„Romantyczność” utworem programowym polskiego romantyzmu.
Otwierający cykl „Ballad i romansów” utwór „Romantyczność” to manifest ideowy i poetycki Adama Mickiewicza. Ballada została uznana za utwór programowy polskiego romantyzmu, zapowiedź tematów, motywów i problemów dominujących w dorobku literackim epoki. Genezy „Romantyczności” należy szukać w ludowych wierzeniach i przekonaniach o możliwości kontaktowania się ludzi żywych ze zmarłymi. Tę wiarę wyraża pierwsza część ballady, krótkie opowiadanie o obłąkanej, wiejskiej dziewczynie (Karusi), która przed laty straciła ukochanego, a teraz rozmawia z nim, śmieje się do niego i próbuje dotknąć. Wierzy bowiem, że zmarły Jasiek ciągle jest przy niej, że pomiędzy światem zmarłych, a naszym światem istnieje łączność. Przenikają się one wzajemnie, współistnieją, a duchy mogą kontaktować się z żywymi. Część druga to polemika narratora ze starcem, czyli klasykiem, odrzucającym wszystko to, czego nie da się dowieść rozumowo i naukowo uzasadnić. Starzec drwi z urojeń obłąkanej dziewczyny, przestrzega zebranych wieśniaków, aby nie wierzyli w jej wizje, lekceważy wierzenia ludowe. Narrator jednak wyraźnie opowiada się za wiarą prostego ludu: „I ja to słyszę, i ja tak wierzę”. Stwierdzając: „Czucie i wiara silniej mówi do mnie niż mędrca szkiełko i oko". Kończące utwór wezwanie: „Miej serce i patrzaj w serce!” należy traktować jako wyraz poglądów młodego Mickiewicza, określenie jego sposobu widzenia i rozumienia świata oraz otaczającej go rzeczywistości, gdyż świat, według romantyków poznaje się dzięki uczuciu i duszy.
Karusia wykazuje jeszcze inną cechę bohatera romantycznego: odwrócenie się od świata i bunt przeciwko niemu: „Nie lubię świata, Źle mnie w złych ludzi tłumie". Targają nią sprzeczne uczucia, boi się ducha ukochanego (wygląd trupa), ale chce aby pozostał z nią, bo go kocha
Ważną romantyczną cechą ballad jest ludowość, która objawia się tu w budowie (przekazy ustne), bohaterze z ludu, ludowej moralności (miłość wieczna), motywie zaczerpniętym na pewno z podań ludowych. Pojawia się, choć słabo nakreślona, tajemniczość, właśnie tylko lekka sygnalizacja nastroju stanowi podstawę, aby sądzić, że jest to utwór programowy, a przedstawiona scenka rodzajowa stanowiła tylko pretekst do zadania pytania, czy wiedzę czerpać można tylko z postrzegalnego
Co to sztuki artystycznego przedstawienia, pojawiają się kilka spraw: nowatorstwo w konstruowaniu ballady, synkretyzm gatunku (narracja z epiki, dramatyczne dialogi i ujęcie w wierszowaną formę).
Ballada "Romantyczność" dotyczy przeżyć obłąkanej Karusi po śmierci ukochanego Jaśka oraz polemiki narratora ze Starcem. Istnieje motyw z folkloru - zjawia się duch kochanka - łączność świata żywych i zmarłych. Obłąkanie dla romantyków stanowi wyraz niezwykłego życia wewnętrznego, sensualnego postrzegania rzeczywistości. Zjawę widzi tylko Karusia, prosty lud wierzy w jej obecność, a Starzec uważa za niemożliwe istnienie ducha. Miłość przeciwstawia się rozumowi.
Warto zwrócić uwagę na szekspirowskie motto utworu: „Zdaje mi się, że widzę przed oczyma duszy mojej”. Te słowa to równouprawnienie ludzkich wizji i obrazów, które stwarza wyobraźnia, to mądrość, która głosi, że uczucie jest tak samo ważne, jak myślenie