Michalska „Wprowadzenie do zagadnień zdrowia psychicznego”
Trudności w zdefiniowaniu pojęcia „zdrowie psychiczne”
Zależy ono od licznych czynników, ulega nieustannym zmianom w różnych okolicznościach, sytuacjach, przejawia się w rozmaity sposób u poszczególnych ludzi. Ocena zdrowia psych. Może być uzależniona od zwyczajów, tradycji, norm panujących w danym społeczeństwie.
Oceniając zdrowie psych. Człowiek może brać pod uwagę:
Wewnętrzne przeżycia i odczucia
Stosunki z innymi ludźmi i otaczającym światem
Możemy ujmować zdrowie,jako pewien aktualny stan psychiki człowieka, ale również jako proces.
WHO „ Zdrowie jest stanem pełnego dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego i społecznego, a nie tylko brakiem choroby.”
E.FROMM „ Z punktu widzenia funkcjonowania społeczeństwa można nazwać jednostkę normalną lub zdrową, jeżeli jest ona zdolna do wypełniania swej społecznej roli i do udziału w rozwoju danego społeczeństwa”
„Z punktu widzenia jednostki, zdrowie lub stan normalny to optimum jej szczęścia i rozwoju.”
Zaburzenia zdrowia psychicznego
Zaburzenia psychiczne- takie stany i procesy psychiczne, które są w wyraźny sposób odchylone od normy, zaburzenia te wchodzą w zakres psychiatrii.
PSYCHOZY- choroby psychiczne
Wyróżniamy:
a) psychozy czynnościowe ( funkcjonalne lub psychogenne)- o nieznanych dotychczas przyczynach
b) psychozy organiczne (strukturalne) - o znanych przyczynach, którymi mogą być uszkodzenia tkanki mózgowej lub ukł. nerwowego spowodowane działaniem takich czynników jak: bakterie, trucizny, miażdżyca, zanik tkanek, urazy ( inaczej nazywane: infekcyjne, intoksykacyjne, alkoholowe, urazowe, inwolucyjne, starcze).
Najbardziej charakterystyczne objawy psychoz:
Zaburzenia spostrzegania - nieprawidłowa percepcja otaczającej rzeczywistości, połączona z przekonaniem chorego o prawidłowości odbieranych wrażeń, najbardziej typowe to halucynacje: omamy- chory widzi przedmioty, postacie, sceny, które nie są spowodowane żadnymi realnymi zjawiskami otoczenia;
iluzje- złudzenia, spostrzeżenia wywołane konkretnymi bodźcami, jednak ich interpretacja przez chorego jest błędna.
Zaburzenia myślenia- mogą dotyczyć treści jak i toku myślenia, np.:
- urojenia- błędne sądy w stosunku do których chory jest bezkrytyczny i których nie potrafi skorygować ( prześladowcze, wielkościowe, hipochondryczne)
- natręctwa myślowe
-zwolnienie/ przyspieszenie toku myślenia
- gonitwa myśli
- rozkojarzenie, splątanie
Zaburzenia nastroju
- obniżenie nastroju (depresja, przygnębienie)
- podwyższenie nastroju w postaci stanów maniakalnych np. nadmierna wesołośc, gniew, wybuchy agresji
Zaburzenia w zachowaniu
- podniecenie słowne i ruchowe, które może prowadzić do agresji
- zahamowanie wszelkich ruchów, osłupienie, negatywizm
Zaburzenia przytomności - niemożność nawiązania kontaktu z otoczeniem, zaburzenie orientacji, czasu, miejsca, sytuacji.
Zaburzenia intelektu- osłabienie sprawności intelektualnej; zaburzenia pamięci, uwagi, logicznego rozumowania; utrudniają radzeniem sobie z rozwiązywaniem codziennych problemów.
NERWICE- nie są chorobami psych. w ścisłym znaczeniu, nie występują tu poważne zaburzenia umysłowe. Poczucie choroby jest zwykle u chorego zachowane, nie występują u nich nieodwracalne zmiany jakościowe osobowości.
Wszystkie nerwice uważane są za zaburzenia czynnościowe ( badania kliniczne nie wykazały uchwytnych zmian i uszkodzeń organicznych).
Psychonerwica- często termin używany zamiennie z terminem nerwica. Inni do określenia pewnej grupy zaburzeń nerwicowych charakteryzujących się przewagą objawów w sferze psychiki oraz wyraźnie występującymi trudnościami w dziedzinie przystosowania się do środowiska
Nerwica- termin głownie do określania zaburzeń somatycznych przejawiających się różnorodnymi okolicznościami i zaburzeniami funkcji narządów wewnętrznych, spowodowanych czynnikami natury psychicznej.
Jeżeli zaburzenia ograniczają się do jednego narządu to zależnie od ich umiejscowienia określa się ich nazwę np. nerwica serca, żołądka, jelit.
Jeżeli mają charakter bardziej ogólny- nerwica wegetatywna.
Występowanie nerwic przypisuje się:
- urazom, konfliktom psychicznym, wywołanym przez niesprzyjające warunki lub sytuacje środowiskowe
- typowi układu nerwowego.
OBJAWY NERWIC:
Myśli natrętne- o przykrej i męczącej treści, narzucającej się choremu uporczywie
Czynności natrętne- wykonywanie pewnych czynności np. nieustanne mycie rąk
Fobie- unikanie pewnych przedmiotów, istot z nieuzasadnionej obawy przed nimi
Lęk- przykre przeżycia następujące bez realnego zagrożenia połączone z somatycznymi objawami
Objawy hipochondryczne- przesadna skłonnośc do uważania się za chorego
Obniżenie nastroju- nieuzasadnione przygnębienie, ale nie depresja
Zamroczenie histeryczne- zwężenie się pola świadomości, zaburzenia nastroju, podnecenie ruchowe.
PSYCHOPATIE- przejawiające się w zaburzeniach osobowości. Chorzy z pogranicza. Zaburzenia dotyczą sfery uczuć i woli (charakteru).
Psychopatów cechuje:
- niedojrzałość uczuciowe
-impulsywność
-brak planowania
-niekorzystanie z doświadczenia
-brak konsekwencji
-chłód uczuciowy
-kłótliwość
- podejrzliwość
-zachowania aspołeczne
CHOROBY PSYCHOSOMATYCZNE- zaburzenia somatyczne, w których powstawaniu dominującą rolę odgrywają czynniki psychiczne ( głównie emocjonalne), czyli konflikty, urazy, stresy.
Choroby somatopsychiczne- to schorzenia somatyczne, które prowadzą do zmian i zaburzeń osobowości np. zmiany usposobienie, lęki, hipochondria. Zmiany te najczęściej bywają spowodowane długotrwałymi, ciężkimi chorobami tj. gruźlica, nowotwór, choroby reumatyczne, amputacje, utrata wzroku, słuchu itp.
Prawie każdy człowiek w pewnych okresach życia przejawia mniejsze lub większe zaburzenia psychiczne, które dezorganizują życie, utrudniają przystosowania się.
Każdy z nas może wytrzymać tylko pewną ograniczoną siłę napięcia psychicznego.
Granica między zdrowiem a chorobą psychiczną
Z punktu widzenia stanu zdrowia psychicznego często dokonuje się podziału na podstawie kryterium konieczności zastosowania leczenia psychiatrycznego. Choroby i zdrowia nie można traktować, jako dwóch przeciwległych biegunów.
Nieobecność choroby psychicznej jako kryterium zdrowia psychicznego
Z punktu widzenia psychologii i higieny psychicznej, takie określenie zdrowia jest nie do przyjęcia, bo:
- trzeba by ściśle zdefiniować pojęcie choroba psychiczne, a się nie da
- określenie zdrowie psychiczne w sposób negatywny jako brak choroby pomija jego istotny element pozytywny.
Zdrowie negatywne- brak choroby(psychicznej).
Zdrowie pozytywne- pełny rozwój osobowości tj. wykorzystywanie wszelkich zdolności, możliwości człowieka w jego produktywnej działalności w różnorodnych dziedzinach życia.
Norma, jako kryterium zdrowia psychicznego
Norma, jako pojęcie statystyczne oznacza wartość przeciętną, cechy typowe lub reprezentatywne, wyznaczona na podstawie częstości jej występowania.
Jako pojęcie normatywne oznacza pewien ideał czy wzór do osiągnięcia.
Gdy norma statystyczna nie jest zgodna z normą kliniczną nie może być zastosowana do oceny zdrowia zarówno jednostki jak i grupy.
Dobre zdrowie psych. i fiz. nie w każdej zbiorowości jest właściwością większości jej członków, nie zawsze, więc będą o nim stanowiły cechy występujące najczęściej.
W dziedzinie funkcji psychicznych nie mamy tak dokładnie ustalonych wskaźników, jakimi dysponuje medycyna w badaniach biologicznych
Nie ma tak precyzyjnych metod, które by pozwoliły dostatecznie ściśle mierzyc stopień czy nasilenie cech, co z kolei uniemożliwiłoby ustalenie norm
Nie można ściśle określić i ocenić rozmaitych stanów pośrednich
W zależności od kultury społeczeństwa też ustala się pojęcia i normy
Cechy charakteryzujące człowieka zdrowego psychicznie
Przystosowanie się do środowiska społecznego- człowiek dobrze przystosowany posiada zdolności akceptowania siebie i innych, kształtowania zadowalających stosunków z innymi, ma zaufanie do swoich sił i możliwości, nie dopuszcza do powstawania nieuzasadnionych lęków, obaw, napięć. Umiejętności przystosowania się bądź nie do istniejących warunków zależy od takich właściwości jak: wiek, płeć, typ psychiczny, poziom intelektualny, odporność psychiczna, historia jego życia.
Dojrzałość psychiczna i prawidłowy rozwój psychiczny- na skutek dysproporcji między kształtowaniem sfery umysłowej i emocjonalnej dziecka obserwujemy często u osobników dorosłych wyraźną przewagę ich rozwoju intelektualnego nad emocjonalnym, niedojrzałość emocjonalna przejawia się u nich brakiem pewności siebie, zmiennością nastrojów, nieuzasadnionymi lękami.
Poczucie zadowolenia i szczęścia
Brak konfliktów, napięć i niepokojów
Równowaga, harmonia i integracja funkcji psychicznych