Jak w Unii wygląda sytuacja z autostradami.

Państwa Unii Europejskiej korzystają z kilku funduszy , których środki są przeznaczane m. in. na budowę autostrad.

Tymi funduszami są:

• Fundusz Kohezji (Spójności);

• Fundusz Rozwoju Regionalnego;

Wspólnota Europejska stworzyła także program dla państw kandydujących w dziedzinie transportu i oczhrony środowiska:

• ISPA

Fundusz Spójności:

Służy dofinansowaniu większych projektów z zakresu infrastruktury środowiska i transportu (po połowie). Projekty infrastruktury transportowej mają służyć realizacji transeuropejskich sieci transportowych (w skrócie TEN) . W przypadku krajów nowoprzyjmowanych do Unii Europejskiej, w tym dla Polski, sieć ta została określona w nawiązaniu do paneuropejskich korytarzy transportowych, w postaci rozszerzonej sieci TEN (nazwanej TINA).

Zgodnie z postanowieniem Rozporządzenia Rady z dnia 16 maja 1994 r., ustanawiającym Fundusz Spójności (1164/94/EWG), zadaniem tego funduszu jest wniesienie wkładu finansowego do projektów dotyczących ochrony środowiska i transportowych sieci transeuropejskich w państwach członkowskich. Państwa członkowskie mogą skorzystać ze środków tego funduszu, jeśli spełniają poniższe kryteria:

- produkt krajowy brutto (PKB) na jednego mieszkańca jest niższy od 90 % średniego poziomu PKB na jednego mieszkańca we Wspólnocie. W 2000 r. wynosił on około 40 % średniego poziomu Wspólnoty , liczonego według parytetu siły nabywczej;

• państwo członkowskie posiada program zmierzający do spełnienia warunków spójności gospodarczej;.

Projekty finansowane przez Fundusz Spójności są zgodne z innymi projektami, finansowanymi z funduszy strukturalnych oraz zgodne z polityką transportową unijną. Oznacza to, że projekty z infrastruktury transportowej, finansowane z Funduszu Spójności, nie będą równocześnie finansowane z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego ( z ang. ERDF).

Przyjęto, że za pomocą współfinansowania ze środków Funduszu Spójności będą realizowane projekty dotyczące budowy autostrad i dróg ekspresowych oraz modernizacji linii kolejowych międzynarodowego znaczenia.

Opracowując niniejszą Strategię oparto się na założeniu, że prognozowane środki finansowe pochodzić będą z następujących źródeł: z funduszy pomocowych UE, z budżetu centralnego, z innych źródeł publicznych, ze środków własnych przedsiębiorstw oraz ze środków prywatnych (w ramach PPP).

Prognozowane środki finansowe przeznaczone na poszczególne projekty pochodzą z następujących źródeł: z funduszy pomocowych UE, z środków publicznych (budżet centralny bądź z innych źródeł publicznych) oraz prywatnych danego kraju (np.ze środków własnych przedsiębiorstw).

Polityka transportowa UE została ujęta w „Białej Księdze” z 12.09.2001 r . W polityce tej określono główne kierunki (priorytety), które kraje członkowskie, prowadzące własne polityki transportowe, mają w nich uwzględnić. Podano w niej szereg konkretnych działań do realizacji Kierunki te (priorytety) powinny być również uwzględnione w realizowanych projektach finansowanych zarówno z Funduszu Spójności jak i ERDF. Dotyczą one:

- tworzenia transeuropejskich sieci transportu / TEN/

- uwzględniania przesuwania przewozów ładunków z transportu drogowego na kolej,

- rozwijania zbiorowego transportu miejskiego w celu zmniejszenia w przejazdach wykorzystywania samochodów osobowych w celu redukcji emisji tlenku węgla na obszarach miast,

Polityka transportowa każdego kraju powinna być powiązana z jednej strony z polityką gospodarczą (środki finansowe), a z drugiej z polityką przestrzenną (zagospodarowanie).

Powyższe kierunki (priorytety) oznaczają, że projekty finansowane z Funduszu Spójności powinny spełniać następujące warunki:

• być zlokalizowane na takich odcinkach sieci transportowych, które będą tworzyć przyszłą transeuropejską sieć transportową, /TEN/

• powinny stwarzać możliwość zwiększania przewozów przez kolej,

• powinny ułatwiać obsługę transportową miast, poprzez wspieranie publicznego transportu miejskiego,

• przy finansowaniu realizacji planowanych projektów należy wykorzystywać kapitał prywatny.

Jednocześnie projekty te powinny odpowiadać, co do swojego charakteru, podanym konkretnym działaniom realizacyjnym. Działania te dotyczą regulacji w transporcie polegających na:

• poprawie jakości sektora drogowego,

• rewitalizacji kolei,

• usprawnionej kontroli ruchu lotniczego,

• usprawnieniu transportu morskiego i transportu śródlądowego,

• eliminacji zatłoczeń /wąskich gardeł/ na sieciach transportowych

• usprawnienie przy wykorzystaniu transportu zbiorowego przez użytkowników,

- zwiększenia roli UE wobec zjawisk globalnych w transporcie;

Udział środków unijnych w realizowanych projektach jest zróżnicowany. Jeśli są to projekty do których dostęp jest bezpłatny i są w całości realizowane ze środków publicznych, to udział ten może wynieść do 80 - 85 %. Przy zaangażowaniu środków prywatnych, odlicza się je z tego udziału. Natomiast jeśli są to projekty, do których dostęp jest płatny, to udział ten jest niższy i jego poziom podlega negocjacji. Wysokość udziału zależy od poziomu dochodu netto z opłat za dostęp.

Projekty winny służyć realizacji polityki transportowej państwa, być zgodne z polityką transportową Unii Europejskiej oraz muszą być częścią strategii rozwoju danego sektora. Stąd wynika uzasadnienie, aby przedkładane projekty poprzeć syntetyczną strategię uzasadniającą ich wybór.

Projekty powinny być przygotowywane przez beneficjentów końcowych, a następnie przez zarządzającego Funduszem Spójności w kraju, przedkładane do zatwierdzenia przez odpowiednią komórkę Komisji Europejskiej w Brukseli.

7. Kryteria wyboru projektów do współfinansowania z Funduszu Spójności

1. Założenia ogólne

Projekty, które są zgłaszane do współfinansowania ze środków pomocowych Unii Europejskiej, pochodzące z Funduszu Spójności, muszą spełniać kryteria wynikające z regulacji unijnych. Tak więc, projekty zgłaszane do Funduszu Spójności powinny spełniać następujące kryteria ogólne:

• być zgodne z polityką transportową Unii Europejskiej (patrz: „White paper. European transport policy for 2010: time do decide),

• w kraju beneficjencie wysokość miernika PKB/1 mieszkańca powinna być niższa niż 90 % średniej wysokości tego miernika w UE,

• projekty powinny być na tyle duże, aby po ich zrealizowaniu mogły przynieść efekty transportowe (oddane do ruchu); zaś minimalna wielkość projektu powinna wynieść 10 mln EUR,

• w projektach, które nie wytwarzają dochodu, wskaźnik pomocy z Funduszu może wynieść od 80 do 85 % wydatków publicznych,

• w projektach, które wytwarzają dochód, wskaźnik pomocy z Funduszu jest niższy i ustalany indywidualnie dla każdego projektu przez Komisję Europejską, z uwzględnieniem dochodu netto, z pobieranych opłat za dostęp,

• każdy projekt powinien być przedkładany w postaci odrębnego wniosku i musi zawierać: instytucję - beneficjenta, charakter i opis inwestycji, koszt, lokalizację, wraz z określeniem wspólnych projektów na tej samej osi transportowej, harmonogram prac, analizę korzyści i kosztów, wpływ na zatrudnienie, wpływ na środowisko i plan finansowy projektu,

każdy projekt powinien przynieść średnioterminowe korzyści gospodarcze i społeczne, proporcjonalne do zaangażowanych środków w ten projekt

1. Projekty drogowe

Projektami drogowymi zgłaszanymi do współfinansowania ze środków z Funduszu Spójności, są projekty dotyczące budowy autostrad i dróg ekspresowych. Podstawowymi kryteriami wyboru projektów, dotyczących budowy autostrad, są:

Całkowita kwota zaplanowana na finansowanie funduszy strukturalnych oraz funduszu spójności w latach 2000 - 2006 wynosi 213 mld. EURO. Poniższa tabela przedstawia zaplanowane wydatki w latach 2000 - 2006 w mln. EURO.

Rok	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006
Fundusze strukturalne	29 430	28 840	28 250	27 670	27 080	27 080	26 660
Fundusz spójności	2 615	2 615	2 615	2 615	2 515	2 515	2 510

Przepisy art. 129 C ust. 1 Traktatu stanowi, że Wspólnota może za pomocą Funduszu Spójności uczestniczyć w finansowaniu określonych projektów w państwach członkowskich dotyczących infrastruktury transportu, biorąc jednocześnie pod uwagę ekonomiczną zdolność projektu; projekty finansowane przez Fundusz powinny stanowić część orientacji dotyczącej sieci transeuropejskich, które Rada przyjęła łącznie z tymi projektami objętymi planami dotyczącymi sieci transeuropejskich zatwierdzonymi przez Radę lub zaproponowanymi przez Komisję przed wejściem w życie Traktatu o Unii Europejskiej; inne projekty dotyczące infrastruktury transportu przyczyniające się do osiągnięcia celów art. 129 B Traktatu, mogą być finansowane chyba, że Rada przyjęła odpowiednie dyrektywy;

Do roku 1999 jedynie cztery państwa, które spełniają kryterium wysokości PKB na głowę mieszkańca,kwalifikują się do uzyskania pomocy z Funduszu. Państwami tymi są Grecja, Hiszpania, Irlandia i Portugalia.

Każde kwalifikujące się państwo, którego wysokośc PKB przekracza próg 90%, traci w tym momencie swoje uprawnienia do uzyskania pomocy z Funduszu na nowe projekty, lub, w przypadku ważnych projektów podzielonych na kilka technicznie i finansowo niezależnych etapów, na nowe etapy tego projektu.

Od 1 sycznia 2000 roku, ogół zasobów finansowych przeznaczonych na zobowiązania w okresie od 2000 do 2006 roku powinien wynieść 18 miliardów EUR w cenach z 1999 roku.

Przydziały zobowiązań dla każdego roku w tym okresie powinny wynieść :

• w roku 2000: 2.615 mld EUR,

• w roku 2001: 2.615 mld EUR,

• w roku 2002: 2.615 mld EUR,

• w roku 2003: 2.615 mld EUR,

• w roku 2004: 2.515 mld EUR ,

• w roku 2005: 2.515 mld EUR,

• w roku 2006: 2.510 mld EUR,

Udokumentowany przydział ogółu zasobów Funduszu Spójności dla państw członkowskich beneficjentów:

• Hiszpania: 61% do 63,5% ogółu środków

• Grecja: 16% do 18% ogółu środków

• Irlandia: 2% do 6% ogółu środków

• Portugalia: 16% do 18% ogółu środków

W przypadku, gdy jakieś państwo członkowskie przestanie się kwalifikować, zasoby Funduszu Spójności zostaną stosownie zmniejszone.

Udokumentowany przydział ogółu zasobów Funduszu zostanie określony na podstawie precyzyjnych i obiektywnych kryteriów, przede wszystkim dotyczących ludności, PNB per capita z uwzględnieniem poprawy krajowego dobrobytu osiągniętego w poprzednim okresie, oraz powierzchni kraju; będzie on również brał pod uwagę inne czynniki społeczno-ekonomiczne takie jak niedostatki w obszarze infrastrukury transportowej.

Całkowite wpływy roczne z Funduszu Spójności w połączeniu z pomocą zapewnioną w ramach Funduszy Strukturalnych, nie powinny przekroczyć 4% PNB kraju.

Żadne nowe projeky, a w przypadku istotnych projektów, żadne nowe etapy projektu nie będą finansowane przez Fundusz w państwie członkowskim w przypadku, gdy Rada stwierdzi, że brane pod uwagę państo nie wdrożyło programu, w sposób pozwalający uniknąć nadmiernego deficytu rządowego.

Łączna pomoc z Funduszu lub inna pomoc wspólnotowa udzielana dla projektów, nie powinna przekraczać 90% całośi wydatków związanych z tym projektem.

Projekty, które będą finansowane z Funduszu będą przyjmowane przez Komisję w porozumienu z państwem członkosim korzystającym z pomocy.

Cały koszt projektów lub grupy projektów nie może być mniejszy niż 10 mln ECU.

Finansowanie przedsięwzięć z Funduszu Spójności opiera się na zasadzie współfinansowania. Projekty inwestycyjne ubiegające się o dofinansowanie mogą być wsparte w ramach Funduszu Spójności maksymalnie do wysokości 85 % wydatków publicznych lub innych równoważnych wydatków, włączając w to wydatki jednostek, których działalność jest podjęta w ramach administracyjnych lub prawnych, na mocy których mogą być uważane za równoważne jednostkom publicznym (tzw. wydatków kwalifikowanych) Pomoc doradcza może być finansowana ze środków Funduszu Spójności w 100%.

ERDF (fundusz regionalny), przyznawany jest regionom, w których poziom PKB/1 mieszkańca nie przekracza 75 % średniego poziomu w całej Unii.. Wsparcie środkami z tego funduszu może dotyczyć również inwestycji w infrastrukturę transportową. Wielkość wkładu funduszu w projekt nie może przekroczyć 75 % całkowitego kosztu, przy bezpłatnym dostępie do infrastruktury. Natomiast jeśli za dostęp do infrastruktury wnosi się opłaty, to wkład funduszu w projekt nie może przekroczyć 40 % całkowitego kosztu. Udział funduszu odnoszony jest jedynie do wydatków publicznych.

Stąd wynika konieczność przygotowania programu operacyjnego dla sektora transportu. Program ten, opracowany równolegle z niniejszą strategią, ma określić, na jakie działania w transporcie mogą być przeznaczone środki pomocowe ERDF.

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF - European Regional Development Fund) powstał w 1975 roku jako reakcja na coraz głębsze rozbieżności w rozwoju regionów (spowodowane kryzysem gospodarczym i przystąpieniem do UE Wielkiej Brytanii i Irlandii) . Jego głównym zadaniem jest niwelowanie dysproporcji w poziomie rozwoju regionalnego krajów należących do UE. Pomoc w ramach tego funduszu obejmuje inicjatywy w następujacych dziedzinach:

inwestycje produkcyjne umożliwiające tworzenie lub utrzymanie stałych miejsc pracy

inwestycje w infrastrukturę, z uwzględnieniem tworzenia sieci transeuropejskich dla regionów objętych celem nr 1

inwestycje w edukację i opiekę zdrowotną w regionach objętych celem nr 1

rozwój potencjału lokalnego: małych i średnich przesiębiorstw

działalność badawczo-rozwojowa

inwestycje związane z ochroną środowiska

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego wspierając wybrane regiony wpółfinansuje realizację celów nr 1 i 2 Polityki Strukturalnej UE. Są to: rozwój i dostosowania strukturalne regionów opóznionych w rozwoju oraz przekształcenia strukturalne terenów silnie uzależnionych od upadająch gałęzi przemysłu.

W wyniku decyzji szczytu Unii Europejskiej w Berlinie, liczbę celów zmniejszono na lata 2000-2006 do trzech:

• Cel 1: wspomaganie rozwoju i dostosowania strukturalnego regionów opóźnionych w rozwoju (o PKB na jednego mieszkańca poniżej 75 proc. średniej dla całej Unii) oraz obszarów objętych w latach 1995-1999 Celem 6;

• Cel 2: wspieranie ekonomicznej i społecznej konwersji regionów przeżywających trudności strukturalne (połączenie dotychczasowych Celów 2 i 5b. Nowy Cel 2 obejmie maksymalnie 18 proc. populacji UE;

• Cel 3: pomoc na rzecz adaptacji i modernizacji polityki oraz systemów oświaty, kształcenia zawodowego oraz zatrudnienia. Podział środków będzie następował na podstawie udziału poszczególnych państw w populacji UE.

Rozdział środków z funduszy strukturalnych wśród państw członkowskich w ramach Celu 1 i 2 opiera się na następujących obiektywnych kryteriach: procent ludności spełniający określone wymogi, dobrobyt regionu, dobrobyt całego kraju, ostrość problemów strukturalnych, a w szczególności poziom bezrobocia.

 

Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego-which operates in all Mmber States

• The ERDF, under development strategies prepared by the States and regions: during the previous financing period (1994/1999), around € 15 billion in ERDF funds were spent on developing transport in Europe;

• the Cohesion Fund: from 1994 to 1999, € 8 billion were invested in transport projects in the Union's least developed countries.

The Study objective is to establish a review and analysis of the Structural funds for transport in the "Objective 1" regions of the following countries: Spain, Portugal, Ireland, Greece, Italy and Germany. Specifically, the study includes the following components:

The European Regiona Development Fund (ERDF), the largest of the Structual Funds, has been the major source of finance for transport infrastructure investment. In 1993 the ERDF was complemented by the Cohesion Fund. The Cohesion Fund provides support for both transport and enviromental infrastructure projects. In transport, support is associated with the development of TENS and projects that provide access to TENs.

In the current programming period, 1994-1999, Structual Funds provide 13.7 mld Euros for investment in transport in Objective 1 regions. The Operational Programmes for Transport (OPT) of Member States indicate the expenditure intentions associated with these funds. The allocation between transport modes was as follows:

• autostrady/inne drogi -56%

• kolej -24%

• porty -4%

• lotniska -5%

• inna infrastruktura związana z transportem i pomoc specjalistyczna -11%

Fundusz Spójności zapewnia wsparcie dla rozwoju sieci transportu TEN w Grecji, Irlandi, Portugali and Hiszpani. W okresie od 1993-1999 wydatkowano na infrastrukturę transportową 5 mld Euro. Rozkład tych środków był następujący:

• autostrady/inne drogi -69%

• kolej -23%

• porty -3%

• lotniska -4-5%

The total Operational Programme for all countries for the 1994-1999 period amounted to 40,6 billions Euros. The contribution from each funding source was as follows:

Źródła funduszy:	Planowane (mln EUR)	Aktualne do połowy 1999 (mln EUR)	% Planowanych
Fundusze Strukturalne	11010	8059	73
Fundusz Spójnośći	8370	5166	62
Pożyczki z EBI	7549	7549	100
Fundusze krajowe	11065	8102	73
Inne	2632	249	9
W sumie	40626	29125	100

Total Operational Programme (Udział poszczególnych źródeł )

Total Operational Programme (Alokacja w poszczególnych krajach)

Kraj	Planowane (mln EUR)	Ile EUR na głowę mieszkańca	Mln EUR aktualnie do połowy 1999	% z planowanych
Hiszpania	15779	684	11505	73
Portugalia	9284	948	8048	87
Grecja	8354	819	4794	57
Irlandia	4500	1278	3415	76
Włochy	2710	141	1363	50
W sumie	40627	508	29125	72

Total Operational Programme (Mode allocations)

Rodzaj transportu	Planowane (mln EUR)	Aktualnie (mln EUR) do połowy 1999	% z planownych
Drogowy	22726	18229	80
Kolejowy	9896	7080	72
Metro	3217	502	16
Lotniczy	2082	1212	58
Portowy	1795	1410	79
Inne/mieszane rodzaje	909	692	75
W sumie	40625	29125	72

Na podstawie Portugali - udział poszczególnych rodzajów infrastruktury transportu i środki z których są finansowane -do połowy 1999 roku.

Rodzaj - Drogi - Kolej - Porty morskie - Porty lotnicze - Inne W sumie

Strukturalny 567 325 281 0 157 1330

% 14 12 45 0 32 17

Spójności 629 175 14 0 17 12

% 15 7 14 0 17 12

Krajowe 761 316 256 0 199 1532

% 19 12 41 0 40 19

EBI 2123 1836 0 193 56 4208

% 52 69 0 100 11 52

W sumie 4080 2653 627 193 495 8048

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady Europy zawierające wytyczne Wspólnoty dla rozwoju transeuropejskiej sieci transportowej (1192/96/WE)

TINA - Transport Infrastrukture Needs Assessement in Central and Eastern Europe”, EC, October, 1999

Źródło: „Wstępny Narodowy Plan Rozwoju na lata 2002-2003”, Warszawa, grudzień, 2001

„WHITE PAPER. European transport policy for 2010: time to decide”, Commission of the European Communities, Brussels, 12.09.2001.

1. Rozporządzenie Rady z dnia 16 maja 1996 r. ustanawiające Fundusz Spójności (1164/94/EWG)

2. Rozporządzenie Rady z dnia 21 czerwca 1999 r. zmieniające Rozporządzenie 1164/94/EWG ustanawiające Fundusz Spójności (1264/99/WE)

3. Rozporządzenie Rady z dnia 21 czerwca 1999 r. zmieniające załącznik II do Rozporządzenia nr 1164/94/EWG ustanawiające Fundusz Spójności (1265/99/WE) oraz

4. Rozporządzenie Rady z dnia 21 czerwca 1999 r. wprowadzające ogólne przepisy dotyczące Funduszy Strukturalnych (1260/99/WE)

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 czerwca 1999 r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (1261/1999/WE)

Rozporządzenie Rady z 21 czerwca 1999 r. wprowadzające ogólne przepisy dotyczące funduszy strukturalnych (1260/1999/WE)

---