Temat: Analiza statystyczna pogłowia bydła w wybranych

krajach Europy.

Hodowla bydła jest bardzo ważnym działem rolnictwa. Bydło dostarcza mięsa, mleka, włókna, skóry itd. Hodowla rozwija się w tych krajach, gdzie nie występuje deficyt żywności, a co za tym idzie, konkurencja pomiędzy wykorzystaniem ziemi pod uprawę roślin wyżywieniowych a przeznaczeniem jej na produkcję pasz. Podstawą rozwoju hodowli jest dogodna baza paszowa w postaci łąk i pastwisk, ważna jest też bliskość źródeł wody. Istotna jest również podaż pasz pochodzenia przemysłowego oraz roślin pastewnych uzyskiwanych w gospodarce polowej (ze względu na niedobór pasz pochodzenia naturalnego). Rozwój hodowli jest również uzależniony od możliwości eksportu żywca lub mięsa wołowego oraz mleka i jego przetworów. Ważne przy tym jest zarówno wyposażenie w odpowiednie urządzenia umożliwiające magazynowanie i transport, jak i popyt na te produkty. Widać z tego, iż hodowla bydła jest jednym z ważniejszych źródeł dostarczania człowiekowi niezbędnych produktów zaraz obok uprawy roślinnej. Dlatego warto poświęcić temu zjawisku naszą uwagę.

Zdecydowałam się objąć moją analizą pięć krajów europejskich i porównać jak zmieniało się w nich pogłowie bydła w dziewięciu kolejnych okresach. Będą to okresy roczne, ponieważ przyjęcie mniejszych okresów byłoby bezcelowe, bo ilość bydła nie zmienia się w tak szybkim czasie w sposób znaczący i odnotowanie takich zmian nie odnosiłoby się do tendencji makropoziomu lecz do incydentalnych wydarzeń. Okresy dłuższe również utrudniały by interpretację ze względu na wielość czynników, które mogłyby w tak długim okresie wpływać na pogłowie bydła. Wybrane kraje to: Francja, Niemcy, Polska, Wielka Brytania i Włochy. Celowo do analizy nie włączam państw przodujących w Europie w tej dziedzinie jak Holandia, Belgia czy Irlandia. Wybrane kraje należą do „średnich” pod względem natężenia hodowli bydła, wydaje się, że Włochy i Polska odznaczają się niższym poziomem niż Wielka Brytania, Niemcy i Francja, ale nie są to drastyczne różnice.

Interesuje mnie natężenie hodowli bydła mierzone jego ilością w danym kraju.

Dane pochodzą z Roczników Statystycznych z przeglądu międzynarodowego. W przypadku Polski są to okresy roczne kończące się ostatniego dnia czerwca danego roku, natomiast w przypadku pozostałych państw są to okresy roczne kończące się 30 września danego roku. W przypadku Polski źródłem danych są sprawozdania i ankiety dotyczące ilości bydła dostarczane do poszczególnych wojewódzkich urzędów statycznych, na tej podstawie GUS tworzy spisy pogłowia bydła dotyczące całego kraju. Informacje objęte badaniem dzielone są na województwa, gatunki zwierząt według grup produkcyjno-użytkowych, sektory w podziale na formy własności oraz organizacyjno-prawnych. W przypadku pozostałych państw brak jest szczegółowych informacji o źródle danych. Prawdopodobnie powstają one w podobny sposób co w Polsce, a potem są udostępniane urzędom statystycznym innych państw i odpowiednim organizacjom międzynarodowym.

Obliczeń dokonam za pomocą indeksów jednopodstawowych i łańcuchowych, ponieważ pozwolą one na uzyskanie wyników procentowych, co ułatwi ich interpretację i porównanie. Potem dokonam porównania średniego tempa zmian pogłowia bydła w poszczególnych krajach. Na koniec obliczę równanie trendu dla Polski. Poniżej przedstawiam niezbędne do obliczeń dane. Ilość bydła jest podana w tysiącach sztuk.

Kraj	Poszczególne lata (ilość bydła w tyś. sztuk)
		1990	1991	1992	1993	1994	1995	1996	1997		1998
Polska	10049	8844	8221	7643	7696	7306	7134	7307		7445
Włochy	8740	8647	8000	7783	7683	7497	7018	7018		7008
Niemcy	20221	19488	17134	16200	15891	15900	15962	15686		15390
Francja	21200	21446	21139	20949	20112	20470	20524	20300		20200
W. Bryt.	11933	11846	11623	11605	11735	11870	11619	11312	11297

Teraz dokonam obliczeń.

1. Polska

a) indeks jednopodstawowy

IJ= yn : yB

y B= 10049

90'= 10049 : 10049 = 1 czyli 100%

91'= 8844 : 10049 = 0,88 czyli 88%

92'= 8221 : 10049 = 0,82 czyli 82%

93' = 7643 : 10049 = 0,76 czyli 76%

94' = 7696 : 10049 = 0,765 czyli 76,5%

95' = 7306 : 10049 = 0,73 czyli 73%

96' = 7134 : 10049 = 0,71 czyli 71%

97' = 7307 : 10049 = 0,73 czyli 73%

98' = 7445 ; 10049 = 0,74 czyli 74%

W roku 1991 pogłowie bydła stanowiło 88% lpogłowia bydła z roku 1990. W roku 1992 było to 82% liczebności z roku 1990. W roku 1993 76% liczebności z roku 1990. W 1994r. 76,5% liczebności z roku 1990. W 1995r. to 73% liczebności z roku 1990. W 1996r. 71% liczebności z roku 1990. W 1997r. 73% liczebności z roku bazowego. W 1998r. pogłowia bydła stanowiło 74% pogłowia z roku 1990. Można powiedzieć, że aż do roku 1996 pogłowie bydła w Polsce malało w stosunku do okresu bazowego, czyli roku 1990, potem od roku 1997 zjawisko badane nadal było mniejsze w stosunku do roku bazowego, lecz pogłowie bydła stanowiło większe części niż to z poprzednich okresów badanych.

2. indeks łańcuchowy

IŁ= yn : yn-1

90' - tu mamy brak danych o roku poprzednim więc nie można obliczyć indeksu

91' = 8844 : 10049 = 0,88 czyli 88%

92' = 8221 : 8844 = 0,92 czyli 92%

93' = 7643 : 8221 = 0,93 czyli 93%

94' = 7696 : 7643 = 1,007 czyli 100,7%

95' = 7306 : 7696 = 0,95 czyli 95%

96' = 7134 :7306 = 0,97 czyli 97%

97' = 7307 : 7134 = 1,02 czyli 102%

98' = 7445 : 7307 = 1,02 czyli 102%

W roku 1991 pogłowie bydła stanowiło 88% pogłowia z roku poprzedniego. W roku 1992 było to 92 % pogłowia z roku 1991. W 1993 pogłowie stanowiło 93% pogłowia z roku poprzedniego. W 1994 roku było to 100,7% pogłowia z roku 1993. W roku 1995 pogłowie bydła stanowiło 95% pogłowia z roku 1994. W 1996 było to 97% w stosunku do roku poprzedniego. W 1997 pogłowie stanowiło 102% w stosunku do roku 1996. Natomiast w roku 1998 pogłowie bydła w Polsce stanowiło 102% pogłowia z roku 1997. Widzimy, iż największe zmiany nastąpiły pomiędzy rokiem 1990 a 1991.

3. Średnie tempo zmian

xG = √yn+1 : y1

xG =√ 7445 : 10049 =√ 0,75 = 0,979

Gdyby tempo zmian utrzymywało się, to pogłowie bydła w Polsce malałoby średnio o 2,1% rocznie.

4. Równanie trendu

yt (t) = at +b

b = y (t) -at

a = [∑ (t - t) yt] : [∑ (t- t) ²]

t = 45 : 9 = 5

∑ (t-t)yt= -17522

∑ (t-t)²= 60

a = - 17522: 60= -292

y(t)= 7960

b=7960- (-292 x 5)

b=7690- (-1460)

b= 9150

yt= -292t+9150

Wraz z upływem każdego okresu (tu roku) pogłowie bydła maleje o 292 tyś. sztuk.

Dowiedzmy się jak sytuacja będzie wyglądała w następnych okresach, czyli w roku 1999, 2000 i 2001.

y10= -292 x 10+ 9150

y10= 6230

Dalej rok 2000.

y11= -292 x 11 + 9150

y11= 5938

Rok 2001.

y12= -292 x 12 +9150

y12= 5670

Wynika z tych obliczeń, iż przy założeniu że czynniki wpływające na pogłowie bydła w Polsce pozostaną niezmienne, to z roku na rok następował będzie spadek jego liczebności. I tak w roku 1999 wynosić ona będzie 6230 tyś. sztuk, w roku 2000- 5938 tyś. sztuk, a w roku 2001- 5670 tyś. sztuk.

2. Włochy

1. indeks jednopodstawowy

IJ= yn : yB

yB = 8740

90'= 8740 : 8740 = 1 czyli 100%

91' = 8647 : 8740 = 0,99 czyli 99%

92' = 8000 : 8740 = 0,915 czyli 91,5%

93' = 7783 : 8740 = 0,89 czyli 89%

94' = 7683 : 8740 = 0,88 czyli 88%

95' = 7497 : 8740 = 0,86 czyli 86%

96' = 7018 : 8740 = 0,80 czyli 80%

97' = 7018 : 8740 = 0,80 czyli 80%

98' = 7008 : 8740 = 0,802 czyli 80,2%

Rozpatrywane są tu zmiany w pogłowia bydła w kolejnych okresach badanych w stosunku do okresu podstawowego, czyli roku 1990. I tak w roku 1991 liczebność ta wynosiła 99% liczebności z roku 1990. W roku 1992 było to 91,5% liczebności z okresu podstawowego. W roku 1993 liczebność bydła stanowiła 89% liczebności z roku 1990. W roku 1994 było to 88% liczebności z roku 1990. Rok 1995 przyniósł liczebność stanowiąca 86% liczebności z okresu podstawowego. W 1996 było to 80% liczebności z roku 1990. W 1997 to również 80% liczebności z 1990. W roku 1998 pogłowie bydła stanowił 80,2% pogłowia z roku podstawowego, czyli 1990. Można tu zaobserwować, iż w stosunku do roku bazowego liczebność bydła stale malała w poszczególnych latach.

2. indeks łańcuchowy

IŁ = yn : yn-1

90'- tu brak danych o roku poprzednim więc nie można obliczyć indeksu

91' = 8647 : 8740 = 0,99 czyli 99%

92' = 8000: 8647 = 0,925 czyli 92,5%

93' = 7783 :8000 = 0,97 czyli 97%

94' = 7683 :7783 = 0,987 czyli 98,7%

95' = 7497 : 7683 = 0,975 czyli 97,5%

96' = 7018 : 7497 = 0,936 czyli 93,6%

97' = 7018 : 7018 =1,00 czyli 100%

98' = 7008 : 7018 = 0,998 czyli 99,8%

W roku 1991 pogłowie bydła we Włoszech stanowiło 99% pogłowia z roku 1990. W roku 1992 było to 92,5% w stosunku do roku 1991. W 1993 to 97% w stosunku do roku 1992. W 1994 pogłowie bydła stanowiło 98,7% pogłowia z roku poprzedniego. W 1995 było to 97,5% w stosunku do roku 1994. W 1996 było to 93,5% względem roku 1995. W roku 1997 pogłowie bydła stanowiło 100% w stosunku do roku 1996. Ciekawe jest, że pomiędzy latami 1997 a 1996 nie nastąpiła żadna zmiana w pogłowiu bydła we Włoszech. Natomiast w roku 1998 pogłowie bydła stanowiło 99,8% pogłowia z roku 1997.

3. Średnie tempo zmian

xG =√ yn+1 : y1

xG = √7008 : 8740 =√ 0, 80 = 0, 986

Gdyby tempo zmian utrzymywało się, to pogłowie bydła we Włoszech malałoby średnio o 1,4% rocznie.

3. Niemcy

1. indeks jednopodstawowy

IJ= yn : yB

yB = 20221

90' = 20221 : 20221 = 1 czyli 100%

91' = 19488 : 20221 = 0,96 czyli 96%

92' = 17134 : 20221 = 0,85 czyli 85%

93' = 16200 : 20221 = 0,80 czyli 80%

94' = 15891 : 20221 = 0,785 czyli 78,5%

95' = 15900 : 20221 = 0,786 czyli 78,6%

96' = 15962 : 20221 = 0,789 czyli 78,9%

97' = 15686 : 20221 = 0,775 czyli 77,5%

98' = 15390 : 20221 = 0,76 czyli 76%

Te wyniki obrazują zmiany w pogłowiu bydła w kolejnych okresach w odniesieniu do okresu bazowego. I tak w roku 1991 pogłowie bydła w Niemczech stanowiło 96% pogłowia z roku ubiegłego. W roku 1992 było to 85% pogłowia z okresu bazowego. W 1993 pogłowie bydła stanowiło 80% pogłowia z roku 1990. Rok 1994 to 78,5% liczebności bydła z roku 1990. W 1995 było to 78,6% z roku 1990. W 1996 pogłowie bydła stanowiło 78,9% pogłowia bydła z 1990. W 1997 pogłowie bydła względem okresu bazowego stanowiło 77,5%. Natomiast w roku 1998 było to 76% pogłowia z roku 1990.

2. indeks łańcuchowy

IŁ = yn : yn-1

90' - brak danych o roku poprzednim więc nie można policzyć indeksu

91' = 19488 : 20221 = 0,96 czyli 96%

92' = 17134 : 19488 = 0,88 czyli 88%

93' = 16200 : 17134 = 0,95 czyli 95%

94' = 15891 : 16200 = 0,98 czyli 98%

95' = 15900 : 15891 = 1,0005 czyli 100,05%

96' = 15962 : 15900 = 1,004 czyli 100,4%

97' = 15686 : 15962 = 0,98 czyli 98%

98' = 15390 : 15686 = 0,98 czyli 98%

W roku 1991 pogłowie bydła w Niemczech stanowiło 96% pogłowia bydła z roku 1990. W roku 1992 było to 88% w stosunku do roku 1991. W 1993 to 955 wobec roku 1992. W 1994 to 98% w stosunku do roku 1993. W roku 1995 było to 100,05% wobec roku poprzedniego. W roku 1996 pogłowie bydła stanowiło 100,4% pogłowia z roku 1995. W roku 1997 było to 98% pogłowia z roku 1996. W 1998 roku pogłowie bydła stanowiło 985 pogłowia z roku poprzedniego.

c) Średnie tempo zmiany

xG = √yn+1 : y1

xG = √15390 : 20221 =√0,76 = 0,983

Gdyby tempo zmian utrzymywało się, to pogłowie bydła w Niemczech malałoby średnio o 1,7% rocznie.

4. Francja

1. indeks jednopodstawowy

yB = 21200

90' = 21200 : 21200 = 1 czyli 100%

91' = 21446 : 21200 =1,011 czyli 101%

92' = 21139 : 21200 = 0,997 czyli 99,7%

93 = 20949 : 21200 = 0,988 czyli 98,8%

94' = 20112 : 21200 = 0,948 czyli 94,85

95' = 20470 : 21200 = 0,965 czyli 96,5%

96' = 20524 : 21200 = 0,968 czyli 96,8%

97' = 20300 : 21200 = 0,957 czyli 95,7%

98' = 20200 : 21200 = 0,953 czyli 95,3%

Wyniki odnoszą się do porównania pomiędzy danym rokiem a okresem bazowym, czyli rokiem 1990.Interpretacja podobna jak w poprzednich przypadkach.

2. indeks łańcuchowy

90' brak danych z okresu poprzedniego więc nie można obliczyć indeksu

91' = 21446 : 21200 = 1,011 czyli 101%

92' = 21139 : 21446 = 0,985 czyli 98,5%

93' = 20949 : 21139 = 0,99 czyli 99%

94' = 20112 : 20949 = 0,96 czyli 96%

95' = 20470 : 20112 = 1,017 czyli 101,7%

96' = 20524 : 20470 = 1,0026 czyli 100,3%

97' = 20300 : 20524 = 0,989 czyli 98,9%

98' = 20200 : 20300 = 0,995 czyli 99,5%

Wyniki odnoszą się do porównania danego roku z rokiem wobec niego poprzednim. Interpretacji podobna jak we wcześniejszych przypadkach.

3. Średnie tempo zmian

xG = √20200 : 21200 = √0,95 = 0,997

Gdyby tempo zmian utrzymywało się, to pogłowie bydła we Francji malałoby średnio o 0,3% rocznie.

5. Wielka Brytania

1. indeks jednopodstawowy

yB= 11933

90' = 11933 : 11933 = 1 czyli 100%

91' = 11846 : 11933 = 0,992 czyli 99,2%

92' = 11623 : 11933 =0,974 czyli 97,4%

93' = 11605 : 11933 = 0,97 czyli 97%

94' = 11735 : 11933 = 0,98 czyli 98%

95' = 11870 : 11933 = 0,994 czyli 99,4%

96' = 11619 : 11933 = 0,97 czyli 97%

97' = 11312 : 11933 = 0,947 czyli 94,7%

98' = 11297 : 11933 = 0,946 czyli 94,6%

Wyniki odnoszą się do porównania poszczególnych lat z okresem bazowym, czyli rokiem 1990. Interpretacja podobna jak wyżej.

2. indeks łańcuchowy

90' brak danych odnośnie poprzedniego okresu więc nie można policzyć indeksu

91' = 11846 : 11933 = 0,992 czyli 99,2%

92' = 11623 : 11846 : 0,98 czyli 98%

93' = 11605 : 11623 = 0,998 czyli 99,8%

94' = 11735 : 11605 =1,01 czyli 101%

95' = 11870 : 11735 = 1,01 czyli 101%

96' = 11619 : 11870 = 0,978 czyli 97,8%

97' = 11312 : 11619 = 0,974 czyli 97,4%

98' = 11297 : 11312 = 0,998 czyli 99,8%

Wyniki odnoszą cię do porównania danego roku z rokiem go poprzedzającym. Interpretacja podobna jak wyżej.

3. Średnie tempo zmian

xG = √11297 : 11933 = √0,946 = 0,996

Gdyby tempo zmian utrzymywało się, to pogłowie bydła w Wielkiej Brytanii malałoby o 0,4% rocznie.

6. Porównanie średniego tempa zmian w poszczególnych krajach

Polska - średni roczny spadek pogłowia bydła o 2,1%

Niemcy - roczny spadek średnio o 1,7%

Włochy - roczny spadek o 1,4%

Wielka Brytania - średni roczny spadek o 0,4%

Francja - średni roczny spadek o 0,3%

Jak widać z przedstawionych powyżej wyników we wszystkich krajach mamy do czynienia ze spadkiem ilości bydła. Największy spadek występuje w Polsce. Włochy i Niemcy również mają wysoki poziom zmniejszania się pogłowia bydła. We Francji i Wielkiej Brytanii również spada ilość bydła lecz w porównaniu z Polską, Włochami i Niemcami spadek ten jest niewielki.

WNIOSKI I PODSUMOWANIE

Na początku lat dziewięćdziesiątych pogłowie bydła w Polsce było stosunkowo liczne, nigdy później Polska nie odzyskała tego poziomu. Z roku na rok bydła w naszym kraju hoduje się co raz mniej. Tempo tego spadku jest bardzo szybkie. Związane jest, to zapewne ze zmianami polityczno-gospodarczymi, które rozpoczęły się po upadku poprzedniego ustroju. Główna tego przyczyną są, moim zdaniem, małe możliwości eksportu naszych produktów oraz niski popyt na nie w samej Polsce; powodem tego natomiast są wysokie ceny polskich towarów i niska ich jakość nie spełniająca niektórych norm europejskich np. pod względem warunków sanitarnych. Widoczny jest również niedostatek sprzętowy, chodzi o odpowiednie urządzenia służące do transportu i przechowywania uzyskanych produktów. Na podstawie wyników uzyskanych z równania trendu można przypuszczać, iż przy założeniu niezmienionych czynników wpływających, pogłowie bydła w Polsce będzie nadal maleć.

We wszystkich wziętych pod uwagę państwach liczebność bydła maleje. Największą siłę tego zjawiska obserwujemy w Polsce, Niemczech i we Włoszech. W tym Polska i Włochy dysponują najmniejszą ilością bydła, Niemcy pod tym względem przewyższają oba te kraje a nawet Wielką Brytanię, jednak spadek liczebności jest tu znaczny. Wielka Brytania i Francja wyróżniają się bardzo niskim poziomem spadku pogłowia bydła. Francja może się też pochwalić bardzo dużą jego liczebnością. Mimo, iż w krajach tych również pogłowie bydła kurczy się, to nie budzi to poważniejszych obaw.

W Niemczech istnieje największy w Europie Zachodniej areał rolny, użytki rolne zajmują 50% kraju. Podstawowym działem rolnictwa jest hodowla, ale najbardziej rozwinięta jest hodowla trzody chlewnej (około 27 milionów sztuk), bydło zajmuje tam miejsce drugorzędne. Prawdopodobnie wynika to z faktu, iż społ. niemieckie prezentuje większe zapotrzebowanie na produkty uzyskiwane z trzody chlewnej niż z bydła. W Niemczech bardzo powszechna jest też hodowla drobiu i rybołówstwo. Dużą rolę odgrywa również rolna produkcja spożywcza.

We Włoszech użytki rolne zajmują 56% powierzchni kraju, w tym grunty orne i sady - 40%. Struktura użytkowania ziemi i produkcji rolnej są zróżnicowane regionalnie. Hodowla dostarcza około 40% wartości produkcji rolniczej. W północnej części kraju przeważa hodowla bydła i trzody chlewnej (jednak trzoda chlewna jest liczniejsza). Na południu kraju dominuje hodowla owiec i kóz. W całym kraju hoduje się drób. To zróżnicowanie w hodowli wynika z różnic klimatycznych panujących w poszczególnych regionach. Więc jeśli hodowla bydła nie jest tak samo popularna w całym kraju (a na południu to znikomy odsetek), to trudno by Włochy były państwem o wysokim natężeniu hodowli bydła.

W Wielkiej Brytanii użytki rolne zajmują 73% powierzchni kraju, dominującą forma użytkowania ziemi są łąki i pastwiska, już sam ten fakt wyjaśnia dużą liczebność bydła i małe ubytki w pogłowiu. Mimo to dominuje tu hodowla owiec (około 29 milionów sztuk), dlatego Wielka Brytania nie dorównuje pod względem pogłowia bydła Francji. Jest to wynikiem ukształtowania terenu, owce lubią tereny górskie i pagórkowate oraz lepiej od bydła znoszą tamtejszy klimat.

Francja zajmuje jedno z pierwszych miejsc w globalnej produkcji rolnej w Europie. Mamy tu do czynienia z wysokim poziomem mechanizacji i specjalizacji. Hodowla dostarcza około 47% wartości produkcji rolnej. We Francji występuje duże pogłowie zwierząt hodowlanych w ogóle, najwięcej mamy bydła (26% pogłowia i 24% produkcji mleka w EWG), trzoda chlewna i owce również są licznie reprezentowane. Widać, iż bydło jest we Francji bardzo istotnym dostarczycielem niezbędnych produktów i surowców, dlatego jego pogłowie utrzymuje się na wysokim poziomie i wyróżnia się wśród innych wspomnianych tu krajów.

Kamila Górecka

Socjologia, rok III, grupa II

Bibliografia:

Rocznik Statystyczny 1990, 1991, 1992, 1993, 1994, 1995, 1996, 1997, 1998.

Geografia, Roman Domachowski, Dorota Makowska, Wa-wa 1995

Repetytorium z geografii gospodarczej, red. Irena Fierli, Wa-wa 1995

Encyklopedia Powszechna PWN, Wa-wa 1995

Notatki prasowe z Gazety Wyborczej.

Dane z internetowej bazy danych gospodarczych.

Dane z oficjalnej witryny internetowej GUS.

Wydawnictwo GUS : Zwierzęta gospodarskie w 1998.

1

13

---