OŚRODEK STATYSTYKI OCHRONY ŚRODOWISKA - zadania:

• gromadzenie i opracowywanie danych statystycznych oraz przygotowywanie ogólnopolskich tablic wynikowych z zakresu ochrony środowiska oraz ekonomicznych aspektów ochrony środowiska,

• nadzór organizacyjny, merytoryczny nad prowadzonymi badaniami, prowadzenie prac koncepcyjnych nad metodologią badań oraz wyjaśnianie kwestii metodologicznych i  terminologii,

• przygotowywanie analiz  i publikacji z prowadzonych badań oraz udostępnianie wynikowych informacji statystycznych z zakresu specjalizacji Ośrodka,

• rozpoznawanie i analizowanie zapotrzebowania na informacje statystyczne,

• prowadzenie prac nad wykorzystaniem administracyjnych źródeł danych w zakresie ochrony środowiska, współpraca z instytucjami administracji rządowej i samorządowej,

• uczestnictwo w opracowywaniu programu badań statystycznych statystyki publicznej oraz opiniowanie projektów dotyczących metodologii i organizacji badań, zgodnie ze specjalizacją Ośrodka,

• realizacja prac związanych z tworzeniem, prowadzeniem i rozwojem Dziedzinowej Bazy Danych „Stan i Ochrona Środowiska”, współpraca w tym zakresie z instytucjami zajmującymi się tematyką ochrony środowiska.

Wyniki badań z zakresu ochrony środowiska oraz ekonomicznych aspektów ochrony środowiska, stanowią podstawę do opracowywania zestawień o gospodarce wodnej, zanieczyszczeniu atmosfery, ilości odpadów wytworzonych i zagospodarowanych na potrzeby krajowej statystyki publicznej oraz statystyki międzynarodowej.

Wyniki badań wykorzystywane są m.in. przez administrację rządową i samorządową do kreowania polityki ekologicznej na poziomie krajowym, wojewódzkim, powiatowym i gminnym.

Stanowią także podstawę do oceny realizacji polityki ekologicznej państwa w zakresie nakładów ponoszonych na ochronę środowiska w Polsce.

Bank Danych Regionalnych -
dział „STAN I OCHRONA ŚRODOWISKA”

ZAKRESY OPRACOWYWANYCH PROBLEMÓW:

• Efekty rzeczowe inwestycji ochrony środowiska i gospodarki wodnej 

• Ekonomiczne aspekty ochrony środowiska

• Emisja zanieczyszczeń powietrza z zakładów szczególnie uciążliwych

• Gospodarka wodno-ściekowa w przemyśle

• Komunalne oczyszczanie ścieków

• Nakłady na środki trwałe służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej wg kierunków/źródeł inwestowania

• Nieczystości ciekłe

• Ochrona powierzchni ziemi i gleby

• Ochrona przyrody i różnorodności biologicznej

• Odpady komunalne

• Odpady wytworzone i nagromadzone

• Tereny zieleni

• Zanieczyszczenie powietrza

• Zasoby eksploatacyjne wód podziemnych

• Zużycie wody i oczyszczalnie ścieków

Raporty i opracowania Inspekcji Ochrony Środowiska

Ich realizacja odbywa się, między innymi, poprzez:

• kontrolę przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym użytkowaniu zasobów przyrody,

• kontrolę przestrzegania decyzji ustalających warunki użytkowania środowiska,

• udział w postępowaniu dotyczącym lokalizacji inwestycji,

• udział w przekazywaniu do eksploatacji obiektów, które mogą pogorszyć stan środowiska, oraz urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem,

• kontrolę eksploatacji urządzeń chroniących środowisko przed zanieczyszczeniem,

• podejmowanie decyzji wstrzymujących działalność prowadzoną z naruszeniem wymagań związanych z ochroną środowiska, lub naruszaniem warunków korzystania ze środowiska,

• współdziałanie w zakresie ochrony środowiska z innymi organami kontrolnymi, organami ścigania i wymiaru sprawiedliwości oraz organami administracji publicznej, obrony cywilnej, a także organizacjami społecznymi,

• organizowanie i koordynowanie Państwowego Monitoringu Środowiska, prowadzenie badań jakości środowiska, obserwacji i oceny jego stanu oraz zachodzących w nim zmian,

• opracowywanie i wdrażanie metod analityczno-badawczych i kontrolno-pomiarowych,

• inicjowanie działań tworzących warunki zapobiegania poważnym awariom oraz usuwania ich skutków i przywracania środowiska do stanu właściwego,

• uzgadnianie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu dla inwestycji szczególnie szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi.

Finansowanie ochrony środowiska w Polsce - środki krajowe

Do publicznych funduszy ochrony środowiska w Polsce zalicza się:

• Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW)

• Wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej

• Powiatowe fundusze ochrony środowiska

• Gminne fundusze ochrony środowiska

• Ekofundusz

• Ministerstwo Środowiska

Budżety czterech pierwszych funduszy tworzone są głównie z:

• opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska - wszystkie firmy korzystające gospodarczo z zasobów środowiska (zużywające wodę, zanieczyszczające powietrze, produkujące odpady) płacą za to zgodnie ze stawkami wyznaczonymi przez Ministra Środowiska. Każda firma otrzymuje pozwolenie na korzystanie z określonej ilości tych zasobów,

• kar za przekroczenie dopuszczalnych norm - płacą je firmy, które korzystają z większych ilości zasobów środowiska niż im na to zezwolono oraz wszystkie inne instytucje nie przestrzegające wymogów ochrony środowiska.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej i wojewódzkie fundusze ochrony środowiska mają własną osobowość prawną.

Fundusze powiatowe i gminne działają w ramach struktury samorządu lokalnego.

EkoFundusz zarządza środkami z tzw. ekokonwersji. Jest to część Polskiego długu zagranicznego, którą wierzyciele Polski zgodzili się umorzyć, o ile sumy te zostaną przekazane na ochronę środowiska w Polsce.

Środki, którymi zarządza Ministerstwo Środowiska są częścią budżetu państwa.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej gospodaruje środkami pochodzącymi z:

- opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska oraz kar za przekraczanie dopuszczalnych norm emisji zanieczyszczeń;

- spłat pożyczek udzielanych na cele proekologiczne i ich oprocentowania;

- opłat za wydobycie kopalin;

- operacji finansowych i udziału w spółkach.

Narodowy Fundusz administruje także środkami zagranicznymi przeznaczonymi na ekologię w Polsce, pochodzącym z Banku

Światowego, Programu PHARE, Funduszu Partnerskiego PHARE. Funduszu Partnerskiego BITS. funduszu darów fińskich.

Zgodnie z ustawą o ochronie i kształtowaniu środowiska z 1980 r. część środków z opłat i kar za korzystanie ze środowiska zostaje do dyspozycji gmin i powiatów, na terenie których zostały pobrane. Wpływy za składowanie odpadów stanowią w 50% dochód funduszu ochrony środowiska gminy i w 10% dochód funduszu ochrony środowiska powiatu, na których obszarze składowane są te odpady. Dochodami gminnego funduszu jest także całość wpływów z tytułu kar i opłat z terenu danej gminy za usuwanie drzew lub krzewów. Z zastrzeżeniem ust. 7. dochodami gminnego funduszu jest 20%, a powiatowego funduszu 10% wpływów z opłat i kar za pozostałe rodzaje gospodarczego korzystania ze środowiska i dokonywania w nim zmian oraz szczególnego korzystanie z wód i urządzeń wodnych. Ogółem powiatowe fundusze będą dysponowały około 9%, a gminne 22% wszystkich środków zgromadzonych w funduszach tworzonych w ten sposób.

EkoFundusz jest fundacją powołaną w 1992 roku przez Ministra Finansów dla efektywnego zarządzania środkami finansowymi pochodzącymi z zamiany części zagranicznego długu na wspieranie przedsięwzięć w ochronie środowiska (tzw. ekokonwersja długu).

Dotychczas decyzję o ekokonwersji polskiego długu podjęły Stany Zjednoczone, Francja, Szwajcaria. Włochy i Szwecja, tak więc EkoFundusz zarządza środkami tych krajów (łącznie ponad 530 mln USD do roku 2010).

Zadaniem Fundacji jest dofinansowanie przedsięwzięć w dziedzinie ochrony środowiska, które mają nie tylko istotne znaczenie w skali regionu czy kraju, ale także wpływają na osiągnięcie celów ekologicznych uznanych za priorytetowe w skali europejskiej lub światowej. Ta specyfika EkoFunduszu uniemożliwia mu finansowanie przedsięwzięć, których celem jest rozwiązywanie tylko lokalnych problemów.

Do priorytetów EkoFunduszu należą:

• ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi;

• ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu oraz eliminacja niskich źródeł ich emisji;

• ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej;

• ochrona różnorodności biologicznej;

• gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych.

Finansowanie ochrony środowiska w Polsce ze środków Unii Europejskiej

Polityka ochrony środowiska naturalnego jest dziś traktowana przez Unię Europejską jako nieodłączny element na rzecz trwałego i zrównoważonego rozwoju.

Dalszy wzrost gospodarczy krajów członkowskich, a także dobro jej mieszkańców - w tym dbałość o ich zdrowie wymagają stałej troski o stan środowiska i podejmowania decyzji chroniących je przed degradacją.

Zanim Polska przystąpiła do Unii Europejskiej korzystała z trzech instrumentów przedakcesyjnych: ISPA. SAPARD i PHARE.

W latach 2000-2003 sektor ochrony środowiska otrzymał ze środków ISPA (Instrument for Structural Policies for Pre-Accession) kwotę w wysokości 1 285 mln euro na wsparcie finansowe dla 43 przedsięwzięć inwestycyjnych.

SAPARD (Special Accession Programme for Agriculture and Rural Development) miał na celu wsparcie modernizacji polskiego rolnictwa, przemysłu rolno-spożywczego oraz rozwój obszarów wiejskich. Dostępne Polsce środki wynosiły około 175 mln euro rocznie. W ramach wdrażanych działań przeprowadzono inwestycje związane m.in. z dostosowaniem zakładów i gospodarstw do wymogów ochrony środowiska. Część środków przeznaczono na realizację inwestycji związanych z odprowadzaniem ścieków komunalnych i wód opadowych, zaopatrzeniem gospodarstw wiejskich w wodę i inwestycji służących zagospodarowaniu odpadów stałych.

Największym programem bezzwrotnej pomocy finansowej Unii Europejskiej dla krajów ubiegających się o jej członkostwo był fundusz PHARE.

Środki z tego funduszu kierowano między innymi na wsparcie inwestycji dotyczących ochrony środowiska. W ramach programu PHARE w latach 1990-2003 Polska uzyskała wsparcie w wysokości 3.916 mld euro. Polska jako największe z dziesięciu państw, które przystąpiły do Unii Europejskiej w 2004 roku otrzymała największe wsparcie z programów przedakcesyjnych. Łączna suma pomocy udzielonej Polsce do 1 maja 2004 roku z funduszy przedakcesyjnych wyniosła 7,017 mld euro.

Z dniem wejścia Polski do Unii Europejskiej fundusze przedakcesyjne zakończyły swoje funkcjonowanie.

W miejsce Funduszu ISPA pojawił się Fundusz Spójności, który przejął zobowiązania płatnicze swojego poprzednika oraz pojawiły się możliwości finansowania inwestycji z Funduszy Strukturalnych.

Zasady funkcjonowania obu funduszy są podobne. Projekty finansowane z ISPA w latach 2000-2003 stały się od 2004 roku - od momentu wstąpieniu do Unii Europejskiej - projektami Funduszu Spójności. Poza tymi projektami od 2004 roku w Polsce realizowane są nowe projekty współfinansowane z Funduszu Spójności.

Ochrona środowiska w latach 2004-2006 w głównej mierze była wspierana finansowo w ramach dwóch programów operacyjnych. Pierwszym z nich był Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, w ramach którego na ochronę środowiska przeznaczono 1,2 mld euro ze środków UE.

W ramach programu finansowane były inwestycje związane z:

• zaopatrzeniem w wodę, poborem wody i oczyszczaniem ścieków,

• gospodarką odpadami.

• poprawą jakości powietrza,

• zarządzaniem ochroną środowiska,

• wykorzystaniem odnawialnych źródeł energii.

Drugim programem finansującym ochronę środowiska był Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, 794,8 mln złotych.

Program LIFE+ podzielony jest na trzy komponenty tematyczne:

• Przyroda i różnorodność biologiczna

• Polityka i zarządzanie w zakresie środowiska

• Informacja i komunikacja

LIFE+ jest europejskim instrumentem finansowym na rzecz środowiska, w okresie od 1 stycznia 2007 do 31 grudnia 2013 r. Postawą prawną LIFE+ jest rozporządzenie (WE) nr 614/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 maja 2007 r., opublikowane w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej L149 z dnia 9 czerwca 2007 r.

1. LIFE+ przyroda i różnorodność biologiczna

• Najlepsza praktyka i/lub projekty demonstracyjne przyczyniające się do wdrażania założeń dyrektyw: ptasiej i siedliskowej (Dyrektywy Rady 79/409 EWG i 92/43/EWG).

• Projekty demonstracyjne i/lub innowacyjne przyczyniające się do wdrażania założeń Komunikatu Komisji KOM (2006) 216: „Zatrzymanie procesu utraty różnorodności biologicznej do roku 2010 i w przyszłości".

2. LIFE+ polityka i zarządzanie w zakresie środowiska

• Projekty demonstracyjne i/lub innowacyjne związane z „priorytetowymi obszarami działania” określonymi w dokumencie pt. „LIFE+ polityka i zarządzanie w zakresie środowiska, Wytyczne dla wnioskodawców 2010”.

• Projekty przyczyniające się do monitorowania stanu środowiskowego lasów na terenie Unii Europejskiej.

3. LIFE+ informacja i komunikacja

• Komunikacja i kampanie na rzecz zwiększania świadomości społecznej związane z wdrażaniem, aktualizowaniem i rozwojem polityki i prawodawstwa europejskiego w zakresie ochrony środowiska określonych w dokumencie „LIFE+ informacja i komunikacja, Wytyczne dla wnioskodawców 2010".

• Kampanie na rzecz zwiększania świadomości społecznej w zakresie ochrony lasów przed pożarem oraz szkoleń podmiotów zapobiegających pożarom lasów.

---