Analiza jest metodą poznania obiektów i zjawisk złożonych przez ich podział na elementy proste i zbadanie powiązań pomiędzy tymi elementami (szukanie zależności przyczynowo-skutkowych). Analiza działalności przedsięb. w warunkach gospodarki rynkowej powinna obejmować:
1.analizę ekonomiczną; 2.analizę otoczenia przedsięb.
Analiza ekonomiczna to analiza stanów i procesów ekon. w przedsięb., a także dyscyplina naukowa dotycząca zespołu metod umożliwiających stawianie diagnoz gosp. w przedsieb.. Potocznie analizę ekon. określamy jako opracowanie diagnostyczne (dokument) lub czynności zmierzające do powstania diagnozy gosp.
Analiza ekonomiczna składa się z dwóch rodzajów analiz:
1.analiza finansowa - zadaniem jej jest ocena finansowej strony działalności przedsięb. nie tylko w stosunku do założeń planu, ale także ocena okresów ubiegłych i stworzenie kierunków przyszłych działań. Obejmuje przede wszystkim analizę bilansu i rachunku zysków i strat, ustala i ocenia przepływy pieniężne.
2.Analiza techniczno-ekon. - koncentruje się na ocenie poszczególnych odcinków działalności gosp. przedsięb., np. ilości i asortymencie produkcji, metodach jej wytwarzania, zaopatrzenia materiałowego, ocenie zatrudnienia, płac i wydajności.
Ocenę stopnia wykorzystania poszczególnych czynników przeprowadza się z punktu widzenia ich wpływu na wyniki ekonomiczo-fin. Przyczynowo-skutkowe wyjaśnienie odchyleń wskaźników finansowych stwarza konieczność wzajemnego powiązania analizy finansowej z analizą techniczno-ekon.
Analiza otoczenia przedsięb. dotycząca bieżących i przyszłych warunków funkcjonowania przedsięb. ma na celu rozpoznanie szans i uwzględnienie ryzyka związanego z otoczeniem oraz określenie na tej podstawie silnych i słabych punktów przedsięb. Obejmuje ona ocenę warunków społecznych i prawnych, analizę rynku i analizę konkurencji.
Źródła informacji potrzebnych do analizy finansowej.
O wynikach analizy finansowej decydują w dużym stopniu materiały źródłowe, które służą do badania zjawisk gosp.
1.materiały wewnętrzne - zawierają dane o przedsięb. Dane te mogą mieć charakter ewidencyjny i pozaewidencyjny (protokoły z zebrań, wywiady z prac.).
Do sprawozdań finans. dużych przedsięb. można zaliczyć:
1.bilans
2.rachunek zysków i strat
3.informacje dodatkowe
1,2,3 - roczne
4.sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych dot. dużych przedsięb.
5.sprawozdanie z działalności jednostki - dot. spółek kapitałowych i spółdzielni, jest to sprawozdanie opisowe.
Celowość i przydatność sporządzania bilansu analitycznego i analitycznego zestawienia rachunku zysków i strat.
Bilans i rachunek zysków i strat uważane są za najbardziej syntetyczne elementy sprawozdawczości fin., dlatego też wskaźniki finansowe wyliczane na ich podstawie mogą wyrażać znacznie zróżnicowaną treść ekonom., z tego względu przy badaniu niektórych zagadnień celowe jest również korzystanie z danych uzupełniających, materiałów szczegółowych pochodzących z ewidencji lub innych dostępnych źródeł. Dokonujemy odpowiedniego przekształcenia sprawozdań fin. Mającego na celu dostosowanie układu i treści tych sprawozdań do potrzeb badającego.
Przekształcenie bilansu syntetycznego w bilans analityczny zmierza do wyodrębnienia wstępnej oceny składników należnych do majątku trwałego i obrotowego z podziałem na główne ich grupy, a w ramach pasywów wyodrębniamy kapitały własne i obce z dalszą klasyfikacją na kapitał obcy długo. i krótkoterminowy. Przekształcenie aktywów bilansu nie nastręcza większych problemów. Większe trudności związane są z pasywami. Wyodrębnia się w ramach kapitałów własnych:
-kapitał podstawowy (akcyjny) AI +AII
-rezerwy kapitałowe A III1+AIV
-rezerwy zysku AIII2+ AIII3+AV+AVI+cześćAVII,która pozostaje w przedsiębiorstwie (zysk zatrzymany)
AVII-zysk zatrzymany, dywidendy(zob. krótko terminowe wobec akcjonariuszy).
Przekształcenie rachunku zysków i strat w zestawienie analityczne wiąże się z:
-łączeniem jego pozycji
-rozszerzeniem informacji pochodzących ze sprawozdania z dochodu zatrzymanego, które prezentuje podział zysku netto na zysk zatrzymany i wypłaconą dywidendę.
Wstępna ocena bilansu.
Analiza bilansu przedsieb. obejmuje dwa etapy:
-wstępną analizę bilansu
-wskaźnikową analizę bilansu, która stanowi rozwiniecie analizy wstępnej i oparta jest na badaniu wzajemnych relacji zachodzących pomiędzy poszczególnymi elementami aktywów i pasywów.
Dalsze pogłębienie analizy bilansu wymaga rozszerzenia badań o czynniki kształtujące wielkości ekon. zawarte w bilansie. Niezbędnym staje się wtedy sięgnięcie do danych źródłowych i zastosowanie odpowiednich metod analitycznych. Wstępna analiza bilansu przed. obejmuje badanie:
-struktury majątkowej na podst. wskaźników struktury aktywów
-struktury kapitałowej poprzez ustalenie wskaźników struktury pasywów
-struktury kapitałowo-majątkowej w oparciu o relacje pomiędzy aktywami i pasywami bilansu. Analiza ta może być prowadzona w ujęciu statycznym i dynamicznym.
Analiza statyczna dot. badania struktury majątku przed. I źródeł jego finansowania w wybranym momencie.
Ujęcie dynamiczne pozwala natomiast ocenić również kierunki zmian tej struktury oraz dynamikę poszczególnych elementów aktywów poprzez porównanie danych z kilku kolejnych lat.
Ogólna ocena sytuacji fin. przedsięb. obejmuje dwa etapy badań:
I etap: czytanie sprawozdania fin. oraz przekształcenie go stosownie do potrzeb analizy.
II etap badań obejmuje analizę wskaźnikową, na którą składa się:
-analiza pionowa składników aktywów, która dokonuje oceny sytuacji majątkowej przedsięb. z wykorzystaniem wskaźników sprawności działania (wskaźniki wykorzystania majątku)
-analiza pionowa składników pasywów bilansu , która dokonuje ocen źródeł finansowania działalności wykorzystaniem wskaźników zadłużenia i niezależności finansowej.
-analiza pozioma składników bilansu, która dokonuje oceny sytuacji kapitałowo-majątkowej przedsięb. z wykorzystaniem wskaźników płynności fin. analiza wyników fin. przedsięb. z wykorzystaniem wskaźników rentowności.
Ocena sytuacji majątkowej
Charakterystyka składników majątkowych przedsiębiorstwa
Aktywa przedsiębiorstwa odzwierciedlają składniki majątkowe, które służą do:
-zarobkowania czyli wygospodarowywania zysku będącego podstawowym, krótkoterminowym celem działalności gospodarczej,
-zabezpieczenia wypłacalności (pretensji wierzycieli) .
W strukturze składników majątkowych wyróżniamy majątek trwały i obrotowy. Ich rola w osiąganiu zysków nie jest jednakowa. Uważa się, że majątek trwały jest mało elastyczny i obciążony zyskiem, że nakłady inwestycyjne mogą zakończyć się niepowodzeniem. Koszt zużycia środków trwałych jest kosztem stałym (amortyzacja) i rosnący udział kosztów stałych w kosztach całkowitych jest wynikiem między innymi dokonujących się w skali gospodarki światowej procesów mechanizacji i automatyzacji. Poprzez odpowiednie decyzje inwestycyjne może nastąpić poprawa efektywności działania i odpowiedni przyrost zysku netto na jednostkę zaangażowanego kapitału.
Majątek obrotowy uczestniczy w procesie produkcji w sposób bezpośredni, ulega stałym przemianom, a czas przebywania poszczególnych składników majątku obrotowego w postaci zapasów, należności, środków pieniężnych uzależniony jest od charakteru produkcji, terminowości regulowania rozrachunków. Gdy czas ten jest krótki to rozchód tych składników musi być uzupełniony odpowiednim ich przychodem. Stwarza to możliwość ciągłego dostosowywania tych składników do stopnia wykorzystania zdolności produkcyjnych.
Przedmiotem analizy aktywów są następujące zagadnienia:
ocena wielkości, struktury i dynamiki majątku.
ocena wykorzystania majątku trwałego i obrotowego
Ocena wielkości, struktury i dynamiki majątku.
Informacje dotyczące majątku znajdujemy w bilansie analitycznym. Do analiz zmian jakie miały miejsce w ciągu okresu sprawozdawczego wykorzystujemy wielkość odchylenia bezwzględnego (kol. 7) oraz względny wskaźnik tempa zmian (kol.8), który odzwierciedla stosunek odchylenia bezwzględnego do stanu majątku na początku okresu. Oceniamy zmiany jakie zaszły w majątku ogółem, w majątku trwałym i obrotowym. Szczegółowo analizujemy poszczególne elementy, jeżeli zaszły istotne zmiany. Wielkości dodatnie tego wskaźnika oznaczają rozwój tego przedsiębiorstwa, powiększanie zdolności produkcyjnych. Istotnym uzupełnieniem w ocenie wstępnej obu miar dynamiki jest analiza struktury. Wskaźniki struktury (kol4,6) wyrażają stosunek procentowy poszczególnych wskaźników majątkowych do majątku ogółem. Porównanie tych wskaźników w czasie pozwala na zbadanie relacji zachodzących w wewnętrznej strukturze majątku. Po dokonaniu oceny struktury majątku trwałego i obrotowego obliczmy wskaźnik elastyczności wg wzoru
A= (majątek trwały/ majątek obrotowy)*100%
Jeżeli A jest większe niż 100 % to informuje o znacznym unieruchomieniu majątku, wysokich kosztach stałych i małej elastyczności firmy, która w przypadku wystąpienia obniżenia zapotrzebowania odbiorców na wytwarzane produkty lub narastającej konkurencji może obniżyć wskaźniki rentowności (do powstania straty włącznie)
Uwaga Ta interpretacja nie dotyczy przedsiębiorstw przemysłowych wprowadzających nowoczesną technikę i technologię, w których wzrost udziału środków trwałych może świadczyć o rosnącym stopniu mechanizacji produkcji i postępie technicznym.
Analiza sytuacji majątkowej nie może opierać się wyłącznie na danych z bilansu. Pełniejszy obraz gospodarowanie posiadanym majątkiem pozyskuje się poprzez odpowiednie porównanie aktywów z wielkościami strumieniowymi rachunku zysku i strat.
Analiza wykorzystania majątku
I Analiza wykorzystania aktywów a zwłaszcza majątku trwałego wiąże się z badaniem posiadanych zdolności produkcyjnych. Przedmiotem pomiaru i późniejszej oceny są relacje miedzy stanem wyposażenia przedsiębiorstwa w składniki majątkowe a osiągniętymi wynikami produkcyjnymi. Dla majątku trwałego ustalamy wskaźniki produktywności.
1.Wskaźnik produktywności majątku ogółem:
[przychody ze sprzedaży ogółem (1+6+10)/przeciętny stan majątku ogółem]
wskaźnik ten wyraża liczbę obrotów całego majątku(ile razy nastąpił obrót całym majątkiem w analizowanym roku). W ten sposób określamy intensywność wykorzystania majątku, porównujemy jego wielkość jak i tempo zmian. Jeżeli liczba obrotów się zwiększa to stwierdzamy, że intensywność wykorzystania majątku wzrośnie.
2.Inna rola majątku trwałego i obrotowego w procesie osiągania zysku wywołuje potrzebę oddzielnego badania intensywności wykorzystania tychże grup majątku.
Wskaźnik produktywności rzeczowych i niematerialnych składników majątku trwałego:[przychody ze sprzedaży operacyjne(1+6)/ przeciętny stan rzeczowych i niematerialnych składników majątku trwałego]
II Analiza wykorzystania majątku obrotowego (wskaźniki obrotowości - rotacji)
Szybkość obrotu określonego składnika majątku obrotowego oznacza długość okresu unieruchomienia środków pieniężnych tkwiących w tym składniku, co oznacza:
a).ile razy w jednostce czasu miał miejsce obrót (interpretacja wskaźnika w razach)
b).ile dni trwa jeden obrót tym składnikiem (w dniach)
1.w pionowej analizie aktywów najczęściej obliczmy:
a).wskaźnik obrotowości (rotacji) zapasów w razach
[przychody ze sprzedaży operacyjne (1+6)/ stan zapasów]
uwaga ten wskaźnik musi się zwiększać
b).wskaźnik obrotowości (rotacji) w dniach
[przeciętny stan zapasów *365 dni/ przychody ze sprzedaży operacyjnej (1+6)]
uwaga ten wskaźnik musi się zmniejszać
2.Należności:
a)wskaźnik obrotowości należności wynikający z tytułu dostaw. Liczba cykli incasa
należności w razach
[przychody ze sprzedaży operacyjnej (1+6)+ VAT/ przeciętny stan należności z tytułu dostaw, robót i usług]
b)wskaźnik obrotowości (rotacji) należności w dniach. Długość cykli incasa należności.
[przeciętny stan nalezności*365 dni/ przychody ze sprzedaży(1+6)]
Ocena źródeł finansowania działalności w oparciu o pionową analizę pasywów bilansu i wskaźniki zadłużenia (niezależności finansowej)
I Analizę rozpoczynamy od oceny struktury źródeł finansowania działalności:
1.(kapitał własny/ kapitał ogółem)*100
2.(kapitał obcy dlugoterm i krótkoterm/kapitał ogółem)*100
3.wskaźnik samofinansowania(wsk napięcia) (kapitały własne/kapitały obce)*100
4.(kapitał stały czyli kapitał własny + kapitał długoterminowy obcy / kapitał ogółem)*100
II Oceniamy zdolność przedsiębiorstwa do spłaty zobowiązań
1.wsk pewności kredytowej (zysk netto + amortyzacja) / (zadłużenie efektywne ) Zadłużenie efektywne to zobowiązania ogółem odjąć krótkoterminowe papiery wartościowe odjąć środki pieniężne.
2.Wskaźnik wiarygodności kredytowej (zysk netto + amortyzacja) / (rata kapitałowa czyli krótkoterminowe kredyty bankowe + odsetki do zapłacenia czyli koszty finansowe)
Analiza sytuacji kapitałowo-majątkowej przy zastosowaniu oceny bilansu w układzie poziomym. analiza płynności finansowej:
Oddzielne badanie struktury aktywów i pasywów, czyli tzw. pionowa analiza bilansu jest niewystarczające. Rzeczywisty obraz sytuacji ekonomiczno-finansowej przedsiębiorstwa uzyskuje się dopiero w wyniku oceny wzajemnego związku między składnikami majątkowymi, a odpowiadającymi im kapitałami. Istnienie równowagi bilansowej niewiele jeszcze mówi o sytuacji finansowej danego przedsiębiorstwa, gdyż majątek charakteryzuje się różnym stopniem płynności, a kapitały różnym stopniem wymagalności (terminowości).
Za punkt wyjścia w tej analizie można przyjąć ustalenie udziału kapitału własnego w finansowanie majątku trwałego przedsiębiorstwa.
wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem własnym = kapitał własny / majątek trwały >= 1
jeżeli majątek trwały jest w pełni pokryty kapitałem własnym to wówczas zachowana jest tzw. „złota reguła bilansowania”. Zgodnie z nią trwałe składniki majątku przedsięb. powinny być finansowane kapitałem własnym, ponieważ ta właśnie część majątku, jak również kapitału własnego oddawana jest do dyspozycji firmy na długi okres czasu.
Jeżeli kapitał krótkoterminowy w pełni pokrywa majątek obrotowy wówczas zachowana jest „złota reguła bilansowa” w stosunku do obrotowych składników majątku.
wskaźnik pokrycia majątku obrotowego kapitałem krótkoterminowym = kapitał krótkoterminowy (zobowiązania krótkoter.) / wartość majątku obrotowego <=1
W tym przypadku stwierdza się, że z uwagi na krótki czas związania, składniki majątku obrotowego mogą być finansowane krótkoterminowym kapitałem obcym.
Przestrzeganie w/w reguł finansowania sprzyja utrzymaniu równowagi finansowej przedsiębiorstwa warunkującej bieżącą i przyszłą jego egzystencję.
Badać także możemy „złotą regułę finansową” wg tej reguły kapitał nie może być dłużej związany czasowo z danym składnikiem majątku, aniżeli wynosi okres pozostawienie tego kapitału w przedsięb.
wskaźnik pokrycia majątku trwałego kapitałem stałem = kapitał stały (kap. własny + długoter. zobowiązania) / majątek trwały >=1
W praktyce część majątku obrotowego finansowana jest także kapitałem stałym. Ta część kapitału stałego, która finansuje majątek obrotowy określana jest kapitałem obrotowym pracującym
kapitał obrotowy = kapitał stały - majątek trwały (lub majątek obrotowy - zobowiązania krótkoterminowe)
Analiza płynności finansowej
Pomiędzy majątkiem obrotowym a zobowiązaniami bieżącymi w prawidłowo funkcjonującym przedsiębiorstwie musi istnieć odpowiednia zależność. Dotyczy to zarówno sum jak i terminów upłynniania pozycji aktywów i spłaty poszczególnych zobowiązań. W ocenie krótkoterminowego majątku i źródeł jego finansowania stosuje się wskaźniki płynności, które wyrażają stosunek majątku obrotowego o kreślonym stopniu płynności do zobowiązań bieżących. Rozróżnia się 3 stopnie płynności:
I stopień - środki pieniężne w kasie, na rachunkach bankowych i czeki
II stopień - płynne składniki majątku obrotowego (należności i krótkoterminowe papiery wartościowe)
III stopień - zapasy, składniki które najtrudniej jest zamienić na gotówkę, składniki najmniej płynne
Przedstawiony podział aktywów bilansu jest podstawą konstrukcji wskaźników płynności:
wskaźniki płynności finansowej I stopnia, wskaźnik płynności gotówkowej
środki pieniężne / zobowiązania bieżące
Wskaźnik ten powinien przybierać wielkości w granicach 0,20. W 20% środki pieniężne powinny pokryć zobowiązania bieżące.
wskaźnik płynności II stopnia, wskaźnik szybki (Quick Ratio)
płynne środki obrotowe (środki pieniężne + należności + papiery wartościowe) / zobowiązania bieżące
Prawidłowa wielkość tego wskaźnika powinna wynosić 1. 100% majątku płynnego obrotowego powinna pokryć spłatę zobowiązań.
(3) wskaźnik bieżący (current ratio): majątek obrotowy / zobowiązania bieżące
Powinien wynosić ok. 2. Niski poziom tego wskaźnika (poniżej 1,5) może oznaczać, że firma nie posiada wystarczających środków do spłacania bieżących zobowiązań. Wskaźnik powyżej 2 wskazuje na nadmierną płynność i może mieć niekorzystny wpływ na rentowność firmy.
Oceniając sytuację finansową przedsiębiorstwa należy zbadać tendencje zmian przedstawionych wskaźników a także relacje zachodzące pomiędzy nimi.
Analiza funduszu środków obrotowych netto - kapitału pracującego.
Występujące rozbieżności czasowe pomiędzy cyklem eksploatacyjnym i cyklem finansowym wymagają dla sfinansowania stałych potrzeb w działalności operacyjnej, zaangażowania kapitału o długookresowym związaniu. Jest to więc kapitał stały, który finansuje część majątku obrotowego. Kapitał pracujący wykorzystuje się do badania 2 problemów: zmian płynności i zmian w długoterminowym potencjale finansowym. W pierwszym znaczeniu kapitał pracujący można interpretować tak jak wskaźnik płynności III stopnia. W drugim ujęciu kapitał pracujący odzwierciedla składniki majątku obrotowego długoterminowo finansowane. Dzięki zaangażowaniu kapitałów stałych działalności operacyjnej firma posiada możliwości długookresowego finansowania. W ten sposób działalność przedsiębiorstwa staje się bardziej stabilna. W przypadku, gdy wartość kapitału pracującego jest ujemna oznacza, że krótkoterminowy kapitał finansuje długoterminowe części majątku. Taka sytuacja świadczy o kłopotach finansowych przedsiębiorstwa, trudnościach płatniczych, gdyż środki obrotowe nie starczają na spłatę bieżących zobowiązań (sytuacja może nie być groźna jedynie w przypadku przedsiębiorstw handlowych, które są w stanie przyspieszyć obrót składnikami majątku obrotowego i wygospodarowanymi środkami spłacać bieżące zobowiązania).
ANALIZA RENTOWNOŚCI PRZEDS.
Podstawowymi miernikami informującymi o szybkości zwrotu zaangażowanego w przedsięb. kapitału są wskaźniki rentowności określane także wskaźnikami zyskowności lub st. zwrotu. Mogą one służyć nie tylko do oceny przedsięb., ale i do oceny zdolności kierownictwa do generowania zysków od zaangażowanych środków. Wykorzystuje się je do analizy prospektywnej, w której prezentuje się przyszłą sytuację majątkowo-finansową firmy. Można wyróżnić 3 grupy wskaźników rentowności:
1. rentowność sprzedaży (obrotu) - rentowność handlowa
2. rentowność majątku (aktywu) - rentowność ekonomiczna
3. rentowność zaangażowanych kapitałów własnych - rentowność finansowa.
Ad1. Wskaźniki te mogą być liczone jako rentowność brutto lub netto w zależności od kategorii zysku przyjmowanego do obliczeń.
a) rentowności sprzedaży brutto: (zysk brutto/przychody ze sprzedaży netto)*100
b) rentowności sprzedaży netto: (zysk netto/przychody ze sprzedaży netto)*100
Ad2. Rentowność ekonomiczna informuje o wielkości zysku netto przypadającego na jednostkę wartości zaangażowanego w przedsięb. majątku.
a) ROA=(zysk netto/aktywa ogółem)*100
b) ROI=(zysk netto+odsetki/kap. całkowity)*100
Oceniamy funkcjonowanie przedsięb. jako całości.
Ad3. Rentownością finansową interesują się przede wszystkim akcjonariusze. Pozwala ona bowiem określić st. zysku jaką przynosi im inwestycja w dane przedsięb.
ROE=(zysk netto/kap.własny)*100