Mity polskiego romantyzmu.
Literatura romantyzmu , która w najważniejszych swoich przejawach wynikała ze specyficznego sposobu myślenia , oddziałała jednak bardzo silnie , zarówno na kulturę jak świadomość narodową . Odmienność światopoglądowa tej epoki rzadko była w swoim kształcie właściwie rozumiana i akceptowana , ale śmiałe kreacje poetyckie przewartościowały dokładnie polską sztukę , powodując , że wszystko niemal , co nastąpiło w niej po romantyzmie , ustosunkowało się w jakiś sposób do tej epoki . Romantyzm stworzył bowiem mity , stanowiące podstawy wspólnego myślenia Polaków .
Legendy wielkich twórców : Mickiewicza , Słowackiego , Krasińskiego , a później także Norwida , które nakazywały życiem potwierdzać prawdę własnej twórczości , prowadziły wprawdzie do retuszowania autentycznych biografii , ale też wyznaczyły nieosiągalny poziom twórców „największych” . Odsłanianie pomników , sprowadzanie do kraju prochów romantycznych poetów jeszcze w czasie zaborów przemieniało się w demonstracje narodowe . Sceniczne realizacje dramatów romantycznych po dzień dzisiejszy są ważnymi i dyskutowanymi wydarzeniami kulturalnymi .
Romantyzm powołał także mity wartości , funkcjonujące w świadomości zbiorowej . Miłość romantyczna nawet w języku potocznym oznacza wzniosłe uczucie o skrajnym nasileniu , najczęściej nieszczęśliwe , ale piękne w swojej konsekwencji . Postawa romantyczna , pozwalająca nie liczyć się z realiami , imponuje rozmachem , ale wymaga też największych ofiar .
Skutki oddziaływania romantycznej mitologii sięgają nawet jeszcze głębiej , stanowiąc genezę niezbyt dodatnich cech narodowych . Zgodnie z hierarchią wartości tamtej epoki , łatwiej w naszym kraju o zryw , niż codzienne rzetelne działanie , łatwiej o udawanie , że niemożliwe jest możliwe , niż realizację spraw najzwyklejszych .
Romantyzm programował bowiem osobowości w okresie zaborów . Nie pozwalał zwątpić . Mimo braku szans skłaniał do kolejnych zrywów zbrojnych . Chociaż więc klęska powstania styczniowego zamknęła epokę , to z romantycznego potencjału korzystali później legioniści , walczący o niepodległe państwo polskie oraz polscy żołnierze , walczący na wszystkich frontach II wojny światowej . Wyraźne nawiązania do romantyzmu określały twórczość H. Sienkiewicza , S. Wyspiańskiego , J. Lechonia , W. Broniewskiego , K.K. Baczyńskiego , Cz. Miłosza i wielu innych .
Chociaż więc legendzie romantyzmu przeciwstawiali się pozytywiści , chociaż ośmieszał ją T. Boy - Żeleński i próbował walczyć z nią W. Gombrowicz , wciąż niezależnie nawet od kontaktu z dziełami , oddziałuje ona na świadomość narodową . Polska rzeczywistość kulturowa z wszystkimi jej plusami i minusami wyrosła bowiem właśnie z tamtej epoki i czy tego chcemy , czy też nie - w niej musimy poszukiwać istotnych korzeni wielu współczesnych zjawisk .