Klasyfikacje współczesnych koncepcji rozwoju zawodowego i wyboru zawodu
Klasyfikacja Edwina L. Herra i Stanley'a H. Cramera (1984r)
Wśród modeli teoretycznych dotyczących rozwoju kariery zawodowej wyróżnili następujące koncepcje:
-cechy i czynnika (dopasowania) - konieczność kojarzenia jednostki o określonych atrybutach z pracą, która odpowiada jej uzdolnieniom
-psychologiczno- rozwojowe- wewnętrzna motywacja i stadia rozwoju
-podejmowania decyzji - modele podejmowania decyzji
-sytuacyjno- socjologiczne - relacja „człowiek -środowisko”
Klasyfikacja Duane Browna i Lindy Brooks (1984)
-Teorie wyboru zawodu: próbują wyjaśniać powody podejmowania określonych ról zawodowych
-Teorie rozwoju kariery zawodowej: nie służą do wyjaśniania pojedynczego aktu wyboru, a do opisu procesu dojrzewania do dokonywania wyboru
-Teorie podejmowania decyzji: stanowią uzupełnienie poprzednich grup, analizują warunki sprzyjające i niesprzyjające pewnym wyborom
Klasyfikacja Samuela H. Osipowa (1983)
-Teorie cechy i czynnika
-Teorie rozwojowe/ rozwoju znaczenia pojęcia „ja”
-Teorie wyboru i osobowości zawodowej
-Socjologiczne teorie kariery
-Teorie behawioralne
Wybór kariery zawodowej ma postać procesu trwającego przez całe życie
jednostki i jest zdeterminowany etapem kariery, w którym jednostka się znajduje.”(Seligmen)
Kształtowanie ścieżki kariery
Eli Ginzberg, Sol W.Ginsburg, Sidney Axelrad i John L. Herma
1951 rok
Pierwsza teoria wyboru zawodu w nurcie rozwojowym
Rewizje w 1972 i 1984
Zespół:
Ginzberg - ekonomista
Ginsburg - psychiatra
Herma - psycholog
Axelrad - socjolog
Założenia teorii:
-Istnieją cztery czynniki zaangażowane w wybór zawodu przez jednostkę: presja środowiska, proces edukacji, emocje w procesie wyboru, system indywidualnych wartości
-Wybór zawodu jest procesem rozwojowym - to seria decyzji podejmowanych przez szereg lat
-Proces wyboru zawodu rozpoczyna się około 11 r. ż. i kończy około 22-24 r.ż.
-W wyniku rozwoju zawodowego dochodzi do ukształtowania się osobowości zawodowej - bądź zorientowanej na pracę bądź na przyjemności
Między 6 a 11 rokiem życia- charakteryzuje się przede wszystkim
wyobrażeniami na temat przyszłej pracy, przy czym główne znaczenie odgrywa tu przyjemność wykonywania pracy
II okres próby
okres między 11 a 18 r.ż. cechuje się zerwaniem z wcześniejszymi
wyobrażeniami, ocenianiem swoich możliwości,zdolności, wiedzy
i na tej podstawie dokonanie wyboru, co do kierunku dalszego kształcenia
stadium zainteresowań (11-12 r.ż) - lubi vs. nie lubi/ zaspokajanie przyjemności/ identyfikacja z ojcem
stadium zdolności (do 14 r.ż.) - uświadomienie zdolności/ wpływ innych
stadium wartości ( do 16 r.ż.) - analiza stylów życia związanych z zawodem (służba społeczna)
stadium przejściowe ( do 18) - pierwsze świadome wybory
III okres realizmu
etap realistyczny - zaczyna się w wieku 18 lat - następuje w nim
poszukiwanie i określenie szczegółowych celów kariery, a następnie specjalizacja w wybranym kierunku rozwoju
stadium poszukiwań - do czasu uzyskania dyplomu
stadium krystalizacji - zaangażowanie w określoną aktywność zawodową
stadium specyfikacji - samookreślenie w roli pracownika
Najważniejszym czynnikiem wpływającym na wybór ścieżki kariery
jest postrzeganie i ocena samego siebie, natomiast satysfakcja z kariery
jest oceniana stopniem wykorzystania swoich zainteresowań,
zdolności, wyznawanych wartości w życiu zawodowym i prywatnym
wzrost - od urodzenia do 14 r. ż. wyobrażenia o przyszłej pracy, rozwój uzdolnień, postaw, zainteresowań
15 - 24 r. ż. poszukiwanie odpowiedniej ścieżki kariery
25 - 44 r.ż. - stabilizacja, poszerzanie doświadczeń zawodowych
45 - 64 r.ż. etap podtrzymania, dążenie do poprawy pozycji i sytuacji zawodowej po 65 r. ż. -etap schyłkowy decyzje dotyczące życia na emeryturze
Teorie osobowości i potrzeb
Typologia zawodów wg A. Roe (1956)
Holland (1973)- model zawodowych preferencji
REALISTYCZNY - jednostki zorientowane na pracę z rzeczami,
odrzucające pracę z ludźmi; preferują pracę ręczną, często
uzdolnienia matematyczne
BADAWCZY - głównie naukowcy, myśliciele, zamknięci w sobie; napotykając
na problem analizują go, lubią wszelkie niejasności, nieścisłości
ARTYSTYCZNY - osoby kreatywne, odrzucające ustrukturyzowane sposoby
postępowania, emocjonalne, oryginalne; realizują się w zawodach związanych
ze sztuką - malarstwo, pisarstwo, muzyka
SPOŁECZNY - osoby nastawione na pracę społeczną, pomoc i naukę innych
bardzo dobrze czują się w grupie
PRZEDSIĘBIORCZY - jednostki lubiące kierować zespołem, przekonywać
innych, energiczne, entuzjastycznie podchodzą do nowych wyzwań
KONWENCJONALNY - podejmuje prace jednoznacznie określone,
konserwatywny, stabilny; preferowane zawody:urzędnik, księgowy
Koncepcja „kotwic” - E.H. Schein (1990)
stosunek pracownika do wykonywanej pracy jest określony przez jego motywy i możliwości
Profesjonalizm pogłębianie wiedzy fachowej, zainteresowanie
awansem poziomym
Przywództwo ukierunkowanie na rozwój komunikacji, umiejętności analitycznych
Autonomia i niezależność nie lubią pracy pod nadzorem, często zakładają swoje firmy
Bezpieczeństwo i stabilizacja często bardzo długie związanie się z jedną firmą
Kreatywność i przedsiębiorczość ukierunkowanie na możliwość wpływu, budowanie czegoś, samodzielność
Usługi i poświęcenie dla innych wartości humanistyczne, leczenie, pomaganie innym, nauczanie
Wyzwanie możliwość podejmowania ryzyka, rywalizacja
Styl życia harmonia między pracą a życiem osobistym