BÓL KLASTEROWY A MIGRENA
- Bóle głowy stanowią jedną z najczęstszych dolegliwości. Sporadycznie bóle głowy miewa w ciągu roku co najmniej 80-90% ludzi <krótkotrwałe infekcje, niedospanie, przemęczenie, nazajutrz po wypiciu alkoholu>. Ok. 20% odczuwa przewlekłe lub nawracające bóle głowy. Ok. 10% społeczeństwa zasięga porady lekarskiej.
- Migrena, ból klasterowy oraz ból napięciowy należą do grupy bólów samoistnych /ból głowy stanowi istotę choroby, a jego patogeneza jest jak na razie niedostatecznie poznana/
MIGRENA
prawdopodobnie choroba genetycznie uwarunkowana, występowanie rodzinne dość powszechne
jej istotę stanowi okresowe występowanie napadów bólu głowy, połączonych z nudnościami i wymiotami, foto- i sonofobią. W części przypadków poprzedzone są aurą
etiopatogeneza- niewyjaśniona /hipotezy/
hipoteza Wolffa- w czasie aury występuje skurcz naczyń i niedokrwienie pewnych obszarów mózgu, a następnie (w fazie bólowej) nadmierne rozszerzenie naczyń i uwalnianie w nich substancji bólotwórczych. Serotonina odgrywa rolę w zjawiskach naczynioruchowych przez receptor 5-HT 1 D
zapoczątkowanie napadu migreny związane jest z tzw. szerzącą się depresją /spreading depresssion wg Leao/, polega ono na rozprzestrzenieniu się hamowania aktywności neuronów korowych (aura), a zaburzenia naczyniowe są wtórne
niekontrolowane antydromowe uwalnianie niektórych mediatorów <substancja P, neurokiny, peptydu pochodnego genu kalcytoninowego, neuropeptydy> z okołonaczyniowych zakończeń nerwu trójdzielnego (tzw. układ trójdzielno-naczyniowy), w wyniku czego rozwija się odwracalny jałowy proces zapalny
napadowa dysfunkcja ośrodków autonomicznych (podwzgórze, miejsce sinawe) lub ośrodków kontrolujących wrażenia bólowe w pniu mózgu
fazy:
prodromalna- 1-3dni zaburz. percepcji, zaburz. nastroju,
aura- błyski, migocące zygzaki, mroczki, parestezje
ból
stan ponapadowy- zmęczenie, osłabienie, wzmożony nastrój (1 dzień)
objawy kliniczne:
rozpoczyna się zwykle w młodym wieku
częściej kobiety 4:1
wyróżnia się:
migrena z aurą /wzrokowa, klasyczna/- 15%
zaczyna się krótkotrwałymi (kilka, kilkanaście minut) sensacjami, najczęściej wzrokowymi <przeważnie powiększający się mroczek migoczący przed okiem, rzadziej ubytki w polu widzenia>;
inne rodzaje aury to: jednostronne parestezje(ręka, usta), niedowład połowiczy, afazja
aura jest odwracalna
po jej ustąpieniu pojawia się stopniowo narastający, tętniący połowiczy lub obustronny ból głowy
dołączają się nudności, ewentualnie wymioty , światłowstręt /fotofobia/, złe znoszenie hałasu /sonofobia/
ból nasila się po wpływem aktywności fizycznej
napady trwają od 4 do 72 godzin /dłużej niż 72h- stan migrenowy/ i powtarzają się z częstością od kilku w ciągu roku do 2 w ciągu tygodnia.
migrena bez aury /zwykła/
podobne objawy ale bez dolegliwości poprzedzających ból
napady z aurą i bez aury mogą się przeplatać
rozpoznanie:
wywiad
badania obrazowe w napadach z aura inną niż wzrokowa lub nietypowym obrazem klinicznym
badanie EEG często wykazuje różne zmiany, co nie wyklucza migreny
leczenie:
doraźne zwalczanie napadów
lekki napad- paracetamol, kwas acetylosalicylowy, naproksen, metamizol, ewentualnie z dodatkiem środków przeciwwymiotnych <metoclopramid, tietylperazyna>
średniociężki i ciężki napad- sumetriptan lub ergotamina
leczenie profilaktyczne
dihydroergotamina, pizotifen, propranolol, flunarizyna, kwas walproinowy
KLASTEROWY BÓL GŁOWY
ból głowy Hortona, histaminowy ból głowy, gromadny ból głowy
podstawową cechą bólu jest występowanie ataków bólowych w określonym czasie w sposób zgrupowany
najbardziej dotkliwy spośród wszystkich samoistnych bólów głowy
względnie najłatwiejszy do rozpoznania
patomechanizm niewyjaśniony
znacznie rzadszy niż migrena; 0,1%populacji
głównie mężczyźni 4-7x częściej
20-50r.ż.
rzadkie występowanie rodzinne= brak skłonności genetycznej
objawy kliniczne:
ataki dręczącego, połowiczego bólu trwającego od 15 do 180minut (zwykle ok. 90minut), zlokalizowanego poza gałką oczną i w okolicy czołowej, promieniującego do okolicy skroniowej, policzka, żuchwy i nosa
atak pojawia się nagle bez zwiastunów
bólowi towarzyszy łzawienie, zaczerwienienie spojówek i wyciek z nosa
często obserwuje się opadnięcie powieki (częściej jedynie zwężenie szpary powiekowej), zwężenie źrenicy, osłabienie odruchu rogówkowego, jednostronne pocenie się i zaczerwienienie twarzy /po stronie bólu/
klaster, czyli okres występowania ataków bólowych trwa najczęściej 3-6tyg.
remisje od pół roku do kilku lat
ataki głównie nocą
ból jest na tyle silny że chory nie może pozostać nieruchomo, pozycja leżąca subiektywnie nasila dolegliwości, chorzy są pobudzeni psychoruchowo, chodzą po mieszkaniu
ataki bólu klastrowego mogą być prowokowane przez:
alkohol
zmiany temperatury działające na twarz
środki rozszerzające naczynia /nitraty, zanieczyszczenia w żywności/
sen
czynniki wyzwalające oddziałują jedynie w okresie klastru
u 15-20% pacjentów nie występują remisje bądź są one jedynie kilkudniowe- postać przewlekła
leczenie:
sumatriptan
czysty tlen
ergotamina
postępowanie profilaktyczne:
węglan litu
blokery kanałów wapniowych
leki przeciwserotoninowe
walproinian sodu
steroidy