BÓL KLASTEROWY A MIGRENA

- Bóle głowy stanowią jedną z najczęstszych dolegliwości. Sporadycznie bóle głowy miewa w ciągu roku co najmniej 80-90% ludzi <krótkotrwałe infekcje, niedospanie, przemęczenie, nazajutrz po wypiciu alkoholu>. Ok. 20% odczuwa przewlekłe lub nawracające bóle głowy. Ok. 10% społeczeństwa zasięga porady lekarskiej.

- Migrena, ból klasterowy oraz ból napięciowy należą do grupy bólów samoistnych /ból głowy stanowi istotę choroby, a jego patogeneza jest jak na razie niedostatecznie poznana/

MIGRENA

• prawdopodobnie choroba genetycznie uwarunkowana, występowanie rodzinne dość powszechne

• jej istotę stanowi okresowe występowanie napadów bólu głowy, połączonych z nudnościami i wymiotami, foto- i sonofobią. W części przypadków poprzedzone są aurą

• etiopatogeneza- niewyjaśniona /hipotezy/

• hipoteza Wolffa- w czasie aury występuje skurcz naczyń i niedokrwienie pewnych obszarów mózgu, a następnie (w fazie bólowej) nadmierne rozszerzenie naczyń i uwalnianie w nich substancji bólotwórczych. Serotonina odgrywa rolę w zjawiskach naczynioruchowych przez receptor 5-HT 1 D

• zapoczątkowanie napadu migreny związane jest z tzw. szerzącą się depresją /spreading depresssion wg Leao/, polega ono na rozprzestrzenieniu się hamowania aktywności neuronów korowych (aura), a zaburzenia naczyniowe są wtórne

• niekontrolowane antydromowe uwalnianie niektórych mediatorów <substancja P, neurokiny, peptydu pochodnego genu kalcytoninowego, neuropeptydy> z okołonaczyniowych zakończeń nerwu trójdzielnego (tzw. układ trójdzielno-naczyniowy), w wyniku czego rozwija się odwracalny jałowy proces zapalny

• napadowa dysfunkcja ośrodków autonomicznych (podwzgórze, miejsce sinawe) lub ośrodków kontrolujących wrażenia bólowe w pniu mózgu

• fazy:

• prodromalna- 1-3dni zaburz. percepcji, zaburz. nastroju,

• aura- błyski, migocące zygzaki, mroczki, parestezje

• ból

• stan ponapadowy- zmęczenie, osłabienie, wzmożony nastrój (1 dzień)

• objawy kliniczne:

• rozpoczyna się zwykle w młodym wieku

• częściej kobiety 4:1

• wyróżnia się:

• migrena z aurą /wzrokowa, klasyczna/- 15%

• zaczyna się krótkotrwałymi (kilka, kilkanaście minut) sensacjami, najczęściej wzrokowymi <przeważnie powiększający się mroczek migoczący przed okiem, rzadziej ubytki w polu widzenia>;

• inne rodzaje aury to: jednostronne parestezje(ręka, usta), niedowład połowiczy, afazja

• aura jest odwracalna

• po jej ustąpieniu pojawia się stopniowo narastający, tętniący połowiczy lub obustronny ból głowy

• dołączają się nudności, ewentualnie wymioty , światłowstręt /fotofobia/, złe znoszenie hałasu /sonofobia/

• ból nasila się po wpływem aktywności fizycznej

• napady trwają od 4 do 72 godzin /dłużej niż 72h- stan migrenowy/ i powtarzają się z częstością od kilku w ciągu roku do 2 w ciągu tygodnia.

• migrena bez aury /zwykła/

• podobne objawy ale bez dolegliwości poprzedzających ból

• napady z aurą i bez aury mogą się przeplatać

• rozpoznanie:

• wywiad

• badania obrazowe w napadach z aura inną niż wzrokowa lub nietypowym obrazem klinicznym

• badanie EEG często wykazuje różne zmiany, co nie wyklucza migreny

• leczenie:

• doraźne zwalczanie napadów

• lekki napad- paracetamol, kwas acetylosalicylowy, naproksen, metamizol, ewentualnie z dodatkiem środków przeciwwymiotnych <metoclopramid, tietylperazyna>

• średniociężki i ciężki napad- sumetriptan lub ergotamina

• leczenie profilaktyczne

• dihydroergotamina, pizotifen, propranolol, flunarizyna, kwas walproinowy

KLASTEROWY BÓL GŁOWY

• ból głowy Hortona, histaminowy ból głowy, gromadny ból głowy

• podstawową cechą bólu jest występowanie ataków bólowych w określonym czasie w sposób zgrupowany

• najbardziej dotkliwy spośród wszystkich samoistnych bólów głowy

• względnie najłatwiejszy do rozpoznania

• patomechanizm niewyjaśniony

• znacznie rzadszy niż migrena; 0,1%populacji

• głównie mężczyźni 4-7x częściej

• 20-50r.ż.

• rzadkie występowanie rodzinne= brak skłonności genetycznej

• objawy kliniczne:

• ataki dręczącego, połowiczego bólu trwającego od 15 do 180minut (zwykle ok. 90minut), zlokalizowanego poza gałką oczną i w okolicy czołowej, promieniującego do okolicy skroniowej, policzka, żuchwy i nosa

• atak pojawia się nagle bez zwiastunów

• bólowi towarzyszy łzawienie, zaczerwienienie spojówek i wyciek z nosa

• często obserwuje się opadnięcie powieki (częściej jedynie zwężenie szpary powiekowej), zwężenie źrenicy, osłabienie odruchu rogówkowego, jednostronne pocenie się i zaczerwienienie twarzy /po stronie bólu/

• klaster, czyli okres występowania ataków bólowych trwa najczęściej 3-6tyg.

• remisje od pół roku do kilku lat

• ataki głównie nocą

• ból jest na tyle silny że chory nie może pozostać nieruchomo, pozycja leżąca subiektywnie nasila dolegliwości, chorzy są pobudzeni psychoruchowo, chodzą po mieszkaniu

• ataki bólu klastrowego mogą być prowokowane przez:

• alkohol

• zmiany temperatury działające na twarz

• środki rozszerzające naczynia /nitraty, zanieczyszczenia w żywności/

• sen

• czynniki wyzwalające oddziałują jedynie w okresie klastru

• u 15-20% pacjentów nie występują remisje bądź są one jedynie kilkudniowe- postać przewlekła

• leczenie:

• sumatriptan

• czysty tlen

• ergotamina

• postępowanie profilaktyczne:

• węglan litu

• blokery kanałów wapniowych

• leki przeciwserotoninowe

• walproinian sodu

• steroidy