1.Problemy makroekonomiczne: inflacja, bezrobocie, alokacja czynników produkcji, aby zapewnić max produkcję,

Makroekonomia - jest badaniem gospodarki narodowej jako całości lub tez badaniem jej poszczególnych znaczących części, odnosi się do ogólnego obrazu, a nie szczegółów działalności gospodarczej danego kraju, główne elementy konstrukcyjne makroekonomii są ilustrowane przez: PNB, wskaźnik cen, stopa bezrobocia, inflacja, wzrost gospodarczy.

2.Obieg okrężny dochodów i wydatków firm i gospodarstw domowych (z uwzględnieniem państwa, oszczędności i inwestycji oraz handlu zagranicznego).

[rysunek]

Ruch okrężny oszczędności i inwestycji: krąg wewnętrzny to przepływ zasobów rzeczowych. Gospodarstwa domowe dostarczają usług czynników wytwórczych przedsiębiorstwom, które wykorzystują te czynniki w produkcji dóbr i usług dla gosp. dom.; krąg zewnętrzny - to przepływy pieniężne, przedsiębiorstwa wypłacają gospodarstwom dom. Dochody czynników wytwórczych, a gospodarstwa domowe wydają swoje dochody na dobra i usługi wytwarzane. Przedsiębiorstwa wytwarzają dobra kapitałowe i konsumpcyjne. Dochody czynników wytwórczych są albo zaoszczędzone albo wydawane na zakup nowych dóbr konsumpcyjnych. Przedsiębiorstwa otrzymują dochody dzięki wydatkom inwestycyjnym innych przedsiębiorstw na dobra kapitałowe. Oszczędności to odpływ do ruchu płatności, a wydatki na inwestycje to dopływ płatności do ruchu okrężnego. Opis: oszczędność = inwestycje, Y - wartość PKB równa wartości dochodów gospodarstw domowych; C - wydatki konsumpcyjne gospodarstw domowych; S - oszczędności; I - inwestycje. S = Y-C i Y = C+I stad wynika ze I=S. Jest tak dlatego, ze oszczędności stanowią nadwyżkę dochodów nad konsumpcja.

Ruch okrężny państwo [rysunek]

Przedsiębiorstwa dokonują wypłat za usługi czynników produkcji gospodarstwom domowym w wysokości Y. Rozporządzalne dochody (Y+B-Td) zawierają płatności transferowe B, pomniejszone o płatności transferowe pomniejszone o podatki Td. Rozporządzalne dochody są przeznaczone na oszczędności S lub na konsumpcje C. Wydatki te zostają powiększone o dodatkowe wydatki państwa G na dobra i usługi oraz dodatki na inwestycje I. Od sumy C+I+G lub inaczej PKB w cenach rynkowych odejmujemy odpływ w postaci podatków pośrednich Te, aby otrzymać PKB w cenach czynników produkcji Y, który jest wypłacany przez przedsiębiorstwa gospodarstwom domowym.

Ruch okrężny zagranica - gospodarka otwarta dokonuje transakcji z innymi krajami. Import - odpływ z ruchu okrężnego; Eksport - dopływ pieniądza do obiegu. S-I - nadwyżka sektora prywatnego, stanowi odpływ z okrężnego ruchu płatności. Deficyt budżetu państwa albo eksport netto równa się G+B-Te-Td lub NX (eksport netto) stanowią również odpływ. PKB w cenach czynników produkcji Y= C+I+G+NX-Te.

Systemy mierników makroekonomicznych (MPS, SNA):

-MPS - uwzględnia tylko efekty pracy produkcyjnej i obejmuje efekty sfery produkcji materialnej i usług materialnych

-SNA -zakłada że każda praca społecznie użyteczna służy powiększeniu dobrobytu społecznego. Uwzględnia zatem zarówno sferę produkcji materialnej i usług materialnych jak i sferę usług niematerialnych (nauka, oświata, kultura, sport, wojsko)

Mierniki makroekonomiczne

PKB -jest miarą wielkości produkcji wytworzonej przez czynniki wytwórcze zlokalizowane na terytorium danego kraju niezależnie od tego kto jest właścicielem. PKB w cenach realnych - jest miarą produkcji krajowej łącznie z podatkami pośrednimi na dobra i usługi. PKB w cenach czynników wytwórczych jest miarą produkcji krajowej z pominięciem podatków pośrednich.

PNB - jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju, niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług przez czynniki produkcji.

PNB jest = PKB powiększonemu o dochody netto z tytułu własności za granicą.

PNN - PNB pomniejszony o wielkość amortyzacji czyli po uwzględnieniu zmniejszenia się wartości kapitału trwałego w danym okresie w skutek jego zużycia technicznego i ekonomicznego.

DN = PNN - wielkość produktów pośrednich czyli wartość nowo wytworzona w danym kraju . DN = PNN w cenach czynników produkcji (po odjęciu podatków)

Wartości bieżąc (nominalne) - wartości wielkości ekonomicznych obliczane na

wg cen występujących w okresie kiedy pomiar wielkości był dokonywany, mogą służyć do bieżącej analizy struktur ekonomicznych, nie uwzględniają różnic w wartości pieniądza w różnych okresach.

Wartości realne ( w cenach stałych) - wartości wielkości ekonomicznych obliczanych na zasadzie korygowania wartości nominalnych a taki sposób, aby wyeliminować wpływ zmian cen (inflacji) mogą służyć do analiz zmian wielkości i proporcji ekonomicznych w czasie.

Deflator PNB - jest to stosunek nominalnego PNB ( w cenach bieżących) do PNB w ujęciu realnym ( w cenach stałych), wyrażony w postaci wskaźnika

Deflator - wskaźnik wyrażający w procentach stosunek wartości produktu krajowego brutto w cenach nominalnych ( bieżących) do wartości produktu krajowego brutto w cenach stałych, deflator jest równocześnie miernikiem inflacji (lub deflacji) w badanym okresie.

Wzrost gospodarczy - zwiększenie się rocznej produkcji dóbr i usług w kraju; w gospodarce rynkowej bez interwencji rządu z reguły nie odbywa się równomiernie, a występują okresy przyśpieszonego rozwoju i spadku wielkości produkcji (cykl koniunkturalny)

Mierniki wzrostu gospodarczego:

Miarą wielkości produkcji wykorzystywaną do pomiaru wzrostu gospodarczego są zazwyczaj: PNB, PKB, wielkości dochodów( PN) i inne tego typu mierniki charakteryzujące zmiany ilościowe, nie obrazują zmian jakościowych a zatem mają ograniczone zastosowanie przy analizie jakości życia. Do analizy jakości życia bardziej nadają się mierniki, które poza zmianami ilościowymi uwzględniają czynniki niewyrażalne bezpośrednio w pieniądzu, do takich czynników zaliczamy np. HDI ( wskaźnik rozwoju społecznego) uwzględnia 3 elementy wpływające na jakość życia: PKB na 1 mieszkańca, przeciętna długość życia człowieka, przeciętny poziom wykształcenia)

Analiza wzrostu gosp. nie daje pełnej informacji o poziomie życia i zamożności a jedynie umożliwia charakterystykę zmian ilościowych.

Przyczyny wzrostu gospodarczego: kraj może zwiększyć całkowitą produkcję dóbr i usług dzięki: wykorzystaniu większej ilości kapitału (inwestycje netto), pracy ( wydajność pracy - jakość pracy, mobilność, wiedza) i ziemi ( odwadnianie, nawadnianie, użyźnianie, mechanizacja, transport) oraz przez efektywniejsze ich wykorzystanie

Korzyści ze wzrostu gosp.: polepszenie się standardu życia - większa produkcja, więcej wolnego czasu itp., lepsze usługi socjalne 0 więcej nakładów na edukację ochronę zdrowia, bezpieczeństwo bez podnoszenia obciążeń ( wzrost w przeliczeniu na 1 mieszkańca), zwiększenie prestiżu narodowego.

Koszty wzrostu gosp.: koszty społeczne (niszczenie środowiska, stresy, presja wynikająca z szybkich zmian i konieczności mobilności człowieka), koszty alternatywne (wzrost wymaga większych inwestycji kosztem dóbr konsumpcyjnych), wykorzystanie nie odtwarzalnych surowców (groźba ich wyczerpania)

Rozwój gospodarczy - strukturalne oraz społeczne zmiany towarzyszące wzrostowi gospodarczemu (doskonalenie techniki, opanowanie nowych technologii. Podniesienie wykształcenia społeczeństwa, polepszenie jego kondycji fizycznej).

Typy mierników makroekonomicznych - Tradycyjne (mający wyraz finansowy, np. PNB,PKB) (*8); Tradycyjne w przeliczeniu na jednego mieszkańca (np. PKB per capita);wskaźniki uwzględniające dodatkowe elementy istotne dla poziomu życia nie uwzględniane w I - szych dwóch typach wskaźników np. Mierniki dobrobytu ekonomicznego netto, które powstają z korekty PNB

DEN ( wskaźnik dobrobytu ekonomicznego netto)- jest próbą modyfikacji PNB o takie elementy, które są wyrażalne w pieniądzu, wpływają na poziom życia społeczeństwa, a nie mają odzwierciedlenia oficjalnych danych stanowiących podstawę obliczenia PNB

1.wartość produktów zwiększających uciążliwość życia np. zanieczyszczenie środowiska

2.wartość dochodów nie rejestrowanych, nie przechodzących przez rynek, a zatem nie będących podstawą obliczenia PKB

3.wartość czasu wolnego

Mierniki jedno liczbowe - pozwalają na określenie poziomu życia przy uwzględnieniu również wskaźników niemierzalnych w pieniądzu; Wskaźniki obrazujące szczególnie istotne dla społeczeństwa dziedziny życia, np. bezrobocie, inflacja, poziom bezpieczeństwa;

wskaźniki wielo liczbowe -pokazuje skalę działalności gosp. nie w postaci jednej liczby, a w postaci całego zbioru liczb przedstawionego jako wektor; wskaźniki te nie dają jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy zmiany powodują podniesienie poziomu życia; pozwalają natomiast uwzględniać różnice pomiędzy poszczególnymi obszarami, specyfiką danych terenów i ich indywidualny charakter

Wskaźniki uwzględniające dodatkowe elementy wpływające na jakość życia niekoniecznie mające wyraz finansowy. Wyrażone w jednostkach umownych. Mogą służyć do porównań międzynarodowych oraz analiz szeregów czasowych. HDI - wsk. rozwoju społecznego uwzględnia on 3 elementy wpływające na jakość życia: PKB na 1 mieszkańca, przeciętna długość życia człowieka, przeciętny poziom wykształcenia.

Index hamburgerowy - ile trzeba pracować na 1 hamburgera w poszczególnych miastach miernik dostępu do czegoś

Sterowanie gospodarką narodową - współczesny system sterowania gospodarką narodową

Typy sterowania: nakazowo-rozdzielcze i rynkowe (ekonomiczne) - Działalność zwyczajowa (tradycyjna) polega na osiąganiu ustalonych przez tradycje celów za pomocą ustalonych przez tradycje środków bez rozumowego analizowania celów i środków. Środki stosowane do osiągnięcia celów wyznacza zbiorowe doświadczenie przy pomocy prób i błędów. Działalność nakazowa - opiera się na podziale społeczeństwa na dwie grupy: podejmujących decyzje ekonomiczne i wykonujących decyzje (wobec groźby przemocy czy przymusu). Występuje w gospodarkach wojennych i centralnie planowanych. Działalność rynkowa - opiera się na innych niż poprzednio działalnościach. W tej działalności podmioty są wolne pod względem ekonomicznym i mogą podejmować samodzielne decyzje: ponoszą odpowiedzialność za skutki swoich decyzji, dokonują racjonalnych wyborów, dążą do osiągania indywidualnych korzyści.

Metody bilansowania gospodarki narodowej - bilansowanie gospodarki polega na tym ze z jednej strony przedstawia się wpływy (podatki, cła, akcyza, VAT itp.) i wydatki (zasiłki dla bezrobotnych, socjalne, subwencje, dotacje, ulgi, transfery), zrównuje się wydatki z wpływami, jeśli nie ma równowagi to trzeba zwiększyć którąś z wartości.

Metoda input-output (przepływy międzygałęziowe) - (Metoda Leontiewa) - sprzedaż jednostki produkcji (output) stanowi podstawowy nakład (input) dla innej jednostki produkcji. Tablica input - output pokazuje wewnętrzne zależności techniczno - ekonomiczne miedzy rożnymi gałęziami gospodarki narodowej. Pierwsza liczba przy x(1) reprezentuje pochodzenie danego dobra z gałęzi oznaczonej odpowiednim numerem. Druga liczba (x2) reprezentuje przeznaczenie tego dobra dla innej gałęzi. X12 - dana wielkość produkcji pochodzi z gałęzi pierwszej i jest przeznaczona dla gałęzi 2; wielkości na przekątnej x11, x22 wyrażają zużycie części produkcji globalnej gałęzi na wewnętrzne produkcyjne potrzeby tej gałęzi. Jeśli gałąź nie zużywa własnej produkcji, w tym miejscu jest 0; produkcja finalna jako nadwyżka produkcji globalnej danej gałęzi nad potrzebami produkcyjnymi innych gałęzi, jest oznaczona jedna cyfra odpowiadająca numerowi danej gałęzi; produkcja globalna może być podzielona w zależności od jej przeznaczenia (np. konsumpcje, inwestycje, przyrost zapasów itd.). Składniki kolumny wyrażają koszty materiałowe poszczególnych gałęzi - x12, x23 informuje skąd, czyli z jakiej gałęzi pochodzą odpowiednie koszty zużycia materiałowego.

Popyt globalny - jest to suma, którą przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe planują wydać na dobra i usługi przy różnej wielkości dochodu.

Popyt globalny jest sumą wydatków, jakie gospodarstwa domowe planują przeznaczyć na konsumpcję. Ponieważ zakładany, że popyt inwestycyjny jest stały, konsumpcja jest jedyną częścią popytu globalnego, która rośnie wraz ze wzrostem dochodu. Dodanie stałego dochodu inwestycyjnego do funkcji konsumpcji C pozwala wykreślić funkcję popytu globalnego AD

Podaż. Krzywa podaż globalnej AS ilustruje wielkość produkcji, którą przy każdej cenie przedsiębiorstwa są skłonne wytworzyć. W modelu klasycznym nie występuje iluzja pieniądza a płace nominalne są elastyczne. Wielkość produkcji jest, zatem niezależna od cen a krzywa podaży globalnej jest położona pionowo na poziomie produkcji potencjalnej. MDS - makroekonomiczna krzywa popytu: to zbiór punktów gdzie popyt na pieniądz jest równy jego podaży a wydatki planowane są równa faktycznej produkcji. W E istnieje równowaga na wszystkich rynkach.

Rozporządzalne dochody osobiste - są to dochody, jakie gospodarstwa domowe otrzymują od przedsiębiorstw, powiększone o wpłaty transferowe otrzymane od państwa i zmniejszone o podatki bezpośrednio płacone państwu. Są to inaczej dochody, jakie gospodarstwa mogą przeznaczyć na wydatki lub oszczędności.

Krańcowa skłonność do konsumpcji - jest to część każdej dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego, którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na konsumpcję.

Krańcowa skłonność do oszczędzania - jest to część każdej dodatkowej złotówki dochodu rozporządzalnego, które gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na oszczędności.

Autonomiczny popyt konsumpcyjny - popyt nie zależy od wielkości dochodu. Gospodarstwa domowe chcą przeznaczyć na konsumpcję 8, nawet jeśli dochód wynosi 0

Funkcja konsumpcji - obrazuje wielkość zamierzonej konsumpcji globalnej przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych.

Funkcje: konsumpcji (prosta i odroczona) - funkcja pokazuje poziom zamierzonej konsumpcji całkowitej przy każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych. Nachylenie funkcji konsumpcji to krańcowa skłonność konsumpcji, czyli część dodatkowej jednostki pieniężnej rozporządzalnego dochodu, którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na wzrost konsumpcji. Zwiększenie podaży kredytu konsumpcyjnego przesuwa krzywą w górę. Efekt majątkowy (bogactwo) polega na przesunięciu funkcji konsumpcji w górę (w dół) pod wpływem wzrostu (spadku) zasobów majątkowych gospodarstw domowych i zwiększenia (spadku) wydatków na każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych.

Funkcja konsumpcji jest to linia rosnąca pochylona pod kątem mniejszym niż 45 stopni co oznacza że dochód powoduje wzrost konsumpcji jednak jest on mniejszy od wzrostu tych dochodów.

C = A + aY

C - wielkość konsumpcji

Y - wielkość produkcji (dochód)

A - autonomiczny popyt konsumpcyjny w przypadku, gdyby dochody były równe zero

a- współczynnik nachylenia prostej; krańcowa skłonność do konsumpcji, czyli stopa procentowa dodatkowego dochodu przeznaczonego na wzrost konsumpcji

punkt przecięcia z linią 45⁰ to, to ile wydajemy na konsumpcję

Funkcja oszczędności - wykres (21.3) funkcji oszczędności obrazuje zamierzone oszczędności przy każdym poziomie dochodu. Ponieważ cały dochód jest oszczędzany lub wydawany na konsumpcję, funkcja oszczędności może być wyprowadzona z funkcji konsumpcji i odwrotnie.

Rys.21.3 Funkcja oszczędności

α<45⁰

1-a - krańcowa skłonność do oszczędzania

Funkcja inwestycji - jest to zależność pomiędzy wielkością inwestycji, a wielkością dochodów w danej gospodarce. Przyjmujemy, że poziom inwestycji nie zależy od poziomu dochodów a zatem funkcja inwestycji jest stała.

Inwestuje się by osiągnąć zyski

Wielkość nakładów inwestycyjnych nie zależy od sytuacji gospodarczej, ale od przewidywań na przyszłość. Im kraj stabilniejszy tym więcej inwestycji.

Popyt inwestycyjny - oznacza zamierzony (planowane) przez przedsiębiorstwa powiększenie zasobów kapitału trwałego (fabryki i maszyny) oraz stanu zapasów.

Zakładamy, że w każdym momencie zamierzone inwestycje są wielkością stałą, niezależna od rozmiarów bieżącej produkcji i dochodu.

Funkcja popytu globalnego - zależność między wielkością produkcji a wielkością popytu globalnego rozumianego jako sumę popytu inwestycji i konsumpcji. Linia ta powstaje przez przesunięcie funkcji konsumpcji o wielkość inwestycji I. Przecina ona oś pionową w punkcie A+I i jest nachylona do osi poziomej tak samo jak funkcja konsumpcji. W punkcie E w którym funkcja popytu globalnego przecina się z linią 45⁰ mamy do czynienia z sytuacją gdy wielkość produkcji i wielkość całkowita popytu są sobie równe. Jest to punkt równowagi w gospodarce rozumiany jako wielkość produkcji określona na takim poziomie, że całkowity popyt zgłaszany w gospodarce jest równy tej produkcji.

E - punkt równowagi, punkt przecięcia funkcji oszczędności i funkcji inwestycji, punkt do którego gospodarka będzie dążyła i w którym jeżeli się znajdzie to będzie tam się utrzymać

Y* - wielkość produkcji w punkcie równowagi

I=S - tylko w tym punkcie punkt równowagi

AD₁<Y₁ -jest nadwyżka; producenci ograniczają ceny i produkcja mniej opłacalna (ograniczenie produkcji) ruch w kierunku Y*(Y*←Y₁), przedsiębiorstwa będą ograniczały produkcję dopóki będzie nadwyżka

AD₂ >Y₂ - niedobór; zostanie uruchomiona produkcja; ceny rosną; ceny wracają do poziomu wyjścia; ruch w kierunku Y*(Y₂→Y*)

Produkcja w punkcie równowagi.

Przy stałych cenach i płacach równowaga krótkookresowa na rynku dóbr istnieje wtedy, kiedy popyt globalny lub inaczej - planowane globalne wydatki dokładnie zrównują się z faktycznie wytworzoną produkcją.

Linia 45^o jest zbiorem punktów, których wartość na osi poziomej jest równa wartości na osi pionowej. Punkt przecięcia krzywej AD i linii 45^o (punkt E) jest jedynym punktem, w którym popyt globalny AD jest równy dochodowi. Stąd też punkt E jest punktem równowagi, w którym planowane wydatki są równe faktycznej produkcji i faktycznemu dochodowi.

Poziom równowagi - poziom do którego gospodarka dąży. Można ingerować, sterować centralnie (keynesizm).

Wielkości planowane i faktyczne - plany gospodarstw domowych zależą od poziomu dochodu; jeżeli dochód jest większy od poziomu równowagi, czyli gospodarstwa domowe planują zaoszczędzić więcej niż suma zamierzonych inwestycji przedsiębiorstwa. Oznacza to, ze plany konsumpcyjne gospodarstw domowych oraz plany inwestycyjne przedsiębiorstw razem wzięte nie wystarczają do nabycia całej produkcji. Następuje nieplanowane nagromadzenie zapasów, przedsiębiorstwa ograniczają produkcje. I odwrotnie.

[wykres]

Oszczędności mniejsze od wielkości zamierzonych inwestycji przedsiębiorstwa - wyczerpanie zapasów, zwiększenie produkcji. Popyt globalny = dochodowi i produkcji, czyli planowane konsumpcje i planowane inwestycje musza być w sumie równe faktycznemu dochodowi, faktycznej produkcji i faktycznym wydatkom, a planowane inwestycje musza być równe planowanym oszczędnościom. W przypadku braku równowagi - nieplanowane inwestycje, zmniejszenie zapasów lub tez nieplanowane oszczędności zawsze doprowadza do zrównania faktycznych inwestycji z faktycznymi oszczędnościami.

Nowoczesne teorie funkcji konsumpcji - 1.Hipoteza permanentnego dochodu - punktem wyjścia są dwie przesłanki a)dochody ludzi wahają się w czasie b)ludzie nie lubią aby ich konsumpcja wykazywała wahania i dążą do wyrównania wahań w poziomie konsumpcji starając się nie dopuścić do przenoszenia fluktuacji w poziomie dochodu na konsumpcje. Dochód permanentny - dochód w długim okresie czasu. 2.Hipoteza cyklu życia - ludzie budują na swój własny użytek prognozy dotyczące dochodów jakie otrzymują w ciągu całego życia i na tej podstawie formułują swoje plany konsumpcji na cały ten okres.

Sterowanie gospodarcze przez zmiany punktu równowagi - (do krzywej IS) Przy stopie procentowej r₀ krzywa popytu globalnego przebiega jak AD₀, przy niższej stopie procentowej krzywa ta przebiega jak AD₁. Jeżeli wykreślimy taka krzywa dla wszystkich stop procentowych i połączymy ze sobą wszystkie punkty optymalne E, to otrzymamy krzywa IS. Wszystkie czynniki, które przesuwają krzywa popytu globalnego AD, przesuwają tez IS. Ruchy wzdłuż krzywej IS informują o zmianach dochodu zapewniającego równowagę spowodowanych posunięciami krzywej AD będącymi konsekwencja wyłącznie zmiany stopy procentowej. Jeżeli rośnie stopa, dochód zapewniający równowagę spada. Przy danej stopie procentowej wzrost oczekiwanych w przyszłości dochodów konsumentów, wyższe oczekiwane przyszłe zyski z inwestycji lub wyższe wydatki państwa spowodują przesuniecie krzywej popytu globalnego w gore, to znaczy ze IS także; przy każdym dowolnym poziomie stopy procentowej dochód odpowiadający warunkom równowagi będzie teraz wyższy.

25.6 Krzywa IS

Krzywa IS obrazuje różne kombinacje dochodu i stopy procentowej, przy których rynek dóbr znajduje się w równowadze. Przy stopie procentowej r_o funkcja popytu globalnego znajduje się w położeniu AD_o. W części rysunku a) widać, że dochód odpowiadający warunkom równowagi wynosi wówczas Y_o. Kombinację tę odzwierciedla punkt E_o w części b) rysunku. Przy niższej stopie procentowej r₁ wykres funkcji popytu globalnego przebiega wyżej, np. w AD₁. Dochód zapewniający równowagę wynosi teraz Y₁, a odbiciem tej kombinacji jest E₁ w dolnej części rysunku. Powtarzając ten zabieg dla wszystkich możliwych wysokości stopy procentowej możemy połączyć ze sobą wszystkie punkty, takie jak E_o i E₁ i w rezultacie otrzyma

my krzywą IS.

Pieniądz - jest to pewien powszechnie

akceptowany towar, za pomocą którego dokonujemy płatności za dostarczone dobra lub wywiązujemy się ze zobowiązań. Inaczej mówiąc jest to środek wymiany.

System wymiany - ogół norm prawnych określających podstawową jednostkę

monetarną i jednostki pomocnicze, ich nazwy, wartość, sposób zabezpieczania emisji pieniądza, jego moc zwalniania z zobowiązań, zakres cyrkulacji i jego wymienialność na pieniądz innych państw.

Rodzaje pieniądza:

-pieniądz towarowy (kruszcowy)-dobra o zastosowaniu przemysłowym (złoto) bądź konsumpcyjnym (papierosy), które równolegle spełniają funkcje środka wymiany. Jego wartość nominalna jest równa wartości realnej co wynika z faktu że jest on towarem ( nie podlega inflacji)

-pieniądz symboliczny ( papierowy)-jest to środek płatniczy którego wartość czy też siła nabywcza znacznie przewyższa koszt jego wytwarzania lub wartość jako towaru w innych niż pieniądz zastosowaniach

-pieniądz bezgotówkowy (kwota na rachunku bankowym)-jest to środek wymiany którego podstawą jest wierzytelność przedsiębiorstwa lub osoby fizycznej

Miary zasobów pieniądza - we współczesnej gospodarce funkcje pieniądza mogą pełnić różne aktywa; w zależności od stopnia płynności wyróżniamy: miarę M1 (gotówka, czeki podróżne, niektóre depozyty), miarę M2 (M1+depozyty oszczędnościowe, drobne depozyty terminowe, jednodniowe umowy odkupu, udziały w spółkach lokacyjnych na rynku pieniężnym i krótkoterminowe depozyty w walutach obcych), oraz miarę M3 (M2+duże depozyty terminowe, terminowe umowy odkupu i długoterminowe depozyty w walutach obcych.

Realne zasoby pieniądza-nominalne rozmiary tych zasobów wyrażonych w cenach bieżących podzielone przez wskaźnik przeciętnego poziomu cen dóbr i usług.

Funkcje pieniądza:

-jednostką rozrachunkową - umożliwia dokonywanie rozliczeń i cenników

-środkiem przechowywania wartości (środek tezauryzacji - gromadzeń skarbu) oznacza to, że można go wykorzystać do dokonania zakupów przyszłości. Oprócz pieniądza środkami przechowywania wartości mogą być wszelkiego rodzaju nieruchomości, dzieła sztuki, złoto itp.

-miernikiem odroczonych wartości ( środek płatniczy). Funkcja ta umożliwia przesunięcie w czasie momentu przepływu towarów i pieniędzy w danej transakcji (operacje kredytowe)

- pieniądz światowy-środek pełniący funkcje pieniądza na rynku międzynarodowym, funkcje takie może spełniać: waluta narodowa danego kraju (dolar, marka), bądź sztuczne formy pieniądza oparte

-środek płatniczy (zmiennik odroczonych płatności) umożliwia przesunięcie w czasie momentu przepływu towarów i przepływ pieniądza.

Popyt na pieniądz - popyt na zasób pieniądza w ujęciu realnym, określają go 3 podstawowe zmienne: stopa procentowa, poziom cen, dochód realny. Koszt alternatywny (utraconych możliwości) utrzymania pieniędzy to odsetki utracone w wyniku trzymania aktywów finansowych w postaci pieniędzy a nie w formie oprocentowanych obligacji. Motyw transakcyjny utrzymania pieniądza odzwierciedla fakt niedoskonałej synchronizacji wpływów i wydatków w czasie. Motyw przezorności - z góry zdecydujemy się trzymać pewien zasób pieniądza na pokrycie nieprzewidzianych wydatków, których dokładnego rodzaju nie jesteśmy przewidzieć, motyw portfelowy utrzymania p. - ludzie są skłonni poświęcać wyższa przeciętnie stopę zwrotu dla zapewnienia sobie bezpieczeństwa lokat, tj. takiego portfela inwestycyjnego, który przyniesie niższą, ale dającą się łatwiej przewidzieć stopę zysku. Te trzy motywy sugerują ze musza istnieć korzyści z utrzymywania pieniądza.

Podaż pieniądza-całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza występującego w roli środka wymiany.

Podaż pieniądza = mnożnik kreacji pieniądza x baza monetarna.

M = B_z x m_k

Baza monetarna - zasób pieniądza wielkiej mocy, ogólna suma banknotów i bilonu wyemitowanych przez bank centralny. Narzędzia Banku Centr. do regulacji podaży pieniądza. : stopa rezerw obowiązkowych - minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów, jak musza utrzymać banki komercyjne na mocy BC; stopa dyskontowa - stopa procentowa stosowana przez BC przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym; operacje otwartego rynku - występują, gdy BC zmienia wielkość bazy monetarnej kupując lub sprzedając papiery wartościowe na otwartym rynku. BC kontroluje nominalna podaż pieniądza jeśli przyjmiemy założenia upraszczające ze ceny dóbr są stale to możemy uznać ze BC kontroluje także realna podaż pieniądza. Rynek pieniądza znajduje się w równowadze gdy wielkość zapotrzebowania na realne zasoby pieniężne jest równa wielkości zaoferowanej. Dla niższej stopy procentowej r₁ występuje nadwyżka popytu na pieniądz, musi ona zostać dokładnie zrównoważona przez nadwyżkę podaży obligacji w przeciwnym razie ludzie planowaliby utrzymywanie większego majątku od tego jaki fizycznie posiadają.

Mnożnik kreacji pieniądza - obrazuje wielkość zmiany w ilości pieniądza wywołanej zmianą bazy monetarnej o jednostkę. ; jest większy od 1; jest on tym większy im niższą jest planowana stopa rezerw gotówkowych banków, niższy zamierzony stosunek gotówki w obiegu do wkładów na zadanie sektora prywatnego.

Równanie obiegu pieniądza:

M x V = P x Q

M - zasoby pieniądza

V - prędkość obiegu pieniądza

P - ceny dóbr i usług

Q - ilość wytworzonych dóbr i usług, wielkość produkcji.

23.1 Czynniki określające podaż pieniądza

Podaż pieniądza obejmuje gotówkę w obiegu i wkłady w bankach. Baza monetarna, wyemitowana przez bank centralny, składa się z gotówki w obiegu oraz rezerw gotówkowych banków. Ponieważ wkłady są wielokrotnością rezerw gotówkowych banków, mnożnik kreacji pieniądza jest większy od jedności. Baza monetarna to inaczej pieniądz wielkiej mocy, ponieważ jej część zostaje zwielokrotniona w efekcie kreacji przez system bankowy dodatkowych wkładów, które są najważniejszym składnikiem podaży pieniądza.

Kreacja pieniądza przez system bankowy

Współczesne banki dokonują kreacji pieniądza poprzez stwarzanie możliwości przekraczania stanu konta i tworzenie wkładów na żądanie o wartości przewyższającej poziom rezerw gotówkowych, zgromadzonych w skarbcach banków. Nowoczesna działalność bankowa oparta na zasadzie rezerw gotówkowych jest nieodłączną częścią procesu kreacji pieniądza. Banki komercyjne to pośrednicy finansowi, którym państwo udzieliło licencji na działalność polegającą na udzielaniu kredytów i przyjmowaniu depozytów, włączając w to wkłady które mogą być uruchamiane przez wystawianie czeków. Bank dąży do zwiększenia skali udzielonych kredytów, na których zarabia odsetki. Pojedynczy bank jest w stanie wykreować mnóstwo dodatkowego pieniądza. Jest to jednak nic w porównaniu z ilością pieniądza jaka może stworzyć cały system bankowy jeśli banki współpracują ze sobą. Pojedynczy bank podwyższając poziom wkładów traci w efekcie większa cześć swoich zasobów gotówki, ponieważ kredytobiorcy wystawiają czeki w ciężar swoich nowych wkładów. Ta sama gotówka jest ponownie ulokowana w systemie bankowym ujmowanym jako całość, jednak do pojedynczego banku dopłynie tylko niewielka cześć. Przy założeniu, ze cala wycofana gotówka jest później ponownie lokowana w bankach, system bankowy jako całość nie traci gotówki w miarę zwiększania skali prowadzonych wkładów. Mnożnik kreacji pieniądza -

Rys 24.2 Równowaga na rynku pieniądza.

Funkcja popytu na pieniądz LL została wykreślona dla danego dochodu realnego. Im wyższy jest koszt alternatywny utrzymania pieniądza, tym niższe zapotrzebowanie na jego realne zasoby. Wykres funkcji realnej podaży pieniądza przebiega pionowo w L_o. Punktem równowagi jest E, a odpowiadająca mu stopa procentowa wynosi r_o. Przy niższej stopie procentowej r₁ występuje nadwyżka popytu na pieniądz AB. Musi jej towarzyszyć nadwyżka podaży obligacji. Powoduje ona spadek cen obligacji i wzrost stopy zwrotu z nich, podnosząc równocześnie stopę procentową do poziomu, przy którym oba rynki powrócą do równowagi.

24.3 Stopa procentowa zapewniająca równowagę (sterowanie równowagą pieniądza?)

Przy danym dochodzie realnym LL jest funkcją popytu na realne zasoby pieniądza. Ograniczenie realnej podaży pieniądza z L_o do L powoduje wzrost stopu procentowej zapewniającej równowagę z r_o do r'. Wzrost ten pozwala zmniejszyć popyt na pieniądz i dostosować go do zmniejszonej podaży. Przy danej realnej podaży pieniądza L_o wzrost dochodu realnego powoduje przesunięcie krzywej popytu z LL do LL'. Stopa procentowa odpowiadająca warunkom równowagi musi wzrosnąć z r_o do r”. Ponieważ wyższy dochód realny prowadzi do zwiększenia zapotrzebowania na realne zasoby pieniądza, wyższa stopa procentowa jest niezbędna, aby temu przeciwdziałać, tj. utrzymać popyt na pieniądz w ujęciu realnym na dotychczasowym poziomie wynikającym z nie zmienionej podaży pieniądza.

24.4 Stopa procentowa a kontrola podaży pieniądza (sterowanie podażą pieniądza ?)

Funkcja popytu na pieniądz LL została wyprowadzona dla danego dochodu realnego. Jeśli bank centralny jest w stanie ustalić realną podaż pieniądza L_o to stopa procentowa w punkcie równowagi wyniesie r_o. Jeżeli np. bank centralny wyznaczy stopę procentową r_o i dostarczy każdą ilość pieniądza, na jaką istnieje zapotrzebowanie, to wielkość podaży pieniądza wyniesie ponownie L_o. Aby móc kontrolować podaż pieniądza za pomocą stopy procentowej bank centralny musi znać położenie krzywej popytu. Jeśli stopa procentowa zostanie ustalona na poziomie r₁ to będąca jej konsekwencją podaż pieniądza wyniesie L₁, przy położeniu krzywej LL, ale zwiększy się do L₁, jeżeli wykres funkcji popytu przebiega w położeniu LL'.

Cykl gospodarczy, cykl koniunkturalny, wahania produkcji i zatrudnienia wokół krótkookresowego trendu. W procesie wzrostu gospodarczego aktywność gospodarcza ulega na przemian nasileniom i załamaniom; cykl gospodarczy to inaczej okres pomiędzy jednym a drugim załamaniem; składa się on z czterech faz: 1) kryzysu (recesji) - produkcja i ceny spadają, rośnie bezrobocie;2) depresji (dna) - stabilizacja produkcji i cen na niskim poziomie, wysokie bezrobocie;3) ożywienia - wzrost produkcji i cen, spadek bezrobocia;4) rozkwitu (szczytu, boomu) - stabilizacja produkcji i cen na wysokim poziomie, pełne zatrudnienie; Cykl gospodarczy może trwać od kilku miesięcy do kilku lat, przy czym skala produkcji, cen i bezrobocia może być zróżnicowana; państwo może podejmować pewnie działania na rzecz złagodzenia wahań koniunkturalnych i łagodzenia ich skutków; noszą one nazwę interwencjonizmu państwowego. Za przyczynę występowania cykli gospodarczych uznaje się najczęściej wahania w działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw. Kryzys, załamanie gospodarcze, faza cyklu gospodarczego charakteryzująca się zmniejszeniem rozmiarów produkcji, nakładów inwestycyjnych, dochodów realnych społeczeństwa, którym towarzyszy wzrost bezrobocia, czasem także spadek cen. Rozpoczyna się w sferze produkcji dóbr inwestycyjnych, obejmując stopniowo pozostałe dziedziny gospodarowania, choć w niejednakowym stopniu. Impulsem jego wystąpienia jest, zgodnie z zasadą przyspieszenia, zahamowanie tempa wzrostu popytu na dobra konsumpcyjne. Występujący później spadek popytu globalnego pogłębia przejawy kryzysu. Stopniowa stabilizacja popytu na niskim poziomie oznacza przejście do fazy depresji. Recesja, termin stosowany do określenia pierwszej fazy cyklu gospodarczego, w której zmniejszenie stopnia aktywności gospodarczej przejawia się tylko w obniżeniu tempa wzrostu produktu krajowego brutto (PKB) w porównaniu z poprzednim okresem, nie następuje natomiast bezwzględny spadek rozmiarów produkcji, a w konsekwencji produktu krajowego brutto, określany mianem kryzysu. Obniżaniu się tempa wzrostu PKB w fazie recesji towarzyszą zazwyczaj: niższy poziom wydajności pracy, zahamowanie wzrostu lub nawet obniżenie realnych płac, zysków i in. dochodów społeczeństwa, zmniejszenie tempa wzrostu lub też spadek nakładów inwestycyjnych, zahamowanie wzrostu cen, wzrost bezrobocia. Depresja, dno, faza cyklu gospodarczego, następująca po kryzysie (recesji). Charakteryzuje ją niski poziom podstawowych wielkości ekonomicznych: produkcji, cen, stopy procentowej, zatrudnienia. Ich stabilizacja (po okresie spadku w fazie poprzedniej) jest jednak - zgodnie z zasadą przyspieszenia - wystarczającym impulsem do inwestowania, które pobudza całą gospodarkę do rozwoju. Ożywienie, faza cyklu gospodarczego, której cechą jest wzrost poziomu aktywności gospodarczej, przejawiający się we wzroście rozmiarów produkcji, a w ślad za tym produktu krajowego brutto, zmniejszaniu się bezrobocia, podnoszeniu się poziomu płac, zysków i in. rodzajów dochodów. Impulsem do wzrostu aktywności po okresie stabilizacji na niskim poziomie w okresie depresji jest konieczność dokonania inwestycji odtworzeniowych, która pobudza najpierw popyt inwestycyjny, a później również konsumpcyjny.

31.1 Cykl koniunkturalny

Trend produkcji jest stale rosnący, ponieważ zwiększa się potencjał wytwórczy. Faktyczna wielkość produkcji waha się wokół tego trendu. Punkt A pokazuje depresję - dolny punkt zwrotny cyklu. W punkcie B zaczęła się faza ożywienia, która przeradza się w kryzys (depresję) ilustrowany przez punkt E, gdzie zaczyna się nowy cykl. Między analogicznymi punktami zwrotnymi dwóch kolejnych cykli, np. między A i E upływa około 5 lat.

Trend produkcji jest stale rosnący ponieważ rośnie potencjał wytwórczy. Rzeczywista wielkość produkcji waha się wokół tego trendu. A - depresja (dolny punkt zwrotny cyklu), B - faza ożywienia aż do C, C - boom (rozkwit), D - recesja (produkcja wzrasta wolnej niż trend), E - depresja (kryzys, dno cyklu), gdzie zaczyna się nowy cykl koniunkturalny.

Model mnożnika akceleratora - rozróżnia skutki i przyczyny zmian wydatków i inwestycji, wzrost wydatków inwestycji podnosi popyt globalny bo zwiększa dochody i pobudza popyt konsumpcyjny. Model akceleratora (zasada przyspieszania) - zakłada ze przedsiębiorstwa oceniają przyszłą wielkość produkcji i zysków poprzez ekstrapolacje dotychczasowego wzrostu produkcji. Wzrost produkcji prowadzi do niezmiennego poziomu inwestycji i stałego tempa wzrostu zamienionego majątku produkcyjnego. Do zwiększania zamienionego poziomu inwestycyjnego konieczny jest przyspieszony wzrost produkcji. Naturalnymi granicami (górna i dolna) wahania produkcji) ograniczającymi szczyt i dno cyklu są odpowiednio : pełne wykorzystanie czynników wytwórczych oraz zerowe inwestycje brutto. Przyczyna wahań produkcji są wahania stanu zapasów planowych. Wahania zapasów nieplanowych są objawem cyklu gdy szybkie dostosowanie produkcji jest związane z dużymi kosztami.

Przyczyny kryzysu:

- maksymalizacja zysku przez kapitalistę

- szybszy wzrost produkcji niż wzrost płac w okresie rozkwitu

- okresowe wahania wielkości inwestycji w skutek występowania efektu mnożnika.

Zagrożenie kryzysowi:

-obniżenie podatków - ożywienie gospodarcze - dochody budżetu państwa maleją wolniej, niż gdyby podatki były wysokie (efekt długoterminowy)

- dać ludziom więcej pieniędzy lub zająć się nadwyżką towarów na rynku, np. można dać podwyżkę bezrobotnym, próby zdjęcia towarów z rynku - topienie zboża, spuszczanie ropy

- zmniejszyć podatki, utrzymać poprzednie wydatki budżetu korzystać z rezerw

- roboty publiczne - brak wpływu towaru na rynek, ale rośnie popyt

Metody zwalczania kryzysów - Rząd może zwiększyć podaż pieniędzy - uruchomienie rezerw budżetowych; zmniejszyć ilość towaru na rynku (także przez eksport); interwencjonizm państwowy

Interwencjonizm państwowy - polityka czynnego oddziaływania rządu na gospodarkę kraju w celu stabilizacji koniunktury tzn. osłabienie wzrostu gospodarczego. W okresie rozkwitu oraz jego pobudzanie w okresie nasilania się zjawisk stagnacji i groźby kryzysu: stosowane są różne sposoby wpływu na gospodarkę, wykorzystanie tzw. automatycznych stabilizatorów koniunktury, różnicowanie polityki pieniężno - kredytowej i budżetowej w różnych okresach, rozbudowa sektora państwowego, oddziaływanie na ceny (artykułów pierwszej potrzeby) i dochody ( struktura podziału dochodu narodowego), planowanie gospodarcze (centralne, makroekonomiczne, dla osiągnięcia celów strategicznych w gospodarce krajowej

Formy interwencjonizmu państwa:

1odpowiednie kształtowanie stopy procentowej

2.równolegle zostaje uruchomiony tam kredyt. Tego rodzaju polityka państwa przenosi się na banki prywatne, które nie wytrzymałyby konkurencji z BC

3.państwo może przyjąć funkcję bezpośredniego inwestora uruchamiając tzw. roboty publiczne nie związane z budową infrastruktury. Nie zwiększa to nadprodukcji na rynku dóbr inwestycyjnych, przeciwnie tworzy popyt na dobra inwestycyjne, jednocześnie zmniejszając bezrobocie zwiększ popyt na rynku art. Konsumpcyjnych

4. polityka podatkowa: część dochodów przeznaczona na inwestycje nie obciąża się podatkiem dochodowym albo jest on niski

5.interwencjonizm rynkowy - państwo skupia niektóre nadwyżki produktów tworząc z nich rezerwy państwowe

6. uruchamianie zamówień państwowych w poszczególnych branżach

7. polityka celna- państwo ustala wysokość cła na produkty importowane a niskie na export.

Automatyczne stabilizatory koniunktury - instrumenty wbudowane w system gospodarczy, które powodują wyrównanie tempa wzrostu gosp. a w szczególności nie dopuszczenie do gwałtownych spadków poziomu produkcji. Działają one w ten sposób że zwiększają dochody społeczeństwa w okresie spadku a zmniejszają dochody społeczne w okresie szybkiego wzrostu gospodarczego ( stabilizatory aktywne) bądź działają na zasadzie stałych dochodów (wydatków) nie zależnie od aktywnej koniunktury

I grupa (stabilizatory aktywne): zasiłki dla bezrobotnych, zapomogi, progresywny system podatkowy

II wieloletnie plany gospodarcze, przepisy utrudniające zwalnianie pracowników z pracy (stabilizatory pasywne).

Cykl polityczny - (cykle wyborcze, prezydenckie) powstaje wtedy gdy rząd wpływa na aktywność gospodarcza i wywołuje dodatkowe wahania. Każda nowa ekipa rządowa przez pierwsza polowe swej kadencji prowadzi politykę oszczędności i restrykcji gdyż obiecywała swoim wyborcom gospodarować racjonalnie. Dąży w tym okresie do zgromadzenia rezerw, których wydatkowanie może być konieczne w drugiej połowie kadencji do nakręcania koniunktury. Pomyślne wyniki gospodarcze pozwalają najczęściej wygrać wybory.

Inflacja - wzrost przeciętnego poziomu cen dóbr i usług w jakimś okresie. Czysta inflacja jest przypadkiem szczególnym, który pojawia się wtedy, kiedy wszystkie ceny dóbr i czynników produkcji wzrastają w tym samym tempie.

Rodzaje inflacji:

-inflacja ciągniona przez popyt (inflacja nabywców) - występuje wtedy, gdy całkowita wielkość planowanych wydatków wzrasta szybciej niż całkowita wielkość produkcji.

-inflacja ciągniona przez koszty (inflacja kosztów lub inflacja dostawców) - pojawia się wtedy, gdy są nałożone ograniczenia na

podaż jednego lub kilku zasobów lub też gdy cena jednego lub kilku zasobów zostaje zwiększona.

-inflacja strukturalna - ogólny wzrost poziomu cen, gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w odpowiedzi na zmiany struktury gospodarki

-inflacja pełzająca - charakteryzuje minimalnym wzrostem cen z okresu na okres, w zasadzie nie odczuwalnym przez społeczeństwo (wzrost 1 - 2 % na rok)

-inflacja krocząca - jest odczuwalna przez społeczeństwo, aczkolwiek nie jest uciążliwa ( wzrost cen 3 - 5 %)

-inflacja biegnąca - jest odczuwalna przez wszystkie grupy społeczne i ma tendencje do wymykania się z pod kontroli państwa, powoduje zakłócenia w społecznym procesie produkcji, wymiany i konsumpcji ( wzrost cen 5 - 18 % na rok)

-inflacja galopująca - wymyka się z pod kontroli państwa i przyczynia się erozji systemów motywacyjnych

-hiperinflacja - charakteryzuje się spadkiem wartości pieniądza z tygodnia na tydzień, z dnia na dzień, z godziny na godzinę

Przyczyny inflacji:

-ludzie chcą kupić więcej, niż gospodarka jest w stanie wyprodukować

-odcięcie dostaw z importu z powodu wojny lub niepokojów politycznych - konkurowanie o ograniczoną podaż pcha ceny w górę

-ograniczenie dostaw żywności z powodu nieurodzaju

-podwyżki płac, które nie są skorelowane ze wzrostem wydajności pracy

-ustalenie cen przez monopole i oligopole

Koszty inflacji:

-straty posiadaczy gotówki - nie przewidywana inflacja szkodzi ludziom posiadającym pieniądze w kieszeni i na rachunkach oszczędnościowych płatnych na żądanie

-straty wierzycieli instytucjonalnych - banki i spółki ubezpieczeniowe również tracą na nie przewidzianej inflacji

-straty nabywców obligacji - ludzie, którzy nabywają obligacje emitowane przez rząd lub przez spółki akcyjne stają się wierzycielami. Gdy kupują obligacje, pożyczają pieniądze emitentom obligacji. W zamian za to oczekują płatności odsetek i zwrotu kapitału w określonym czasie. Wzrost stopy inflacji powoduje spadek siły nabywczej odsetek i kapitału

-straty przedsiębiorców i pracowników - jeżeli ceny dóbr rosną w zróżnicowanym stopniu, to dla producentów takich dóbr jak samoloty, sprzęt elektryczny oznacza to wzrost kosztów oraz mniejsze niż oczekiwane marże zysku. Płace niektórych pracowników mogą nie dotrzymać kroku inflacji np. robotników ograniczonych kontraktami

-straty podatników -jeśli dochód pieniężny osoby wzrasta wraz z inflacją to rząd zabierze większy procent tego dochodu w postaci podatków

Pełzanie przedziałowe - strata siły nabywczej mająca miejsce jeśli przedziały stawek podatku progresywnego nie są indeksowane: ludzie są wpychani w wyższe przedziały podatkowe gdy rosną ich dochody pieniężne i w związku z tym płacą większy procent swoich dochodów na rzecz budżetu państwa.

-straty emerytów

Korzyści z inflacji:

-zyski dłużników - np. właściciele domów, którzy spłacają kredyt hipotetyczny o stałym oprocentowaniu

-korzyści odnoszone przez przedsiębiorstwo i pracowników

cola - klauzule wzrostu kosztów utrzymania - zapisy w umowach o pracę umożliwiające pracownikom uzyskanie częściowej lub pełnej rekompensaty obniżki realnej siły nabywczej wywołanej inflacją

-korzyści odnoszone przez polityków i urzędników państwowych

Środki przeciwdziałania inflacji:

Nulifikacja - wymiana pieniądza, zrównanie kursującego pieniądza z zerem

Dewaluacja - ustalenie nowego kursu pieniądza na obniżonym poziomie

Rewaloryzacja -ściągnięcie nadwyżki pieniądza z rynku

Restauracja - odbudowa waluty krajowej przy pomocy pożyczek zagranicznych osiąganych w towarach

Stopa bezrobocia - jest to odsetek siły roboczej, która nie ma pracy, lecz jest zarejestrowana jako chcąca i będąca w stanie pracować

Rodzaje bezrobocia:

• bezrobocie dobrowolne

- bezrobocie frykcyjne - chodzi o nie możliwy do obniżenia minimalny poziom bezrobocia, występujący w każdym dynamicznym społeczeństwie. Tworzą je osoby o ułomnościach fizycznych lub psychicznych, które praktycznie uniemożliwiają im podjęcie pracy zawodowej. Do tej kategorii zalicza się również osoby chwilowo pozbawione pracy ze względu na zmianę zawodu.

- Bezrobocie strukturalne - rodzaj bezrobocia, które powstaje ze względu na rozbieżność ludzkich kwalifikacji i rodzaju oferowanej pracy w warunkach zmieniającego się popytu i produkcji. Na przykład wykwalifikowany spawacz może pracować 25 lat w przemyśle stoczniowym, po czym - mając 50 lat - staje się zbędny, gdy przemysł ten ogranicza produkcję ze względu na konkurencję zagraniczną. Robotnik ten może być zmuszony do przekwalifikowania się i zdobycia umiejętności bardziej poszukiwanych w dzisiejszej gospodarce. Przedsiębiorstwa mogą jednak nie chcieć zatrudniać i szkolić starszych pracowników. Stają się oni wtedy ofiarami bezrobocia strukturalnego.

-Bezrobocie klasyczne - rodzaj bezrobocia pojawiający się wtedy, kiedy płaca jest rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu, przy którym krzywe podaży pracy i popytu na nią się przecinają. Może być to spowodowane działalnością związków zawodowych.

• Bezrobocie przymusowe - pracownik jest przymusowo bezrobotny, jeżeli jest gotów zaakceptować przedłożoną mu ofertę pracy za obowiązująca na rynku płacę, a mimo to nie może znaleźć zatrudnienia.

-bezrobocie wynikające z niedostatku popytu - chodzi o bezrobocie typu keynesowskiego. Powstaje ono wtedy, kiedy popyt globalny zmniejszył się, a płace i ceny nie zdążyły się dostosować co przeszkodziło przywrócenie pełnego zatrudnienia.

Przyczyny bezrobocia:

Tańszy import, niedopasowanie kwalifikacji pracowników do potrzeb pracodawców, „ efekt zniechęconego pracownika” - gdy bezrobocie jest wysokie i dalej wzrasta, na pewne osoby, które chętnie podjęłyby pracę, wpływa to tak determinującą, że rezygnują z jej poszukiwania.

Koszty bezrobocia:

• Prywatny koszt bezrobocia

- bezrobocie dobrowolne (korzyści)

a)bezrobotny jest uprawniony do otrzymania płatności transferowych od państwa. Chodzi o dwa rodzaje płatności. Pracownicy, którzy dokonali kiedyś wpłat na państwowy program ubezpieczeń, mają prawo do zasiłku dla bezrobotnych przez pierwszych 12 miesięcy od chwili, gdy stracili prace. Po upływie tego okresu stają się uprawnieni do zasiłku uzupełniającego

b)wolny czas ma swoją wartość. Rezygnując z pracy, niektórzy ujawniają, że dodatkowy czas wolny ma dla nich większą wartość, niż dodatkowy dochód, którym dysponowaliby, podejmując pracę.

c)część osób oczekuje, że po przejściowym okresie pozostawania na zasiłku znajdzie lepszą pracę.

-Bezrobocie przymusowe (koszty)

bezrobocie przymusowe oznacza, że ludzie chcieliby pracować za obowiązującą na rynku płacę, jednak nie mogą znaleźć ze względu na nadmierną podaż siły roboczej przy tej płacy. Wskutek bezrobocia sytuacja materialna tych osób pogarsza się.

• Społeczny koszt bezrobocia

-bezrobocie dobrowolne

zasiłki dla bezrobotnych - dla społeczeństwa jako całości jest to koszt w postaci nieefektywnej alokacji zasobów

-bezrobocie przymusowe

a)ponieważ gospodarka produkuje mniej dóbr, niż pozwalają na to jej możliwości, mamy do czynienia z marnotrawieniem produktów, które mogłyby być wytwarzane, gdyby bezrobotni znaleźli pracę

Korzyści: płatności transferowe otrzymywane od państwa; otrzymywanie zasiłku uzupełniającego; wolny czas; oczekiwania lepszej pracy; korzyść społeczna - podwyższoną produktywność, która jest wynikiem lepszego dostosowania się ludzi do określonych kwalifikacji w istniejących miejscach pracy;

Metody zapobiegania - manipulacja bodźcami makro i mikro, np. obniżenie podatku dochodowego, zmniejszenie zasiłku dla bezrobotnych, pomoc finansowa dla zmieniających prace, subsydia dla inwestorów, obniżenie stopy procentowej

27.3 Naturalna stopa bezrobocia

Linie LD, LF i AJ pokazują odpowiednio popyt na pracę, wielkość zasobu siły roboczej i liczbę pracowników skłonnych przyjąć ofertę pracy przy różnych stawkach płacy realnej. AJ przebiega na lewo od LF, ponieważ a) niektórzy z wchodzących do zasobu siły roboczej zmieniają właśnie pracę, b) optymiści polują na jeszcze lepsze oferty pracy. Kiedy rynek pracy zostaje zrównoważony (punkt E), odcinek EF oznacza naturalną wielkość bezrobocia, tzn. liczbę osób należących do zasobu siły roboczej, lecz nie chcących podjąć pracę za płacę równowagi w*. Jeżeli siła związków zawodowych wystarcza do utrzymania stawki płac w₂ w długim okresie, to rynek osiąga punkt A i odcinek AC, będący miarą naturalnego poziomu bezrobocia, wskazuje wielkość bezrobocia wybranego kolektywnie przez siłę roboczą forsującą płacę w₂.

28.7 Długo okresowa krzywa Philipsa

Ponieważ ludzi interesują zmienne realne, a nie nominalne, po zakończeniu procesu dostosowawczego podejmą oni działania pozwalające zmienić wielkości nominalne odpowiednio do tempa inflacji. Pionowa długookresowa krzywa Philipsa wskazuje, że gospodarka powróci ostatecznie do naturalnej stopy bezrobocia U* i to niezależnie od tempa inflacji. W długim okresie nie da się wybierać między inflacją a bezrobociem. Krótkookresowa krzywa Philipsa PC₁, obrazuje natomiast opisany wyżej proces dostosowawczy w krótkim okresie. Wysokość jej położenia zależy od tempa inflacji i wzrostu ilości pieniądza w ujęciu nominalnym w sytuacji równowagi długookresowej, co ilustruje punkt E na długookresowej krzywej Philipsa.

Krótkookresowa krzywa Philipsa -

przedstawia odwrotną zależność (substytucję) między inflacją a bezrobociem istniejącą przejściowo, gdy gospodarka dostosowuje się do zmiany popytu globalnego. Przebieg krótkookresowej krzywej Philipsa zależy jednak od położenia punktu, w którym przecina ona pionową długookresową krzywą Philipsa. Punkt ten oznacza tempo wzrostu podaży pieniądza i stopę inflacji, odpowiadające równowadze długookresowej

Budżet państwa - nazywamy zapis planu wydatków i sposobów ich finansowania: określonej osoby, przedsiębiorstwa lub państwa

Budżet państwa opisuje jakie dobra i usługi państwo chce kupić w nadchodzącym roku, jakich chce dokonać płatności transferowych i jak chce za to zapłacić. Zwykle rząd planuje sfinansowanie większości wydatków podatkami od ludności. Gdy wydatki przekroczą wielkość wpływów podatkowych, występuje deficyt budżetowy. Gdy wpływy podatkowe przewyższają wydatki, występuje nadwyżka budżetowa

Deficyt budżetowy państwa = G - NT

G - wydatki państwa na dobra i usługi

NT - podatki netto czyli podatki minus płatności transferowe

Dług publiczny - jest to suma pozostałych do spłacenia pożyczek państwowych.

10 przykazań liberalizmu gospodarczego:

1.należy dążyć do zmniejszenia wydatków państwowych przy utrzymaniu równowagi budżetowej

2.należy dążyć do zmniejszenia inflacji

3. należy dążyć do obniżenia podatków

4.w max stopniu rozwijać ubezpieczenie prywatne w celu obciążenia budżetu państwa

5.należy zlikwidować płace minimalne

6.należy prywatyzować przedsiębiorstwa (wszystkie)

7.należy usuwać wszystkie ograniczenia na rynku pracy, aby zapewnić mu większą elastyczność

8.należy ograniczać zasiłki dla bezrobotnych

9.należy dawać możliwość ekspansji gosp. na możliwie wiele rynków

10.należy likwidować monopole ( w tym monopole państwowe w zakresie usług publicznych)

Szkoły w makroekonomii i ich przedstawiciele - ekonomia klasyczna - A. Smith, D. Ricardo, ich teorie stanowią podbudowę liberalizmu gospodarczego.

1.ortodoksyjny keynesizm

2.ortodoksyjny monetaryzm

3.nowa makroekonomia klasyczna

4.nowa ekonomia keynesowska

5.realny cykl koniunkturalny

6.szkoł austriacka

7.szkoła postkeynesowska

szkoły w makroekonomii począwszy od szkół klasycznych można podzielić na dwie grupy w zależności od sposobów tłumaczenia powodów fluktuacji gospodarczych i roli państwa w ewentualnym ich zwalczaniu.

Szkoły związane z Keynsem - tłumaczy wahania gospodarcze z reguły jako element wynikający z istniejących struktur gospodarczych. Z czego należy wnioskować, że ingerencja państwa w sprawy gospodarcze jest uzasadniona i pożyteczna. W szczególności działanie centrum gospodarczego może przyśpieszać adaptacyjne zachowanie gospodarki w efekcie możemy osiągnąć wyższą efektywność ekonomiczną w dłuższym okresie czasu przy równoczesnym osiągnięciu zakładanych celów społecznych. W efekcie takiego podejścia dąży się np. do zwiększania dochodów budżetu państwa w celu zwiększania możliwości wpływania na gospodarkę przez różnicowanie wydatków.

II szkoła (liberlizm) - II podejście do sterowania gospodarczego. Każda ingerencja państwa w gospodarkę jest szkodliwa, może być przyczyną zakłóceń i wahań gospodarczych a zatem należy ograniczyć ,możliwości ingerencji państwa w gospodarkę np. przez zmniejszenie dochodów, wydatków z budżetu państwa, przez wprowadzenie większej swobody w podejmowanej decyzji gospodarczej, ograniczenie zapomogi, zasiłków, doprowadzenie do sytuacji w której decyzje ekonomiczne podejmowane są przez społeczeństwo. Tego typu działania są podstawą bardzo wielu decyzji politycznych

III droga rozwoju, uznaje ingerencje państwa.

Rozwój zrównoważony (rozwój trwały, ekorozwój) - jest to teza, która wykorzystując elementy poprzednich kierunków dąży do stworzenia systemu charakteryzującego się zapewnieniem trwałości rozwoju w szerszym tego słowa znaczeniu niż klasyczna ekonomia. Zwraca ona uwagę na tzw. Sprawiedliwość między generacją tzn zakłada, że Ziemia nie jest rzeczą wypożyczoną przez to pokolenie od pokoleń następnych. Obecne pokolenie jest zatem zobowiązane do działania w taki sposób aby bieżącymi decyzjami nie uniemożliwić życia, czy rozwoju następnym pokoleniom. Podstawowymi kierunkami działania proponowanymi w ramach tego kierunku jest: ograniczenie zużycia nieodnawialnych bogactw, zmniejszenie degradacji środowiska i jego zanieczyszczenia drogą upowszechniania wielokrotnego używania surowców, ograniczenia zasobów chłonności produkcji a w szczególności energochłonności . takie podejście ma coraz większy wpływ na konkretne działanie polityczne i gospodarcze poszczególnych rządów i coraz częściej traktowane jest jako alternatywne do poprzednich rozwiązań problemów gospodarczych.

Monetaryzm - zakłada, że każda ingerencja w gospodarkę w dłuższym okresie powoduje obniżenie tempa wzrostu gospodarczego a zatem jest szkodliwa, dopuszczalna jest ingerencja jedynie w zakresie rynku pieniądza, co jest spowodowane odejściem od pieniądza towarowego i względną łatwością kreowania pieniądza we współczesnych systemach gospodarczych. Charakterystyczne dla monetarystów jest wykorzystywanie instrumentów związanych z kreacją pieniądza,, kontrola podaży pieniądza na rynku itd.

Keynesizm -zakłada, że rynek jest niezbędny i jedyny w ustaleniu proporcji na rynku i wartościowaniu poszczególnych towarów, jednak rynek odznacza się pewnymi nie doskonałościami m.in. charakteryzuje się bezwładnością co oznacza że występują opóźnienia w działaniach przystosowawczych i opóźnienia te powodują powstanie określonych strat, wynika stąd, że umiejętne sterowanie gospodarką może pozwolić na zmniejszenie strat czyli w dłuższym okresie można uzyskać szybsze tempo wzrostu niż w przypadku braku ingerencji centrum gospodarczego.

Ekorozwój ( rozwój zrównoważony) - zakłada podjęcie takich działań, które pozwolą na utrzymanie wzrostu gospodarczego przez bardzo długi okres, idea ta wynika z założenia tzw. sprawiedliwości między generacyjnej i dąży do stworzenia takiego systemu gospodarczego który nie ograniczając rozwoju bieżącego równocześnie nie blokuje możliwości rozwoju w przyszłości. Główny nacisk położony jest tutaj na rozwój technologii zasobooszczędnych (tzn. materiałooszczędne, energooszczędne) ,uruchamianie obiegów zamkniętych czyli wykorzystywanie odpadów i zużytych materiałów (surowce wtórne), zmniejszenie zanieczyszczenia środowiska. Teoria ta nie jest jeszcze w pełnym tego słowa znaczeniu szkołą, ponieważ nie dopracowała się spójnego systemu zarządzania gospodarką, jednak ma coraz istotniejsze znaczenie ze względu na fakt, że zasoby, a w szczególności zasoby nieodnawialne i środowisko są coraz częściej barierami rozwoju gospodarczego.

Liberalizm gospodarczy - doktryna ekonomiczna głosząca że państwo i inne organizacje gospodarcze i polityczne nie powinny ingerować w stosunki gospodarcze, lecz pozostawić wszystkim jednostkom gospodarującym swobodę działania, także polityka gospodarcza oparta na tych zasadach.

I

C

AD=C+I

Popyt globalny

dochód

A

C=A+aY

konsumpcja

dochód

A

S

-A

S<0

S>0

S=-A+(1-a)Y

Dla C=Y

Y

Y

I

I=const - f. teoretyczna

Stopa %

I

20%

10%

I20%

I10%

E1

STOPA %

DOCHÓD

r1

r0

Y0

Y1

IS

E1

E0

POPYT GLOBALNY

E0

45^O

Y1

Y0

AD0

AD1

b)

E

AD=C-1

Zamierzone wydatki

Produkcja, dochód

Gotówka w obiegu

rezerwy gotówkowe banków

wkłady na żądanie

baza monetarna

podaż pieniądza, M₁

stopa %

realne zasoby pieniądza

LL

A

B

E₀

L₀

r­­₁

r­­₀

STOPA %

E

E^''

E^'

r^'

r^”

r₀

L'

LL^”

LL

L₀

REALNE ZASOBY PIENIĄDZA

L_o

r_O

L1

L₁^'

REALNE ZASOBY PIENIĄDZA

LL^'

r₁

LL

stopa %

A

B

C

D

E

Faktyczna produkcja

Trend produkcji

produkcja

Czas

Płaca realna

W*

W2

Liczba pracowników

N*

N2

N1

F

E

B

C

A

LD

LF

AJ

B

E

A

U'

STOPA INFLACJI

12

10

8

6

4

2

STOPA BEZROBOCIA (%)

PC₁

3

2

6

1

E

A

U*

4

2

0

-2

-4

STOPA BEZROBOCIA (%)

4

B

E'

E

AS

SAS'

SAS

MDS

Y'

Y_p

produkcja

P'

P

Poziom cen

---