Migrena

Jest chorobą znaną już lekarzom w starożytności, opisana przez Areteusza z Kapadocji, wzmiankowana przez Hipokratesa. Galen nazwał ten ból crana, skąd później wywiodła się nazwa hemicrania, ponieważ ból często dotyczy tylko jednej połowy głowy.

Epidemiologia
Migrena jest przykładem często występującego bólu głowy samoistnego czyli pierwotnego, innymi słowy takiego, którego mechanizm powstania pozostaje (dotąd) nie znany.

Dotyczy około 10-15 % populacji, z czego co trzeci chory wymaga pomocy lekarskiej. Migrena znacznie częściej występuje u kobiet (3:1) i zaczyna się przeważnie przed 30 rokiem życia. Występuje również u dzieci i młodzieży, gdzie przebiega nieco odmiennie. Choroba jest chorobą rodzinną.

Napady występują z różną częstością, od pojedynczych w życiu do dwu w tygodniu.

Patomechanizm
W wyniku zaburzeń czynności kory mózgowej dochodzi do zmian w krążeniu mózgowym. Następuje nadmierny rozkurcz i pulsowanie tętniczek wskutek obniżenia we krwi stężenia serotoniny.

Migrena charakteryzuje się napadami bólu głowy, między którymi chory nie ma żadnych dolegliwości. Dołączać mogą się także inne objawy dodatkowe poprzedzające fazę bólową, tak zwana aura. Stąd wyróżnia się dwie zasadnicze formy migreny: migrena zwykła (80%) oraz migrena z aurą (20%).

Objawy
Podstawowy objaw (napadu) migreny to jednostronny ból głowy o charakterze pulsującym, nasilający się przy ruchu, wysiłku, trwający kilka godzin, czasem nawet do kilku dni, który następnie mija. Towarzyszy mu bladość, cierpiący wyraz twarzy, podkrążenie oczu, jak również zwiększona wrażliwość na światło, dźwięk oraz na zapachy.

Znamiennym objawem są również nudności, a u części chorych wymioty. Po zakończeniu napadu chory może zapaść w sen, w innych przypadkach po ustąpieniu właściwego napadu mogą utrzymywać się jeszcze przez kilka godzin niezbyt silne, tępe bóle głowy. Napady mogą być prowokowane takimi czynnikami jak alkohol, ser, czekolada, stres, miesiączka, silne światło, hałas, niedosypianie lub zbyt długi sen (migrena weekendowa), przyjęcie niektórych leków, na przykład nitrogliceryny.

U 20% pacjentów napadom migreny towarzyszą dodatkowe objawy chorobowe, nazywane aurą, które z reguły wyprzedzają wystąpienie bólów głowy, niekiedy jednak utrzymują się (jeszcze) w trakcie bólu. Może to być aura wzrokowa znamionująca się pojawieniem migoczącego mroczka w postaci drgającego punktu lub zygzaka, rzadziej występująca w postaci ubytku w polu widzenia, a nawet całkowitego oślepnięcia. Mogą wystąpić również złudzenia wzrokowe.

Aura parestetyczna w formie jednostronnych drętwień lub mrowienia ust i rąk oraz aura w postaci niedowładu połowiczego, zaburzeń mowy - to kolejne rodzaje zaburzeń neurologicznych towarzyszących niekiedy napadom bólowym.

Charakterystyczna jest zmienność obrazu napadu u danego chorego, na przykład różna strona bólu głowy w poszczególnych napadach. Niekiedy napad przebiega jedynie w formie aury bez bólu głowy.

Rozpoznanie
Powtarzanie się charakterystycznych napadów od dłuższego czasu przemawia za migreną. Badanie neurologiczne podobnie jak podstawowe badanie laboratoryjne w okresie między napadami nie wykazują zmian.

W badaniach obrazujących centralny układ nerwowy - jak tomografia komputerowa - między napadami również nie stwierdza się żadnych zmian, tak więc w znacznej większości nie ma wskazań do ich wykonania. Wskazania takie istnieją jedynie w pewnych przypadkach, np. w migrenie z aurą inną niż wzrokową. Należy pamiętać o możliwości występowania kilku rodzajów bólów głowy u jednego chorego, a więc kombinacji migreny i innego bólu głowy.

Przebieg
Migrena, która zaczyna się w dzieciństwie w około połowie przypadków znika całkowicie w wieku dorosłym. W innych przypadkach trwa całe życie, a jej przebieg bywa zmienny. Przeważnie ustępuje w ciąży i powraca po porodzie. W okresie przekwitania oraz w wieku podeszłym napady mogą się nasilić, ulec złagodzeniu lub zniknąć.

Szczególnym zjawiskiem jest przekształcenie migreny w codzienne bóle głowy, co może być spowodowane m.in. nadużywaniem leków przeciwbólowych, czy też dodatkowo występującym nadciśnieniem tętniczym lub depresją. W każdym razie migrena nie zagraża życiu, ani nie powoduje trwałych następstw. Wpływa jednak negatywnie na jakość życia.

Leczenie
Bardzo ważnym elementem terapii jest edukacja pacjenta, wskazanie na czynniki sprzyjające napadom. Spacery, gimnastyka, codzienny relaks działają bardzo korzystnie.

W doraźnym opanowywaniu ataków migrenowych stosowane są zwykłe leki przeciwbólowe niesterydowe- aspiryna, paracetamol, leki ergotaminowe- hydacorn, caffecorn, leki działające na układ serotoninowy - imigran, zomig, jak również leki przeciwwymiotne i uspokajające. Warunkiem skuteczności jest wczesne podanie leków.

Zapobieganie napadom
Leczenie profilaktyczne (czyli stosowane także w czasie, gdy nie ma napadu) podejmuje się u osób, które mają napady częściej niż 2 razy w miesiącu, a także u osób z rzadszymi napadami, jeśli są one szczególnie ciężkie, długotrwałe. Wykorzystuje się szereg leków. Celem jest ograniczenie siły oraz częstości napadów choroby.

Stosuje się tu leki takie jak: pochodne ergotaminy, leki przeciwserotoninowe, przeciwpadaczkowe, przeciwdepresyjne, beta-blokery, leki przeciwzapalne, wapnioblokery. Efekt leczenia można ocenić najwcześniej po 4 -6 tygodniach.

Warunkiem powodzenia jest regularne przyjmowanie w zleconej przez lekarza dawce leku, unikanie czynników prowokujących napady oraz prowadzenie higienicznego trybu życia.