1. Pierwsze próby przełamania anonimowości w sztuce prehistorycznej, analiza stanowisk badawczych.

Prehistoria to okres w dziejach ludzkości poprzedzający pojawienie się dokumentów pisanych.

Najważniejsze jaskinie z malowidłami to: Lascaux (odkryta 1940), Altamira, Rouffignac.

W malowidłach główne środki malarskie to plama, linia, kreska, kontur, rysunek schematyczny (ryty w skale), ruch, skupiska zwierząt nachodzące na siebie, zwierzęta jedno na drugim (to drugie jaśniejsze od pierwszego „perspektywa skokowa”), wykorzystywali wypukłości ścian (plastyczność) co nadawało potężność zwierzętom, malowali polowania, bizony, konie, ptaki czasem siebie.

Malowano ochrą o różnym odcieniu, czasem mieszą z tłuszczem zwierzęcym. Czerń uzyskiwali węglem drzewnym, malowali ręcznie lub pędzlami z trzciny lub szczeciny. Malowano w jaskiniach, tam gdzie człowiek mieszkał, człowiek myślał, że oswaja w pewien sposób zwierzęta, że malując po zabiciu nie będzie prześladowany, wierząc, iż łatwiej upoluje zwierzynę, chce ujarzmić siły przyrody. Znaczenie rytualne. W Lascaux odkryto aleję kotów, koty z nacięciami, na najniższym poziomie, trzeba się tam wczołgać, może mieć to wszystko też znaczenie rytualne.

W jaskiniach Rouffignac dużo dzieł jednego artysty; Mistrz z Rouffignac. Tam są też dzieła oparte na naśladownictwie.

W każdej z jaskiń kilkaset malowideł i kilka tysięcy rytów.

Dzieła znajdują się głównie w Muzeum starożytnych narodów w St-Germaine-en-Laye.

Rzeźby to głównie boginie płodności - Wenus. Miały one pełnić funkcję talizmanów, spokoju i pokoju, wyraz szacunku dla kobiet i ich płodności; ale i pobudzała do tworzenia rzeźby o cechach magicznych - może człowiek chciał oswoić sobie te rzeczy w przyrodzie których nie rozumiał, a które kierowały jego życiem. Były malutkie ok 8-15cm wysokości. Często bez rąk z dużym biustem i biodrami - symbole płodności. Rzeźbione w twardym materiale np w kle mamuta. Ale też rzeźbiono przedmioty codziennego użytku np. „miotacz skaczącego konia” czy „przewiercona pałka”.

2. Podstawowe kanony sztuki antycznej. Charakterystyka form architektonicznych, malarskich i rzeźbiarskich w Egipcie, Grecji i Imperium Rzymskim.

EGIPT

Sztuka starożytnego Egiptu wpływa na to jak dziś jest wszystko tworzone.

Dla rozwoju sztuki i cywilizacji w Egipcie sprzyjające warunki miało położenie geograficzne, klimat, wylewy Nilu, politeizm. To co służyło życiu doczesnemu budowano z materiałów kruchych często z gliny czy mułu nilowego. Dla Egipcjanina najważniejsze było życie po śmierci. To co miało przetrwać i służyło ku czci bogom były budowane z twardych budulców. Wszystko to miało wpływ na powstanie kanonu w sztuce starożytnego Egiptu i na jego wygląd.

Sztukę Egiptu datujemy od zjednoczenia królestwa górnego i dolnego nilu XXIX w.p.n.e. (Stare Państwo) do Epoki Grecko-Rzymskiej tj I w.p.n.e. - podbicie przez Cezara.

W społeczeństwie panowała hierarchia, najważniejszy był Faraon, Kapłani, Urzędnicy, Chłopi i na końcu Niewolnicy.

Artysta w St E pełnił funkcję służebną , nie miał statusu, najbardziej ceniony był architekt (np Imhotep architekt Dżesera ceniony tak iż jego samego pochowano w piramidzie.)

St E cenił monumentalizm, cechy które kojarzyły się z trwałością, proste, przewaga linii wertykalnych nad horyzontalnymi. Miała charakter wybitnie religijny - kult bogów i zmarłych. Artysta anonimowy.

Faraon miał władzę absolutną.

ARCHITEKTURA

-domostwa, warsztaty- na przemijające życie, także pałace, 1 wejście, oświetlenie z dachu (rzadko padało ;P)

- sepulkralna- grobowce

Najstarsza forma grobowca to mastaba, kopce z kamienia.

Z biegiem czasu (Stare Państwo) powstaje piramida schodkowa - kilka mastab na sobie dla faraona Dżesera w Sakkara z mniejszych kamieni - piramida to centrum okręgu sakralnego.

Później piramida romboidalna w Dahszur, schodkowa z okładziną by ustabilizować budowlę.

Ostatni etap to piramida ostrosłupowa.

Piramidy NIGDY nie występowały samodzielnie!! Zawsze większy kompleks.

Świątynie zaczynają powstawać dopiero ok 18 dynastii za Hatszepsut. Świątynia w Deir-el-Bahari. Nowe Państwo. Powodem było między innymi to, że nie było środków na budowanie piramid i wykorzystywano teren i kuto w skale.

Wszystko co budowali Egipcjanie dzieje się w kontekście Nilu!! Architektura nieodłączna od rzeźby/reliefu.

RZEŹBA

Kanon w rzeźbie nie tylko dotyczył sposobu ukazywania człowieka ale także ukazywał człowieka w hierarchii, w społ St E. Każda klasa społ ukazywana w pewnym konwencie. Najczęściej są to jednak postacie stojące, kroczące lub sztywno siedzące. Każdy przejaw
rzeźby St E jest sztywny. Rzeźbiono w twardym diorycie (niżsi w piaskowcu, drewnie, muł nilowy; trochę luźniej ukazywani)

Mykreynos z żoną, siedzą sztywno, łupku, modelunek, szata podkreślająca kształty, para blisko ze sobą. Wykrok plus podparcie. Stopy płetwiaste, masywne.

Skryba, ze zwojem papirusu zachowana polichromia.

Rohotepi i Nofret, bez ruchu, statyczne, idealny stan polichromii, postawa archizująca.

Rzeźba jest wszech obecna.

Oczy są INKRUSTOWANE - wykonane z różnych kamieni, rogówka to biały kwarc, tęczówka z zielonego kryształu górskiego, a źrenica chebanowa. Oraz INTARSJI - wykonane z ciętych płatów drewna.

Głowa Salt- nazwisko kolekcjonera, z wapnia, nasycona, widać stopniową obróbkę.

Do rzeźby należy także zaliczyż relief St E. Za najlepszy przykład posłuży tu Stella króla Dżetan, jest to najstarsza płaskorzeźba, znaki hieroglificzne- kobra ukazana z olbrzymią subtelnością, Horus jako orzeł drapieżnik.

Rzeźbiono także palety do makijażu, w odpowiednim miejscu napełniano pigmentem i był to odpowiednik dzisiejszego cienia do oczu. Rzeźbione na nich wzory były bardzo bogate, świat i sceny z polowań czy różne zwierzaczki, walki. Cała paleta była zorganizowana. Ład poprzez zadłużenia powtarzalność. Elementy fantastyczne- pantera z głową i wszyją węża (Paleta Szakali). Tu Paleta Byka (upamiętnia zwycięską walkę).

Jako przykład reliefu należy dać jeszcze przedstawienie

Echnaton z żoną i córkami. W tym czasie największe odejście od kanonu. Echnaton uznaje się, za jedynego boga, syna Słońca. Pewnie objaw monoteizmu. Szybko zwalczony ale to co się stało ze sztuką przez tą rewolucję (amarmeńską) miało wpływ na dalsze dzieła.

Żona Echnatona Nefretete Famm Fatal tamtych czasów, ideał piękności, ma ogromny wpływ na męża, dzieci
pokazywano w proporcjach dorosłych1:8; głowa owinięta charakterystycznym nakryciem, doczekali się największej ilości przedstawień. Jej rzeźbiarz Totmes.

Inna kobieta przedstawiona samodzielnie to Hatszepsut biust lekko zarysowany, podkreślony strojem i nakryciem głowy. To tylko zdradza jej płeć, była faraonem, stopy jak wszędzie płetwiaste.

Wreszcie „Ślepe wrota” rzeźba zmarłego w niszy w kontrapoście z zaciśniętymi dłońmi. Obok malowidła.

MALOWIDŁA

Kompozycje pasowe, POLICHROMOWANE, tu najbardziej surowy kanon, twarz , stopy i pas z profilu, tułów i biodra od przodu. Hierarchia wyrażona wysokością postaci. Wszystko pokrywa polichromia!!

Fryz Gęsi z Medum najstarsze malowidło ścienne. Malarstwo pasowe, oryginalna kolorystyka.

Malowano też na papirusach. Papirus po ścięciu namoczony w wodzie, tłuczony, przeplatany i następnie prasowany IIIwpne Można go zwijać i rozwijać co daje możliwości pokazania historii co działo się wcześniej i później. Malowidło ścienne naśladowało papirusowe (stąd komp pasowe). Najlepiej zachowane w Deir-el-Medina. Np.

Muzykantki z uczty Echnatona, ubrane w długie szaty, tancerka pośrodku naga ubrana tylko w biżuterię. Delikatne, subtelne, pięknie - mają zabawiaż.

Szewron świadczy o nawiązaniu do papirusu.

Plon, zbiory plonów a poniżej idealny ogród zmarłego, owoce większe od drzew.

Świątynia Ramzesa II

Świątynia Horusa

---