Miernictwo 1

Omówienie zagadnień kontrolnych

1

Czym są : pomiar, miernictwo, metrologia

Pomiar - proces empiryczny

1

(eksperyment) polegający na obiektywnym przyporządkowaniu wartości licz-

bowych spostrzeganym właściwościom badanych obiektów (zjawisk).
Miernictwo - technika prowadzenia pomiarów.
Metrologia - nauka o zasadach prowadzenia pomiarów ukierunkowana na poznanie ilościowe, a w ostatecz-
ności na uzyskanie w świadomości człowieka obrazu otaczającego świata.

2

Koncepcje praw przyrody

Nie należy przesadzać, że to, czego się Państwo uczycie, to prawda

(A. Polak)

Koncepcje praw przyrody są to prawa, których nie udało się w żaden sposób obalić.

1. Prawo przyrody jest nałożone na Wszechświat. Gdyby istniały dwa Wszechświaty – to prawa przyrody

w nich byłyby takie same.

2. Struktura Wszechświata definiuje prawa przyrody i zależy od rozkładu materii.

3

Schemat procesu poznawczego w pomiarach

1

proces wymagający współdziałań energetycznych między ciałami

4

Co to jest informacja i jakie są jej miary

Informacja to relacja pomiędzy obiektami, związana ze zmianą stanu jednego z nich i jego nieokreśloności.
Informacje można pozyskać tylko na drodze materialnego współoddziaływania z tym obiektem. Transportowi
informacji zawsze towarzyszą zakłócenia.
Wyróżniamy następujące miary informacji :

1. Podejście probabilistyczne – każdemu stanowi przypisujemy prawdopodobieństwo, z jakim może wy-

stąpić.

2. Liniowa miara informacji – liczba skwantowanych stanów, jakie może przyjmować źródło.

3. Logarytmiczna miara informacji I – proporcjonalna do prawdopodobieństwa zdarzenia p (wygodna w

operacjach mnożenia i dzielenia)

I = − log

2

p

5

Na czym polega związek pomiaru z informacją

Pomiar jest działaniem, które powoduje zmniejszenie entropii informacji. Oba są elementami procesu po-
znawczego. Pomiar przetwarza nośnik informacji.

6

Co to jest układ miar

Układ jednostek miar to uporządkowany zbiór jednostek utworzony na podstawie umownie przyjętych
wielkości podstawowych i przypisanych im jednostek miar.

7

Jaka jest rola stałych fizycznych w definiowaniu jednostek miar

Jednostki podstawowe i pochodne definiowane są obecnie na podstawie zjawisk naturalnych i uwzględnia-
ją pewne stałe współczynniki zwane stałymi fizycznymi. Jak najdokładniejsze określenie wartości stałych
fizycznych jest jednym z zadań metrologii – ograniczona dokładność wyznaczenia tychstałych wpływa na
dokładość jednostek i pomiarów.

8

Hierarchia wzorców

1. Wzory pierwotne (etalony) – najdokładniejsze,

2. Wzory wtórne – stworzone z pierwotnych, niedokładne.

9

Jak realizowane są jednostki wybranych wielkości elektrycznych
i czasu we wzorcach pierwotnych

9.1

Wzorzec ampera

Z definicji trudno byłoby wybadać ile to jest ten amper, ale opracowano wagę prądową, która zapewnia
dokładność do 10

−6

I =

r mg

a

K

Później opracowano wzorce użytkowe, które wykorzystują prawo Ohma, oraz kalibratory prądu, które
kosztują tyle, co bardzo dobry samochód.

9.2

Wzorzec napięcia

Jako że niemożliwe jest wykorzystanie wagi prądowej i prawa Ohma, Josephson odkrył naturalne zjawisko
napięciowe prawie nie podlegające wpływom otoczenia i nazwał je efektem Josephsona. Zachodzi ono na
powierzchni dielektryka, który łączy ze sobą dwa nadelektryki. Dokładność we wzorcu Josephsona wynosi
ok. 10

−10

. Inne wzorce napięcia :

• ogniwo normalne Westona (elektrochemiczne),

• wzorce napięcia z diodami Zevera (dokładność 10

−5

),

• kalibratory napięcia stałego.

9.3

Wzorzec rezystancji

• kwantowy efekt Halla (przy stałym polu magnetycznym 12.6T , dokładność 10

−8

),

• wzorce użytkowe wykonuje się z drutu oporowego

9.4

Wzorzec pojemności

• kondensator liczalny

C = 

0

l

ln 2

π

= 10

7

ln 2

4π

2

·

l

e

2

= 1, 95

pF

m

• wzorce użytkowe to kondensator powietrzny stały oraz dekadowy

9.5

Wzorzec indukcyjności

• cewka liczalna (dokładność 10

−6

)

L =

4π

2

10

−7

N

2

r

2

S

• wzorce użytkowe – nawijane cewki indukcyjne, wykorzystanie wzorcowych kondensatorów

9.6

Wzorzec częstotliwości

• określona częstotliwość fali elektromagnetycznej związanej z przejściem elektronu pomiędzy dwoma

poziomami energetycznymi w stanie :

E

2

− E

1

= hf

Wzorzec częstotliwości to układ fizyczny wytwarzający przebieg okresowy o określonej częstotliwości
nominalnej

• wzorzec atomowy (cezowy wzorzec częstotliwości 9,19263177 GHz, dokładność 10

−13

• wzorzec użytkowy : generator kwarcowy

• częstotliwość wzorcowa rozpowszechniana jest drogą radiową

9.7

Wzorzec czasu

Wzorzec czasu to układ fizyczny wytwarzający sygnał wyznaczajcy przedziały czasu o znanej wartości no-
minalnej i wykorzystujące wzorzec częstotliwości do zliczania okresów

10

Co charakteryzuje poszczególne metody pomiarowe

Metoda pomiaru to sposób porównania wielkości mierzonej z wielkością wzorcową. Wyróżniamy następujące
metody pomiaru :

• metoda bezpośrednia – wielkość porównywana i wzorcowa są tego samego rodzaju, a wynik pomiaru

podawany jest w jednostkach wartości mierzonej

• metoda wychyłowa – przenosi wynik pomiaru na wielokrotnie mniejszy zakres

• metoda zerowa – doprowadza wartość mierzoną x

0

i znaną x

n

do zera poprzez regulację wartości

wzorcowej x

n

(równoważenie). Istnieją trzy realizacje metody zerowej :

– metoda kompensacyjna – wartość regulowanego wzorca przeciwdziała wielkości mierzonej

– metoda komparacyjna – wielkość mierzona porównywana jest z wartością wzorcową z wykorzy-

staniem dodatkowego układu przeskakującego x

w

na k + x

w

, w którym regulacji podlega wartość

współczynnika k

– metoda podstawicniowa (?! – nie mogłem się rozczytać) – porównanie wielkości mierzonej

i wzorcowej nie jest równoczesne, lecz wykorzystuje się dodatkową wielkość y będącą efektem
zjawiska zależnego od badanej wielkości

Istnieją też metody pośrednie, czyli takie, w których wartość wielkości mierzonej wyznacza się na podstawie
bezpośredniego pomiaru innych wielkości z nią związanych.

11

Co nazywamy błędem pomiaru i jaka jest jego wartość

Błąd pomiaru to różnica między wartością odczytywaną z przyrządu i wartością prawdziwą. Jego praw-
dziwa wartość nie jest nigdy znana.

12

Jakie są fizyczne przyczyny granic dokładności pomiaru

Wynikają one z zasady nieoznaczoności Heisenberga, która – obrazowo – mówi, że jeśli znamy pęd, to nie
znamy dokładnego położenia (cząstki w Wszechświecie). Zasada odwrotna jest prawdziwa.

13

Czym charakteryzuje się deterministyczna interpretacja błę-
dów pomiarowych

Deterministyczna interpretacja błędów pomiarowych określa błąd systematyczny, czyli błąd, który przy
każdym pomiarze tego samego stanu mierzonej wielkości w tych samych warunkach ma zdeterminowaną
wartość.

14

Czym charakteryzuje się probabilistyczna interpretacja błędów
pomiarowych

Probabilistyczna interpretacja błędów pomiarowych określa błąd przypadkowy, czyli błąd, który przy ko-
lejnych pomiarach tego samego stanu mierzonej wielkości w tych samych warunkach przyjmuje wartości
losowe.

15

Ocena niepewności pomiaru wg standardów międzynarodowych

Jest ona zdefiniowana przez dokument Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej (ISO) i definiuje po-
jęcie niepewności, czyli parametru pozwalającego na wyznaczanie granic przedziału ufności obejmującego
nieznaną wartość prawdziwą i wyróżnia :

• niepewność standardową u

x

, która jest odchyleniem standardowym (lub jego estymatorem) okre-

ślonego rozkładu prawdopodobieństwa

u

x

= σ

x

u

x

= s

x

• niepewność standardową łączną u

s

, która jest odchyleniem standardowym rozkładu prawdopodo-

bieństwa będącego splotem rozkładów składowych

u

s

=

v
u
u
t

N

X

i=1

u

2
i

• niepewność rozszerzoną U , pozwalającą na wyznaczenie granic przedziału ufności dla średniej

U = k(α)u

s

P (x − U < x

0

< x + U ) = 1 − α

• współczynnik k(α) zwany jest współczynnikiem rozszerzenia.

16

Źródła błędów pośrednich

• błędy pomiarów bezpośrednich

• metody pomiaru

• niedokładność równania matematycznego

17

Na czym polega propagacja błędów

Propagacja błędów polega na przenoszeniu się błędów systematycznych i/lub losowych.

18

Schematy analizy wyników pomiarów

• analiza deterministyczna

– zapis wyniku z dokładnością, na jaką pozwala odczyt z przyrządu pomiarowego,

– oszacowanie dokładności pomiaru, najczęściej w postaci błędu granicznego,

– (w przypadku pomiaru pośredniego) – oszacowanie dokładności zgodnie z prawem propagacji

błędów systematycznych,

– zapis kompletnego wyniku pomiaru w postaci x ± ∆

gr

x

• analiza statystyczna

– zapis poszczególnych wyników z serii pomiarów

– wyznaczenie wartości średniej z serii

– wyznaczenie odchylenia standardowego pojedynczego pomiaru

– obliczenie przedziału ufności na wybranym poziomie istotności α

19

Systemowy opis działania przyrządów pomiarowych

x = f

0,z

(x

0

, u, z, θ

0

) ≈ f

0

(x

0

, u, θ

0

) + ∆

p

(z)

f

0

(x

0

, u, θ

0

) ≈ f

m

(x

0

, u, θ) + ∆

s

(f

m

− f

0

, θ − θ

0

) ≈ x

0

+ ∆

s

x + ∆

p

x

20

Czym różnią się przyrządy o przetwarzaniu statycznym i dy-
namicznym i jak się je charakteryzuje

Przetwarzanie statyczne charakteryzuje się zależnością wyniku przetwarzania (wynik pomiaru) jedynie od
aktualnego stanu wejścia (wielkość mierzona) i tym samym niezależnością od stanów wejścia w przeszłości.
Przetwarzanie dynamiczne charakteryzuje się zależnością wyniku przetwarzania (wynik pomiaru) nie
tylko od aktualnego stanu wejścia (wielkość mierzona), ale również od stanów wejścia w przeszłości.
Różnią się one parametrami i właściwościami oraz innym typem błędów.

21

Czym charakteryzują się analogowe mierniki elektroniczne

Ano tym, że nośnik informacji o wielkości mierzonej jest w nich zamieniany na elektryczny sygnał pomiarowy
i w tej postaci dalej przetwarzany.

22

Jakie funkcje pełnią podstawowe bloki mierników analogowych

Możemy wyróżnić następujące bloki mierników analogowych :

• bloki generacji sygnałów i czujników,

• bloki przetwarzania analogowego – odpowiadają za kondycjonowanie sygnałów, komparację i dopaso-

wanie energetyczne oraz uzyskiwanie wyniku pomiaru

• bloki komunikacji z użytkownikiem

23

Podstawowe rodzaje przetworników analogowych

• Dzielniki napięć i prądów

• Przetworniki I/U i U/I

• Przetworniki prostownikowe(AC/DC) – przekształcające sygnał przemienny w czasie (w tym składową

zmienną AC) na sygnał posiadający składową stałą (DC)

24

Procesy składające się na przetwarzanie analogowo-cyfrowe

• Próbkowanie (dyskretyzacja w czasie) polega na pobieraniu w określonych odstępach czasu T

s

próbek

sygnału x(t) (zwykle okres próbkowania T

s

jest stały)

• Kwantowanie (dyskretyzacja wartości ) polega na przyporządkowaniu każdej próbce jednego ze skoń-

czonej liczby poziomów wartości (poziomów kwantowania)

• Kodowanie polega na na przedstawieniu numeru poziomu kwantowania przyporządkowanego próbce

(liczba naturalna) w postaci kodu, będącego najczęściej uporządkowanym szeregiem stanów dwójko-
wych (kod binarny)

25

Podstawowe sposoby przetwarzania A/C

• metoda sigma-delta (Σ∆)

• metoda kompensacyjna (kompensacja równoległa, równomierna, wagowa)

• metoda czasowa (całkowanie pojedyncze, całkowanie podwójne)

• metoda częstotliwościowa

26

Podstawowe parametry przetworników A/C

• zakres i polaryzacja wejścia

• liczba bitów wyjściowych

• rozdzielczość q

• dokładność

• czas przetwarzania

27

Podstawowe sposoby przetwarzania C/A

• sumowanie prądów

• przetworniki drabinkowe

28

Podstawowe parametry przetworników C/A

• liczba bitów wejściowych

• rodzaj sygnału wyjściowego (napięcie, prąd, . . . )

• zakres i polaryzacja wyjścia

• obciążalność

• rozdzielczość

• dokładność

• czas ustalania

29

Bloki składowe, działanie cyfrowych przyrządów pomiarowych

Z założenia, przyrządy cyfrowe mają wykonywać wiele operacji cyfrowych w określonej kolejności. Podsta-
wowe miernika mikroprocesorowego to :

• blok czujników, przetworników wejściowych i kondycjonowania sygnału

• blok przetwarzania A/C

• przetwornik A/C

• system mikroprocesorowy

• bloki komunikacji z użytkownikiem

30

Cyfrowe przetwarzanie danych w dziedzinach czasu i częstotli-
wości

Cyfrowe przetwarzanie danych w dziedzinie czasu oparte jest na operacjach na próbkach. Wyznaczamy wtedy
:

• wartość średnią sygnału pomiarowego (składową stałą)

y = x

r

= x

dc

=

1

N

N

X

k=1

x

k

N = n · T /T

s

= nT · f

s

• składową zmienną sygnału pomiarowego

y

k

= x

ac

= x

k

− x

dc

• wartość skuteczną sygnału pomiarowego

y = x

sk

=

v
u
u
t

1

N

N

X

k=1

x

2
k

N = n · T /T

s

= nT · f

s

Do cyfrowego przetwarzania danych w dziedzinie czasu wykorzystywana jest transformacja Fouriera, dzięki
której próbki z dziedziny czasu przeliczane są na próbki w dziedzinie częstotliwości. Dyskretna transformata
Fouriera sygnału cyfrowego wyrażana jest wzorem

X(k) =

N −1

X

n=0

x(n)e

−j

2π

N

kn

31

W jakich konfiguracjach działają systemy pomiarowe i jak ze
sobą współpracują

• konfiguracja sekwencyjna – sygnały informacyjne przechodzą kolejno przez wszystkie urządzenia,

a sygnały organizacyjne kierowane są z kontrolera bezpośrednio do każdego urządzenia

• konfiguracja gwieździsta – kontroler pośredniczy w przekazywaniu każdej informacji

• konfiguracja liniowa – wszystkie elementy dołączane są równolegle do magistrali informacyjno-

sterującej, a kontrolerem może być dowolne z urządzeń posiadających takie możliwości

• konfiguracja pętlowa – wszystkie linie są jednokierunkowe, kontroler nie zajmuje wyróżnionego miej-

sca

• konfiguracje mieszane

32

Właściwości szeregowych i równoległych interfejsów pomiaro-
wych

• interfejsy szeregowe :

– wolniejsze, ale działają lepiej na dużych odległościach

– potrzebne jest co najmniej 8 impulsów na każde 8 bitów

• interfejsy rownoległe :

– szybsze, ale działają niepoprawnie na dużych odległościach

– teoretycznie wystarczy jeden impuls do przesłania 8 lub 16 bitów

33

Podstawowe struktury systemów pomiarowych

• czujniki inteligentne – jedno, samodzielne urządzenie, mające czujnik/czujniki zamieniającesygnał

analogowy na napięcie oraz przetworniki, którymi dane trafiają do mikrokontrolera,

• przyrządy wirtualne – budowane w oparciu o komputer osobisty, poprzez dodanie karty akwizycji,

czyli możliwości (bez)pośredniego podłączenia czujników, od których sygnały są w niej przetwarza-
ne. Do poprawnego działania (tj. jak prawdziwy przyrząd) potrzebne jest napisanie programu, który
wytworzy płytę czołową danego urządzenia,

• sieci lokalne – jeden kontroler, kilka mierników - np. w tym samym pomieszczeniu,

• sieci rozłożone – wykorzystujące istniejące sieci przewodowe bądź bezprzewodowe

34

Czynniki wpływające na dokładność i zakres pomiaru prądu
stałego

• rezystancja wewnętrzna źródła prądowego R

g

• rezystancja wewnętrzna amperomierza R

a

35

Czynniki wpływające na dokładność pomiaru napięcia stałego

• rezystancja wewnętrzna źródła napięcia R

g

• rezystancja wejściowa woltomierza R

we

36

Podstawowe metody pomiaru napięcia stałego

• metoda zerowa – rezystancja wejściowa rośnie do nieskończoności

• metoda komparacyjna

37

Zasady pomiarów pośrednich i bezpośrednich mocy przy prą-
dach stałych

Pomiar bezpośredni mocy przy prądzie stałym opiera się na zastosowaniu watomierza analogowego. W
przypadku pomiaru pośredniego wykorzystujemy woltomierz i amperomierz bądź watomierz cyfrowy, który
dokonuje cyfrowego pomiaru napięcia i prądu, dzięki czemu oblicza moc.

38

Metody pomiaru rezystancji miernikami analogowymi i cyfro-
wymi

• metoda pośrednia (techniczna) – wykorzystywana m. in. w omomierzach magnetoelektrycznych, elek-

tronicznych i cyfrowych. Stosowana może być tylko w układach z poprawnym pomiarem napięcia lub
prądu R =

U
V

,

• metoda zerowa (pomiar bezpośredni),

• metoda porównawcza (pomiar bezpośredni)

39

Rodzaje sygnałów pomiarowych

• sygnały stochastyczne – sygnały, których wartości nie da się przewidzieć

– sygnały stacjonarne – parametry stałe w czasie

∗ ergodyczne – potrafimy wyznaczyć ich parametry z dużą dokładnością
∗ nieergodyczne – nie można, nawet przy długiej obserwacji, wyznaczyć parametrów sygnału z

zadaną dokładnością

– sygnały niestacjonarne – parametry zmienne w czasie

• sygnały zdeterminowane – na podstawie ich obserwacji możemy przewidzieć wartość sygnału

– sygnały nieokresowe

∗ zanikające – ich energia zanika w czasie
∗ trwałe – energia nie zanika w czasie
∗ prawie okresowe – mniej więcej wygląda jak okresowy, ale kolejne “prawie okresy” różniąsię

między sobą

– sygnały okresowe

40

Podstawowe parametry sygnałów okresowych

• czas t

• okres T

• współczynnik kształtu k =

X

sk

X

sr

41

Zasady działania cyfrowych częstościomierzy

Częstościomierze cyfrowe działają poprzez zliczanie liczby okresów o mierzonej częstotliwości f

x

we wzorco-

wym przedziale czasu τ , zwanym czasem bramkowania.

42

Zasada pomiaru odstępu czasu

Pomiar odstępu czasu działa na zasadzie cyfrowego stopera.

43

Zasada działania rejestratorów o przetwarzaniu bezpośrednim
i pośrednim

Rejestratory o działaniu bezpośrednim mają prostą budowę, pobierają niestety stosunkową dużą moc z
obiektu, czym zaburzają jego stan. Ponadto, stosowane są do rejestracji sygnałów powyżej 0.5V, 0.5A.
Rejestratory o działaniu pośrednim mają zewnętrzne zasilanie, dzięki czemu jeszcze “dodają” moc do układu.
Budowane są na bazie przetworników kompensacyjnych. Posiadają blok wzmacniacza, dzięki czemu może
działać na małym napięciach i natężeniach.

44

Powstawanie obrazu w oscyloskopie

Obraz w oscyloskopie powstaje dzięki wyzwoleniu elektronów. “Nanoszą” one punkt po punkcie widmo
sygnału. Może się to odbywać na dwa sposoby: zastępowanie obrazu oraz płynne przesuwanie. Dodatkowo,
można wyróżnić dwa tryby pracy: jednokanałowy i dwukanałowy. Dzięki temu drugiemu można wyświetlić
dwa sygnały na oscyloskopie. Trzeba jednak uważać, bo przetwarzanie dwukanałowe działa dobrze tylko dla
sygnałów okresowych.

45

Podstawowe bloki i zasada działania oscyloskopu analogowego
i cyfrowego

• oscyloskop analogowy

– lampa oscyloskopowa z układami zasilania

– blok odchylania poziomego

– blok odchylania pionowego

– blok wyzwalania i synchronizacji

• oscyloskop cyfrowy

– graficzny wyświetlacz LCD (lub lampa, jak w analogowym)

– przetwornik A/C

– pamięć

– przetwornik C/A

46

Fizyczna interpretacja impedancji elektrycznej

Impedancja to liczba zespolona

Z = <Z + j=Z

j =

√

−1

Z(ω) = R(ω) + jX(ω)

ω = 2πf

która opisuje związek pomiędzy zmiennym prądem i zmiennym napięciem na danym elemencie

47

Związek częstotliwościowych właściwości pomiarów napięć prze-
miennych z ich dokładnością

Im większa mierzalna częstotliwość, tym mniejsza impedancja wejściowa woltomierza i większy błąd syste-
matyczny pomiaru.

48

Budowa i działanie woltomierzy i amperomierzy napięć prze-
miennych

• woltomierze

– analogowe elektrostatyczne

– elektroniczne ze wskaźnikami magnetoelektrycznymi i przetwornikami AC/DC

∗ wartości średniej wyprostowanej
∗ wartości szczytowej
∗ wartości skutecznej (zawierające kwadratory)

– cyfrowe (struktury identycznej z woltomierzami DC)

• amperomierze

– analogowe wielkich częstotliwości

– elektroniczne (struktura woltomierza z przetwornikiem I/U )

– cyfrowe

49

Budowa i działanie multimetrów cyfrowych

Multimetry cyfrowe to mierniki, które potrafią mierzyć więcej niż jedną wielkość w jednej konstrukcji. Pierw-
sze z nich były nieprogramowalne, zostały one teraz wyparte przez multimetry mikroprocesorowe (progra-
mowalne). Ich wadą jest niewielka dokładność.

50

Zjawiska charakteryzujące parametry elektryczne elementów
biernych

• rezystor idealny – brak kąta przesunięcia fazowego, rezystancja

• kondensator idealny – stosunek wartości skutecznych napięcia i natężenia prądu zmiennego, przesunię-

cie fazowe między napięciem a prądem

• kondensator rzeczywisty – współczynnik strat (kąt stratności)

• cewka indukcyjna idealna – przesunięcie fazowe między napięciem i prądem zmiennym

• cewka indukcyjna rzeczywista – dobroć cewki Q

51

Zasady pomiaru impedancji

Na cztery sposoby:

• mostki czterogałęźne (dwa wzorce stałe i dwa regulowane, możliwość wyznaczenia składowej rzeczywi-

stej i urojonej impedancji)

• mostki pomiaru pojemności (jeśli mamy szeregowo L-R, to potrzebujemy równolegle C-R, odwrotnie

tak samo)

• mostki do pomiaru indukcyjności (albo szeregowo C-R, albo równolegle)

• mostki transformatorowe (spadek napięć zastępujemy SEM wtórnych uzwojeń, jeśli stosunek impedan-

cji zastąpimy stosunkiem liczby uzwojeń, to uzyskamy większą dokładność i powtarzalność wskazań)

• półautomatyczne i automatyczne pomiary impedancji (półautomatyczne – dostrajamy tylko jeden z

elementów ; automatycznie – urządzenia cyfrowe)

52

Co opisuje moc czynna, a co bierna i sposoby ich pomiaru

Moc bierna to moc przesyłana na przemian między nadajnikiem i odbiornikiem. Moc czynna natomiast
to moc, która jest rozpraszana lub zamieniana na pracę lub energię. Obydwie możemy zmierzyć metodą
absorpcyjną – czyli taką, w której prąd przepływa przez wyregulowany rezystor i woltomierz wyskalowany
w watach.

53

Co to są czujniki i przetworniki

Przetwornik to urządzenie lub element odwzorowujący wielkość wejściową na wielkość wyjściową w zdefi-
niowany sposób. Czujnik to pierwszy element łancucha przetworników mający bezpośredni kontakt z polem
pomiarowym i reagujący na zmianę wielkości mierzonej.

54

Na czym polegają pomiary wielkości nieelektrycznych

Na zastosowaniu przetworników i czujników w celu przetworzenia wielkości nieelektrycznych na elektryczne.