TEMAT 1: Przedmiot, podstawowe problemy i zagadnienia współczesnej psychologii rozwoju człowieka. Czym zajmuje się współczesna psychologia rozwoju człowieka w odróżnieniu od tradycyjnie pojmowanej psychologii rozwoju dziecka. Teza: W życiu zachodzą zmiany rozwojowe do pewnego, określonego wieku (ok. 20 r. ż.). Jeżeli rozwój rozumiemy jako ciąg zmian to zmiany te mają miejsce (zachodzą) w ciągu całego, naszego życia. Dlatego nie można się ograniczać do zmian z danego okresu życia ale należy zajmować się zmianami z całego życia. Podstawowe problemy psychologii rozwoju człowieka. Przedmiotem współczesnej psychologii ogólnej jest człowiek i jego zachowanie, (tzn. psychologia jako nauka o człowieku i jego zachowaniu). Chodzi tu oto jakie czynniki związane z naszą psychiką wpływają na nasze zachowanie, tzn. jakie różne właściwości i cechy psychiczne człowieka - organizmu mają istotny wpływ na regulację naszych czynności - zachowania (tzn. w jaki sposób wykonujemy te czynności) Czynność - nie ogranicza się tylko do motoryki, uruchamia różne inne mechanizmy. Psychologia rozwoju człowieka - interesuje się tym jak różne zmiany rozwojowe zachodzące w naszym organizmie wpływają na nasze zachowanie. Te zachodzące zmiany mają istotny wpływ na wykonywanie czynności ( ludzie w różnym wieku inaczej będą wykonywać tę samą czynność). jakie istotne zmiany w naszym organizmie maja miejsce w różnych okresach naszego życia i jak one wpływają na nasze zachowanie - konsekwencją tego jest podział życia człowieka na fazy (okresy) i w nich zachodzą charakterystyczne zmiany 2 podstawowe okresy w życiu człowieka: OKRES PRENATALNY Zwany okresem krótkim Trwa od momentu zapłodnienia do momentu narodzin, tj. ok. 270 dni (9 miesięcy) Podczas niego kształtują się podstawowe struktury biologiczne żywego organizmu Brak jest tu rozwoju psychicznego Przez te 9 miesięcy musza ukształtować się najważniejsze układy na taki poziom aby człowiek mógł żyć w świecie zewnętrznym poza łonem matki; OKRES POSTNATALNY Zwany okresem długim Trwa od momentu narodzin do końca życia, tj. kilkadziesiąt lat Wyróżniamy w nim 3 najważniejsze fazy: faza rozwoju progresywnego (progresywna) nosi ona taką nazwę bo w tym przedziale wiekowym w organizmie występują takie zmiany rozwojowe w efekcie których organizm coraz lepiej funkcjonuje; faza ta kończy się tym, że człowiek osiąga swój tzw. Optymalny rozwój pod każdym względem, zarówno fizjologicznym ale także do optymalnego poziomu rozwija się spostrzeganie - zmysły dotyku, słuchu i wzroku; Faza optymalnego rozwoju po osiągnięciu optimum rozwoju następują dalsze zmiany, człowiek doskonali swe właściwości i umiejętności; mogą się zmieniać zarówno nasze cechy fizyczne jak i psychiczne swój organizm doskonalimy podczas uprawiania określonych kierunków aktywności; Faza regresywna jest to proces starzenia się organizmu zachodzące zmiany fizyczne i psychiczne powodują coraz gorsze funkcjonowanie organizmu występują tu istotne zmiany ale w przeciwnym kierunku (spadkowym) niż w fazie progresywnej Krzywa 3 okresów: Temat 6: PSYCHOLOGIA RÓŻNIC INDYWIDUALNYCH CZŁOWIEKA. Podział na okresy rozwojowe w fazie rozwoju progresywnego (od niemowlęctwa do wieku młodzieńczego) - zmiany jakie zachodzą w każdym z tych okresów nie są takie same u każdego osobnika, różnice dotyczą rytmu i tępa rozwoju człowieka. Jest to tzw. przebieg kształtowania się zmian rozwojowych. Historyczny punkt widzenia. Psychologia jako nauka o człowieku zajmuje się ogólnymi prawami, mechanizmami naszego zachowania się - wiadome jest to na bazie szeregu danych empirycznych, które wykazały, że te różne zmiany nie są identyczne dla wszystkich osobników. Tu powstała nowa dyscyplina w psychologii - psychologia różnic indywidualnych, która zajmuje się problemem w ramach oceny funkcjonowania człowieka. Polega to na tym, że poszczególni osobnicy w różny sposób wykonują dane czynności - dotyczy to różnic indywidualnych, takich jak np.: pisanie (prawą czy lewą ręką, wolniej lub szybciej, prosto czy ukośnie, itp.) Już w Starożytności Hipokrates i Galen interesowali się różnicami indywidualnymi. Zajmowali się oni różnicami, które można było wskazać (były widoczne), czyli różnice w budowie fizycznej. Pierwsze badania nad psychiką opierano na budowie ciała, ale także na podstawie koloru oczu, włosów, itp. Jeśli chodzi o budowę ciała to doszukiwano się związków w budowie ciała z zachowaniami. Różnice temperamentalne ważne są też dla współczesnej psychologii; nie są one związane z budową ciała, lecz z funkcjonowaniem naszego układu nerwowego. Metody i techniki są bardziej szczegółowe. Należy uwzględnić tutaj wybitnego psychologa Iwana Pawłowa. Pierwsze naukowe podwaliny w psychologii współczesnej do rozwoju różnic indywidualnych stworzył Galton. Był on kuzynem Karola Darwina (przyrodnika zajmującego się problematyką hodowli różnych odmian roślin. W zakresie przyrodniczym Darwin wskazał drobne różnice u roślin.) Galton będąc pod wpływem Darwina zaczął zastanawiać się nad różnicami indywidualnymi między ludźmi. Badania Galton prowadził w drugiej połowie XIX w. i jako pierwszy zaczął posługiwać się w ocenie różnic indywidualnych testami jako metodą badawczą. Zajmował się geniuszem (dziedziczeniem geniuszu); opierał się o teorię natywistyczną. Do oceny stopnia tego geniuszu używał właśnie metod testowych (dość prymitywnych). Na podstawie tych badań ustalił profil percepcyjno-motoryczny człowieka. W początkach XX w. na bazie koncepcji Galtona zaczęły rozwijać się badania, które mogły dostarczyć technik, umożliwiających pomiar tych różnic. Pojawiły się pierwsze testy psychologiczne, które mogły wskazać jaki jest stan rozwoju umysłowego dzieci będących w tym samym wieku. Ich twórcą był Alfred Binet. W Anglii i Niemczech działał niemiecki psycholog, Wiliam Stern. Punkt widzenia we współczesnej psychologii We współczesnej psychologii wiedza ta jest bardziej precyzyjna i dokładniejsza. Wyodrębniamy 2 istotne problemy, 2 kategorie, dotyczące różnic indywidualnych: różnice interindywidualne - różnice międzyosobnicze, czyli różnice pomiędzy poszczególnymi osobami (zarówno psychiczne - lepsza ↔ gorsza pamięć, jaki i fizyczne - niższy ↔ wyższy wzrost). różnice intraindywidualne - różnice wewnątrzosobnicze, polegają na tym, że u danego człowieka jedna cecha jest na wysokim poziomie inna zaś na niskim (np.: ktoś ma bardzo dobrą pamięć, ale nie ma zdolności spostrzegania; rozwój fizyczny jest bardzo dobry, a rozwój psychiczny - bardzo słaby). Jeśli zaburzenia są 2 lub 3 to można organizm przywrócić do prawidłowego funkcjonowania (dot. Różnic intraindywidualnych). Natomiast zaburzenia występujące globalnie trudno jest przywrócić do prawidłowego funkcjonowania (dot. Różnic interindywidualnych). Te różnice międzyosobnicze są widoczne i możliwe do stwierdzenia i oceny w każdym wieku Pamięć to bardzo istotny aspekt funkcjonowania psychiki człowieka, związana jest z jego okresem postnatalnym. Faza progresywna - Bardzo małe dzieci mają słabą pamięć. później się bardzo poprawia. W fazie rozwoju optymalnego osiąga pewne apogeum. Zależy ono jeszcze od tego czy pamięć jest ćwiczona czy nie, jeśli tak to usprawnia się ona. W związku ze starzeniem się (faza regresywna) pamięć zaczyna się pogarszać. własne potrzeby (unikając przykrości i dążąc do przyjemności - zawsze zwycięża potrzeba silniejsza) - właśnie to kształtuje ludzkie nawyki, przyzwyczajenia i umiejętności. Im młodsze dziecko, tym mechanizm popędowo-emocjonalny jest silniejszy. Człowiek nabierając doświadczenia, zaczyna panować nad swoimi emocjami i mechanizm ten jest słabszy. 2.Poziom wyższy - oparty na psychologii poznawczej - ma miejsce wówczas, gdy zachowanie jest wyznaczane przez system struktur poznawczych. W toku naszego rozwoju wzrasta stopień hierarchicznej organizacji systemu poznawczego - zdobywanie i kierowanie się w zachowaniu jak największą ilością informacji. W naszym mózgu powstaje tzw. mapa umysłowa (u każdego jest inna). W zależności od tego jaka jest ta mapa umysłowa (jakie są systemy zgromadzonych informacji), w taki sposób zachowujemy się (postępujemy). Następuje integracja zachowania. Mapa ta odzwierciedla pewną rzeczywistość, która stanowi subiektywny obraz świata oraz subiektywny obraz własnej osoby, który posiada każdy z nas. Na skutek nabywania nowej wiedzy obraz ten może się zmieniać, a zmiana polega na tym, że jest on bardziej zintegrowany, spójny i zachowanie nasze jest bardziej uporządkowane. Jak kształtuje się i rozwija nasza osobowość i jakie są kierunki tych zmian w poszczególnych fazach rozwojowych? Efektem kształcenia jest coraz lepsze przystosowanie do życia. Z końcem rozwoju progresywnego osobowość jest ukształtowana - bardziej dojrzała, ale wciąż zmienia się w ciągu całego życia. W fazie II (optymalnej) nasze zachowanie nadal zmienia się i doskonali, mogą więc nastąpić istotne zmiany w osobowości. Faza regresji również zmienia naszą osobowość. Kiedy następuje proces starzenia mapa staje się uboższa na skutek osłabienia pamięci - nasze zachowanie zaczyna ulegać rozproszeniu, emocje przestają być usystematyzowane. Poziom funkcjonowania osoby starszej może być taki jak u bardzo małych dzieci - tzw. dezintegracja osobowości

Temat 2: KONCEPCJE TEORETYCZNE DOTYCZĄCE ROZWOJU CZŁOWIEKA. JAKIE SĄ UWARUNKOWANIA ROZWOJU CZŁOWIEKA. Koncepcje teoretyczne w psychologii teoria - to „coś” skończonego, czyli „coś”, czego nie da się zmienić koncepcja - „coś” co da się zmienić Dlatego w psychologii nie posługujemy się teorią tylko koncepcją teoretyczną. W psychologii występuje wiele koncepcji. Do najważniejszych należą: Każda z tych teorii, rozpoczynając badania, wychodziła z innego założenia. 1 Teoria natywistyczna Jej przedstawiciele zakładali, że kształtowanie rozwoju człowieka zależy od jego genotypu, tzn. jakie cechy odziedziczył po swoich przodkach. Teoria ta zakładała, że genotyp jest podstawą rozwoju człowieka. Jej zwolennicy poszukiwali empirycznych dowodów na to, że dziedziczenie jest podstawą naszego rozwoju (np. dzieci wybitnych aktorów zostają aktorami, wybitnych muzyków - muzykami, itp.). Uważali oni, iż dzieci tych rodziców odziedziczyły te zdolności po rodzicach, i że to genotyp sprawia, że dzieci mają te cechy co rodzice. Genetyka rozwija się intensywnie do tego stopnia, że można manipulować genotypem (klonowanie). Udowodniono jednak, iż dziedziczenie nie jest takie proste, jak mogłoby nam się wydawać. Możliwość dziedziczenia identycznych cech po rodzicach jest bardzo mało prawdopodobne (np. identyczny wzrost po rodzicu - rodzic 168cm i dziecko 168cm). Ten przykład obala tę teorię, gdyż dziecko dziedziczy po rodzicach tylko niektóre cechy. Na ogół dzieci rodziców wysokich są wysokie, a niskich - niskie. 2 Teoria empiryczna (dwuczynnikowa teoria rozwoju) Jest ona przeciwstawną koncepcją do k. natywistycznej. Jej zwolennicy twierdzili, że podstawowym i jedynym uwarunkowaniem, kształtowania się cech rozwojowych jest środowisko. Według nich, to, że dzieci wybitnych aktorów są aktorami, itp., wynika stąd, iż od urodzenia przebywały w takim środowisku wychowawczym. W psychologii występują następujące dwie koncepcje: hierarchiczna teoria rozwoju inteligencji. Wywodzi się ze szkoły francuskiej (Verone). Teoria ta zakłada, że nasz intelekt (funkcje intelektualne) kształtuje się i rozwija na bazie tzw. inteligencji płynnej (generalnej) - A. Przyjmowano, że jest to potencjał intelektualny każdego człowieka, z którym się rodzimy. Na jej podstawie kształtuje się tzw. inteligencja B - która przejawia się w naszym zachowaniu (człow. inteligentny to taki, który potrafi zachować się w sytuacji nowej, w której znalazł się po raz pierwszy - sztuką jest zachować się poprawnie w takiej sytuacji, z którą mamy do czynienia pierwszy raz). Inteligencja B jest podporządkowana Inteligencji A. Wyróżnia się jeszcze inteligencję S - czyli umiejętność rozwiązywania zadań umysłowych. Inteligencja S kształtuje się na bazie inteligencji A i B. W tej koncepcji układa się wyraźna hierarchia. Koncepcja ta zaczęła rozwijać się w początkach XX w. teoria czynników równorzędnych. W latach 60-tych XX w. powstała inna koncepcja inteligencji. Jej twórcą był Paul Guilford, który swe badania prowadził od końca lat 50-tych do lat 80-tych. W efekcie tych badań, dotyczących rozwoju intelektualnego człowieka, wywnioskował taką podstawową tezę, że potencjał intelektualny człowieka (który urodził się zdrowy) jest jednakowy dla wszystkich - nie ma różnic. Intelekt człowieka jest to szereg naszych uzdolnień. Guilford doszedł do wniosku, że każdy z nas posiada 120 uzdolnień (Terston twierdził że mamy ich 7). Potencjał jest taki sam, ale to, które z tych uzdolnień się rozwiną zależy od tego, w jakim środowisku będziemy się rozwijać. Koncepcja ta jest zbliżona do teorii empirycznej. 3 Teoria konwergencji. Twórcą tej teorii był William Stern. Próbował połączyć i pogodzić dwie pierwsze koncepcje. Przebig rozwoju człowieka, wg Sterna, zależy od genotypu a także od środowiska. Dlatego, gdy mówimy o uwarunkowaniach rozwoju, to musimy brać pod uwagę te dwie koncepcje. 4 Teoria czterech czynników. (czteroczynnikowa teoria rozwoju) Teoria ta przyjmowała, że nasz rozwój uwarunkowany jest nie dwoma, lecz czterema czynnikami rozwoju i zależy od: genotypu (potencjału) środowiska własnej aktywności jednostki systemu wychowania i nauczania (systemu edukacji) Każda z wymienionych grup czynników nie działa samodzielnie - grupy te działają na siebie i są ze sobą powiązane. Do aktywności stymuluje nas środowisko. Aktywność zależy również od potencjału jaki każdy z nas posiada, a także od systemu edukacji Z ogólno teoretycznego punktu widzenia psychologicznego, te cztery koncepcje są ważne TEMAT 7: Rozwój mowy Jest jedną z najbardziej istotnych cech dla człowieka. Mowa jako system wzajemnego komunikowania się między ludźmi. Najbardziej istotny sposób porozumiewania się. Mowa to czynność porozumiewania się ludzi za pomocą języka, czyli społecznie wypracowanego systemu komunikacji. Na ten system składają się słowa i reguły określające sposoby wymawiania tych słów. Elementy systemu języka: Słowa to elementy systemu językowego; mają charakter znaków informacyjnych, czy symboli; są sygnałami zastępującymi rzeczy określonego rodzaju, stanowiska, zjawiska; relacje zachodzące między zjawiskami a przedmiotami; każde słowo ma tzw. symboliczny charakter; słowa to nazwy osób, rzeczy (stół, szafa, krzesło); to również właściwości tych przedmiotów (jaki? - niebieski, itd.); to również określone zjawiska w czasie, czasowniki; słowa stanowią środek przekazywania pewnego rodzaju informacji, co się dzieje wokół nas. Reguły używania słów Jak przebiega rozwój słownictwa u ludzi? Jak rozwija się dramatyzacja mowy? Powstanie i rozwój ontogenetyczny rozwój mowy ma ścisły związek z rozwojem poznawczym i intelektualnym (umysłowym) człowieka. Kiedy rozpoczyna się rozwój mowy? Z chwilą narodzin dziecka, wraz z pierwszym krzykiem dziecka (co do tego są zgodni wszyscy naukowcy). Nie ma możliwości rozwoju mowy bez słyszenia swoich dźwięków. Okres niemowlęctwa - gruchanie (wydawanie nie artykułowanych dźwięków); gaworzenie - 8 -9 miesiąc - (dźwięki artykułowane), mówienie sylab (ma, ma, ta, ta); Z końcem 1 r.ż. i początkiem 2 r.ż., 12 - 13 miesiąc, dziecko zaczyna wypowiadać pierwsze słowa, początek rozwoju słownictwa (mama, tata, daj), dziecko potrafi wypowiadać słowa i wie co te słowa oznaczają, do10 słów; Okres poniemowlęcy - z końcem 2 i początkiem 3 r.ż. dziecko zna 300 - 400 słów; z końcem 3 r.ż. i początkiem 4 r.ż. dziecko potrafi porozumieć się z innymi osobami, operuje 1000 - 1200 słowami; Okres przedszkolny - faza wczesna 4 r.ż.; faza średnia 5 r.ż. i pierwsza połowa 6 r.ż.; faza późna druga połowa 6 r.ż. i 7 r.ż.; przez 2 lata następuje przyrost liczby słów o 800; pięciolatek zna 2000 słów; z końcem 7 r.ż. dziecko zna minimum 4000 słów; W 13 r.ż.(14 r.ż.) następuje optymalny rozwój słownictwa, 8000 - 10 000 słów, później poziom słownictwa zależy od rodzaju edukacji i jej poziomu. Gramatyzacja → rozwój mowy. Jak przebiega mowa uwzględniając części mowy? Najpierw dziecko używa rzeczowników, a później słowa określające przedmioty (przymiotniki), następnie określenia co ktoś robi (czasowniki), później partykuła NIE!, itd. Podstawowe jednostki werbalne, służące do porozumiewania się ludzi są zdania; Do 18 miesiąca życia, wypowiedzi dzieci są jednowyrazowe; Pierwsze wypowiedzi dwuwyrazowe (zlepki), równoważniki zdań, np. „daj lalę”, pojawiają się po 18 miesiącu życia, z końcem okresu poniemowlęcego; Koniec 3 r.ż. i początek 4 r.ż. - dziecko porozumiewa się zdaniami (zdania stanowią większość wypowiedzi u dzieci); U czterolatków pojawiają się już zdania złożone; U pięciolatków zdania złożone współrzędnie, a później podrzędnie; Dzieci powyżej 3 r.ż. mają zdolność porozumiewania się zdaniami, ok. 5 r.ż. używają odpowiednich przypadków, czasów, liczb, końcówek, choć dziecko nie zna jeszcze reguł gramatycznych; Uczymy się przez naśladownictwo, jeśli rodzice niepoprawnie się wypowiadają to i dziecko mówi niepoprawnie; Reguły gramatyczne zgłębiamy w wieku 10, 11 lat; Co oznacza termin MOWA? Od jakiego momentu rozpoczyna się rozwój mowy i jakie są jego etapy? (krzyk, gruchanie, gaworzenie, dramatyzacja) Jak rozwija się i przebiega rozwój słownictwa? Problem dramatyzacji mowy. Jakich części mowy najpierw się używa i jakie są zdania? Nie u wszystkich mowa rozwija się prawidłowo, występują zaburzenia. dorosłego. W wieku dorosłości człowiek jest czynny w kontaktach społecznych, i zakres ich jest najszerszy w całym życiu. W fazie regresu kontakty te ponownie się zmniejszają. mowa jest elementem nawiązywania kontaktów bezpośrednio; rozwój intelektu - myślenie, spostrzeganie, uwaga, dzięki niemu coraz lepiej poznajemy świat i otoczenie, przeznaczenie przedmiotów, jesteśmy w stanie przyswoić sobie zasady kulturalne, etniczne itd. Pierwsze kontakty pojawiają się z końcem 3 m.ż., w wieku 8 miesięcy, okresie poniemowlęcym, przedszkolnym, młodszym szkolnym (płci), dorastania i dojrzewania - kontakty nasze rozszerzają się, zaś na „emeryturze” nasze kontakty znów się zmniejszają.

TEMAT 3: Przebieg rozwoju człowieka. Problemy rozwoju człowieka 1. poszukiwanie odpowiedzi na pytanie „czy my możemy precyzyjnie i dokładnie ocenić czy różne oceny rozwoju danego osobnika przebiegają prawidłowo, czy są jakieś zaburzenia”, w praktyce, czy rozwój jest normalny czy występują jakieś zaburzenia; Jeżeli np. u dzieci szkolnych występują jakieś zaburzenia w rozwoju, wówczas takie dziecko powinno chodzić do szkoły specjalnej, bo dziecko nie daje sobie rady w normalnej szkole. (pierwsze testy do barania dzieci - Binet, początek XX w., testy do pomiaru poziomu rozwoju umysłowego dzieci) Sfera poznawcza - procesy i funkcje, tzn. spostrzeganie, uwaga, mowa, pamięć, (inteligencja?) Wyróżniamy: Rozwój fizyczny i ogólnobiologiczny; Rozwój poznawczy; Rozwój emocjonalno - społeczny, który pozwala na coraz to lepsze i bardziej sprawne funkcjonowanie człowieka wśród innych (w grupach społecznych); Przebieg rozwoju. Norma i odchylenie od normy. Podstawowe kryterium - stosunek wieku dziecka do wieku rozwojowego; Dla każdego wieku występują charakterystyczne normy rozwojowe; 4 podstawowe parametry rozwoju fizycznego: waga, wzrost, odwód klatki piersiowej i obwód głowy; Systemowe zasady oceny. Bierzemy tu pod uwagę wiek życia dziecka i wiek rozwojowy Przy ocenie bierzemy pod uwagę następujące elementy: W.Ż < W.R. - rozwój przyśpieszony, dziecko rozwija się szybciej niż inne w jego wieku, jest to odchylenie od normy; wydawać by się mogło, że jest to pozytywne zjawisko gdyż następuje szybszy rozwój, ale np. zbyt duży wzrost jest utrudnieniem w życiu codziennym; W.Ż. > W.R. - rozwój opóźniony, jest to odchylenie od normy; W.Ż. = W.R. - rozwój normalny, norma rozwojowa; Jaki jest przebieg rozwoju? Do oceny rozwoju należy brac pod uwagę czy przebieg rozwoju jest: harmonijny - wszystkie aspekty rozwoju przebiegają normalnie gdy wszystko jest zgodne z normą Dysharmonijny - gdy niektóre aspekty rozwoju sa powyżej lub poniżej normy a inne sa w normie, np. osoba bardzo mądra, bystra intelektualnie i poznawczo - bardzo rozwinięta ale z zaburzonym rozwojem fizycznym (wątła, mała, chuda); Zaburzenia rozwoju. Np. opóźnienia w rozwoju mogą być: Globalne - to takie zaburzenia które dotyczą wszystkich naszych aspektów rozwoju (zarówno rozwój fizyczny, psychiczny, itd.), wówczas brak szans by jednostka nadrobiła straty; Parcjalny - gdy niektóre aspekty przebiegają normalnie, a niektóre sa zaburzone, dość często są obserwowane w rozwoju dzieci w zakresie sfery poznawczej, (np. dzieci maja doskonała pamięć ale problemy z koncentracją), duże szanse na nadrobienie strat, np. w problemach z zapamiętywaniem należy ćwiczyć pamięć aby nadrobić straty; Tempo rozwoju i rytm rozwoju. Rozwój u każdego osobnika przebiega w określonym tempie, tzn. że zmiany rozwojowe zachodzą z jakąś prędkością Tempo rozwoju jest różne dla każdego (u jednych jest szybsze u innych wolniejsze) Rytm rozwoju to regularność zmian rozwojowych, które zachodzą w określonym przedziale czasu (dotyczy to tego, że określone zmiany rozwojowe muszą mieć miejsce w określonym przedziale czasu, dlatego występują okresy rozwojowe) Akceleracja rozwoju. Jest to pokoleniowe przyspieszenie rozwoju tzn. dzieci w wielu aspektach rozwijają się szybciej niż ich rodzice czy dziadkowie, np. rodzą się ludzie, którzy jak dorosną są coraz wyżsi, dziadkowie nie umieją obsługiwać komputera a teraz nawet małe dzieci t potrafią, itp. TEMAT 8: Zaburzenia w rozwoju mowy. Rozwój mowy nie przebiega u wszystkich prawidłowo. Zaburzenia w rozwoju mowy można sklasyfikować na 3 kategorie: 1.opóźnienia w rozwoju mowy; występują szczególne u dzieci; przejawiają się pod różnymi postaciami → są uwarunkowane wew. i wynikają z zaburzeń słuchu (późne pojawienie się gaworzenia i pierwszych słów) → mają głównie przyczynę środowiskową (wszystkie wymienione wyżej i niżej w nawiasach) → te opóźnienia są łatwe do usunięcia (ubóstwo słownikowe - gdy słownictwo jest ubogie, dziecko zna mało słów, późne pojawienie się wypowiedzi zdaniowych - najpierw późne pojawienie się zdań prostych, potem złożonych i współrzędnych, długie utrzymywanie się nieprawidłowych struktur gramatycznych) przyczynami zaburzeń są 2 rodzaje uwarunkowań: egzogenne → wynikające ze środowiska zewnętrznego, gdy np. bardzo mało się z dzieckiem rozmawia; endogenne → wynikające z wewnętrznych uwarunkowań, z nieprawidłowego funkcjonowania układu mowy, np. dziecko nie mówi bo nie słyszy; bełkotanie → to nieprawidłowe wymawianie dźwięków; → wyróżniamy tu 3 kategorie zaburzeń: 1.reranie → to nieprawidłowe wymawianie głoski „r”, występuje stosunkowo często; u dzieci w wieku 3 - 4 lat mogą się jeszcze nauczyć poprawnej wymowy tej głoski; głoska ta jest nie do wyuczenia gdy występują wady w układzie położenia języka w stosunku do podniebienia; 2.seplenienie lub szeplenienie → to nieprawidłowe wymawianie głosek „s” „sz”, może być to spowodowane uwarunkowaniami środowiskowymi, ale także endogennie (tu też do prawidłowej wymowy musi być odpowiedni układ języka w stosunku do podniebienia); 3.kapacyzm → to nieprawidłowe wymawianie głoski „k”, zamiast „k”, wymawia się „ch”, „kora” - „chora”; podłożem może tu także być wada w narządzie słuchu; 3.jąkanie lub zacinanie się →jest najczęstszym zaburzeniem występującym w mowie; →dotyczy nie tylko dzieci, ale nierzadko też dorosłych; →ta wada wymowy (to zaburzenie) było obserwowane już w starożytności - filozofowie starożytni udzielali lekcji „płynnej wymowy”, współcześnie dość dużo badań dotyczy tego zaburzenia; →zaburzenie to jest związane z funkcjonowaniem emocjonalnym; u jednych osobników występuje przewaga procesów hamowania nad procesami pobudzenia, tacy ludzie są ospali, wyciszeni, apatyczni, u innych występuję przewaga procesów pobudzenia, tacy ludzie reagują bardziej gwałtownie na bodźce emocjonalne, u większości ludzi występuje względna równowaga między tymi procesami; →na ogół u ludzi jąkających się ponad 70% są to osoby nadwrażliwe emocjonalnie Temat 11: WPŁYW AKTYWNOŚCI WŁASNEJ NA ROZWÓJ PSYCHICZNY DZIECKA Zaobserwowano, że istotnym uwarunkowaniem zmian jest własna aktywność człowieka. Wzięło się to z obserwacji nad rozwojem fizycznym człowieka. Obserwowano sportowców - np. w kulturystyce obserwowano przyrost masy mięśniowej. Aktywność powoduje określone zmiany, których efektem jest osiągnięcie pewnych sprawności w danej dziedzinie. Najwięcej badań poświęcono rozwojowi pamięci poprzez jej ćwiczenie np. u aktorów - funkcję tą poprawia aktywność. Wzięło się to z analizy zawodu nauczycielskiego. Podstawą koncepcji, iż aktywność wpływa na zmiany sprawności jest teza: Rozwój psychiczny człowieka polega na gromadzeniu i opracowywaniu doświadczenia, a to doświadczenie zdobywamy w toku działania aktywności. Na skutek tych działań poprawiają się efekty naszej działalności życiowej. Towarzyszą temu dwa procesy: 1.Proces strukturyzacji - powstawanie pewnych określonych struktur czy układów. W okresie prenatalnym powstają podstawowe układy organiczno-anatomiczne - fizjologiczne, które umożliwiają funkcjonowanie organizmu. W okresie postnatalnym kształtują się struktury psychiczne (pamięć, uwaga, spostrzeganie) i na skutek aktywności dziecka są coraz to lepsze. Struktury te rozwijają się w pierwszych latach życia. 2.Proces restrukturyzacji - przekształcanie się tych struktur i ich doskonalenie. Nie jest to możliwe bez aktywności własnej. Nie ma aktywności bez strukturyzacji i restrukturyzacji; dzięki tym procesom struktury te przekształcają się i kształtują, aby człowiek mógł lepiej funkcjonować. Podstawowy materiał to rozwój czyli ciąg zmian, które wynikają z organizowania się struktur i restrukturyzacji. Dzięki doświadczeniom potrafimy lepiej sobie poradzić z otaczającą rzeczywistością. Proces konstruowania się struktur psychicznych wynoszonych z doświadczeń: spostrzeganie, uwaga, pamięć. Rola aktywności jest dominująca, nic się nie przekształca bez aktywności. Człowiek jest przede wszystkim istotą aktywną. Wśród współczesnych teorii psychologicznych wyróżniamy dwa podejścia: 1.Teoria - koncepcja behawioralna - organizm ludzki jest przede wszystkim układem reaktywnym, tzn., że nasz organizm jest zdolny do reagowania na bodźce. Nasza aktywność sprowadza się do reagowania na bodźce i w zależności od tego jakie są bodźce taka jest nasza aktywność. Trzeba stymulować odpowiednio bodźcami. Uczenie się oparte jest o reaktywność, o teorię behawioralną. Nasz układ jest układem reaktywnym S (stymulacja) → R (reakcja). Jaka jest stymulacja bodźcowa? 2.koncepcja poznawcza - nasz ludzki organizm jest przede wszystkim układem aktywnym. Nasz układ sam poszukuje informacji i na tym skoncentrowana jest nasza aktywność. Na naszą aktywność (na jej kierunki) wpływają informacje zewnętrzne i wewnętrzne. Zakłada się, że nasz organizm jest nastawiony na poszukiwanie informacji. Nie reaguje mechanicznie ale aktywnie na informacje, które pozwalają mu lepiej funkcjonować. Koncepcja ta przyjmuje, że człowiek wyszukuje informacje za pomocą bodźców. Małe dzieci reagują na bodźce, starsze dzieci, młodzież, dorośli i starsi - wyszukiwanie takich informacji, które są nam potrzebne. Bez aktywności nie ma zmian rozwojowych. Jak aktywność spada to pogarszają się nasze sprawności. Aktywność jest permanentną cechą pozwalającą na wszelkie zmiany rozwojowe. Ważne jest środowisko, w którym się funkcjonuje. Kierunki aktywności zależą od uwarunkowań aktywności zewnętrznej i wewnętrznej.

TEMAT 4: Najważniejsze aspekty rozwoju człowieka. Rozwój umysłowy. Rozwój umysłowy utożsamiamy z rozwojem psychicznym. We współczesnej psychologii wszelkie badania koncentrują się na problematyce dotyczącej rozwoju poznawczego, w którym aspekty rozwoju umożliwiają to, że człowiek wie co się wokół niego dzieje. Nad problematyka rozwoju umysłowego w psychologii, badania prowadzone są od wielu lat. Badania nad rozwojem umysłowym człowieka zmierzały do tego aby wykazać: jak przebiega rozwój umysłowy (inteligencji) u człowieka od momentu narodzin, aż do osiągnięcia wieku dorosłości, czy można wyróżnić pewne etapy w rozwoju umysłowym, jest to problem natury podstawowej; w jaki sposób można ocenić czy rozwój umysłowy kształtuje się prawidłowo, czy nie (czy rozwój umysłowy konkretnego człowieka jest normalny, czy w tym zakresie są jakieś odchylenia od normy) - jest to problem zarówno natury teoretycznej jak i praktycznej; jeżeli rozwój umysłowy (rozwój myślenia) wpływa na poziom naszego funkcjonowania i naszej orientacji to jeśli są jakieś zaburzenia, wówczas orientacja w rzeczywistości jest zaburzona (nasze zachowania mogą być nieadekwatne do sytuacji w jakiej się znaleźliśmy); jeśli np. określamy czy dziecko może rozpocząć naukę w szkole, to tradycyjnie oceniamy jaki jest jego poziom umysłowy (poziom inteligencji) i jeśli odbiegał on od normy to takiemu dziecku odraczano obowiązek szkoły i jeśli po ponownej kontroli jego poziom rozwoju, znów odbiegał od normy to takie dziecko było kierowane do szkoły specjalnej; mierzenie poziomu inteligencji badano we Francji. Pierwsze testy przeprowadził Alfred Binet na przełomie XIX/XX wieku. Był on prekursorem testów inteligencji. Współcześnie testy są szeroko rozpowszechnione (np. badania IQ). Jeśli chodzi o dzieci to te testy są używane w wielu krajach o wysokim rozwoju cywilizacji. Są one stosowane u dzieci w różnym wieku. Wyróżnia się etapy wieku dziecka w których wykonuje się testy na inteligencję: 1. rozpoczęcie nauki szkolnej; w USA zawsze gdy rodzice zapisują dziecko do szkoły, wówczas stosuje się testy na inteligencję, gdyż w systemie edukacji w USA programy szkolne są inne niż w Europie. Każda szkoła przeprowadza określony program na niższym lub wyższym poziomie, wówczas rodzicom przedstawia się jaki stopień inteligencji ma ich dziecko i czy kwalifikuje się ono do tej szkoły czy też nie (jeśli ma zbyt niski lub zbyt wysoki stopień inteligencji co do programu w tej szkole). W systemie europejskim program szkół jest dostosowany do przeciętnych możliwości rozwoju umysłowego dziecka. Granice inteligencji (IQ): > 120 pkt - człowiek wybitnie inteligentny; 100 - 120 pkt - powyżej normy; 85 - 100 pkt - klasyczna norma intelektualna; 75 - 85 pkt - nieco poniżej normy; <75 pkt - odchylenie od normy (w zależności od tego ile pkt jest poniżej 75 pkt, to odchylenie jest niższe lub wyższe) < 60 pkt - dziecko kwalifikuje się do nauczania w szkole specjalnej; Jeśli dziecko, które ma iść do szkoły ma iloraz inteligencji 70 pkt, wówczas albo puszczamy je do szkoły, aby sprawdzić czy sobie poradzi, gdyż może ono być lekko opóźnione niż pozostałe dzieci, ale po pewnym czasie dogoni je w nauce, lub odraczamy obowiązek szkolny - oba przypadki za zgodą rodziców. I - poniżej normy - dla takich dzieci szkoły specjalne; II - w normie - dla większości dzieci tradycyjne szkoły; III - powyżej normy - dla tych dzieci brak specjalnych szkół (oprócz USA); W systemie europejskim nie ma szkół, dla dzieci które zaliczają się do III grupy. Próbuje się wprowadzać pewne indywidualne nauczanie dla tych uczniów, tworząc klasy o rozszerzonym programie z określonych dziedzin, z których uczniowie są wybitnie uzdolnieni. Jak kształtuje się rozwój umysłowy? Jaki ma przebieg? Etapy rozwoju. Co to jest myślenie? MYŚLENIE - jest to taka umiejętność, która polega na uświadamianiu sobie przez każdego z nas różnic, związków i zależności jakie zachodzą między przedmiotami i zjawiskami z jakimi mamy do czynienia. To dzięki umysłowi uświadamiamy sobie jaki to jest przedmiot, do czego służy jaki ma związek z innymi przedmiotami - jakie są podobieństwa i różnice w stosunku do innych przedmiotów. Myślenie polega przede wszystkim na tym, że poznajemy poszczególne cechy i właściwości konkretnych przedmiotów. Jak kształtuje się myślenie w poszczególnych okresach życia człowieka? Wyróżnić można 3 następujące etapy rozwoju myślenia. myślenie sensoryczno - motoryczne - (prymitywna forma myślenia) - u dzieci do 2 r.ż.; na tym etapie rozwoju dzieci poznają właściwości przedmiotów na podstawie ich postrzegania oraz na podstawie manipulacji tymi przedmiotami (dziecko patrzy na przedmiot i dotyka go - bada zmysłami); na tej podstawie dziecko poznaje przedmioty, jak również zaczyna się orientować jakie jest ich właściwe przeznaczenie (do czego dane przedmioty służą); tak forma myślenia występuje też u niektórych gatunków zwierząt; w USA Tordeik'e przeprowadził badania dotyczące tego problemu, na niektórych gatunkach małp. W związku z tym, że małpy lubią banany, zamykał je w klatce i rzucał w jej pobliżu wiązki bananów, ale tak aby małpy nie mogły ich chwycić. Następnie umieszczał w klatce kij i po pewnym czasie małpy używając kija, przyciągały banany, sięgały ręką i mogły je zjeść - Jest to przykład najbardziej prymitywnego myślenia. myślenie konkretno - wyobrażeniowe - od 2 do 5 -6 r.ż.; występuje już tylko u człowieka; człowiek uświadamia sobie przedmiot na podstawie wyobrażeń (człowiek potrafi wyobrazić sobie te przedmioty i ich właściwości, rzeczy, zjawiska, z którymi miał wcześniej do czynienia, a w danej chwili nie ma); każdy z nas potrafi sobie wyobrazić to c kiedyś widział i w związku z tym, nie musi patrzeć na przedmiot żeby powiedzieć jak on wygląda i do czego służy; myślenie słowno - logiczne (symboliczne) - charakterystyczne dla dzieci powyżej 5 - 6 r.ż. i dla dorosłych; jest to myślenie oparte o mowę - człowiek myśli słowami; słowo jest nazwą, albo właściwością przedmiotu, jaki on jest, gdzie się znajduje, itd.; ta forma myślenia do której dochodzimy rozwojowo jest myśleniem słowami; jest to forma najwyższa; TEMAT 9: Rozwój społeczny Rozwój emocjonalno - społeczny - umiejętność funkcjonowania jednostki w grupach społecznych, w kontach interpersonalnych z innymi ludźmi. Człowiek jest istota społeczną, tzn. przede wszystkim tyle, że każdy z nas od momentu narodzin, aż do śmierci, funkcjonuje wśród innych ludzi. Każdy funkcjonuje wśród interakcji społecznych, nie ma tutaj izolacji. Pierwszym i najważniejszym środowiskiem jest rodzina. W tej grupie społecznej pełnimy różne role, mamy kontakty ze wszystkimi członkami rodziny. Najpierw pełnimy rolę dziecka. Rolę tą pełnimy w taki sposób, że zależy ona od tego czy jesteśmy jedynakami, czy mamy rodzeństwo i którym z kolei dzieckiem jesteśmy. Występują tu wówczas interakcje: między dziećmi - a rodzicami,, dziećmi - dziećmi,, dziećmi - dziadkami, itd. Później dochodzi przedszkole, szkoła, gdzie występują grupy nieformalne i formalne, zawodowe, pozazawodowe, społeczne. Nasze zachowanie ma wpływ na zachowanie tych ludzi, z którymi mamy do czynienia. Ale i oni na nas też wpływają. Występują określone standardy zachowań. Istotą funkcjonowania w społeczeństwie jest to, jaką pełnię role w społeczeństwie. Inny jest mój wpływ jeśli pełnię rolę dziecka najmłodszego w rodzinie, a inny jeśli jestem dzieckiem najstarszym. Rodzice mają wpływ na moje zachowanie. Inaczej zachowują się rodzice, kiedy pojawia się dziecko w rodzinie, gdyż wszystkie kontakty wpływają na to, jak się zachowujemy. Wpływy członków rodziny przez całe życie ulegają zmianom. Na kształtowanie osobowości człowieka wpływają kontakty wychowawcze, bo człowiek nie może funkcjonować zupełnie indywidualnie. Często wchodzimy w konflikt z rodzicami, szczególnie dzieje się to w okresie dorastania. Badania empiryczne wykazały, że wszystkie nasze interakcje społeczne z członkami tych grup, w których funkcjonujemy są zabarwione emocjonalnie (albo kogoś lubię, albo nie, albo jest ktoś dla mnie obojętny - kontakty pozytywne, negatywne, bądź neutralne). Ważna jest także siła tych kontaktów - albo kogoś kocham, albo nienawidzę, itd. Widoczny jest w kontaktach tych, ich wzajemny wpływ na siebie. Każdy z nas jest tak skonstruowany (człowiek jest samo - sterowny i samo - regulujący się), że potrzebujemy wsparcia ze strony innych ludzi. Współcześnie mówi się o funkcjonowaniu emocjonalno - społecznym. Sytuacja społeczna - jest to taka sytuacja, w której oprócz mnie, występują inni ludzie, którzy maja na mnie wpływ i mogą występować pośrednio (tzn., że ja mam do czynienia z wytworami tych ludzi, np. po przeczytaniu jakiejś książki, obejrzeniu filmu, sztuki) lub bezpośrednio (tzn. „oko w oko” - jak wyglądają, jak się zachowują). Rozwój czynności poznawczych, mówienia, jako proces zdobywania, przekazywania i wartościowania wiadomości. Jak kształtuje się rozwój emocjonalno - społeczny w naszym życiu? W pierwszych kilkunastu tygodniach życia dziecka, do 3 m.ż., dziecko nie uświadamia sobie interakcji z innymi ludźmi. Dziecko traktuje wtedy ludzi jak przedmioty martwe, gdyż nie odróżnia ludzi od przedmiotów. Z końcem 3 m.ż. dziecko zaczyna się poruszać, uśmiechać na widok matki (wcześniej nie potrafiło), jest to pierwszy moment uświadamiania sobie innych ludzi. Od 7 m.ż. dziecko odróżnia ludzi znanych, od nieznanych, a nie tylko przedmioty od ludzi. Na przełomie 12/13 m.ż. rozpoczyna się kontakt z innymi ludźmi przy pomocy języka. Istotną rolę w kontaktach społecznych z końcem okresu poniemowlęcego, tj. 3/4 r.ż. zaczyna odgrywać mowa, dzięki której dziecko może nawiązywać kontakty z ludźmi, z rówieśnikami. Takie dzieci mają silne poczucie egocentryzmu - w ujmowaniu rzeczywistości ważne jest to, co jest dobre dla mnie. Później ten egocentryzm jest już słabszy (6-7 r.ż. - późna faza wieku przedszkolnego). Dzieci w wieku 8-9 lat, a nawet 10 latki zacieśniają kontakty ze swoimi grupami (♂ z ♂ i ♀ z ♀). W okresie dorastania zaczynają się zainteresowania płcią przeciwną (pojawiaj się przyjaźnie, miłości, sympatie), które są uwarunkowane naszym rozwojem ogólnobiologicznym. Później nasze zachowania są uwarunkowane przynależnością do grup społecznych. Od wieku poniemowlęcego człowiek zaczyna robić postępy w zakresie funkcjonowania społecznego. W młodszym wieku szkolnym kontakty rozwijają się wśród płci, a od okresu dorastania rozszerzają się (na płeć przeciwną, itd.), tak jest do wieku

TEMAT 5: ROZWÓJ UMYSŁOWY - INTELEKTUALNY - WEDŁUG KONCEPCJI PIAGETA Rozwój umysłowy człowieka jest jednym z najistotniejszych aspektów naszego rozwoju. Rozwój umysłowy (intelektualny) jest to jeden z rozwojów sfery poznawczej. We współczesnej psychologii przeprowadza się wiele badać nad inteligencją człowieka. Każda koncepcja ma określone swoje podłoże teoretyczne (musi być oparta o określoną teorię). We współczesnej psychologii podstawą teoretyczną rozwoju umysłowego są teoretyczne podstawy poznawcze. Trzy podstawowe kierunki teoretyczne: Psychologia głębi - jej podstawowym kierunkiem jest psychoanaliza; psychologia bihewioralna - patrz psychologia ogólna I rok; psychologia poznawcza Współczesne podejście do rozwoju umysłowego oparte jest na psychologii poznawczej. Podstawową tezą psychologii poznawczej jest twierdzenie, „iż człowiek jest przede wszystkim takim układem (organizmem żywym), który za wszelką cenę dąży do poznania otaczającej rzeczywistości”. Człowiek jest nastawiony na to aby zdobyć jak najwięcej informacji o tym co się wokół niego dzieje - człowiek im więcej wie co się wokół niego i z nim dzieje, tym lepiej potrafi funkcjonować w otaczającej rzeczywistości (im więcej mamy informacji tym lepiej potrafimy funkcjonować). W związku z tym w psychologii poznawczej przyjmuje się, że zachowania człowieka sterowane jest przede wszystkim informacjami i od nich zależy w jaki sposób zachowamy się w określonej sytuacji (informacje sterują naszym zachowaniem). Informacja - w sensie precyzyjnego objaśnienia - jest to każdy bodziec (sygnał, który jest nośnikiem informacji) ze środowiska zewnętrznego. 2 podstawowe kategorie informacji, na podstawie których człowiek podejmuje określone działania: informacje zewnętrzne (zewnętrznie sterowane) - człowiek jest sterowany takimi informacjami, które w każdym momencie jego życia napływają do niego ze środowiska zewnętrznego. Na skutek percepcji - wzrokowej, słuchowej, smakowej, węchowej, dotykowej - człowiek odbiera bodźce, sygnały, które są nośnikami informacji i w zależności jakie są te informacje to adekwatnie do nich się zachowujemy i podejmujemy określone czynności. Znaczenie informacji polega na znajomości sygnałów. Informacje wewnętrzne (wewnętrznie sterowane) - człowiek ma szereg informacji zakodowanych w głowie, na skutek zdobytej wiedzy i dzięki doświadczeniu życiowemu. Informacje te zakodowane są w naszej pamięci trwałej i są także brane pod uwagę. Obie te kategorie informacji warunkują jakie podejmujemy działania. Najnowsze badania dotyczące teorii poznawczej przeprowadził psycholog amerykański niemieckiego pochodzenia, Bruner. Powiedział, że „my ludzie jesteśmy takim gatunkiem istot żywych najwyższej organizacji, iż potrafimy wychodzić poza dostarczone informacje”. Tzn. że my w ostatecznym rachunku w naszym umyśle porównujemy informacje napływające z zewnątrz z informacjami, które mamy zakodowane i dopiero na tej podstawie podejmujemy decyzje, jak postąpić w danej sytuacji. Te pozadostarczone informacje (umiejętność wytwarzania nowych informacji na bazie informacji dostarczonych i tych które mamy w pamięci trwałej) powstają dzięki analizie umysłowej. Jest to podstawa teoretyczna rozwoju naszej inteligencji. Koncepcja Piageta Jean Piaget jest twórcą najbardziej znanej koncepcji rozwoju umysłowego (nie mówił on o rozwoju umysłowym tylko o rozwoju inteligencji - rozwoju intelektualnym). Był on znanym psychologiem szwajcarskim. Najpierw ukończył studia biologiczne w Genewie, a dopiero później studiował psychologię. Miał więc wiedzę z zakresu biologicznego i neurofizjologicznego. To miało wpływ na wygląd jego koncepcji. Po studiach przeniósł się do Zurücku [czyt. Curyhu], gdzie rozpoczął pracę w laboratorium psychoanalitycznym. Jednak uprawianie psychoanalizy jako kierunku psychologicznego nie interesowało Piageta. W związku ztym przeniósł się do laboratorium psychologii eksperymentalnej, prowadzonego przez francuskiego psychologa - Bineta, który zajmował się rozwojem psychologiczny dzieci i młodzieży (rozwojem intelektualnym dzieci i młodzieży). Binet wytworzył metody i narzędzia badawcze (testy), przy pomocy których można było dobrze ocenić jaki jest poziom intelektualny dzieci i młodzieży. Piaget pracował tam około 3-4 lat i skoncentrował się na rozwoju poziomu intelektualnego; przeniósł się do Genewy gdzie rozpoczął pracę w laboratorium Jana Jakuba Rusou, w katedrze psychologii. Skoncentrował się na badaniach rozwoju inteligencji u człowieka, które prowadził przez ok. 40 lat, do końca swojego życia (zmarł w 1980 r.). Asystentką Piageta była Polka - Alina Szemińska, która do roku 1990 była profesorką psychologii na Uniwersytecie Warszawskim. W wyniku tych badań ogłosił, że rozwój to ciąg jakościowych zmian w strukturach poznawczych i aktywności intelektualnej człowieka. Piaget przyjmował, że rozwój ma charakter ciągły i stadialny jednocześnie, tzn., że jest pewna ciągłość zmian rozwojowych ale w tej ciągłości można wyróżnić pewne stadia, które dotyczą życia człowieka. Te stadia (okresy, etapy rozwoju) następują kolejno po sobie i ta kolejność jest stała i nieodwracalna. Podstawowym pojęciem koncepcji Piageta jest pojęcie inteligencji. Inteligencja, wg Piageta jest określoną formą zachowania przystosowawczego do wymogów sytuacji w jakiej się znajdujemy. Dzięki inteligencji każdy z nas może zapewnić sobie określoną równowagę ze środowiskiem. Zachowanie inteligentne dotyczy zachowania równowagi ze środowiskiem w sytuacjach nowych, z którymi człowiek spotyka się w życiu po raz pierwszy. 2 podstawowe pojęcia: Asymilacja - oznacz, że nasze struktury i ich organizacja stanowią część podstawowej całości. Jest to organizacja poszczególnych procesów i czynności Adaptacja - dotyczy dwóch pojęć: asymilacji i akomodacji. Asymilacja polega na przekształcaniu otoczenia, przez człowieka, w taki sposób aby to otoczenie przystosować do własnych struktur - aby w miarę możliwości przystosować środowisko do siebie. Akomodacja to przystosowanie siebie do środowiska (przykładem jest akomodacja oka - człowiek wchodząc z jasnego pomieszczenia do pomieszczenia ciemnego nic nie widzi, dopiero po pewnym czasie oko przyzwyczaja się - akomoduje - do warunków jakie panują w tym pomieszczeniu, po pewnym czasie widzi w ciemności). Na bazie całej tej teorii i w wyniku tych badań Piaget sprecyzował, jak kształtuje się rozwój intelektualny człowieka. Wyróżnił 4 okresy (stadia) rozwoju intelektualnego człowieka: I okres - inteligencja sensoryczno-motoryczna - trwa ona do ukończenia przez dziecko 2 r.ż. - charakteryzuje się tym, że są to początki uświadamiania sobie takich pojęć jak: przestrzeń, czas, przyczyna, cel. A także uświadomienie sobie pojęcia przedmiotu. II okres - inteligencja przedoperacyjna - trwa od początku 3 r.ż. do ukończenia 6 r.ż. - charakteryzuje się podejmowaniem pewnych czynności symbolicznych wraz z mową. Następuje uświadomienie takich cech przedmiotów jak: barwa, kształt, wielkość, a także orientacja w poszczególnych różnicach, związkach, zależnościach jakie zachodzą między przedmiotami. III okres - okres operacji konkretnych - trwa od początku 7 r.ż. do ukończenia 11 r.ż.- pojawia się pojęcie ilości (to nie tylko „mało”, „dużo” ale dziecko precyzyjnie ujmuje ilość - tego jest „3 sztuki/kg”, a tego „2 sztuki/kg”, itp.), kształtuje się również hierarchia przedmiotów, zjawiska, klasa przedmiotów. IV okres - operacje formalne - trwa od ok. 12 r.ż. do ok. 15 r.ż. - jest to wyłącznie pojęciowe myślenie. Myślenie to jest charakterystyczne dla starszych dzieci i ludzi dorosłych. Główną rolę w takim myśleniu odgrywa mowa, dzięki której możemy poszczególne słowa łączyć w pojęcia. Rozwój intelektualny człowieka kończy się ok. 15 roku życia, tzn., że poziom intelektualny człowiek osiąga właśnie mając ok. 15 lat. Później nasze zachowania ulegają zmianie na podstawie wiedzy i doświadczenia życiowego. To jaką ilość wiedzy będziemy potrafili przyswoić zależy od poziomu intelektualnego jaki osiągniemy w wieku 15 lat. Temat 9: ROZWÓJ OSOBOWOŚCI. Osobowość (wg Alborta) - to zespół cech (właściwości) charakterystycznych dla danej jednostki. Osobowość to cechy każdego z nas. W związku z tym, że każdy człowiek jest inny to osobowość każdego jest inna. Te różne cechy każdego z nas kształtują się w toku naszego życia i rozwoju. Rozwój to ciąg zmian, które kształtują się u każdego człowieka od jego narodzin w ciągu całego życia i rozwoju. Szczególnie w fazie I (rozwój progresywny) kierunek tych wszystkich zmian (myślenie, spostrzeganie, pamięć, uwaga, emocje) jest taki, iż w ich efekcie nasze zachowanie jest coraz lepsze. Wraz z rozwojem osobowości człowiek funkcjonuje coraz lepiej (poziom funkcjonowania jest coraz wyższy). Człowiek zaczyna lepiej radzić sobie w nowych sytuacjach. W psychologii tradycyjnej uważa się, że w momencie zakończenia fazy progresywnej (ok. 20r.ż.) osobowość człowieka jest w pełni ukształtowana, dojrzała i nie ulega dalszym zmianom. Jest to błędne stwierdzenie. Współczesne badania świadczą o tym, że w następnych fazach rozwoju (optymalnej i regresywnej) osobowość nadal się zmienia. Dlatego mówiąc o rozwoju osobowości bierze się pod uwagę wszystkie zmiany zachodzące w ciągu całego życia. Poziom rozwoju tych poszczególnych cech nie przebiega w oderwaniu od siebie ( wszystkie cechy mają na siebie wpływ i wzajemnie się warunkują i współdziałają ze sobą) - to tworzy pewną całość, która na skutek zmian tworzy osobowość. Poszczególne właściwości naszej osobowości tworzą spójne i określone struktury, które są osobowością. Prowadzą one do integracji zachowania, nabierają stałości spójności, które wpływają na to jak każdy z nas zachowuje się w określonej sytuacji. To, że każdy z nas zachowuje się w inny sposób w określonej sytuacji każdy z nas posiada inną osobowość. Jednostka nabiera takich określonych umiejętności, które są mu potrzebne w określonych sytuacjach. Wg badaczy osobowość to centralny mechanizm regulacji zachowania się i wszystkich czynności człowieka. Im dziecko starsze tym jego zachowania są bardziej ustabilizowane. Od czego zależą podstawowe poziomy regulacji naszego zachowania? W wyniku badań wyróżniono 2 podstawowe poziomy regulacji zachowania: 1.Poziom niższy - oparty na psychologii behawioralnej - oparty o mechanizmy popędowo-emocjonalne. Zachowanie człowieka jest wyznaczane przez mechanizmy popędowo-emocjonalne (nabyte na drodze doświadczeń pomiędzy bodźcami i reakcjami). Jeśli bodźce się powtarzają to człowiek nabiera przyzwyczajeń, nawyków, umiejętności, które wchodzą w skład cech naszej osobowości. Zarówno dzieci jak i dorośli w zachowaniach, które oparte są o ten mechanizm, starają się zaspokoić

---