ZESPOŁY BÓLOWE ODCINKA SZYJNEGO KREGOSŁUPA

Odcinek szyjny kręgosłupa składa się z 7 kręgów

- pierwszy z nich tworzy z czaszką połączenie głowowo-szyjne (umożliwia pochylanie głowy do przodu),

- kręgów pierwszego i drugiego pozwala na ruchy obrotowe głowy.

Charakterystyczną cechą kręgu szyjnego jest ukształtowanie wyrostka poprzecznego, który składa się z dwóch listewek kostnych zrastających się na końcach i obejmujących otwór wyrostka poprzecznego.

Przez otwory wyrostków poprzecznych kręgów szyjnych- poczynając od kręgu szóstego- biegną ku górze tętnice i żyły kręgowe wraz ze splotem nerwów współczulnych.

- wyrostek kolczysty kręgu szyjnego dzieli się na końcu na dwie guzowato zakończone części

- powierzchnie stawowe na wyrostkach stawowych kręgów szyjnych ustawione są skośnie od góry ku dołowi i od przodu ku tyłowi

- trzony kręgów szyjnych są niskie, otwory kręgowe są duże i trójkątne

Dwa najwyższe kręgi oraz ostatni mają nieco odmienną budowę

Kręg szczytowy (atlas)

• nie ma trzonu- w toku rozwoju trzon zrasta się z trzonem kręgu obrotowego, tworząc jego ząb

• pozostałość trzonu stanowi łuk przedni - zaopatrzony na swej przedniej powierzchni w guzek przedni

• Łuk tylny, właściwy łuk kręgu, nosi szczątkowy wyrostek kolczysty w postaci guzka tylnego.

• bocznie między oba łukami znajdują się części boczne, na których lokalizują się dołki stawowe górne dla połączenia z kłykciami potylicznymi i dołki stawowe dolne dla połączenia stawowego z kręgiem obrotowym.

Kręg obrotowy

• wyróżnia się zębem - wystającym z górnej powierzchni trzonu, zaopatrzonym w powierzchnie stawowe przednią i tylną.

• guzek przedni wyrostka poprzecznego VI kręgu, nieco większy od in­nych, nazywamy guzkiem tętnicy szyjnej.

• siódmy kręg szyjny, kręg wystający, charakteryzuje szcze­gólnie długi wyrostek kolczysty.

Trzony kręgów zespalają z sobą również więzozrosty:

• więzadło podłużne przednie, biegnące po przedniej powierzchni trzonów krę­gów,

• więzadło podłużne tylne , przebiegające po tylnych powierzchniach kręgów, wewnątrz kanału kręgowego.

Wyrostki stawowe dolne i górne tworzą stawy międzykręgowe. Zwrócone ku sobie powierzchnie sąsiadujących z sobą łuków kręgów łączą więzadła żółte lub międzyłukowe.

Między wyrostkami poprzecznymi sąsiednich kręgów przebiegają więzadła międzypoprzeczne , zaś między odpowiednimi wyrostkami kolczystymi — więzadła międzykolcowe.

Bóle kręgosłupa szyjnego stanowią coraz powszechniejszy problem diagnostyczny i leczniczy.

Kręgosłup szyjny stanowi drugą po odcinku lędźwiowym lokalizację dolegliwości.

Liczną grupę stanowią chorzy, po urazach kręgosłupa, najczęściej w wypadku komunikacyjnym i nie stwierdzono u nich złamania ani zwichnięcia, a dolegliwości utrzymują się lub nawracają.

Uwarunkowania cywilizacyjne takie jak:

siedzący tryb życia z wymuszoną pozycją głowy w pochyleniu ku przodowi i zniesieniem lordozy szyjnej,

nadmierne obciążenie tego odcinka przy odruchowym poziomowaniu głowy podczas jazdy samochodem po nierównej nawierzchni

powodują, że dolegliwości występują u coraz młodszych pacjentów.

Przyczyny bólów w odcinku szyjnym kręgosłupa:

Obraz kliniczny bólów związanych z szyjnym odcinkiem kręgosłupa uwarunkowany jest różnorodnym patomechanizmem zmian chorobowych wśród których wyróżniamy:

• Zmiany zwyrodnieniowe w obrębie krążków, stawów i więzadeł międzykręgowych

• Urazy kręgosłupa i rdzenia tego odcinka

• Uciski spowodowane guzami kanału kręgowego i rdzenia

• Zmiany zapalne różnego pochodzenia.

OSTRY

• występujący w następstwie urazu z nagłym bólem karku i kręczem szyi jako postać zespołu korzeniowego lub korzeniowo-rdzeniowego.

• mogą występować bóle i parestezje typu segmentarnego bądź niedowład ruchowy różnego stopnia, niekiedy łącznie z tetraplegią

PRZEWLEKŁY

• na tle zmian zwyrodnieniowych

• powtarzający się mikrourazów z charakterystycznymi bólami segmentarnymi korzeniowymi lub korzeniowo-rdzeniowymiktóre nasilają się po wysiłku i gwałtownych ruchach oraz miejscowym unieruchomieniu zajętych odcinków

• objawom tym mogą towarzyszyć zaburzenia czuciowe, troficzne i ruchowe

Powodem dolegliwości najczęściej jest choroba dyskowa lub spondyloza szyjna.

• przyczyną dolegliwości w jednym i drugim przypadku jest początkowo drażnienie zakończeń nerwowych w obrębie uszkodzonych i ulegających zmianom zwyrodnieniowym tkanek miękkich, głównie pierścienia włóknistego

• znaczne zmniejszanie się światła kanału korzeniowego lub kręgowego, spowodowane wypadnięciem lub uwypuklaniem się jądra miażdżystego albo powstaniem osteofitów.

Dyskopatia:

szerokie pojęcie obejmujące schorzenia krążka międzykręgowego. W większości przypadków jest to pierwszy z etapów choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa.

Termin dyskopatia odnosi się także do potocznej nazwy przepukliny jądra miażdżystego tarczy międzykręgowej kręgosłupa.

Polega na uwypukleniu jądra miażdżystego, które powoduje ucisk i drażnienie korzeni rdzeniowych, rdzenia kręgowego lub innych struktur kanału kręgowego. Mechanizm drażnienia jest dwojaki. Po pierwsze dolegliwości bólowe powodowane są przez ucisk mechaniczny. Drugim elementem mogącym wywoływać bodźce bólowe jest niskie pH jądra miażdżystego spowodowane ubogą w tlen przemianą materii.

• choroba dyskowa występuje częściej pomiędzy 30 a 45 rokiem życia

• wypadnięcie jądra miażdżystego, przepuklina jądra krążka międzykręgowego między kręgami C6 i C7, powodujące uciśnięcie nerwu C7.

właściwego rozpoznania wymaga:

• szczegółowego wywiadu

• dokładnego badania klinicznego

• danych uzyskanych z badania rtg, rezonansu

Rys . przykładowy obraz rezonansu

Objawy :

• początkowo objawy miejscowe - polegające na bólu karku, barku i okolicy międzyłopatkowej, z towarzyszącym ograniczeniem ruchomości

• wzmożonym napięciem mięśni

• przymusowe ustawienie głowy

• kręcz karku

• w osteofitozie bóle korzeniowe

• w obrazie radiologicznym w chorobie dyskowej dominuje zniesienie lordozy

• w osteofitozie wyrośla kostne

• przebieg choroby dyskowej jest ostrym i nasila się podczas snu

ucisku korzenia C6

• ból występuje w szyi, barku, przyśrodkowym brzegu łopatki, bocznej powierzchni ramienia, grzbietowej stronie przedramienia, może dochodzić do kciuka

• zaburzenia czucia obejmują promieniową stronę przedramienia, kciuk i palec wskazujący

• osłabiona jest siła mięśni dwugłowego i ramienno-promieniowego

• osłabiony lub zniesiony jest odruch z mięśnia dwugłowego

ucisk korzenia C7

• bóle promieniujące do palca II, III i/ lub IV

• zaburzenia czucia (mrowienia, drętwienia) lub brak czucia, obejmują palce II- IV

• wyraźne osłabienie mięśnia trójgłowego ramienia

• niedowład mięśnia piersiowego większego

• osłabienie ruchowe długich zginaczy palców oraz mięśnia nawrotnego obłego

• zaniki kłębu kciuka

ucisk korzenia C8

• podobne jak C7 dolegliwości bólowe w obrębie szyi i okolicy międzyłopatkowej

• zaburzenia czucia dotyczą palca czwartego i piątego

• zaniki mięśniowe obejmują zginacze palców, mięśnie międzykostne oraz kłębik

• osłabiony jest odruch z mięśnia trójgłowego

Korzeń C5 jest uciśnięty znacznie rzadziej:

• odruchy są niezmienione

• ból występuje w obrębie barku i przedniej części ramienia

• osłabienie odruchu z mięśnia dwugłowego

Objawy pochodzące z ucisku korzeni C3 i C4 są rzadkie:

• dolegliwości w postaci bólu i zaburzeń czucia w obrębie szyi i bliższej części ramienia

Przyczyna:

• długotrwała przymusowa pozycja, np. przy czytaniu, nagły ruch głowy

• szybka zmiana temperatury

• dolegliwości związane nie tylko z drażnieniem zakończeń nerwowych ale z uciskiem korzeni rdzeniowych lub rzadziej rdzenia.

Leczenie:

• zapobieganie bólowi (elektroterapia- prądy diadynamiczne, prąd interferencyjny, ultradźwięki, masaż, UGUL- wyciąg szyjny, którego nie wykorzystujemy w przypadku niestabilności odcinka szyjnego, podwieszenie miednicy i nóg)

• utrzymanie normalnej siły mięśni (drażnienie upośledzonych mięśni prądem)

• ćwiczenia czynne

• ćwiczenia izometryczne wzmacniające mięśnie

• PNF dla głowy oraz kończyn górnych, Mc Kenzie

• zachowanie pełnej ruchomości w odcinku szyjnym kręgosłupa- zapobieganie

• przykurczom, rozluźnienie mięśni przykurczonych ( masaż segmentarny)

• ćwiczenia manualne ze szczególnym naciskiem na palce II- IV

• nauczenie pacjenta, aby unikał gwałtownych ruchów głową oraz utrzymywania

• głowy przez długi okres w jednej pozycji

• terapia manualna

• kołnierz ortopedyczny

• leczenie operacyjne.

Celem leczenia operacyjnego

• uwolnienie od ucisku i zwiększenie przestrzeni dla struktur nerwowych

Wymaga to usunięcia zmian znajdujących się na przedniej ścianie kanału kręgowego. Można osiągnąć to poprzez dostęp od przodu przez przestrzeń międzykręgową, usuwając krążek międzykręgowy i, najczęściej, przylegające fragmenty trzonów kręgowych.

Spondyloza,

• choroba zwyrodnieniowa krążków międzykręgowych kręgosłupa

• występuje u ludzi i rozpoczyna się zwykle od zmian degeneracyjnych lub wypadnięcia krążków międzykręgowych

• przebieg jej jest bardzo zbliżony do przewlekłej dyskopatii i podobny obraz kliniczny.

Spondyloza szyjna w pewnej części przypadków jest kolejnym etapem choroby dyskowej,

choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa szyjnego poza dolegliwościami ze strony karku może prowadzić do osłabienia i zaburzeń czucia w obrębie kończyn górnych i dolnych, a niekiedy naśladować choroby serca lub mózgu.

Przyczyna :

• rozwoju zmian - zaburzenia statyczne w przebiegu schorzeń innych części narządu ruchu, np. skoliozy, skrócenia kończyny dolnej, przykurcz w stawie biodrowym

Objawy:

Dolegliwości pochodzące z odcinka szyjnego kręgosłupa są trudne do ścisłego zdefiniowania

• początkowo jedynie uczucie dyskomfortu

• ograniczenie ruchomości tego odcinka

• ból miejscowy lub przeniesiony

• przymusowe ustawienie głowy, najczęściej w pozycji pochylenia ku przodowi, z jednoczesną rotacją jak przy kręczu karku.

• wzmożone napięcie mięśni szyi i barku

• mogą występować drżenia i zaniki mięśni w obrębie obręczy barkowej i kończyn górnych

• bóle głowy i zaburzenia równowagi

• zdarzają się często dolegliwości imitujące schorzenia kardiologiczne i okulistyczne

• zawroty głowy, omdlenia

• promieniujący ból do KKG

• uczucie duszności

• rwa ramienna

Leczenie:

W leczeniu usprawniającym istotne znaczenie ma:

• zniesienie lordozy szyjnej

• stabilizacja szyjnego odcinka kręgosłupa

• Istotne jest rozluźnienie nadmiernie napiętych mięśni szyi i karku

Zaleca się choremu leżenie i spanie na równym łóżku z małą poduszką pod kark lub układanie głowy na specjalnie skonstruowanej i wyprofilowanej poduszce

w ostrym okresie bólowym - kołnierz ortopedyczny półsztywny lub sztywny (zmniejsza dolegliwości bólowe poprzez wspomnianą wcześniej stabilizacje kręgosłupa)

Fizykoterapia:tego okresu wyróżniamy zabiegi o charakterze przeciwbólowym i poprawiającym krążenie

• Galwanizacja anodowa

• Solux (gdy nie występuje stan zapalny)

• Okłady parafinowe

• Prądy interferencyjne

• Prądy diadynamiczne

Należy pamiętać że zabiegi te wykonuje się na odcinek szyjny kręgosłupa, obręcz barkową i kkg.

Kinezyterapia:

• Ćwiczenia izokinetyczne mm. stabilizujących odcinek szyjny kręgosłupa

• Ćwiczenia czynne kkg

• ćwiczenia metodą McKenzie na odcinku szyjnym

• ćwiczenia oddechowe

• Ćwiczenia w odciążeniu KKG, samowspomagane

Po ustąpieniu stanu ostrego należy kontynuować leczenie fizykalne oraz ćwiczenia stopniowo włączając ćwiczenia dynamiczne.

• masażu karku i obręczy barkowej pamiętając jednak o wystrzeganiu się ruchów perkusyjnych tj. oklepywanie i wstrząsanie

• mobilizacja stawów międzykręgowych przy użyciu terapii manualnej

• leczenie wyciągowe które rozpoczynamy na pętli Gilsona w pozycji siedzącej z obciążeniem 4-8kg. Wyciąg stosujemy po zabiegach rozgrzewających np. po okładzie parafinowym na kark

Po ustąpieniu objawy bólowe stosuje się:

• ćwiczeń dynamicznych z oporem dążąc - wzmocnienia mięśni prostowników karku i uzyskania stabilizacji szyjnego odcinka kręgosłupa.

• kołnierze ortopedyczne stabilizujące szyjny odcinek kręgosłupa zaleca się do noszenia w czasie jazdy autem, pociągiem, dłuższym chodzeniu od pół do jednego roku.

-

9

---