2. Dokładność obróbki

Rozróżniamy następujące rodzaje dokładności:

- dokładność wymiarów - tj. stopień zgodności wymiarów części z wymiarami nominalnymi (Metrologia warsztatowa).

- dokładność kształtu- tj. stopień zgodności rzeczywistego kształtu części z bryłą geometryczną, którą dana część przedstawia; takimi błędami będą np. stożkowatość powierzchni walcowych, nieokrągłość w przekroju poprzecznym, niepłaskość powierzchni płaskich itp.

- dokładność wzajemnego położenia- poszczególnych elementów przedmiotu (np. dokładność wzajemnego położenia powierzchni ,osi itp.)

- dokładność powierzchni- tj. stopień zgodności struktury geometrycznej powierzchni od struktury „idealnej” tj. mikro odchylenia od idealne gładkiej powierzchni i od żądanych przez konstruktora własności warstwy powierzchniowej

Dokumentacja technologiczna.

Skład dokumentacji technologicznej

Wszystkie informacje i zalecenia niezbędne do realizacji procesu tech­nologicznego są ujęte w dokumentach tworzących tzw. dokumentacją technologiczną.

Celem dokumentacji technologicznej jest ułatwienie pracy bezpośred­nich wykonawców i skrócenie okresu wykonywania, równocześnie jednak należy pamiętać o tym, że opracowanie dokumentacji powoduje podniesie­nie kosztów i odsuwa moment rozpoczęcia czynności technologicznych. Zatem dokumentacja powinna zawierać tylko takie opracowania, które rzeczywiście są potrzebne i przyniosą oszczędności większe niż koszt ich wykonania. W związku z tym zakres dokumentacji i szczegółowość opra­cowań powinny zmieniać się zależnie od charakteru wyrobów, kwalifikacji załogi i przede wszystkim skali produkcji.

Przy produkcji jednostkowej i małoseryjnej przyjmuje się za regułę wykonywania tylko takich opracowań, bez których wykonanie wyrobu byłoby w ogóle niemożliwe i pomija się szczegóły jasne dla kwalifikowa­nych robotników zatrudnionych przy takiej produkcji.

Przy produkcji seryjnej, oprócz opracowań niezbędnych, należy wy­konywać opracowania umożliwiające przyspieszenie pracy, zmniejszenie pracochłonności i obniżenie wymagań w stosunku do robotników wyko­nawców, a przez to użycie pracowników niżej opłacanych. Prócz tego podniesienie dokładności części pozwoli na znaczne obniżenie kosztów montażu. Dokumentacja technologiczna musi tu uwzględniać również wiele problemów ubocznych, dotyczących głównie organizacji produkcji.

Przy produkcji masowej opracowania technologiczne muszą objąć już wszystkie szczegóły. Minutowe oszczędności na czasie i groszowe na ko­sztach każdej sztuki przy wielkich liczbach produkowanych sztuk stano­wią ogromne sumy, uzasadniające duży wkład pracy w przygotowanie produkcji. Opracowania tu muszą objąć nie tylko operacje czysto tech­nologiczne, lecz również zagadnienia dotyczące ustawienia maszyn, orga­nizacji produkcji, transportu wewnętrznego, magazynowania itd.

Slajd 12

Dokumentacja technologiczna obejmuje całość materiałów ustalających dany proces technologiczny, a więc:

1) zbiór wszystkich dokumentów określających opracowane przebiegi procesów technologicznych odnoszących się do kompletnego wyrobu, ze­społów, części i poszczególnych operacji, jak również układu gniazd, linii obróbkowych itd.,

2) zbiór wszystkich rysunków pomocy i urządzeń warsztatowych spe­cjalnych, wykonanych w związku z dokumentacją, dotyczących procesów

technologicznych, podanych w punkcie 1,

3) zbiór wszystkich norm, na które powołuje się dokumentacja tech­nologiczna, wymieniona w punktach 1 i 2.

Podstawowymi dokumentami technologicznymi są:

- karta technologiczna, zwana również kartą operacyjną, planem obróbki
lub planem pracy

- karta instrukcyjna, która jest kartą uzupełniającą do karty technologicznej, w
przypadka produkcji seryjnej i masowej,

- karta normowania technicznego (karta normowania czasu).

Zgodnie z poprzednimi uwagami zakres dokumentacji zależy od cha­rakteru produkcji, przy czym poszczególne dokumenty dla różnych wa­runków mogą mieć różną postać, ulegać uproszczeniom, ewentualnie na­wet mogą być eliminowane.

Materiały dokumentacji technologicznej można podzielić na sześć grup przy czym poszczególne grupy przy pełnym opracowaniu, jakie występu­je dla produkcji masowej, obejmują dokumenty podane przy każdej gru­pie:

1) dokumenty podstawowe :

- karta technologiczna dla poszczególnych części i wg działów produkcji (odlewnia, obróbka mechaniczna, montaż itd.),

- karta instrukcyjna operacji, norma zużycia materiału, wykaz pomo­cy warsztatowych wg odpowiednich kart technologicznych,

- karta kalku­lacyjna wg poszczególnych operacji;

2) rysunki surówek i materiałów wyjściowych — rysunki odlewów, odkuwek, wy tłoczek, materiałów profilowych specjalnych;

3) rysunki pomocy specjalnych — rysunki narządzi skrawających, kokil, modeli, narzędzi do przeróbki plastycznej na zimno i na gorąco, nie objętych normami, przyrządów mocujących, przyrządów pomiarowych i pomocniczych;

4) dokumenty pomocnicze — zbiory norm państwowych, resortowych i zakładowych, stosowanych przy wykonywaniu danej produkcji, klasy­fikacja części dla celów typizacji procesów technologicznych, ewidencja zakresu stosowania pomocy specjalnych i normalnych, wykaz ewidencyj­ny dokumentów wchodzących w skład dokumentacji technologicznej;

5) dokumenty związane z organizacją produkcji, zestawienie pracochłonności wyrobu, rozplanowanie stano­wisk pracy w oddziale, obciążenie stanowisk w gniazdach i liniach, wy­kres cykliczny obróbki (montażu), paszport technologiczny wyrobu;

6) dokumenty dyscypliny technologicznej, protokół sprawdzenia operacji, protokół opanowania produkcji, wniosek o zmianie procesu tech­nologicznego, ewidencja wniosków o zmianie, karta zmian procesu tech­nologicznego, karta zawiadomienia o zmianie procesu technologicznego.

a. Karta technologiczna

Karta technologiczna obróbki (plan operacyjny, przebieg obróbki) jest podstawowym dokumentem technologicznym podającym cały przebieg obróbki od materiału wyjściowego do gotowej części.

Numeracja operacji jest prowadzona dla każdej części w sposób ciągły od materiału wyjściowego (pręta, odlewu) aż do przekazania jej do mon­tażu, niezależnie od tego, że różne komórki produkcyjne zakładu będą wy­konywać ten proces. Tak więc np. operacje obróbki cieplnej otrzymują bieżące, przypadające im numery.

Operacje kontroli technicznej są rozmieszczane w ciągu operacyjnym i opracowywane na równi z operacjami obróbki.

Numeracje operacji zaleca się prowadzić wg układu dziesiętnego: pier­wsza operacja ma numer 10, druga — 20, szósta — 60 itd. Przy powyż­szym systemie ewentualne późniejsze dodawanie operacji nie powoduje zmian w numeracji dalszych operacji procesu

W produkcji jednostkowej i małoseryjnej, przy załodze o wysokich kwalifikacjach karta technologiczna może być wypełniona jako marsz­rutowa:

a) przy zastosowaniu koncentracji organizacyjnej, tj. łączeniu w jedną operację wszystkich czynności o tym samym charakterze tech­nologicznym (np. tokarskich), jeżeli tylko następują bezpośrednio po so­bie,

b) przy powołaniu się na rysunek w odniesieniu do wykonywanych wymiarów ostatecznych. Pracownik w tym przypadku sam dobiera para­metry obróbki i wymiary dla poszczególnych zabiegów i przejść.

Przy nieco większej seryjności i produkcji powtarzalnej, która umoż­liwia wybór wykonawcy o niższych kwalifikacjach i rezerwuje więcej czasu na opracowanie technologii, kartę technologiczną wypełnia się z roz­biciem na zabiegi, ze wskazaniem wymiarów między operacyjnych i pa­rametrów obróbki. W takim opracowaniu może zajść potrzeba umiesz­czenia na karcie technologicznej szkiców operacyjnych, a w szczególnie trudnych do ujęcia operacjach — potrzeba uzupełnienia karty technolo­gicznej kartami instrukcyjnymi tych operacji.

W produkcji średnioseryjnej karta technologiczna jest wypełniana z reguły wg zabiegów z dołączeniem kart instrukcyjnych dla operacji skomplikowanych, przy czym na karcie technologicznej są podane szkice dla wszystkich pozostałych operacji. Szkice na kartach technologicznych umieszcza się w rubryce „treść operacji", zajmując na to odpowiednią ilość wierszy.

W produkcji wielkoseryjnej i masowej karta technologiczna ma cha­rakter wykazu operacji przy powołaniu się na karty instrukcyjne poszcze­gólnych operacji, które podają wszystkie szczegóły.

W przypadku gdy pewne operacje danej części są wykonywane w cza­sie montażu, nie są one wyszczególnione w karcie technologicznej ob­róbki, lecz są uwidocznione w karcie technologicznej montażu

Wyrób S312

Nazwa części Koło zębate napędzające

Symbol, Nr rysunku, Nr poz. 50.103.020

Nr zlecenia

Gatune

:, stan mat. 45 nateriałowy S6.302.265

Postać, wymiary materiału Pręt ciągniony 0 50 h 11 wg PN-61/H-84019

Szt/wyrób 2

Netto kg/szt. 0,155

Sztuk/zlec.

Index r 1.0

Norma mater. kg/sztukę 0,49

Materiał kg/zlec.

Nr oper

Wydział

OPIS OPERACJI

Oprzyrządowanie

Kateg. Dodatek

')

T

Oznacz.

Stanowisko

10

Mechan.

Toczyć wg instrukcji

wg instrukcji

IV

An-60

20

Mechan.

Toczyć wg instrukcji

wg instrukcji

V

RV-32

30

Mechan.

Kontrola międzyoperacyjna

wg instrukcji

KT

VI

40

Mechan.

Obróbka cieplna

wg instrukcji

OC

50

Mechan.

Szlifować wg instrukcji

SOC 100

60

Mechan.

Szlifować wg instrukcji

wg instrukcji

V

Szlif. pł.

70

Mechan.

Szlifować wg instrukcji

wg instrukcji

V

SJW 1000

80

Mechan.

Kontrola międzyoperacyjna

wg instrukcji

KT

90

Mechan.

Frezować uzębienie wg instrukcji

wg instrukcji

VI

ZFH-1105

100

Mechan.

Dłutować uzębienie wg instrukcji

wg instrukcji

VI

5M14

IV

110

Mechan.

Usunąć zadziory

wg instruk

"ji

Rx

120

Mechan.

Przeciągać rowek wg instrukcji

wg instruk

RHW 15

130

Mechan.

Myć

II

Rm

140

Mechan. KT

Kontrola ostateczna

wg instrukcji

Opracował

Normował

Sprawdził

Wydanie

Art.

Rys. 19. Wzór karty technologicznej

b. Karta instrukcyjna

Karta instrukcyjna — jest przeznaczona dla pracownika bezpośrednio wykonującego daną operację i powinna zawierać wszystkie informacje potrzebne do jej wykonania. Ze względu na pracochłonność wypełniania karty instrukcyjnej po­winna ona być wystawiona dla wszystkich operacji tylko w przypadku produkcji masowej i wielkoseryjnej.

W przypadku produkcji seryjnej karty powinny być wystawione dane tylko dla operacji bardziej skompli­kowanych, kiedy określenie operacji wymagałoby długich opisów i poda­wania wielu wymiarów. W przypadku produkcji jednostkowej karty in­strukcyjne opracowuje się tylko w wyjątkowych przypadkach.

W związku z różnymi rodzajami prac można przewidzieć różne rodzaje kart instrukcyjnych.

Karty instrukcyjne obróbki mechanicznej

Karty instrukcyjne obróbki mechanicznej sporządza się na drukach formatu A4 lub dla mniejszych części, formatu A5, na podstawie karty technologicznej (planu operacyjnego).

Numer i treść operacji powinny być zgodne z kartą technologiczną; przy czym treść operacji może być rozszerzona, a w każdym bądź razie powinna wyszczególniać wszystkie zabiegi.

W odpowiednich rubrykach należy podać - na podstawie właściwej karty kalkulacyjnej - warunki pracy, prędkość obrotową wrzeciona obr/min, posuw p mm/obr lub mm/min, głębokość warstwy skrawanej g mm oraz pozostałe dane.

Na karcie należy wykonać szkic operacji, przy czym obowiązują na­stępujące zasady:

- szkice obróbki dla danej części należy wykonać na wszystkich kar­tach w jednakowej podziałce; dopuszczalne jest rysowanie potrzebnych fragmentów w większej podziałce;

- przedmiot należy rysować w takim położeniu, w jakim znajduje się on w czasie danej obróbki, zamieszczając taką ilość rzutów lub prze­krojów, jaka jest niezbędna do przedstawienia wszystkich powierzchni obrabianych w danej operacji; nie należy natomiast wprowadzać na ry­sunek szczegółów nieistotnych dla danej operacji;

- na każdym szkicu oznacza się grubymi liniami powierzchnie obra­biane i zamieszcza się wymiary otrzymywane w wyniku danej operacji, dopuszczalne odchyłki wymiarowe i klasę gładkości {wg PN) obrobionych powierzchni;

- na szkicu należy w sposób schematyczny, przedstawić sposób bazowania i mocowania części oraz ewentualne ustawienie narzędzi w stosunku do obrabianej po­wierzchni ;

- na szkicu umieszcza się również uwagi specjalne dotyczące wyma­gań w odniesieniu do równoległości, prostopadłości, bicia powierzchni itd.

W rubrykach karty instrukcyjnej należy podać wykaz pomocy war­sztatowych zarówno normalnych, jak i specjalnych dla wykonania danej operacji.

Karty instrukcyjne montażu

Karty instrukcyjne montażu sporządza się na drukach, wg wzoru, z uwzględnieniem zasad omówionych przy karcie in­strukcyjnej obróbki, z tą różnicą że są opuszczone szczegóły związane z procesem obróbki, natomiast dodaje się wykaz części lub podzespołów wchodzących w daną operację, a w części opisowej wskazuje kolejność ich wmontowania i stosowane przy tym zabiegi.

c. Inne dokumenty podstawowe

Normy zużycia materiału służą wydziałowi zaopatrzenia za podkładki do zamówienia materiałów oraz komórkom wypisującym dokumentację warsztatową — za podstawę do wystawiania kwitów materiałowych.

Wykazy pomocy warsztatowych są przeznaczone dla gospodarki narzędziowej w celu umożliwienia przygotowania pomocy warsztatowych od­powiednich i we właściwej ilości.

Wykaz pomocy obejmuje wszystkie potrzebne pomoce zarówno spe­cjalne jak i normalne, zgrupowane wg operacji, z podaniem ilości równo­cześnie potrzebnych do wykonania danej operacji.

Charakterystyka dla pomocy normalnych jest podawana wg symboli PN, dla specjalnych — wg przyjętego systemu oznaczeń, przy czym po­winna zawierać wszystkie dane potrzebne dla zamówienia.

W nagłówku karty podaje się zestawienie ilościowe pomocy z roz­biciem na przyrządy, narzędzia i pomoce pomiarowe, przy czym w każ­dym rodzaju powinny być rozróżnione pomoce normalne i specjalne.

Zestawienie to ma charakter zbiorczy oraz umożliwia orientację w sto­pniu oprzyrządowania i służy do porównania ze wskaźnikiem oprzyrządo­wania innych podobnych części.

Karta kalkulacyjna (karta normowania czasu roboczego) służy do prze­prowadzenia obliczeń związanych z ustaleniem norm czasu wg metody analitycznej. Metoda ta jest oparta na analizie operacji, przy czym dla produkcji wielkoseryjnej i masowej należy obliczenie uzupełnić później­szym dodatkowym analizowaniem chronometrażu — w celu opracowania najlepszej metody pracy.

Dla produkcji jednostkowej i małoseryjnej, gdy analiza potrzebna do znormowania danej nie powtarzającej się pracy nie jest ekonomicznie uzasadniona, należy posługiwać się normą szacunkową, starając się przez właściwe przygotowanie materiałów porównawczych — zabezpieczyć przed błędami tej metody.

Karty kalkulacyjne wystawia się na drukach wg wzoru, oznaczając je numerami operacji, której dotyczą, oraz symbolem części.

d. Rysunki surówek i materiałów wyjściowych

Specjalne rysunki odlewów, odkuć, wytłoczek itd. wykonuje się dla produkcji wielkoseryjnej i masowej.

Dla produkcji jednostkowej i małoseryjnej technolog posługuje się najczęściej odbitkami rysunków gotowych części, nanosząc na nie czerwo­nym ołówkiem naddatki i uzgadniając z odlewnią sposób podziału mo­delu. Odkuwki przy tego rodzaju produkcji są wykonywane jako kute swobodnie.

e. Rysunki pomocy specjalnych

W każdym przypadku, gdy zaistnieje potrzeba zastosowania specjalne­go przyrządu lub narzędzia, należy obliczyć osiągane oszczędności i po­równać je z kosztem tego przyrządu; należy zbadać możliwość zastoso­wania pomocy normalnych z ewentualnym zastosowaniem wymiennych elementów i porównać z efektami zastosowania pomocy specjalnych.

Przy konstruowaniu pomocy specjalnych trzeba wyszukać w archi­wum rozwiązania poprzednie i zbadać możność ich zastosowania, zwłaszcza jeśli chodzi o narzędzia. W odniesieniu do przyrządów należy rozpatrzyć możliwości zastosowania lub ulepszenia konstrukcji już wypróbowanych, dążąc do stosowania możliwie dużej ilości części normalnych.

Przy małej skali produkcji wskazane jest stosowanie przyrządów skła­danych, opisanych przy omawianiu zagadnień normalizacji.

f. Dokumenty pomocnicze

Zbiory norm potrzebnych przy wykonywaniu danej produkcji powin­ny obejmować wszystkie normy, na które technolog powołuje się w któ­rymkolwiek dokumencie, objętym dokumentacją technologiczną danego wyrobu.

Ewidencja zakresu stosowania pomocy polega na prowadzeniu oddziel­nych kart dla każdej pozycji pomocy warsztatowych normalnych i spe­cjalnych oraz na uwidocznianiu na nich symboli części i operacji, dla któ­rych są one stosowane.

Celem ewidencji jest zorientowanie technologów w typach i wielko­ściach pomocy warsztatowych już będących w użyciu i niedopuszczenie do nadmiernej ich różnorodności.

Wykaz ewidencyjny dokumentów wchodzących w skład dokumenta­cji technologicznej jest po prostu uporządkowanym spisem dokumentów ujmujących procesy wytwarzania danego wyrobu i ma na celu umożli­wienie kontroli kompletności materiałów.

g. Dokumenty związane z organizacją procesu technologicznego

Zestawienie pracochłonności służy do sporządzenia kalkulacji oraz pla­nowania produkcji

1

---