CIAŁO DUSZA UMYSŁ

PORADNIKI NIE NA WSZYSTKO

Księgarnie pełne są różnego rodzaju po­radników na każdą okazję. Wśród nich co­raz więcej jest tych, które podpowiadają, jak można pomóc samemu sobie: rozładować gniew, podnieść poczucie własnej wartości, ułatwić osiągnięcie celu itd. Co prawda, w poziomie ich sprzedaży nie osiągnęliśmy jeszcze pułapu USA (tylko w 2000 r. Amery­kanie wydali na takie książki ponad 563 min dolarów!), ale i tak cieszą się one dużym powodzeniem. Jednak naukowcy - choć generalnie nie mają nic przeciwko tym me­todom - zalecają dużą ostrożność w ich stosowaniu. Oto kilka przykładów.

Niemal każdy poradnik samopomocy zapewnia, że najlepszym sposobem na rozładowanie gniewu jest jak najsilniejsze walenie pięściami w worek treningowy lub poduszkę w akompaniamencie możliwie głośnych krzyków. Metoda ta ma być szczególnie skuteczna, jeśli potraktujemy poduszkę lub worek jako głowę sprawcy naszej złości.

Tymczasem badacze twierdzą, że - ow­szem - metoda jest skuteczna, ale tylko czasami. Według nich, bowiem dosyć, czę­sto się zdarza, że bicie w poduszkę czy wo­rek nie tylko nie rozładowuje złości, ale ją wręcz pogłębia. Amerykański psycholog, Brad Bushman przeprowadził prosty eks­peryment, który potwierdził taką tezę. Otóż specjalnie wyprowadzał z równowagi gru­pę swoich studentów, po czym następnego dnia odpytywał ich, jak odreagowali gniew. Okazało się, że ci, którzy poszli na salę tre­ningową i tłukli w worek, jeszcze następne­go dnia byli źli na Bushmana. Co gorsza, istnieją badania wskazujące, że otwarte wy­rażanie gniewu może doprowadzić do nie­bezpiecznych zaburzeń pracy serca.

W zamian uczeni proponują, aby np. obejrzeć dobrą komedię, posłuchać ulubionej muzyki czy po prostu spotkać się z przyjaciółmi i poopowiadać sobie dowci­py. Takie odwrócenie uwagi od źródeł zło­ści i od niej samej spowoduje, że po pew­nym czasie podły nastrój minie, będzie można spokojnie pomyśleć o przyczynach gniewu i rozwiązać je konstruktywnie.

Równie często autorzy poradników prze­konują, że aby osiągnąć zamierzony cel, wystarczy podtrzymywać wyobrażenie siebie odnoszącego sukces. Badacze ostrze­gają, że to zbyt mato. Aby osiągnąć zamie­rzony cel, trzeba opracować precyzyjny plan prowadzący do sukcesu i krok po kro­ku przejść go w wyobraźni, a potem wpro­wadzić w życie. Co ważne, trzeba być przy tym elastycznym i przygotowanym na róż­ne nieprzewidziane sytuacje. Dopiero takie postępowanie daje dużą pewność, że zało­żony cel zostanie osiągnięty. Psycholog Shelley Taylor namówiła na prosty ekspery­ment swoich studentów. Tuż przed testem egzaminacyjnym poprosiła jedną grupę, aby wyobrazili sobie swoje szczęście, gdy dostaną bardzo dobrą ocenę z testu, zaś drugą, że sumiennie przygotowują się do egzaminu, siedzą w bibliotece i robią notat­ki. Okazało się, że druga grupa otrzymała znacznie lepsze oceny.

Dla wielu ludzi problemem jest zbyt nis­kie poczucie własnej wartości, l na to po­radniki znajdują receptę. Co zatem należy zrobić? Otóż wystarczy wypisać na kartce swoje zalety i pochwały pod własnym adre­sem, a następnie rozmieścić je w różnych, najczęściej odwiedzanych częściach mieszkania - na lustrze w łazience, na drzwiach lodówki, przy łóżku. Można też te peany na własną część nagrać na taśmę magnetofonową i bez przerwy je odtwa­rzać.

Psychologowie jednak ostrzegają, że zmiana uczuć do siebie jest nadzwyczaj skomplikowanym procesem i takie metody są mato skuteczne. Co więcej, autoafirmacja jest szczególnie mało skuteczna w przy­padku ludzi o niskim poczuciu własnej wartości, bowiem szczególnie nieufnie odno­szą się oni do... własnych opinii. Dopiero pochwała z ust kogoś innego może od­nieść jakiś pozytywny skutek. Potwierdzają to liczne badania, m.in. niedawno przeprowadzone eksperymenty Roberta Josephsa. A wiadomo też, że nasze poczu­cie własnej wartości w ogromnej mierze za­leży od opinii na­szych bliskich, kolegów, szefów. Tak naprawdę to one wzmacniają lub osłabiają na­szą dobrą opinię o sobie. Tak więc samoafirmacja sama w sobie na nie­wiele się zdaje, a gdy nie zadziała, może pogłębić złe samopoczucie i spowodować depresję.

Co więc robić? Przede wszystkim za­dbać o to, aby zmienił się sposób, w jaki odbierają nas inni ludzie: lepiej pracować, być bardziej asertywnym. Można też zmie­nić otoczenie, jeśli źle na nas wpływa. Trzeba jednak zachować dużo cierpliwo­ści - zmiana poczucia własnej wartości jest procesem długim i trudnym.

Opr. Piotr Żak

---