przemocy, prawo użycia siły (w państwie posiada suwerenny rząd. jest on określony przez normy prawne i konstytucję)

Obecnie żaden kraj na świecie nie jest w stanie suwerennie zapewnić bezpieczeństwa swojemu krajowi. Nowoczesna technika, masowa komunikacja ogarniająca cały świat, rozwiązania gospodarcze sprawiają, że suwerenność państw staje się coraz bardziej fikcją. Suwerenność w ujęciu tradycyjnym jest dzisiaj anachronizmem, bo jest wzajemne uzależnienie państw od siebie w różnych strefach. Wszystko odbywa się przy otwartej kurtynie dzięki satelitom i nowoczesnym technologiom. Granice przenikają się (UE), są znoszone. Wystarczy mniej liczna armia, która jest lepiej wyposażona i wyszkolona.

Współcześnie o bezpieczeństwie i suwerenności państw obok czynnika militarnego decydują:

• rozwój gospodarczy państwa

• poziom techniki i technologii

• stan finansów państwa

• stan ochrony środowiska

• nowoczesne środki łączności

• sprawny system polityczny i prawny

• stabilizacja sytuacji polityczno prawnej

• stabilizacja sytuacji społecznej.

10. Odpowiedz na pytanie: Czy globalizacja i integracja zagrażają suwerenności Państw narodowych oraz ich bezpieczeństwu

Suwerenem państwa polskiego jest naród. Suwerenność to dosłownie zwierzchnictwo. Niezależność utożsamiana jest z samodzielnością i niepodległością państwa jako podmiotu stosunków międzynarodowych. Uważana była i nadal jest za atrybut władzy państwowej, odróżniający ją od innych systemów władzy publicznej i niepublicznej. Suwerenność każdego państwa jest realizowana na dwóch płaszczyznach:

• zewnętrznej oznaczającej jej niezależność od innych państw

• wewnętrznej wyrażający jej zwierzchnią uprzywilejowaną pozycję w stosunku do instytucji działających w państwie

Nie ma raz na zawsze zapewnionego bezpieczeństwa, jeśli rozpatrujemy bezpieczeństwo

jako proces, to samo dotyczy suwerenności. Suwerenność i bezpieczeństwo to wartości które można łatwo utracić. To kategorie zmienne, na które mają wpływ różne czynniki. We współczesnych stosunkach międzynarodowych mówimy że państwu musimy zapewnić rozległe bezpieczeństwo tzn. dobrobyt, rozwój cywilizacyjny w różnych strefach życia. Niestety nie ma tzw. absolutnego 100%ego bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo narodowe oznacza sytuację i pewien ład międzynarodowy pozwalający państwu realizować jego podstawowe funkcje tzn. integralność terytorialną państwa, niepodległość i rozwój wewnętrzny (a co za tym idzie i suwerenność).

Do tej pory rozdzielano bezpieczeństwo narodowe na zewnętrzne i wewnętrzne. Obecnie bezpieczeństwo wewnętrzne to zdolność kraju do egzystencji do utrzymania suwerenności. Dzisiaj ten podział bezpieczeństwa narodowego jest uzależniony od bezpieczeństwa innych państw. Bezpieczeństwo międzynarodowe dotyczy kilku / kilkunastu państw. Współczesne bezpieczeństwo międzynarodowe to suma i rezultat bezpieczeństwa każdego oddzielnie i wszystkich państw członkowskich. Bezpieczeństwo międzynarodowe jest to również określenie stanu i procesu w którym istnieją realne i racjonalne mechanizmy redukowania zagrożeń akceptowanych przez społeczeństwo międzynarodowe w warunkach niestosowana siły.

Bezpieczeństwo międzynarodowe to model, w którym dominuje kooperatywny charakter stosunków politycznych. Związane jest ono zatem z pojęciem bezpieczeństwa zewnętrznego państwa i stanowi kategorię zmienną w czasie. Jest ono ściśle związane z aktualnym stanem stosunków międzynarodowych oraz dominującymi w danym czasie strategiami polityk zagranicznych państw.

Odmianą bezpieczeństwa międzynarodowego jest bezpieczeństwo regionalne. Aby mógł powstać taki model musi on posiadać pewne cechy:

• otwarty dla wszystkich państw regionu

• jednakowy status uczestników

• pokojowe likwidowanie sporów

• współdziałać z Radą Bezpieczeństwa ONZ

11. Przedstaw genezę, strukturę i działalność ONZ oraz jej perspektywy

Geneza

ONZ jest w pewnym sensie kontynuacją organizacji o charakterze podobnym jak ONZ, przed wojennej(po I wojnie światowej), po upadku Niemiec i zawarciu traktatu wersalskiego, powstała w 1918 roku, Liga Narodów. Powstała ona z inicjatywy USA. Jednocześnie najsilniejsze już wówczas wyłaniające się państwo świata nie uzyskało mandatu za sprawą senatu, który nie ratyfikował karty Ligi Narodów. USA nie były członkiem Ligi Narodów, co niewątpliwie osłabiło pozycję Ligi Narodów w konstelacji po I wojnie światowej, tej organizacji. Skończyło się to tym, że w Lidze Narodów powstawały różne konflikty, które doprowadziły do II wojny światowej. W trakcie tej wojny w 1942-43 roku przywódcy krajów wielkich mocarstw spotykając się na rozmaitych formalnych i nie formalnych rozmowach zaczęli myśleć o stworzeniu czegoś, co w sposób trwały zagwarantuje światu pokój. Z tych rozmów, które się toczyły w 1943-44 r. miedzy Stalinem, Churchillem Roseveltem i między innymi osobistościami, narodziła się idea ONZ. W kwietniu 1945 roku, nastąpiło podpisanie, tzn. przyjęcie na takiej wyższej międzynarodowej konferencji takiego istotnego do dziś dnia funkcjonującego dokumentu "Karty Narodów Zjednoczonych".

ONZ

Jest uniwersalną organizacją ze względu na przedmiot działania. Powstała w wyniku II wojny światowej na konferencji w San Francisco obradującej w dniach 25.04.1945 - 26.06.1945. Ma charakter powszechny. W swej działalności nawiązuje do Ligii Narodów. Dziś spośród 202 narodów suwerennych do ONZ należy 189. ONZ jest organizacją rządową ponadnarodową. ONZ wynegocjowała ponad 180 porozumień pokojowych. ONZ nie jest w stanie zapobiegać wszystkim konfliktom. Trwają dyskusję nad usprawnieniem działalności ONZ.

Cele (zawarte w statucie = Karta Narodów Zjednoczonych; weszło w życie 24.10.45).

Statut ONZ składa się z 111 artykułów podzielonych na 6 części. W preambule i artykule 1 i 2 zawarto następujące cele:

• utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa

• rozwijanie przyjaznych stosunków między państwami i narodami opartych na zasadzie równości i samostanowienia narodów

• doprowadzenie do współdziałania między państwami w rozwiązywaniu problemów gospodarczych, społecznych, kulturowych i humanitarnych

Zasady działania:

1. zasada suwerenności wszystkich członków

2. wszyscy członkowie zobowiązują się załatwiać swe spory narodowe środkami pokojowymi i powstrzymywać się od użycia groźby siły przeciw całości terytorialnej lub niepodległości innego państwa

Do ONZ mogą być przyjęte państwa demokratyczne i pokojowe, które akceptują zawarte w KNZ postanowienia.

ONZ jest organizacją powszechną, globalną i jedyną w swoim rodzaju. Statut ani razu nie był zmieniany. Dlatego występują w nim instytucje obecnie już martwe, państwa, które już nie istnieją. Statut określa obowiązki państw członkowskich. Żadne państwo nie zostało wyłączone ze składu członkowskiego. ONZ ma bardzo niski budżet. Wciąż brakuje środków na funkcjonowanie. Niektóre państwa są za tym, żeby zlikwidować ONZ i powołać nową organizację. Inni chcą ją gruntownie zmodernizować. Żeby zmienić status, zmiany muszą być przegłosowane ¾ głosów. Musi być zgoda rady. Niektórym państwom jest bardzo na rękę, aby nie zmieniać statusu. ONZ jako jedyna organizacja posiada emblemat, zdolność prawną (jest podmiotem stosunków międzynarodowych).

Organy:

• Zgromadzenie Ogólne

Organ plenarny (uchwałodawczy), skład: wszyscy członkowie (obecnie 192 państwa) zajmuje się kodyfikacją zasad prawa międzynarodowego i innych norm prawa międzynarodowego. ZO uchwala budżet, kontroluje jego przebieg. Wybiera sekretarza generalnego. Każde państwo ma jeden głos na ZO. Uchwały uchwalane są zwykłą większością głosów i większością kwalifikowaną. ZO pracuje na sesjach zwyczajnych (od października do grudnia) i na sesjach nadzwyczajnych (na wniosek minimum 15 państw lub na wniosek Rady Bezpieczeństwa). Sesje odbywają się co roku. ZO jest organem głównym.

• Rada Bezpieczeństwa

Organ wykonawczy (ustawodawczo-wykonawczy). Organ najważniejszy, bo ponosi główną odpowiedzialność za pokój na świecie. Działa na zasadzie jednomyślności i prawa weta. Jest organem starym.

Skład: 5 stałych członków (od 1945 niezmienny: Rosja, USA, Chiny, Francja, Wielka Brytania) oraz 10 niestałych członków (wybieranych przez ZO na kadencję 5 letnią).

Stałym członkom przysługuje prawo weta, które było wymysłem Stalina. Przez lata funkcjonowania RB skorzystano ponad 216 razy z prawa weta. Istnieją propozycje poszerzenia grona stałych przedstawicieli do 10 osób (np.: o Niemcy, Brazylię, Pakistan, Izrael). Istnieją propozycje, aby pozbawić stałych członków prawa weta. RB pracuje nad uchwałami, które podejmowane są jednomyślnie.

• Rada Gospodarczo-społeczna

Zajmuje się współpracą gospodarczą i rozwojem społecznym. W skład wchodzi 54 członków wybieranych na kadencję 3 letnie. Mówi się, że jest organem nieskutecznym (kwestia asymetrii gospodarczej, rosnące oazy nędzy).

• Rada Powiernicza

Organ martwy. Zajmował się problemami państw postkolonialnych. Zajmowała się pomocą państwom wchodzącym na arenę międzynarodową. Miała im ułatwiać sprawowanie polityki wewnętrznej i zewnętrznej. Dziś organ istnieje, ale nie można go zlikwidować, bo trzeba by zmienić statut.

• Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości

Organ o charakterze sądowniczym. W skład wchodzi 15 sędziów wybieranych na kadencje 9 letnie. Kandydat na sędziego powinien mieć minimum 50 lat i znać minimum 7 języków obcych. Sędziami zazwyczaj zostają byli ministrowie zagraniczni, prawnicy. Każdy sędzia zarabia 30 tyś. dolarów miesięcznie. Organ rozstrzyga spory i konflikty, dba o wprowadzenie zasady........... Zajmuje się kodyfikacją prawa międzynarodowego.

• Sekretariat Generalny

Organ o charakterze administracyjnym. Sekretarza wybiera ZO, ale kandydat musi zaakceptować Waszyngton. SG ma charakter wykonawczy, odpowiada za realizację uchwał RB i ZO. SG posiada 12 zastępców, z których każdy zarabia 35 tyś. dolarów miesięcznie.

• Siły Zbrojne ONZ

Organ specyficzny. Odpowiedzialny za uchwalanie uchwał ZO. Kontyngenty z zasobów własnych - wszyscy członkowie ONZ zmuszenie są do udostępniania określonej liczby mundurowych do sił zbrojnych. Żołnierze występują pod wspólną flagą. Koszta są refundowane z kasy ONZ (na dzień dzisiejszy ONZ jest nam winne 300 milionów złotych). Żołnierze są wysyłani na pokojowe misje, z których nie każdy wraca.

Dzisiaj z ONZ współpracuje ponad 16 organizacji wyspecjalizowanych, które razem tworzą system ONZ (m.in. Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju, WHO, MFW i inne). Organizacje wyspecjalizowane rozwiązują problemy m.in. komunikacyjne, globalne. Te organizacje i ONZ funkcjonują jeśli mają środki, których z roku na rok jest coraz mniej. Na budżet składają się tylko składki państw członkowskich. Polska płaci 4,5 miliona, 0,47%. Rozważa się pomysł wprowadzenia podatku liniowego ok.8%. ONZ utrzymuje się również z własnej działalności gospodarczej np. bilet wstępu na teren ONZ, pocztówki.

Mimo nie reformowalnych struktur i niskiego budżetu działa bardzo aktywnie:

• stabilizuje sytuację

• zapobiega wojnom

• prowadzi działania rozbrojeniowe

ONZ spowodowała, że weszły w życie:

1963 układ o zakazie doświadczeń zbrojnych w kosmosie i nad wodą

1967 układ o zasadach działalności w przestrzeni kosmicznej (ponad 100 km nad powierzchnią Ziemi)

1968 układ o nieproliferacji broni jądrowej (zakaz rozpowszechniania broni atomowej)

1971 układ o zakazie umieszczania broni atomowej na dnie mórz i oceanów

1948 powszechna deklaracja praw człowieka

1951 deklaracja praw dziecka

1973 konferencja zakazująca prześladowań

1979 ochronnie środowiska

W 1988 roku ONZ otrzymała nagrodę Nobla. W 2001 Sekretarz Generalny otrzymuje pokojową nagrodę Nobla.

Reformy proponowane:

• zmiana struktury (wprowadzenie drugiej izby; demokratyzacja)

• zwiększenie składek RB

• zwiększenie składek stałych członków

• odbiurokratyzowanie (redukcja pracowników)

• podatek liniowy składek

• zniesienie prawa weta

• RB egzekwowała zapisy ze statutu

Nie likwidować, ale zmodernizować. Organizacja jest światu potrzebna.

12. Jaką rolę odgrywa ONZ we współczesnych stosunkach międzynarodowych i czy jest ona potrzebna światu

ONZ odgrywa rolę fundamentu w tworzącym się ładzie. ONZ ma w swym statucie zapis o tworzeniu pokoju na świecie oparty na bezpieczeństwie. Musi być zreformowany, musi mieć nowe elementy. Żeby to umożliwić musi mieć swoje siły zbrojne (grupy szybkiego reagowania). Przy małych środkach jest niska skuteczność tej jak i innych organizacji zajmujących się utrzymywaniem pokoju na świecie.

Być może w ciągu 15 - 20 lat może się zmienić na arenie międzynarodowej. Nie wiadomo który ze scenariuszy spełni się. Nie zmienia się konflikt na Bliskim Wschodzie. Trudna sytuacja utrzymuje się też na Dalekim Wschodzie, czy w Czeczenii. Miejsc konfliktogennych jest sporo. Procesy globalizacyjne dążą do uzyskania pokoju na świecie.

13. Przedstaw przyczyny i skutki upadku „imperium sowieckiego”

Jedną z ważniejszych przyczyn upadku bloku wschodniego była jego niereformowalność. Ponadto kryzys ZSRR, a także kryzys objętych układem warszawskim. To spowodowało niezadowolenie w społeczeństwie. Moskwa nie dawała pozwolenia na żadne reformy (polityczne, gospodarcze). Od 1979 roku Rosja angażuje się w wojnę w Afganistanie. Wydarzenia, które krok po kroku powodowały upadek ZSRR były kolejne zmiany na szczeblach władzy.

10.11.1982 roku zmarł powszechnie znienawidzony Leonin Breżniew. „Doktryna Breżniewa” głosiła, że wszystkie państwa komunistyczne mają bezwzględny obowiązek obrony komunizmu (przede wszystkim z ZSRR). Wspólnota socjalistyczna jest nienaruszalna - taki zapis był w doktrynie Breżniewa.

Stąd w ZSRR, gdzie niepodzielnie panował Breżniew narasta nowy dogmatyzm - ortodoksja polityczna. Doprowadziło do kryzysu ………..……….........................że jego następca doprowadzi do niezbędnych reform. Następcą był Julin Antropow - dotychczasowy szef KGB. Urząd sprawował krótko do 1994 roku. Nowy Konstantim Czerniewko Generalnym został Gorbaczow Rozpoczyna się era Gorbaczowa, bo nie wywodził się jako pierwszy z KGB. Gorbaczow będzie pierwszym sekretarzem generalnym a jednocześnie prezydentem. Do władzy doszedł po raz pierwszy człowiek młody - 54 lata. Gorbaczow wiedział, że w ZSRR sytuacja jest katastrofalna. Na ZSRR USA nałożyło embargo.

Papież Jan Paweł II wspierał Regana, stąd Gorbaczow postanowił powrócić do dialogu z USA, zapowiedział przebudowę Pierestrojki i nowe myślenie, które chciał przeprowadzić te reformy wraz z całym społeczeństwem. Chciał wprowadzać demokrację - socjalizm z ludzką twarzą. Reformy Gorbaczowa: swoje zamiary, które miały ratować ZSRR przed katastrofą .................. o charakterze partykularnym.

Opublikował w 1985 roku w książce pt. „Przebudowa i nowe myślenie ZSRR i całego świata”. Powrót do współpracy z zachodem. Uważał, że wszyscy są sobie potrzebni i są od siebie zależni - pierwsze takie stwierdzenie szefa ZSRR. Powinny przeważać cele ludzkie.

- zapowiada, że należy zakończyć „zimną wojnę”

- proponował odidealizowanie?? stosunków międzynarodowych

- domagał się, aby do dialogu ZSRR i USA włączyły się inne państwa komunistycznych. Miały być to sygnały dla państw bloku wschodniego do działań reformatorskich

- zapowiedział, że zrywa z …........…. wprowadzać reformy, nie powinny liczyć na pomoc ZSRR, który daje im wolną rękę państwo bloku wschodniego

Gorbaczow otrzymał za tą książkę wiele nagród, uznanie przez wszystkie kraje. Cały świat widział w Gorbaczowie wielkiego reformatora. Nie mógł tych reform wprowadzić od razu w życie, bo miał opór wewnątrz, ale zyskiwał poparcie na cały świecie. Bało się wojsko ZSRR, że stracą swoją pracę. Gorbaczow ogłosił ponownie w postaci tzw. planu Gorbaczowego pakiet reform. 15 stycznia 1986 - „Plan Gorbaczowa”. Czynił go jeszcze bardziej wiarygodnym dla USA i innych państw. Wiązano z nim wielkie nadzieje. Ten plan był płaszczyzną do porozumienia ZSRR z USA, między Gorbaczowem a Reganem. Staje się bliskim partnerem Regana. Rodzi się nowy dialog między nimi. Dialog ten przyspiesza wielka katastrofa 25 kwietnia 1986 roku elektrowni atomowej w Czarnobylu. Zginęło ponad 8 tysięcy ludzi. W wielkim nieszczęściu (wstyd, bo komunizm zawiódł - Gorbaczow o tym powiadomił) Gorbaczow zwrócił się o pomoc do USA. Już w czerwcu 1986 cały świat przyszedł z pomocą. Podpisano 13 pism o porozumieniu z ZSRR.

11-12 października 1986 roku doszło do kolejnego szczytu Gorbaczow-Regan. Od 91 nowego prezydenta Busha będą co roku aż do 1991r. Te spotkania miały duże znaczenie zwłaszcza ………….. swoją pozycję „walkę” z KGB. Gorbaczow rozpoczął reformę administracyjne w ZSRR. Republiki ZSRR miały stać się samodzielne. Ogłoszono tę reformę i rozpoczęto jej realizacje 1 stycznia 1991 roku.

Na fali tej reformy na czele poszczególnych republik nie stali sekretarze tylko prezydenci. Tu zaczyna się problem, bo ważne funkcje w państwie zaczyna sprawować Borys Jelcyn - prezydent Sowieckiej Federacji Rosyjskiej. Gorbaczow wypowiedział tak jak Jaruzelski w Polsce wojnę z alkoholizmem. Gorbaczow nie przyjął Jelcyna jako sekretarza. Nie zaprosił go do swojego biura politycznego. Dla Jelcyna Gorbaczow stał się wrogiem nr. 1.

Negocjacje USA-ZSRR

Gorbaczow wyrażał zgodę na redukcję Armii Czerwonej.

1.XII.1990 - Gorbaczow udał się do Watykanu. Po raz pierwszy przywódca ZSRR pojechał do Stolicy Apostolskiej. Ale trudności się potęgowały w ZSRR a przede wszystkim opór KGB. Jego przeciwnicy (szef obrony narodowej, szef bezp., premier ZSRR) 18.VIII.1990 doprowadzają do tzw. „puczu” w ZSRR. Przełom. Trwał do 21.VIII.1981 roku. Niektórzy twierdzą, że za puczem stał Jelcyn, inni, że Gorbaczow. Gorbaczow został aresztowany i wywieziony potajemnie na Krym (na 3 dni odcięty od świata). Cały świat śledził tą sytuację. „Pucz” okazał się nieprzygotowany, bo go nie poparli dowódcy ........…….. specjalnych. Wojsko nie wyszło na ulicę, bo obawiali się wydarzeń, które mogą zakończyć się przelaniem krwi.

Władzę przejął „Komitet Nadzwyczajny” stanął gen. Janajew - przywódca „puczu”.

W tym czasie niepewnej sytuacji, do akcji wkroczył Borys Jelcyn który zaapelował, aby trzymało się z dala. Wezwał obywateli do obrony zagrożonej wtedy władzy. Uważano, że uratował Moskwę przed wkroczeniem wojska - uznany za męża opatrzności. Udaje się na Krym i Gorbaczow wraca (załamany). Jelcyn postanowił wykorzystać uznanie społeczeństwa ...........…. opowiedział się za likwidacją partii -KPZR istniejącej Federacji Gorbaczowa. Ponad to ........... zgody Gorbaczowa zwołanie tajnego spotkania przywódców republik bloku wschodniego.

Na przełomie XIII i IX niektóre Republiki Radzieckie ogłaszają swoją niepodległość (Litwy, Łotwy i Estonii). Dalej inne republiki. ZSRR rozpada się od wewnątrz, bo występują z niego podmioty. Podpisano porozumienie o likwidacji ZSRR i powstanie nowego tworu - Wspólnoty Niepodległych Państw. (Inspiracje Jelcyna). 25 grudnia 1995 prezydent Jelcyn składa rezygnacje z pełnienia tej funkcji i zostaje prezydentem Federacji Rosyjskiej. „Kropkę nad i „ znowu postawił Jelcyn, definitywnie kończąc ZSRR. Upadek ZSRR zakończył się „zimą ….......…. Ale ten upadek poprzedziła Jesień Ludów 89 i 90, rozpoczęta w Polsce a następnie obradami przy okrągłym stole i 4 czerwca 1989 wyborami do sejmu.

14. Omów proces zjednoczenia Niemiec i jego skutki dla Polski i Europy

W 1990 roku stacjonowało wojsko w NRD. Obalenie komunizmu w NRD oznaczało Zjednoczenie Niemiec, ale o tym nikt nie chciał słyszeć. Chcieli tylko reform (RFN, NRD, WB). Honeker zapowiedział, że NRD to państwo, które nie potrzebuje żadnych reform.

7 październik 1989 - 40 lecie NRD. Z Moskwy przyjeżdża Gorbaczow. Honeker był wysłuchany, zaś Gorbaczow wygwizdany. Po przemówieniu Gorbczowa, sam odjechał na lotnisko. Po tym na ulicach pojawiały się demonstracje o chęć reform i o odejściu od władzy Honekera. Tydzień później złożył dymisję. W ślad za przykładem Polski. Następcą został Egon Krenz - wiedział, że ruchu na rzecz zjednoczenia nic nie może powstrzymać.

9 listopada 1990 władze NRD, nie reagują na zbiórkę ludzi pod murem, władze ….......... otworzyć przejście. Kanclerz Helmut Kohl - przyspieszył ruch zjednoczeniowy. Kohl zauważył w Gorbaczowie wielką szansę dla Niemiec, szybko uzyskał jego sympatię bo Gorbaczow głosił samostanowienie narodów (dlatego zyskał sympatię również społeczeństwa niemieckiego), więc możliwość zjednoczenia.

ZSRR opowiada się za zjednoczeniem Niemiec.

3.X.1990 - Niemcy zostały zjednoczone.

-- Zjednoczenie Niemiec (zjednoczenie i jego skutki dla Polski);

- Likwidacja RWPG i Układu warszawskiego

Wszyscy w Europie byli zgodni co do zjednoczenia Niemiec. Tylko USA było za zjednoczeniem Niemiec. Niemcy chcieli szybkiego zjednoczenia, w przeciwieństwie do świata, który się tego obawiał. Po wojnie ukształtował się pogląd, że zjednoczenie Niemiec nie nastąpi w najbliższym czasie. Niemcy podzielone są słabsze. Nawet Gorbaczow był przeciwko ich zjednoczeniu. Jeżeli Niemcy mieli się zjednoczyć musiały być neutralne (nie będą miały sił zbrojnych). Warunkiem do zjednoczenia było to, że żadne państwo europejskie ani USA nie mogły mieć sił zbrojnych (baz) na terenie Niemiec. 9.XI.1989 roku runął mur berliński. Rozpoczął się proces jednoczenia Niemiec, granice zostały otwarte. Został uruchomiony proces, którego nie chciano. Trwał on do końca 1990 roku. Zaskoczone takim obrotem sprawy były siły polityczne. SPD opowiadała się za powolnym zjednoczeniem. Chciała zrównoważyć poziomy życia między RFN a NRD. U władzy była CDU, która chciała jak najszybciej zjednoczyć Niemcy. Kohl był kanclerzem (od 1982) i za wszelką cenę chciał przyspieszyć zjednoczenie. Przeciwko Niemcom były USA, Wielka Brytania i Polska, ale też Rosja. Kohl chciał USA i Wielką Brytanie przekonać.

W Polsce Sejm był kontraktowy w opozycji od 0 do 35%. Koalicja rządząca 65%. 4 czerwca 1989 roku odbyły się w Polsce wybory do senatu, które wygrała Solidarność z przewagą 99% głosów. Komuniści dostali 1 miejsce w senacie. Mazowiecki został premierem, według którego Polska będzie dążyła do ustąpienia z układu warszawskiego. Zapowiadał, że Polska będzie zachowywała poprawnie ale równoprawne stosunki z ZSRR. Jego wystąpienie było bardzo ostrożne.

W NRD podobnie jak w Rumunii panował komunizm. System był oparty na donosicielstwie. Na trzech obywateli jeden donosił. W NRD zawsze było lepsze zaopatrzenie nie tylko w artykuły spożywcze. Wszystkie państwa Układu IRWPG wspierały NRD. Obywatele NRD byli jedynym państwem Układu zadowolonym z komunizmu. Każda próba opozycyjna była tłumiona w zarodku. Państwo było zamknięte. Mało kto mógł wyjechać. NRD miało układ z RFN o wykupywaniu działaczy antykomunistów.

Od 1989 roku proces zjednoczenia Niemiec przebiegał w czterech etapach:

1 faza Październik 1989 - 9 listopad 1989 Etap spontaniczny. Społeczeństwo samo wyrusza na obalenie muru berlińskiego. Przejście było wspierane przez Kohla (obiecał każdemu po 10 marek).

2 faza 9.11.89-28.11.89 Obalenie muru berlińskiego zaczyna drugi etap. 7 - 15 listopada 1989 Kohl był w Polsce na oficjalne zaproszenie Mazowieckiego. Solidarność opowiadała się za zjednoczeniem Niemiec. NRDowcy wiedząc, że Polska zwalcza komunizm, że rozpoczynają się w niej procesy demokratyczne, wielu wyjeżdża na wakacje w 1989, m.in. do Bułgarii, z których w drodze powrotnej zatrzymywali się w ambasadach RFN m.in. w Budapeszcie i w Polsce. Za późniejszą zgodą NRD przewożono ich specjalnymi pociągami do RFN. Tak nie wróciło z wakacji około 300 tyś ludzi; około 23ej było około 100 tyś. ludzi pod murem berlińskim. Od strony wschodniej mur był chroniony jednostkami zbrojnymi dzień i noc. Od strony Berlina Zachodniego mur nie był strzeżony.

28 listopada 1989 Kanclerz Kohl ogłosił w swym orędziu 10 punktowy plan zjednoczenia Niemiec i Europy. Plan Kohla rozpoczynał fazę szybkiego jednoczenia Niemiec i zjednoczenia Europy. Plan został zatwierdzony tylko przez USA. Polska chciała uzyskać jasne informacje w sprawie granicy na Nysie Łużyckiej. Druga faza trwała do 18 marca 1990 roku, czyli do pierwszych wolnych i ostatnich demokratycznych wyborów. Kohl zabiegał od poparcie Gorbaczowa. 11 listopada 1990 Kohl udał się do Moskwy i uzyskał zgodę na zjednoczenie Niemiec. Konferencja 2+4. Obrady zaczęły się 13 listopada 1990 roku. Rozpoczęły się działania mające umiędzynarodowić Europę. 19 grudnia 1989 Kohl doprowadził do wspólnych obrad NRD i RFN. Po wizycie w Moskwie jedzie do Waszyngtonu i otrzymuje poparcie G. Busha. 18 marca 1990 roku pierwsze demokratyczne wybory do parlamentu. Z udziałem opozycji. Wygrani CDU chcieli zjednoczyć Niemcy poprzez przyłączenie NRD do RFN.

3 faza proce zjednoczenia po wyborach. Porozumienia: 18 maj 1990 - układ o Unii Walutowej. 1 lipca 1990 wszedł w życie. Na mocy tego układu markę zachodnią wprowadzono na wschodzie. Zjednoczenie gospodarcze Niemiec.

4 faza międzynarodowa. Najważniejszy był 12 wrzesień 1990 roku w Moskwie układ o ostatecznej regulacji... Określał on granice zjednoczenia Niemiec. Przywracał suwerenność Niemiec. Na tej podstawie 20 września 1990 roku został wprowadzony w życie układ NRD i RFN (układ zjednoczeniowy). 3 października 1990 roku NRD została przyłączona do RFN. Granica zjednoczonych Niemiec biegła wzdłuż Odry Nysy Łużyckiej.

Przełom w stosunkach politycznych między Polską a Niemcami ich zjednoczeniu.

Zjednoczenie wywołało niepokój w Europie. Ludzie byli spokojniejsi, gdy Niemcy były podzielone, bo nieczuli się zagrożeni, choć z początku to był dramat, bo granica była sztucznie stworzona a rodziny podzielone. Wszyscy bali się ponownego zjednoczenia Niemiec.

Między stosunkami polsko-niemieckimi a stosunkami politycznymi w Europie występowało sprzężenie zwrotne. Niemcy po zjednoczeniu mogłyby zagrażać małym i średnim państwom. Polska szukała sojuszników między innymi we Francji i Moskwie. Rozmowy były o tym jak okiełznać to zjednoczenie. Tak należy zbudować stosunki polityczne, żeby Niemcy były państwem europejskim a nie Europa niemiecka. Nieudało się, aby Polska była na spotkaniu 2+4.

Jednym z najważniejszych elementów systemu w Europie po 90tym roku stały się Niemcy i nowe relacje polsko-niemieckie. Wraz ze zjednoczeniem Niemiec przestał istnieć tzw. problem niemiecki w stosunkach międzynarodowych. Wraz z tym zjednoczeniem zarysował się szansa na zjednoczenie Europy i zlikwidowanie skutków układu sił. Istotną rolę w tych procesach odegrały stosunki polsko-niemieckie. Bazowały na układach.

1. 14 listopada 1990. Traktat o potwierdzeniu istniejącej granicy polsko-niemieckiej na Odrze i Nysie Łużyckiej.

Zamknięto trwającą od 1945 roku dyskusję o granicy polsko-niemieckiej. Niemcy uznali granice trwale. Niemcy nigdy nie będą domagały się rewizji tej granicy. Zjednoczone Niemcy pogodziły się, że ziemie utracone po 45 roku są stracone na zawsze i będą teraz częścią Polski. Były pewne obawy na terenach Polski zachodniej, że po zjednoczeniu, Niemcy będą chcieli odebrać Polsce tereny lub przynajmniej będą żądali odszkodowania. Dołączono niezręczne stwierdzenie, że sprawy majątkowe nie są przedmiotem tego traktatu i być może kiedy indziej będą uregulowane. Ceną za zgodę na granicę był zapis, że w Polsce jest mniejszość niemiecka. Jest ona uznana przez rząd, który zobowiązuje się do zapewnienia jej warunków do życia. Strona niemiecka wyliczyła, że jest około 15 milionów Niemców w Polsce, co było nieprawdą. W rzeczywistości było ich około 15 tysięcy. Byli to głównie młodzi Polacy, pochodzenia niemieckiego chcąc uzyskać podwójne obywatelstwo i wyjechać do Niemiec. Głównie wyjeżdżali ze Śląska lub Pomorza. Około 95% „polskich Niemców” nie znało języka niemieckiego. Strona niemiecka nie zapewniała takiej opieki Polakom. W Niemczech było około 350 tysięcy Polaków. Nie byli uznani jako mniejszość, byli jedynie gośćmi. Do dziś mniejszość niemiecka ma swojego przedstawiciela w sejmie i są w Polsce szkoły niemieckie. Strona polska zapewniała przywileje prawne. Polacy w Niemczech do dzisiaj nie mają żadnych praw i mogą być w każdej chwili wydelegowani do Polski. Dzisiaj nie ma konfliktu między mniejszością niemiecką a Polakami. Obecnie są przypadki zrzekania się obywatelstwa niemieckiego. Dochodzą do wniosku, że to był błąd, a wybierając podwójne obywatelstwo mieli nadzieję na lepszą przyszłość. Byli rozczarowani i nie znali języka. W Niemczech byli traktowani jak Polacy, w Niemczech byli podejrzani.

2. 17 czerwiec 1991. Podpisano drugi traktat o dobrym sąsiedztwie i przyjaznej współpracy między Polską a zjednoczonymi Niemcami.

Na początku lat 90-tych rozpoczęła się budowa polsko-niemieckiej współpracy. Niemcy zobowiązali się, że będą popierali Polskę w Unii. Kohl zobowiązał się, że Niemcy będą dążyły do integracji, do poszerzania grona państw europejskich. Na mocy tych traktatów rozwinęła się współpraca bilateralna. Dzisiaj dla Polski Niemcy są głównym partnerem handlowym. Obroty roczne wynoszą około 20, 25 mld$. Jesteśmy głównym rynkiem zbytu dla Niemców. Około 40% polskiego eksportu i 30% polskiego importu przypada na rynek niemiecki.

Rozwiązano Rade Wzajemnej Pomocy Gospodarczej na prośbę rządu polskiego i węgierskiego dnia 28 czerwca 1991. Układ Warszawski na wniosek Polski i Węgier struktury wojskowe zostały rozwiązane 31 marca 1991. Ostateczna likwidacja 1 lipca 1991. Oddział y Armii Radzieckiej opuściły tereny polskie 17 września 1993 roku. Chciano nawiązać do ataku Armii Czerwonej z 17 września 1939 roku.

Kończy się okupacja państwa polskiego. Wtedy dopiero Polska stała się suwerenna, wolna. Rozwiązanie RWPG i Układu Warszawskiego oznaczało koniec etapu powojennego w stosunkach politycznych między Polską, Rosją i Niemcami. Rozwiązanie ich otworzyło drogę na nowe stosunki między Polską a Rosją.

15. Jak oceniasz rolę i miejsce Polski we współczesnych stosunkach międzynarodowych

1. Obecna sytuacja geopolityczna Polski

2. Główne kierunki strategii w polityce zagranicznej Polski

3. Polska wobec swych sąsiadów

4. Polska wobec problemów globalnych

Ad 1.

Od mniej więcej 15lat sytuacja Polski z punktu widzenia jej historii i tradycji jest wyjątkowo korzystna. Przez ostatnie 300 lat od panowania Augusta II Sasa, Polska przez 130 lat była pozbawiona bytu państwowego. Przez kolejne 130 lat posiadała własne państwo ale w znacznym stopniu pozbawione suwerenności i tylko przez 40 lat Polska była państwem suwerennym..

Na te 40 lat przypada krótki 5-letni okres Sejmu wielkiego pod koniec XVIIIw. 21 lat - okres II Rzecz-pospolitej (między i a II wojna światową, i ostatnie 15 lat (1989-2004). Był to zatem bardzo niepomyślny trend w dziejach Polski. Te ostatnie 15 lat można zaliczyć do najlepszych.

Spór o przyczyny utraty suwerenności i państwowości przez Polskę jest nierozstrzygalny. Toczy się bez przerwy. Wśród historyków można wyróżnić dwie szkoły myślenia:

1) kładzie nacisk na wewnętrzne czynniki, na wady lub zalety polskiej polityki państwowej, charakteru zawodowego.

2) Kładzie nacisk na czynniki zewnętrzne; na politykę sąsiadów, korzystny lub nie układ sił międzynarodowych z punktu widzenia interesów Polski.

Jedne i drugie czynniki miały wpływ na to, ze Polska traciła lub odzyskiwała suwerenność.

Polska jest krajem średnich rozmiarów terytorialnie i ludnościowo. A równocześnie jest krajem słabym gospodarczo i mili-tarnie. A ponadto w odróżnieniu od Szwecji czy Hiszpanii leży na krzyżowaniu głównych interesów w Europie. To powo-duje przewagę czynnika geopolitycznego w sytuacji Polski. Tzn. większy wpływ wywierają czynniki geopolityczne chociaż wewnętrzne są również nie bez znaczenia.

Od 15 lat układ sił zewnętrznych sprzyja suwerenności państwowej Polski.

Czynniki sprzyjające:

- problemem Polski przez ostatnie 400 lat historii była dysproporcja jej siłami a siłami sąsiadów (Niemcy, Rosja, cesar-stwo Austro-Węgier).od 15 lat ta sytuacja ulega zmianie. Przegrana ZSRR w zimnej wojnie, i rozpad ZSRR spowodował odsunięcie Rosji od granic Polski, utratę przez Rosję na długi czas zdolności i chęci do ekspansji,

- przemiany w Niemczech po dwóch dramatycznych klęskach poniesionych w wojnach światowych spowodowały zanik ekspansji imperialno-nacjonalistycznej w narodzie niemieckim i przestawienie się energii narodowej na wyładowanie się na (...) gospodarki. Ponadto Niemcy zostały ujęte w karby przez NATO i UE i polityka niemiecka po części została poz-bawiona samodzielności. Na podstawie zobowiązań częściowo narzuconych Niemcom po II WŚ, a częściowo i w coraz większym stopniu przez Niemcy dobrowolnie zaakceptowane.

- We współczesnym świecie w odróżnieniu od przeszłości poważnie zmalało znaczenie ekspansji terytorialnej. Przyczyny ekspansji terytorialnej w przeszłości były dyktowane przez względy ubezpieczeństwa, a także przez dążenie do panowa-nia nad źródłami bogactwa. Obecnie rozwój nowych broni spowodował że terytorium straciło na znaczeniu jako czynnik bezpieczeństwa. Jeszcze 100 lat temu wielkie bogactwa uważały, że im dalej granice od żywotnych ośrodków państwa tym więcej bezpieczeństwa, tym dłuższa droga dla wrogich armii. W epoce broni rakietowej, lotnictwa, to straciło na znaczeniu. Także straciły na znaczeniu przez bezpośredni dostęp do surowców. Po prostu przewaga techniczna, przemy-słowa pozwala uzyskiwać korzyści w drodze wymiany w większym stopniu i mniejszym kosztem niż dawniej bezpośre-dnie panowania.

Wnioski:

1. W dobie obecnej nie istnieje żadne dostrzegalne zagrożenie dla terytorialnego bezpieczeństwa Polski.

2. Nie istnieje dostrzegalne zagrożenie polityczną dominacją ze strony jakiegoś mocarstwa.

3. Nie ma otwartych i poważnych konfliktów z sąsiadami.

Te czynni sprawiają, że Polska cieszyć się może stosunkowo dużym poczuciem bezpieczeństwa i warunkami zapewniają-cymi suwerenność państwową.

Co można dzisiaj rozumieć pod pojęciem suwerenności?

Czy to oznacza pełna swobodę wyboru dowolnej polityki międzynarodowej? Niezupełnie, takiej pełnej swobody wyboru nie posiada we współczesnym świecie zglobalizowanym żadne państwo, nawet USA. Muszą liczyć się z interesami innych państwa, z własnymi możliwościami, czyli innymi słowy z otaczającą sytuacją.

Polska swoboda decydowania na arenie międzynarodowej jest ograniczona, przez siłę państwa polskiego, jego zasoby i miej-sce Polski na mapie. Suwerenność polega na tym, że polskie rządy same podejmują własne decyzje, na odpowiedzialność i rachunek Polski. Muszą liczyć się z warunkami i sytuacją ale wy-boru i decyzji dokonują samodzielnie. Jest to suwerenność w sensie subiektywnym pełna ale w obiektywnym ograniczona warunkami. I Im kraj słabszy tym ograniczenia warunkami większe.

Polska odzyskując pełną suwerenność państwową, odzyskała ja w pewnej szczególnej postaci:

- jako państwo jednolite narodowo, prawie jednolite etniczne (państwo, w którym mniejszości narodowe stanowią mniej niż 5% ludności).

- Polska współczesna w rezultacie zmian granic po II WŚ jest bardziej przesunięta na zachód niż kiedykolwiek w swojej historii. /Pomorze Zachodnie ze Szczecinem było przez 60 lat w XIIw. zależne od Polski ale nie wchodziło w skład Polski; Dolny Śląsk z Wrocławiem został przyłączony przez Mieszka I od Czech przy pomocy Niemców; Prusy wsch. Podobnie jak Szczecin, były zależne od polski ale nie wchodziły w jej skład/. W wyniki powojennych decyzji mocarstw, Polska została przesunięta na Zachód. Stała się terytorialnie bardziej zachodnia niż była kiedykolwiek.

Ad 2

Generalnie dominujący kierunek strategiczny polskiej polityki międzynarodowej po 1989r. zmierza do usytuowania Polski w strukturach politycznych i ekonomicznych państw zachodnich czyli państw strefy euro-atlantyckiej. W tej sprawie istniała jedność poglądów wszystkich ważniejszych partii politycznych a także jedność poglądów świata polityki i społeczeństwa. Można powiedzieć, że było to dążenie ogólnonarodowe.

Oznaczało to w praktyce:

1. Dostosowanie ustrojowe do strefy euro-atlantyckiej tj. wybór modelu gospodarki wolnorynkowej i demokracji parlamen-tarnej.

2. Akces do zachodniego systemu obronnego i wojskowego czyli wstąpienie do NATO (1999r.)

3. Akces Polski do zintegrowanej UE , który dokonuje się w tej chwili.

Dot. pktu 2

Polityka zagraniczna Polski stała w tej sprawie przed dwoma problemami - pierwszy to uzyskanie zgody NATO na przystą-pienie do tego paktu. Nie od razu taka zgoda była. Przez pewien czas państwa wahały się czy rozszerzyć granice sojuszu, bo bały się reakcji Rosji. Okazała się jednak że opory Rosji były słabsze niż oczekiwano. Prawdopodobnie rządy Rosji boryka-jące się z ogromnymi trudnościami politycznymi i gospodarczymi po rozpadzie ZSRR były bardziej zainteresowane współ-pracą z wielkimi mocarstwami zachodu przede wszystkimi USA niż konfliktem do którego musiałby prowadzić opór prze-ciw rozszerzeniu paktu. Po drugie zapewne politycy rosyjscy doszli do wniosku, że bezpieczeństwo militarne ich kraju w większym stopniu polega na stabilizacji gospodarczej i politycznej niż na utrzymywaniu granic NATO z dala od Polski. W połowie lat 90 wyjaśniło się że opór Rosji będzie słaby i formalny. W tej sytuacji państwa NATO zmieniły decyzję i wyra-ziły zgodę na rozszerzenie NATO.

Efekty pozytywne akcesu do NATO są dwojakie:

1) zwiększa bezpieczeństwo zewnętrzne militarne, nie tylko od strony wschodu ale również od strony zachodu (głownie z tego powodu że siła Niemiec jest pod kontrolą NATO)

2) dostęp do nowoczesnej techniki obronnej, który inaczej byłby bardzo trudny do osiągnięcie, ze względu na niezbyt duży własny potencjał naukowo - techniczny i przemysłowy Polski.

Efekty nieoczekiwane akcesu do NATO: spadek znaczenia NATO i zmiana jego roli. Można powiedzieć, że NATO do któ-rego Polska aspirowała, a NATO do którego została przyjęta to nie to samo. Polska aspirowała do NATO przede wszystkim do sojuszu obronnego i wojskowego i którego ośrodkiem siły były USA. Natomiast zmiana sytuacji światowej spowodowa-ła, ze USA zaczęły w mniejszym stopniu liczyć na NATO, a w większym na siebie samych i na doraźne zawierane sojusze. I znaczenie militarne NATO zaczęło się zmieniać. NATO zaczęło przyjmować rolę w większym stopniu sojuszu politycznego niż wojskowego.

Efekty negatywne (być może) - konieczność ponoszenia znacznych wydatków wojskowych w konsekwencji przystąpienia do NATO.

Dot. pktu 3

Jednomyślność nie była już taka jak przy NATO. Po drugie przystępowanie do UE nie odbywa się tak gładko i bezkonflik-towo jak do NATO. Kilka spraw budzi wątpliwości.

- Zawierając 10 lat temu traktat przedakcesyjny rządy Polski otworzyły Polski rynek całkowicie dla UE, natomiast UE nie otworzyła się dla Polski w takim samym stopniu. Wcześniej udostępniliśmy korzyści zanim sami je otrzymaliśmy.

- Ostatnio weszliśmy w konflikt dotyczący konstytucji. Konflikt ten był podyktowany w dużym stopniu względami prestiżowymi ale stworzył groźbę izolacji Polski w Unii i groźbę integracji dwóch prędkości.

Może to oznaczać 3 rzeczy:

1) opóźnienie przyjęcia Polski do w pełni zintegrowanego systemu kontroli granicznej

2) opóźnieni przyjęcia do strefy Euro

3) może nastąpić zmiana kierunku dotacji z Unii. W Unii państwa bogatsze dotują państwa biedniejsze. Mniej więcej poś-więcają na to 1-1,5% swojego PKB (1 mld Euro rocznie). Te dotacje idą na 3 cele: dopłaty do rolnictwa, dopłaty do pos-tępu technicznego (cel: wyrównywanie różnic między USA a Europa), cele strukturalne (budowa dróg, oczyszczalni itp.)

Otóż Polska jest zainteresowana głównie dopłatami strukturalnymi. Zmiana polityki Unii może polegać na przesunięciu do-chodów na dopłaty do rolnictwa i postęp niż na cele strukturalne. Wtedy więcej dostaną Francja, Włochy i Hiszpania na rol-nictwo, Niemcy, Francja i kraje Beneluxu na postęp techniczny . Na cele strukturalne zostanie mniej. Stąd wynika zadanie załagodzenia konfliktu.

Problemem polityki zagranicznej Polski będzie też podjecie decyzji czy Polska opowiada się za Europą federacyjną czy sto-warzyszoną tzn. czy opowiada się za powstaniem państwa europejskiego, czy za utrzymaniem stowarzyszenia państw naro-dowych ze wspólnym rynkiem. W interesie społeczno-ekonomicznym Polski wydaje się leżeć Europa federacyjna bo w nim bogatsza część faktycznie świadczą na rzecz biedniejszych.

Na razie Polska popiera stowarzyszenie; przywiązanie do tradycji, symboli, obawy przed uniformizacją kulturową. .Wielkie państwa zachodu popierają Europę federacyjną.

Ad 3

Są dwa problemy, jeden na zachodzie , drugi na wschodzie.

Na zachodzie to Niemcy.

Jest to główny partner Polski gospodarczy ale będzie w przyszłości też główny partner polityczny ze względu na to, że są najsilniejszym krajem Unii. Między Polska a Niemcami jest lepszy klimat niż kiedykolwiek. Nastąpiło znaczne zbliżenie. Natomiast tradycja na stosunkach polsko-niemieckich ciąży.

Traktatowe uregulowanie dawnych sporów jest dość solidne.

1/5 części terytorium Niemiec sprzed 1939r. należy dziś do Polski. A sprzed 1914r. to 1/4 należy do Polski. To rodzi obawy o możliwe rewindykacje, jeśli nie terytorialne to majątkowe.

Traktatowo te problemy zostały uregulowane przyzwoicie. W rezultacie traktat o ostatecznej regulacji w odniesieniu do Nie-miec podpisano w Moskwie 12.09.1990r. między RFN, NRD, Republiką Francji, Zjednoczonym królestwem Wielkiej Bry-tanii i Irlandii , ZSRR i USA. Ten traktat zatwierdził granice Nie-miec i pozbawił niemieckie państwo prawa do rewindyka-cji własności, która została uchylona na mocy powojennej decyzji mocarstw zwycięskich. Jest w tym traktacie postanowie-nie, że konstytucja Niemiec nie może zawierać żadnego przypisu sprzecznego z decyzjami podjętymi przez zwycięskie mo-carstwa po II WŚ. To w praktyce wyklucza możliwość dochodzenia przez państwo niemieckie i sądy niemieckie również jakichkolwiek pretensji własnościowych na terytorium Polski. Niestety po wejściu Polski do Unii istnieje możliwość docho-dzenia przez obywateli niemieckimi rewindykacji przez sądy polskie i UE jeśli prawo polskie nie zostanie do tego czasu przyzwoicie uporządkowane (mają 3 miesiące).

Spory wypędzonych - jest pomysł aby zrobić ogólnoeuropejskie centrum wypędzonych. Nie jest to nalepszy pomysł. Manka-ment jego polega na tym, ze zaciera się różnica między różnymi wypędzeniami, między migracją Niemców w wyniku klęski w wojnie. Druga szkoła to stanowczo zwalczać wszelkie idee upamiętnienia przez Niemców tych wypędzeń. Jest to skazane na niepowodzenie. Inicjatyw tych nie popiera rząd ale prywatnie obywatele jeśli mają pieniądze to oni i tak to zrealizują. Trzecia szkoła to odnosić się do tego krytycznie ale tolerancyjnie.

Na wschodzie to Rosja

Osiągnięciem w polityce wschodniej jest normalizacja stosunków. Najlepsza z Litwą i Ukrainą, gorsza z Rosją i Białorusią. Fakt normalizacji jest sprawą cenną bo to nie była sprawa prosta.

Musimy pamiętać, że 1/2 terytorium Litwy i 1/5 terytorium Ukrainy a także Białorusi należały do Polski. Stolica Litwy była jednym z większych miast Polski. To samo dotyczy Lwowa.

Słabości polityki wschodu:

Brak jasności strategicznej- czy stawiamy na zbudowanie pewnego kordonu sanitarnego, który oddzielał by Rosję od zacho-dniej Europy i którego głównym organizatorem byłaby Polska (tzn. czy stawiamy na sprzeczności z Rosją i antyrosyjskie tendencje w krajach nadbałtyckich, na Ukrainie i Białorusi) i chcemy na tym zbudować pozycję Polski w tym regionie czy też nastawiamy się na obniżanie poziomu antagonizmu i budowanie współpracy międzynarodowej w tym rejonie.

Jeśli zechce być zgodna z linią polityki USA i UE musi wybrać druga tendencję.

Ad 4

Na czoło wysuwają się trzy sprawy:

1) polityka Polski między UE a USA

Jeszcze 10 lat temu świat zachodu był zjednoczony. Jednoczyła ten świat zachodni zimna wojna i zagrożenie ze strony ZSRR. Po upadku ZSRR świat zachodni staje się multilateralny. Muszą narastać pewne sprzeczności interesów między UE a USA z kilku powodów:

- gospodarczych - UE i USA są to dwa organizmy rywalizujące gospodarczo.

- Interesy globalne UE i USA nie są tożsame. USA mają globalne interesy a UE nie posiada w równym stopniu interesów globalnych jak USA. Posiada globalne interesy gospodarcze, w mniejszym stopniu polityczne. W związku z tym UE nie jest skłonna angażować się w interesy globalne a takim stopniu jak USA.

Polska będzie musiała w tej sytuacji rozstrzygać czy wybiera pozycję reprezentanta interesów USA w UE, czy też wybiera pozycję czynnika łagodzącego sprzeczności interesów. Przed nadmierną jednostronnością przestrzegają znawcy polityki amerykańskiej m.in. Zbigniew Brzeziński.

2) Szanse Polski w polityce globalnej nie są wielki w pojedynkę. Są znaczne albo w UE albo w sojuszu z USA. W tej chwi-li Polska stara zdaje się wybierać udział w polityce globalnej poprzez sojusz z USA. Nie jest rzeczą pewna co będzie korzystniejsze.

3) Polska nie należy do najbogatszych krajów świata. Zatem jej autorytet w polityce światowej nie może być zbudowany na jej wkładzie materialnej. Może jednak opierać się na stanowisku jakie Polska będzie zajmować w rozwiązywaniu podsta-wowych konfliktów współczesnego świata czyli za jakim modelem globalizacji Polska się będzie opowiadać, za jaką rolą ONZ będzie się opowiadać.

Wersja2

POLSKA WOBEC WSPÓŁCZESNEGO ŚWIATA, JEJ POŁÓŻENIE I ODPOWIEDZ POLSKI NA TO POŁÓŻENIE.

I zmiana. Położenie międzynarodowe - główna zmiana to odzyskanie pełnej suwerenności państwowej - lata 80/90.

Jak rozumieć suwerenność? Dwa pojęcia:

- Formalno-prawne, suwerenne jest to państwo, które za takie jest uznawane przez inne państwa,

- Podmiotowe, suwerenne jest to państwo, które o swojej polityce wewnętrznej i międzynarodowej decyduje samo.

Uznaje się za suwerenne państwa spełniające kryteria formalno-prawne, a państwo niespełniające kryteriów podmiotowych jest państwem zależnym - stopniowalna suwerenność.

Często zdarza się, że państwo małe nie może utrzymać suwerenności i staje się zależne od większego.

We wrześniu 1939 r. Polska musiała w wyniku zmian koniunktury politycznej związać się na okres przejściowy z którymś z sąsiadów oddając swoje terytoria i tracąc swoją suwerenność. Prof. Łojek uważał, że lepiej było by z Niemcami, ale de`fakto na 50 lat związaliśmy się z Rosją.

Przyjmuje się, że państwo zależne jest lepsze, niż brak państwa.

Czemu nastąpiła zmiana → w skutek zmian koniunktury światowej, choć miały na to pewien wpływ wydarzenia w Polsce. ZSRR przegrał zimną wojną, Niemcy i Rosja nie były zainteresowane dalszy uzależnieniem Polski. Rosja wycofała się do granic XVII wieku i powstały państwa: Ukraina, Białoruś i Litwa, a Niemcy integrują się z Europa Zachodnią.

Łagodne zmiany statusu państwa Polskiego tzn. władze państwowe wyłonione zostały bezpośrednio w Polsce (w procesach demokratycznych) i sprawują władze, decydując o polityce zagranicznej kraju.

Władze w mocarstw mają większą swobodę manewru w polityce zagranicznej → mogą podejmować decyzje korzystne tylko z własnego pkt. widzenia jak USA i tylko w pewnym stopniu liczą się z innymi, a państwa słabe muszą się bardziej liczyć z pozostałymi krajami.

II. zmiana - W skali europejskiej - rzeczywista pozycja i waga Polski w stosunkach międzynarodowych w skali Europy jest znaczna:

- Ważne strategicznie miejsce w Europie, w sensie nie tylko wojskowym, ale i gospodarczo,

- Kulturowo - tradycyjnie mocna pozycja w kulturze

- Ludnościowo - jest jednym najbardziej licznych państw w Europie - poziom Hiszpanii

- Gospodarczo - słaba, PKB na jednego mieszkańca to średni poziom Europy, a w stosunku do bardziej rozwiniętych krajów europejskich jest on 3-3,5 razy niższy.

Polska nie jest mocarstwem, ale jest najważniejszym państwem regionu środkowego Europejskiego. Nie należy do państw posiadających globalne interesy, ale ma ważne w Europie i na ich realizację wywiera wpływy.

Polska dokonała po odzyskania suwerenności zwrotu ku zachodowi (na kilku płaszczyznach):

- Upodobnienie ustrojowe Polski do zachodniej Europy: system demokracji parlamentarno-gabinetowej, władza wykonawcza w rękach rządu - jest to podobne do systemu politycznego zachodnich Niemiec, podobny system wyborczy (5% próg wyborczy)

- Upodobnienie gospodarcze: Polska upodobniła się pod względem gospodarczym do zachodu - gospodarka rynkowa, a większość obrotów gospodarczych Polski z zagranicą jest związana z Niemcami.

Przystąpienie do sojuszów: NATO i w przyszłości do UE:

Brak realnego zagrożenia zewnętrznego dla bezpieczeństwa państwa:

1) Nie ma sporów terytorialnych z sąsiadami

2) Zagrożenie stosunku sił nie istnieje. Niemcy scedowały swoją politykę zagraniczną na NATO i UE. Rosję wyklucza jej słaba pozycja.

Polska w organizacjach międzynarodowych:

1) Przystąpienie do NATO umocniło zewnętrzne bezpieczeństwo i stworzyło …. Polska przestaje być granicznym państwem sojuszu, zabiega o dołączenie innych krajów wschodnich. NATO się zmieniło, jego siła wojskowa nie jest już taka duża, zmienia się w organizacje paktyczną. Ta malejąca rola nie przeszkadza temu, aby NATO nadal pełniła b. ważną rolę. NATO zabezpiecza Polskę i ze wschodu i z zachodu.

2) Unia Europejska

Te 3 następne powstały na podatku lat `90-tych w dużej mierze dzięki inicjatywie Polski:

3) Trójkąt Weimarski: grupa nieformalna: Polska, Niemcy, Francja, powstał w 1991r. Odgrywał ważna rolę w procesie transformacji. Ten związek może mieć znaczenie po wstąpieniu do UE.

4) CEFTA: 1992r. Miała znaczenia dla obniżenia barier celnych. Teraz powoli jej znaczenie maleje.

5) Grupa Wyszehracka: powstała w 1991r. Skład obecny: Polska, Czechy, Słowacja i Węgry. Znaczenie zanika, bo wszystkie te kraje będą w NATO i UE.

Praktycznie polską politykę zagraniczną wobec NATO i UE popierają wszystkie siły polityczne w Polsce, bo wydaje się ona nie mieć alternatywy. Jakieś 5- 6 lat temu integracja europejska miała jeszcze alternatywnę. Zbigniew Najder → idea, że Polska nie musi wstępować do UE, bo może uzyskać rozwój gospodarczy w oparciu o USA, gdyż może być silnym ośrodkiem wśród tzw. „państw międzymorza”. Polska jako lider, mandatariusz USA. Idea nie spotkała się z zainteresowaniem zarówno ze strony administracji USA, jak i nie były nią zainteresowane same państwa nadbałtyckie i skandynawskie, bo ciążyły ku Unii Europejskiej (Ukraina - zupełnie inne zainteresowania). Sama UE i Niemcy(?) również czyniły bardzo silnie przeciwdziałania wobec tej koncepcji. Po zawarciu umowy stowarzyszeniowej z WE akcesja Polski została przesądzona. Przez te 13 lat znosiliśmy cła i inne bariery, oddaliśmy rynki UE, nie wszystko jeszcze jednak od niej biorąc. Od 95/96 r. UE stanowi dla Polski wyjście bez alternatywy, brak jeszcze tylko formalnego potwierdzenia. Point of Northerly Return (piloci).

Polska wobec sąsiadów:

1) Niemcy: - główny partner gospodarczy i ważny partner polityczny.

W ciągu 1000 lat historii, przez 350 lat - od Grunwaldu do I rozbioru, panował pokój na naszej zachodniej granicy, a wojny panowały na granicy wschodniej. Dziś Niemcy to nasz główny partner gospodarczy i ważny partner polityczny. Nastąpiła też zmiana w nastrojach Polaków i Niemców. 15 lat temu 2/3 uznawało Niemców za nieprzyjaciół, a dziś ¼ . Znalazło to odbicie w polityce zagranicznej → dobre stosunki, problemy graniczne są formalnie rozstrzygnięte. Możliwe, że po wejściu do Unii (swobodny obrót ziemią) pojawi się ekspansja Niemiec w naszym kierunku. Dziś jednak Niemców to nie interesuje. Istotą tego procesu nie jest „zadawniona chęć Niemców”, ale tania ziemia w Polsce.

2) Czechy, Węgry, Słowacja: stosunki tradycyjnie były dobre, choć nastąpiło ich ochłodzenie → rywalizacja o warunki akcesji.

3) Północ - Szwecja i obszar państw Morza Bałtyckiego: dobre stosunki, choć Polska jest głównym trucicielem (największy problem). Państwa Skandynawskie chcą nawet świadczyć pewne środki na rzecz poprawy tego stanu.

4) Wschód: Najbardziej nieuregulowany charakter ma nasza polityka wschodnia. Jest niewykrystalizowana. Jest to właściwie kierunek zmarnowanych szans(?).

Rosja: silne resentymenty polityczne (rozliczenia), oraz zjawisko odwrócenia się Polski ku Niemcom i przegapienie szans gospodarczych w Rosji. Przez 5-6 lat cechował tę gospodarkę zamęt - handel bazarowy, który przerwał krach finansowy w Rosji. Dziś odbudowa gospodarki Rosji następuje w tempie 7-8% wzrostu rocznie. Polska to przegapiła i weszły tu państwa zachodnie. Polska pozostaje jednak ważnym partnerem Rosji, w zakresie surowcowym:

a) Ropa i gaz

b) Linie tranzytowo-przesyłowe na zachód

Litwa stosunki są dobrze, ale są problemy z mniejszością polską na Litwie. Litewskie fobie nacjonalistyczne są przyczyną pewnych konfliktów (zmiana polskich nazwisk) Te napięcia z nich wynikające znajdują już pewne rozwiązania. Może zanikną po wejściu do UE.

Białoruś - autorytarny reżim prezydencki. Przekłada się to na złe stosunki. Reżim ten opiera się głównie na nostalgii białoruskich władz za ZSRR. Dodatkowo istnieje tu daleko idąca rusyfikacja.

Ukraina: kraj w perspektywie silny. Obecnie gospodarka w upadku, głownie z powodu oddzielenia od gospodarki Rosji. 60 mln ludności, potencjał gospodarczy większy od Niemiec. Jeśli odzyska równowagę będzie silna. Polska deklaruje strategiczną współpracę, czyli: utrzymanie (umocnienie) niezależności Ukrainy od Rosji. Problemy;

1) Polska nie ma sił na prowadzenie takiej polityki, ale może zachęcić do tego UE i USA. W interesie Polski leży zachęcenie zachodu do pomocy gospodarczej dla Ukrainy.

2) Niewskazane są próby skłócenia Ukrainy z Rosją - ich związki są silne.

3) Jak konflikty wewnętrzne na Ukrainie rzutują na stosunki Polsko-Ukraińskie?

Ukraina zachodnia (unicka) silne tendencje nacjonalistyczne. Ukraina wschodnia (prawosławna) ciąży ku Rosji. Polska ma szanse na Ukrainie zachodniej, choć tkwi tu jeszcze aktywna pamięć konfliktów z przeszłości tj. wojny o Galicję z 1918r., i konfliktów z lat 1943/44 na Wołyniu i w Galicji. Dawne konflikty Nad Dnieprem to już Ukraina wschodnia (strefa dzisiejszych wpływów Rosji). Niestety dzisiejsza polityka polska nie wygasza tych zaszłości względem Ukrainy zachodniej → konflikt o Cmentarz Orląt.

Przez 12 lat osiągnęliśmy konsensus: NATO i UE. W ostatnim roku, po ochłodzeniu stosunków między UE i USA, konsensus ten pęka. Polska stanęła przed trudną sytuacją; jak mamy prowadzić swoją polityką zagraniczna? Jak mamy się odnieść do tej sytuacji? Czy mamy popierać USA, czy Europę? Trzy kierunki, problemy polskiej polityki:

a) Czy milczeć w szeregu jak karze Chirac?

b) Czy pozycja szczególnie zaufanego sojusznika USA i czerpanie z tego korzyści?

c) Czy bycie czynnikiem łagodzącym napięcie?

Cimoszewicz mówi, że na dziś zrealizowaliśmy nasze cele - jesteśmy w NATO i UE i teraz musimy wyznaczyć sobie nowe zadania w ramach tych płaszczyzn tj. czy wybrać „model UE jako federacji”.

V1 :: Międzynarodowe Stosunki Polityczne :: Pytania :: © 2007 EOP :: 20.11.2007 1 z 26

---