ZABURZENIA I LEKI W STANACH ZAGROŻENIA

Obliczenia równowagi kwasowo-zasadowej

1. Kwasica/zasadowica oddechowa. Przesunięcie PCO₂ o 10 mmHg (10 torów) prowadzi do zmiany pH o 0,08 jednostki.

2. Kwasica metaboliczna. W przypadkach kwasicy metabolicznej wyrów­nanie PCO₂ wylicza się jako 1,5 (HC0₃) + 8 (± 2).

3. Zasadowica metaboliczna. W zasadowicy metabolicznej dla wyrówna­nia PCO₂ podstawą jest wzór 0,9 (HC0₃) + 9 (± 2).

4. Rozpoznanie różnicowe kwasicy metabolicznej z poszerzoną luką anionową.

Powinno obejmować: zaburzenia metaboliczne oraz zatru­cia lekami i substancjami toksycznymi, takimi jak:

• Zatrucie metanolem,

• Mocznicę,

• Kwasicę ketonową w przebiegu cukrzycy,

• Zatrucie paraldehydem, fenforminą, glikolem propylenowym,

• Toksyczne działanie żelaza, izoniazydu, trucizny wziewne (CO, CN, H₂S),

• Kwasicę mleczanową,

• Kwasicę alkoholową, zatrucie glikolem etylenowym,

• Zatrucie salicylanami, rozpuszczalnikami (np. toluenem), ciężkiego stopnia głodzenie.

5. Rozpoznanie różnicowe w kwasicy z prawidłową luką anionową.

Powinno obejmować:

• Hipokapnię, hiperaldosteronizm, hiperalimentację, niedoczynność tar­czycy,

• Toksyczne działanie acetazolamidu, chlorku amonu, aldaktonu, poda­wanie argininy,

• Choroby nerek (kwasicę kanalikową, przewlekłe odmiedniczkowe zapalenie nerek, śródmiąższowe zapalenie nerek),

• Biegunkę, kwasicę z rozcieńczenia,

• Uropatię zaporową, przetokę moczowodowo-jelitową, przetokę trzustkową.

Gradient pęcherzykowo-tętniczy

Wyliczenia ciśnienia tlenu w pęcherzykach płucnych (PAO₂):

PAO₂ = FIO₂ (Pary Wodnej) - (PCO₂/0,8) = FIO₂(760 - 47) - (PCO₂/0,8)

Uwaga: Jeżeli chory oddycha powietrzem znajdującym się w pokoju (tj. zawierającym 21% tlenu), to:

PAO₂ = (0,21)(713) - (PCO₂/0,8) = 150 - (1,2)POC₂

Gradient pęcherzykowo-tętniczy (p-t) (A-a Alveolar-arterial): PAO2 - Pao2 (Pao2 na podstawie gazometrii krwi tętniczej). Prawidłowy gradient A-a (p - t) = 3 do 20 mmHg z poprawką uwzględniającą wiek osoby badanej: 2,5 + wiek/4.

Przyczyny zwiększonego gradientu pęcherzykowo-tętniczego: zaburze­nia dyfuzji, przeciek prawo-lewy i niezgodność V/Q.

Luka anionowa

Luka anionowa: (Na + K) - (Cl + HC0₃); prawidłowa luka anionowa = 8 do 16 mEq/1. Uwaga: Przy pominięciu jonu potasowego prawidłowa luka anionowa wynosi 8 do 12 mEq/l. Zawartość chlorków może zale­żeć od stosowanej metody, dlatego też należy określić prawidłową lukę anionową dla każdego laboratorium.

Przyczyny wywołujące poszerzenie luki anionowej: kwasica metabolicz­na, odwodnienie, sole sodowe lub silne kwasy (cytryniany, mleczany, octany), podawanie dużych dawek penicyliny sodowej oraz zasadowica oddechowa i metaboliczna.

Przyczyny zmniejszenia luki anionowej: zmniejszone stężenie nieozna­czonych anionów, rozcieńczenie (hipoalbuminemia), zwiększone stęże­nie nieoznaczonych kationów, wzrost stężenia jonów wapnia, magnezu i litu, paraproteinemia (plasmocytoma), podawanie polimiksyny B; za­niżone (błąd oznaczenia) wartości sodu w surowicy, ciężka hipernatre­mia, zwiększona lepkość surowicy, nieprawidłowe oznaczenie (zbyt wysoka wartość) chlorków w surowicy, doustne zatrucie jodem lub bromem.

Wysycenie tlenem (saturacja) krwi tętniczej

Przyczyny przesunięcia w prawo (zmniejszenie powinowactwa): kwasi­ca, przegrzanie (hipertermia), zwiększenie stężenia 2,3-DPG (2,3-dwu­fosfogliceranu), sulfhemoglobina i proces przystosowania do dużych wysokości.

Przyczyny przesunięcia w lewo (zwiększenie powinowactwa): zasadowi­ca, oziębienie (hipotermia), zmniejszenie stężenia 2,3-DPG (krew kon­serwowana, niskie stężenie fosforanów), hemoglobina płodowa, methe­moglobina, dwutlenek węgla.

Krzywa dysocjacji oksyhemoglobiny (pH 7,40, temp. 37°C).

Zawartość tlenu we krwi tętniczej

Zawartość tlenu we krwi tętniczej: CaO₂ = 1,36 (Hgb) (Sa02) + 0,003

(PaO₂); prawidłowe Ca0₂ = 20 vol % lub 20 ml/100 ml krwi.

Mieszana zawartość tlenu w krwi żylnej: CvO₂ = 1,36 (Hgb) (SvO₂) + 0,003 (PvO₂); krew do tego oznaczenia pobiera się z tętnicy płucnej.

Różnica we utlenieniu krwi żylnej i tętniczej: prawidłowe CaO₂ - CvO₂ = 2 do 5 vol %. Wartości powyżej 5 vol % sugerują niedostateczną per­fuzję tkanek (np. w przebiegu wstrząsu).

Klirens kreatyniny

Cl_cr = (U_cr * U_vol )/ (S_cr * 1440)

Gdzie U_vol - objętość moczu wyrażona w ml/24 godz.

= [(140 - wiek)*?(masa ciała)] / 72 * S_cr

Gdzie masa ciała wyrażona jest w kilogramach. Prawidłowy klirens kreatyniny = 100 do 125 ml/min.

Frakcja wydzielnicza sodu

Frakcjonowane wydalanie sodu (FENa) opisuje się następującym równa­niem:

Fena = [(U_na*U_vol)/S_na / (U_cr*U_vol)/S_cr]*100 = (U_na/S_na) * (S_cr/U_cr) * 100%

Uwaga: FENa > 1% jest często związane z niewydolnością nerek ze skąpomoczem (ostra martwica cewkowa), natomiast FENa < 1% wiąże się z mocznicą przednerkową.

Luka osmolalna

Oznaczona osmolność (Osm) surowicy: 2Na + (Glu/18) + (BUN/2,8), gdzie

BUN - azot mocznikowy (bloond urea nitrogen); prawidłowa osmolalność (Osm) surowicy = 285 do 295 mOsm/kg * H₂O.

Luka osmolalna: Osm (oznaczona) - Osm (wyliczona); prawidłowa luka osmolalna wynosi < 10 mOsm/kg X H₂O.

Przyczyny poszerzonej luki osmolalnej: zmniejszenie zawartości wody w surowicy, hiperproteinemia, hiperlipidemia oraz obecność w surowicy dodatkowych substancji (sorbitol, glicerol, mannitol, etanol, alkohol izopropylowy, metanol, aceton, glikol etylenowy, glikol propylenowy).

Obliczenia dotyczące układu sercowo­-naczyniowego - ciśnienia

Prawy przedsionek: (RAP): 1 do 10 mmHg (równe CVP - centralne ciś­nienie żylne).

Prawa komora: 15 do 30 mmHg (ciśnienie skurczowe), 0 do 8 mmHg (rozkurczowe) (wartość średnia: 10 do 15 mmHg).

Tętnica płucna: 15 do 30 mmHg (ciśnienie skurczowe), 5 do 25 mmHg (rozkurczowe) (średnio 10 do 22 mmHg).

Ciśnienie zaklinowania w naczyniach włośniczkowych płucnych: (PCWP): 8 do 10 mmHg.

Średnie ciśnienie tętnicze (MAP):

Ciśnienie rozkurczowe + [(ciśnienie skurczowe - ciśnienie rozkurczowe) / 3]

Obwodowy opór naczyniowy (SVR): SVR = [(MAP - RAP) / CO] * 80;

Prawidłowy opór wynosi 800 do 1400 dyn/s/cm³.

1

---