KLASTEROWY BÓL GŁOWY

BÓL GŁOWY HORTONA, HISTAMINOWY BÓL GŁOWY,
GROMADNE BÓLE GŁOWY, CLUSTER HEADACHE

1. R. Mazur i wsp. „Podstawy kliniczne neurologii”
2. R. Mazur „Neurologia – myślenie kliniczne”
3. D. Dalessio „Jak przynieść ulgę cierpiącym na klasterowe bóle głowy

i nerwobóle czaszkowe” – MpD 10/9

4. A. Prusiński „Jaki to ból głowy?”

EPIDEMIOLOGIA:

•

występuje znacznie rzadziej niż migrena

•

ok. 0,1% populacji ogólnej

•

dotyczy głównie męszczyzn (4 – 7x częściej)

•

napady bólów klasterowych rozpoczynają się zwykle w 20 – 30 rż.

•

brak skłonności genetycznej

ETIOLOGIA:

•

nieznana

PATOGENEZA:

•

wg. Goadsby

3

:

-

stosując nitroglicerynę w aerozolu wyzwalał typowe bóle klasterowe u chorych,
następnie badał ich mózgi metodą PET

-

w przebiegu klasterowych bólów głowy dochodzi do aktywacji 3 obszarów mózgu,
z których 2 są pobudzane nieswoiście zawsze po zadziałaniu jakiegokolwiek
bodźca bólowego

-

największą aktywację stwierdza się jednak w obrębie neuronów istoty szarej
podwzgórza po stronie występowania bólu

-

ponieważ podwzgórze może mieć związek z różnymi chorobami o okresowym
przebiegu, wydaje się, że tu tkwi wyjaśnienie napadowej natury klasterowych
bólów głowy

-

związane z klasterowym bólem głowy rozszerzenie naczyń jest wtórne do aktywacji
neuronów n.V dających projekcję do naczyń zaopatrywanych przez ten nerw

•

być może klaster jest wynikiem wrażliwości wewnątrzjamistej części t. szyjnej wewnętrznej

na neuralne wpływy z podwzgórza dotkniętego dysfunkcją

OBRAZ KLINICZNY:

•

choroba charakteryzuje się występowaniem ataków bólowych w określonym czasie

w sposób zgrupowany (klastery)

•

cechy klasteru :

-

klaster jest to okres występowania ataków bólowych

-

najczęściej trwa

3 - 6 tygodni

-

w okresie klasteru pacjent doznaje od 1 ataku na dwa dni do 8 na dobę
zwykle od 1 do 4 na dobę, często o tej samej porze dnia

-

częstość napadów może być największa w środku okresu klasteru i stopniowo

↓

się aż do

zakończenia klasteru

-

między okresami bólu występują (niekiedy z dużą regularnością) przerwy
trwające od pół roku do kilku lat

-

najczęściej okresy napadowe występują 1 – 2x w roku, zwykle wiosną
i (lub) jesienią

-

u części chorych (15 – 20%) w przebiegu choroby nie występują remisje,
lub są one tyko kilkudniowe

→

napady u tych chorych występują codziennie,
lub prawie codziennie w ciągu lat

→

jest to tzw. postać przewlekła

•

cechy bólu :

-

atak trwa 15 – 180 minut (zwykle 90 minut)

-

ból ma charakter ostry, przeszywający, rozdzierający, silny, połowiczy

-

zlokalizowany jest za gałką oczną i w okolicy czołowej

-

promieniuje do okolicy skroniowej, policzka, zębów, żuchwy i nosa

-

pojawia się nagle, bez zwiastunów, zwykle podczas snu, lub drzemki,
choć może wystąpić też w trakcie czuwania

-

czynniki wywołujące :

→

działają tylko w czasie klasteru

→

alkohol

→

zmiany temperatury działające na twarz

→

środki rozszerzające naczynia (nitraty) zawarte w pokarmach
i lekach

→

sen

-

objawy towarzyszące :

→

występują wyłącznie po stronie bólu

→

łzawienie

→

zaczerwienienie spojówek

→

wyciek z nosa, lub uczucie zatkania nosa

→

zwężenie szpary powiekowej

→

zwężenie źrenicy

→

osłabienie odruchu rogówkowego

→

obrzmienie powieki

→

jednostronne pocenie się i zaczerwienienie twarzy

-

chory nie może pozostać nieruchomo, pozycja leżąca subiektywnie
nasila dolegliwości :

→

chorzy są pobudzeni psychoruchowo

→

najczęściej chodzą

→

czasem pacjent z bólu uderza głową o ścianę, lub tłucze ją pięściami

KLINICZNE CECHY KLASTEROWEGO

BÓLU GŁOWY

1. jedno lub obustronne

pocenie twarzy
2. zaczerwienienie twarzy

3. zatkanie nosa po stronie
bólu

4. ból głowy trwa 15-90 minut,
występuje rzutami trwającymi

3-16 tygodni, rzuty występują
najczęściej raz do roku lub co

drugi rok
5. ból często budzi chorego w

nocy o tej samej porze,
niezwykle dręczący ból

umiejscowiony za okiem lub w
otoczeniu oczodołu, ból może

promieniować do skroni,
szczęki, nosa, brody lub zębów

6. opadanie powieki, łzawienie
lub zaczerwienienie spojówek,

zmiany ze strony źrenicy

ROZPOZNANIE:

•

RÓŻNICOWANIE:

•

przewlekła napadowa hemikrania :

-

ataki bólu przypominają bóle klasterowe

-

napady występują wyłącznie w ciągu dnia, są krótsze (5 – 20 min.),
częstsze (śr. 14/dz.) i nie mają tendencji do grupowania klasterowego

-

występuje niemal wyłącznie u kobiet

-

całkowite ustępowanie pod wpływem indometacyny

•

migrena :

-

częściej u kobiet

-

może być poprzedzona aurą

-

może dotyczyć obu stron, a

ból klasterowy zawsze dotyczy tej samej strony

w kolejnych napadach w jednym klasterze

-

występuje rodzinnie

-

światłowstręt, objawy wegetatywne

-

nie ma cech zgrupowanych

-

nie ma łzawienia po stronie bólu

-

napad trwa dłużej

-

ruch nasila dolegliwości (chory leży)

•

nerwoból nerwu trójdzielnego :

-

ból trwa klika - kilkanaście sekund i często się powtarza

-

ból można wywołać przez ucisk punktów spustowych

LECZENIE:

-

wyjśnić pacjentowi naturę choroby i poinformować, że nie powoduje
ona poważniejszych następstw dla zdrowia i życia

•

leczenie ataku bólu :

-

sumatriptan

→

s.c. 6 mg.

→

lek może być podany jedynie 2x w ciągu dnia, co przy
znacznej liczbie ataków w ciągu dnia czyni ten sposób
terapii mało przydatnym

-

wdychanie czystego

tlenu :

→

przypuszczalnie działanie tlenu

↓

oponowe i czaszkowe

przepływy krwi

→

tlenoterapię należy rozpocząć na początku napadu

→

chory wdycha przez 10 –15 min. czysty tlen za pomocą
maski twarzowej z szybkością 7 – 8 l/min.

→

chorzy powinni siedzieć, lub stać pochyliwszy się do przodu

→

unikać hiperwentylacji

-

ergotamina

→

doodbytniczo, podjęzykowo, lub w postaci inhalacji

-

dihydroergotamina :

→

w postaci aerozolu donosowego

→

np. Neomigran in aerosol

-

steroidy

→

podawane w postaci tzw. ataku steroidowego

→

w początkowej fazie klasteru

→

deksametazon (początkowo i.v. 16 mg./dz. , potem p.o.
4 – 2 mg./dz.)

-

lidokaina

3

:

→

4% roztwór do zakraplania do nosa

→

na początku napadu chory powinien, pochyliwszy głowę w tył
i zwróciwszy ku górze stroną objętą przez ból, wprowadzić do
nozdrza po bolącej stronie 15 gtt. roztworu

→

po 15 min. można powtórzyć

→

lidokainę można użyć 2x w każdym napadzie do 4x/dz.

→

wcześniej w celu udrożnienia przewodu nosowego można użyć
np. fenylefryny

→

krople z lidokainą mogą powodować zawroty głowy i nerwowość

•

leczenie profilaktyczne :

-

węglan litu

→

100 – 800 mg./dz.

-

blokery kanałów wapniowych

→

werapamil (320 – 600 mg./dz.)

-

leki p/serotoninowe

→

pizotifen (1 – 2 mg./dz.)

-

walproinian sodu

→

600 – 1200 mg./dz.

-

prednizon

3

:

→

nie dłużej niż 7 – 14 dni

→

60 – 80 mg/dz.

→

można werapamil (240 mg/dz) skojarzyć z prednizonem

-

zabiegi chirurgiczne :

→

po wyczerpaniu innych metod

→

przecięcie zwoju skrzydłowo – podniebiennego

→

koagulacja termiczna zwoju Gassera

→

przecięcie n.V

POWIKŁANIA:

•

ROKOWANIE:

•

bóle mają tendencję do wygasania z biegiem lat, ale są wyjątki od reguły

PROFILAKTYKA:

•

unikanie czynników wywołujących napad bólu w okresie klasteru

•

leczenie profilaktyczne

PATRZ TEŻ:

•

ból głowy