Rozdział 2 i 4

Funkcje K- to rola jaką może pełnić w rzeczywistości społ-polit.określ.państwa.

1.prawna- K jest aktem prawotwór. o najwyższej mocy pr.,zbud.z NP.,które mają służyć jako kryteria oceny zachowań.

2.polit.-K zawiera zas. ustrojowe legitymizujące ustalony w niej porządek. Musi odwoływać się do pewnych ideałów i wartości, podnosząc je do godności prawa,

3.społ.-ustanawia i utrwala ustrój państwa,

4.organizac.-wyznacza formy życia zbiorowego,zas. organiz. i funkcj.państwa oraz jego strukturę wewn.

5.integracyjna-regul. uspołecznianie procesów rządzenia, służy integracji całego społ. oraz zespala jednostki z państwem.

6.programowa-wiąże się z f.dynamizującą prawa. Określa kierunki rozwoju państwa i poszczegól.instyt.charakt.ustrój polit.Zabezpiecza i ochrania panujący układ stos. ekonom.,społ.,i polit.w państwie.

7.wychowawcza-uświadamianie i upowszechnianie wartości K. Odgrywa rolę stymulatora wartości.

Gwarancje K-ogół rozwiązań i instytucji ustrojowych służących do zapewnienia reali. norm konst. Mają char.:

*bezpośr. -tworzone celowo,żeby zapewnić przestrzeganie K jako ustawy zasadn,

*pośrednie- tworzone nie po to,by gwarantować bezpośr. zwierzchność K, ale by zabezp.prymat K,

*formalne- instytucje prawne umożliw.i zapewn. prawidł. procesu prawotwórczego,

*materialne- są to zasady ustroju społ.polit.

Jedną z najważniejszych gwarancji K jest system kontroli konstytucyjności ustawy. Można wyróżnić dwa jego typy:

1.parlamentarny- kontrolę tu sprawuje parlament lub korzysta z pomocy powołanego tu organu wewn.,np.komisji.

2.pozaparlament.- wyróżniamy tu 2 rodzaje: 1.jurysdykcyjny,kiedy zgodność ustaw z K bada organ o char.sądowym, 2. funkcje te sprawuje głowa państwa.Kontrola norm może mieć char. kontroli konkretnej lub abstrakcyjnej. Kontrola konkretna- realizow.jest na tle rozpoznawania przez inne organy konkretno-indywidual.spraw spornych,gdy rozstrzygniecie sprawy ma nastąpić zgodnie z przepisem,którego konstytucyjn.budzi wątpliwości. Kontrola abstrakcyjna - wykonywana jest w oderwaniu od indywid. przypadków stos. prawa i polega na zakwestionowaniu normy prawnej opartej na ogólnym przeświadczeniu o jej niekonstytuc.

Jurysdykcyjna ochrona K- dział.org.usytułowanych na zasadach niezawisłości i odrębności organiz.od legislatywy i egzekutywy,wyk.na podst.sformalizow. procedury, polegaj.na rozpatrywaniu i wiążącym rozstrzyganiu sporów i innych spraw związ.ze stosow.K

K niepełna- regul.w sposób niepełny.Są K o przejściowym chrakt. tzw. prowizoria konstytuc. Są aktami b.elastycznymi, łatwo je zmienić.

K pełna- regul.w sposób pełny,to co się mieści w pojęciu prawa konstyt.

K rzeczywista- to aktualny,rzeczywisty układ sił społ.-polit.w państwie.

Konstytucja- (z łac.ustanowienie)akt pr.o najwyższej mocy pr.,co wyraża się w szczególn. trybie jego uchwalania i zmiany oraz nazwie,określ.podst.zasady ustroju państwa i podmiot władzy w państwie, sposoby wykonyw.przezeń tej władzy,a także określaj. prawa, wolności i obow.obywateli.

Najwyższa moc prawna K- to siła derogująca natężenie możności zmiany przez K innych aktów norm.,a jednocześnie jest to stopień odporności K na zmianę ze strony innych aktów pr. Moc ta wyr.się w nazwie tego aktu.

Nadrzędność K w syst.prawa - żadna norma prawna niższej rangi nie może być sprzeczna z normami K.

Systematyka K- treść K jest uporządkow.i podzielona na części (rozdziały i działy)-syst. ogólna, oraz na przepisy (art.,paragr.,ustępy,pkt.)-syst.szczegółowa.

Treść K- dot.podst.zasad ustroju państwa,podmiotu władzy w państwie i sposobów sprawowania przezeń władzy oraz podst.praw i obow.jednostki.1. władztwo państwowe i zas.jego sprawow., 2. stos.własnościowe, 3.status pr.jednostki, 4.organiz.aparatu państwowego, 5.zagadnienia zewnątrz państwowe, 6. zmiany K

Tryb uchwalania K- *k.oktrojowana- podmiotem władzy jest monarcha i on nadaje K, *konstytuanta- podmiotem władzy jest naród i uchwala K przez przedstawic. *podmiotem władzy jest naród i bezpośr.w ref.uchwala K, *podmiotem władzy jest Naród i uchwala on K przez swoich przedstaw.w parlamencie, działaj.w szczególnym trybie. Uchwalenie K przez parlament dokonuje się kwalifik.większościa głosów,a wiec np.2/3 lub 3/5 ogólnej liczby deputowanych musi opowiedzieć się za przyjęciem projektu. Skutecznośc ref.wymaga bezwzgl. większości głosów optujących za przyjęciem.

Wejście w życie K(obowiązywanie)- ozn.nabranie przez nią mocy obow. Samo uchwalenie K nie powoduje jej wejścia w życie. Zas.prawną jest,że ogłoszenie w oficjalnym organie publikac.oznacza,że może obow.i być stosow.Zależy od wydania nieprzewidzialnych aktów. Zagadnie nie to musi określić ustrojodawca: *zawrzeć przepisy wprowadzające K w życie w samej K,poprzez przepisy końcowe i przejściowe, *wraz z tekstem K w tym samym dniu uchwala się ustawę K. Zaletą met.1 jest to,że ważne przepisy znajdują się w tekście K,a wadą,że szybko ulegają dezaktualizacji. Zaletą met.2 jest to,że przepisy niedezaktualizują K,a wadą jest to,że ważne przepisy obow.poza właściwym jej tekstem.

Wstęp do K(preambuła)- są to części składowe K sformuł.w uroczystej formie bez podziału na art.,czy paragrafy. Wstęp nie jest częścią składową konieczną K.MA on najczęściej char. świecki lub religijny.Wstęp wskazuje na ustrojodawcę,na główne cele,zas. ustroju. Są integralną częścią,to jednak nie zawsze mają char.normatywny.

Zmiana K- uchylenie lub nadanie odmiennej niż dotychczas obow.treści wszystkim lub części postanowieniom K, a tak że wydanie nowych norm konstyt.w przewidz.dla zmiany K trybie. Zmiana może mieć char.całkowity,gdy dot. wszystki ch postanowień K-rewizja, lub częściowa, gdy dot. niektórych postanowień K- nowelizacja.Spos. nowelizacji K: #system poprawek-polega na uzupełnieniu pierwotnego tekstu K, #system uzupełnienia. Wys.tu K sztywną mogą być zmieniane jedynie w szczególnym trybie i K elastyczną- tryb uchwalania i zmiany jest identyczny do zmiany i uchwalania ust.

Zwyczaj konstyt.- stała praktyka naczelnych org.państwowych, dot.pewnych zagadnień z zakresu stosow.K.

Szczególna nazwa K - jest to nazwa indywid.,której nie ma żaden inny akt prawny w całym systemie prawa. Można ja też nazywać ustawa zasadnicza lub ustawą urzędową.

Precedens konstytuc.- to jednorazowe, świadome rozstrzygnięcie przez naczelny organ państw. sprawy,związanej ze stosow.przezeń K,przy czym okoliczności, w jakich to rozstrzygnięcie nastąpiło, uzasadniają przypuszczalnie,że w przyszłości znajdzie ono podobne zastos.

Normy K - należą tu: *zasady K(to podst.założenia K,założenia autorytetu ustrojodawczego dot.ustroju państwa) *nor my kompetencyjne(skierowane są do org.państwa i obywateli,upoważniaja do określ.zachowań), *normy proceduralne i organiz.(tworzą trzon materii K,określ.wzory zachowań), *normy programowe(określ.cele,politykę i zad.państwa

Kontrola konstytucyjności- dzielimy na:

*prewencyjną- wykonyw. w trakcie procesu wykonawczego,

*represyjną- wykonyw. po wejściu w życie ustawy,

*konkretna- zgłoszenie zarzutów następ. przy okazji rozpatrywania konkr. sprawy. Właściwa dla modelu amerykańsk. Jego akt nie traci mocy obow.,

*abstrakcyjna- zgłoszenie zarzutu następ. bez związku z konkretną sprawą.Celem jest doprowadzenie do wydania orzeczenia na wniosek upoważn.organu państwowego. Orzeczenie powoduje utratę mocy obow. Decyzja jest wiążąca powszechnie,

*obligatoryjna- żeby głowa państwa mogła zarządzić promulgację potrzebna jest ....

*fakultatywna- gdy zostaje podniesiony zarzut niekonstytucyjności,

*parlamentarna- parlament kontroluje ustawę do momentu jej uchwalenia w toku ustawodaw czym,

*pozaparlamentarna

Cechy modelu amerykańskiego: *kontrola ma char.konkretny, *powód musi wykazać,że poniósł uszczerbek materialny lub moralny. Naruszenie musi mieć char.realny, *stwierdzenie zgodności z K nie powoduje nieważności normy ustalonej jako niekonstytuc.

Cechy modelu europejskiego- *regulow.sa wszystkie sprawy związ.z funkcj.sadów i TK, *skutek orzeczenia TK jest zasadniczy,akt sprzeczny z K zostaje wyeliminowany z obrotu prawnego. Może odbywać się na 2 sposoby: norma ex nunc i ex tunc, *kontrola ma char.wyłaczny, *dominuje kontrola abstrakcyjna.

Inne źródła pr.konstyt.-

1.akt pr.(ustawa K)- te ust.mają dwie te same cechy co K: najwyższą moc pr.i uchwalane są w trybie prze widzianym dla zmiany K. Różnica miedzy nimi polega na tym,że nie dot.one pełnego zakresu materii,które regul.K. Służą uchylaniu norm konst.ich zmienianiu lub uzupełnianiu

2.ustawy zwykłe- *jest to akt prawny,generalny(ogólny), *akt podejmowany przez parlament, *ma najwyższą moc prawną po K, *jest to akt uchwalany przy pomocy specjalnej procedury ściśle określ.przez K, * ma cechy nieograniczoność i jednorodność. Ustawodawca może ustawą normować każde zagadnienie,jeżeli nie zakazuje mu tego K. Ustawodawca powinien ustawą regul.każdą sprawę,która była w przeszłości normowana już przez ustawę.

3.dekret z mocą ustawy- *akt prawny,ogólny, *regul.materie zastrzeżone zasadniczo dla ustawy zwykłej, *ma równa moc prawna ustawie, *ściśle określ. tryb uchwalania i uwypuklona nazwa. Będąc aktem o mocy ustawy musi posiadać te same cechy co ustawa. Dekret wydany jest przez organ inny niż Parlament ale wynik.z K,dekret wydawany jest w syt.i pod warunkami,które nadają mu char. wyjątkowej formy prawotwórstwa.

4.rozporządzenie zwykłe-to akt prawotwórczy wydany przez egzekutywę na podst. szczegółowego upoważnienia zawartego w ust. i zawierający normy powszechnie obow. Należą do własności egzekutywy. Pochodzi od władzy wykonawczej. Jest aktem typu podustawowego. Rozporz. wydają:prezydent,RM,PRM, ministrowie kierujący działem administr.rządowej(z teką), KRRiTV.

Inne akty prawa wewn - mogą zostać zaliczone do źródeł prawa konst.,jeżeli zawierają normy prawne,których przedmiotem są zagadnienia z dziedziny tego prawa. Są to: *akty rządowe, *akty pr.wydawane przez organy samorządu lokalnego państwa, *akty parlamentarne nie będące ustawami.

Zasady prawa konstytuc.- to zas.zawarte w pewnym rozdziale K określ. ustrój polit.państwa. To podst. rozstrzygnięcia pochodzące od twórcy K,które zawierają pewne kawalifikow.treści K.(suwerenności narodu, niepodl.i suwerenności RP,republik.formy panstwa,demokr.państwa prawa, reprezent.polit.,podziału władzy i równoważenia się władz,pluralizmu polit.,społ. gosp. rynkowej)

1.zasada suwerenności narodu: podst.elem.K jest określ.przez nią podmiotu władzy najwyższej w pństwie,czyli suwerena. Jest to podmiot, któremu służy władza suwerena,a więc niezależna w stos. zewn.i najwyższa w stos. wewn. Władza zwierzchnia w RP należy do Narodu, która ma char. parlamentarny. Suwerenność Narodu trwa cały czas i nie wyczerpuje się w całości w demokratycz.akcie wyborczym. Naród jest podmiotem i źródłem władzy zwierzchniej. Zasada ta polega na tym,że: *suweren za pośrednictwem instyt. referendum dysponuje prawem współdecydowania z organami państwa w procesie sprawow. władzy, *reprezentanci narodu w swej działalności mają bezwzgl. obowiązek kierowania się dobrem i interesem całego Narodu, *determinuje istnienie innych demokratycznych reguł i konstrukcji ustrojowych.

2.zasada suwerenności i niepodległości narodu: Suwerenność państwa to stan państwa zdolnego do nieskrępow.niczym,przez nikogo samodzielnego decydow.we wszystkich sprawach dotycz.sfery polit.,militarnej,ekonom.i społ. Suwerenność Narodu wiąże się z uzasadnieniem pochodzenia władzy oraz okr.sposobu jej sprawowania w państwie. Dot.sfery ustroju wewn.

3. zasada republikańskiej formy państwa: char.ustroju polit. nasze go państwa jako republikę. Nazwa własna państwa-obecna RP defin. jest jako III RP i uznaje się ją za spadkobierczynię najlepszych tradycji I i II RP.

4. zasada demokratycznego państwa: ustrojodawca char. RP jako demokratyczne państwo prawa, urzeczywistniające zasady sprawiedl. społ. Do podst. standardów państwa prawnego powszechnie zalicza się: wymóg istnienia podstawy pr.albo wszelkich poczynań państwa w stos.do obywateli, *poręczenie obywatelom przez państwo pewności jego prawa, *powstrzymanie się państwa od wkracza nią w sferę wolności osobistych jego obywateli oraz zagwarantow. im bezp.prawnego. Państwo prawne to takie,w którym prawo stoi ponad państwem lub rządzi państwem. Prawo posiada pierwszeństwo w stos.do wszelkich norm,czy reguł postępow. Związanie państwa z prawem wiąże się z zasadą praworządności formalnej,na którą składają się zas. legalizmu i nakaz przestrzegania prawa.

5.zasada reprezentacji politycznej: optuje za sprawowaniem władzy przez Naród w formie przedstawicielskiej w syt.,gdy państwo ma duże teryt.,dużą liczbę ludności,itp.W istocie nie przez przedstawicie li odbywa się sprawowanie władzy,a przez Sejm i Senat. Sprawowanie władzy następuje przez wyrażenie woli w drodze bezpośredniej.

6.zasada podziału władzy: ustrój RP opiera się na podziale władzy ustawodawczej(Sejm i Senat), wykonawczej(Prezydent i RM) i sądowniczej(sądy i trybunały),

7.zasada pluralizmu politycznego: ozn.pełną aprobatę dla zjawiska wielopartyjności,a więc zgodę na istnienie i działanie wielu partii polit.Wszystkie PP są sobie równe.

8.zasada społecznej gospodarki rynkowej: definiuje naszą gospodarkę jako społ.gospodarkę rynkową. Cechami są: wolność dział.gosp., własność prywatna i solidarność.

Rozdział 3 i 7

Obywatelstwo - decyduje o nim prawo wewn.danego państwa. Sposoby nabycia obywatelstwa: 1. przez urodzenie: może nast.na zas.prawa ziemi,albo zas.praw krwi. Pierwsza oznacza,że każde dziecko urodzone na teryt.danego państwa nabywa jego obywat.,bez wzgl.na to,jakie obywat.mają jego rodzice. Druga zas.polega na tym,że dziecko nabywa obywat.tego państwa,którego obywatel.są jego rodzice,bez wzgl.na to,gdzie się urodziło. 2.przez naturalizację: polega to na uznaniu przez odp.organ danego państwa os.fiz.za obywatela. Warunkiem takiego nabycia obywat.to przebywanie os.na teryt.państwa przez okr.czas,np.w USA to 5 lat. 3.przez małżeństwo, 4. przez opcję: gdy jedna os.nie może ubiegać się o obywat.co najmniej 2 państw i od jej wyboru zależy rozwiązanie. Utrata obywatelstwa: 1. jednostka ma prawo do podjęcia dec.w sprawie utraty obywat., 2.państwo ma swobodę w pozbawianiu obywatelstwa pewnych osób, 3.jednostka i państwo powinny działać wspólnie w celu rozwiązania powstałego między nimi związku. Zasada wyłączności obywatelstwa: przyjeto ją by uniknąć komplikacji związ.z podwójnym obywatelstwem.Zapobiega niekorzystnym skutkom,które może ono przynieść państwu lub jednostce.

Suwerenność- to władza niezależna w stos.zewn.i najwyższa w stos.wewn, pierwotna i prawnie nieograniczona. Suweren zaś to podmiot, któremu przysługuje władza suwerenna.Monarcha- uznawały go za podmiot władzy XIX w. K oktrojowane.Lud- to wspólnota mieszkańców jednego kraju połączona porządkiem państwowym, świadomością, religią i językiem. To podmiot zdolny do zawarcia umowy społ. Władza ludu była nie zbywalna,nie można się było nią dzielić. To ogól zjednoczonych jednostek podporządk.temu samemu prawnie i reprezentac.przez te same zgromadzenie ustawodawcze.Naród- to ludność państwa, to elita całej ludności państwa. Lud pracujący- wszyscy ludzie pracy,tzn. żyjący z własnej pracy i nie wyzyskujący innych.

Demokracja bezpośrednia i jej instytucje- to bezpośredni udział członków zbiorowego podmiotu suwerenności w wypełnianiu przez nich funkcji publ. Instytucje: 1.Zgromadzenie Ludowe: to zebranie ogółu uprawnionych do podejmow.decyzji. Ze wzgl.na rozmiary państw forma ta jest rzadko stos. Stos.się ją w Szwajcarii, gdzie podejmują decyzje o: *zatwierdzaniu budżetu kantonu,*zmiany w K kantonu,*powołują rząd kantonu. Zwykle głosow.jest tu jawne i odbywa się po dyskusji. 2.Inicjatywa ludowa(ustawodawcza): polega na określ.i uprawnieniu liczby członków zbiorowego podmiotu suwerenności do wszczęcia postępow.ustawodawcz. Jest to wniosek skierow.przez lud do ludu. Ze wzgl.na przedm.wyróż.: *i.konstytuc.-gdy dot. K, *i.prawodawczą-gdy dot.uchwalania nowej ust. Ze wzgl.na formę przedst.wniosku wyróż.: *i.sformułowaną- gdy inicjatorzy przedst.gotowy projekt, *i.niesformułow.-gdy inicjatorzy wyst.tylko z wnioskiem, określają treść przyszłej ustawy. Wg.Działocha to: przyznanie grupie obywateli posiadaj. czynne prawo wyborcze do Sejmu i liczącej 100tyś. osób uprawnienia do wniesienia projektu ustawy z takimi skutkami, że po stronie Sejmu pozostaje obow.rozpatrzenia takiego projektu. 3.Referendum: to sposób bezpośr. rozstrzygania przez uprawnione podm.przez głosowanie o istotnych sprawach życia całego państwa lub części jego teryt.Ref.może być poddana każda sprawa o szcegól.zn.dla państwa.Polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania ,pozytywnej albo negatynej odp.na postawione pyt.,albo na dok.wyboru miedzy zaproponow.rozwiązaniami. Wnioskodawcą w spr.ref.może być grupa obywateli.Pod wnioskiem musi być co najmniej 500tyś.podpisów.Zgłoszenie wniosku odbywa się na piśmie.Jeśli ref.zarządza P to treść ref.przekazuje Senatowi.Sena t ma 14 dni od przekazania na wyraż.zgody . Ostateczne wyniki ref.ustala PKW,przekazując protokół SN.Przeciwko ref.może być wniesiony protest. Musi mieć formę pisemna i wnosi się go do SN nie później niż 7 dniach po ogłoszeniu ref.przez PKW w Dz.U.Podział: 1.r.obligatoryjne(obowiązkowe)- gdy K wprost przewiduje,że pewnego rodzaju decyzje dla uzyskania prawomocności muszą być przy jęte w drodze ref., 2.r.fakultatywne- gdy dla przyjęcia aktu pr.jest możliwe,ale nie obowiązk. zatwierdzenie go w ref.,o tym,czy akt poddać ref.,czy nie decyduje organ uch- walający ten akt lub podmiot zewn.w/c tego organu, 3.r.ogólnokrajowe, 4.r.lokalne-może być przeprowadz.w kazdej sprawie ważnej dla wspólnoty mieszkańców gminy,powiatu,czy województwa,jeżeli ma ona char.publ.Ma char.obligatoryjny., 5.r.ustawodawcze- dot.podjęcia ustawy lub np.r. lokalne z spr.samoopodatkow.się mieszkańców gminy na cele publ.,6.r. konstytuc.- gdy jego podm. staje się uchwalenie lub nowelizacja K, 7.r. zatwierdzające- gdy odbywa się po uchwaleniu określ.aktu, 8.r.wstępne- gdy ref. przeprowadzane jest przed uchwaleniem określ. aktu. 4.Plebiscyt: - obywatele wyraż. swoją wolę w kwestii zaufania dla rządów,dla jednostki oraz w kwestii granic. 5.Veto Ludowe: stosow. przeciwko uchwalonemu aktowi pr.i oznacza, że okr. prawnie liczba obywateli ma uprawnienie do zgłoszenia we wskazanym czasie po podjęciu aktu protestu w stos.do niego. 6.Konsultacja Ludowa: to wyrażenie przez zbiorowy podmiot suwerenności,w drodze głosowania,opinii w jakiejś sprawie.

Metody demokr.podejmow.decyzji: Losowanie- stsos.b.rzdko tam,gdzie głosow.nie uzyskało ostatecznego rozstrzygnięcia. Była równa ilość głosów. Głosowanie- decyzję można podjąć na podst. zasady jednogłośności lub większości. *syst.większości wzgl (zwykłej)- rozwiązanie nabiera mocy,jeżeli za jego przyjęciem głosowało więcej osób niż za przyjęciem innego rozwiązania, *syst.większości bezwzgl(absolutnej)- dla ważności decyzji wymagana jest ponad połowa osób biorących udział w głosowaniu (50%+1).Konieczne jest żeby za rozwiązaniem padło więcej głosów niż za innymi rozwiązaniami i głosów wstrzymujących się, *syst.większości kwalifikow.- okr.% lub ułamkowo,część ogólnej liczby głosów większą od połowy potrzebnej żeby daną dec. uznać za ważną. Z podejmowaniem decyzji łączą się pojęcia quorum i frekwencji, które tworzą system głosowań. Kworum- to absolutna,matemat.określ.liczba członków podmiotu zbiorowego, których udział głosow.jest konieczny,aby podmiot ten mógł podejmow. skuteczne decyzje. Frekwencja- to absolutna,matemat. określ. liczba członków podmiotu zbiorowego, których udział głosow.jest konieczny,aby podmiot ten mógł w sposób skuteczny decydować o obsadzie stanowisk państwowych lub o rozstrzyg.problemów merytor.

Demokracja pośrednia(przedstawicielska) i jej instytucje- 1. reprezentacja: oparta na zas.przedstawicielstwa. *t.przeniesienia- przeniesienie przez suwerena jego praw na przedstawicieli, *t.pełnomocnictwa- reprezentant działa w ramach mandatu i zastępuje suwerena w sprawach władzy, *t.marksistowska-suweren powołując przedstawic.nie rezy gnuje ze swej władzy w okresie trwania ich pełnomoc. Przedstawiciele decyd.w imieniu ludu są przed nimi odpow.i mogą być przez niego odwołani, gdy utracą jego zaufanie.

Partie polit.- to organiz. zrzeszające swych członków dobrowolnie,mające określ.program działania i dążące do realiz.tego programu przez zdobycie i wykonyw.władzy państwowej lub przez uzyskanie wpływu na podejmow.decyzji państwowych. Podział: 1.k.organizacyjne: *p. oparte na zasadzie wewn. demokr., które cechuje autonomia organiz.teryt. *p.scentralizow. władza skupiona jest w rękach instancji ogólnokrajowych 2.k.zasięgu bazy członkowskiej i jej zorganizow.: *p.kadrowe, składaj.się z niewielu członków zorganizow.wokół aparatu partyjne go, *p.masowe, dążące do objęcia swoim zasięgiem możliwie największej liczby osób, 3.k.charakteru i treść programu: *p.patronażu, działalność skierow.jest na zdobycie władzy dla przywódcy, *p.interesu- wytycz. określ.interesy grup społ. stanowiących ich bazę, *p.światopogąd.- programy ich zbud. są na podst. określ.śwatopoglądu religijnego,filozoficznego itp. *p.rewolucyjne- program formuł.zadanie całkowitej zmiany istniejącego ustroju, *p.reformistyczne- program okr.niezbędne reformy istniejącego ustroju, *p.zachowawcze- głoszą konieczność za chowania zasadniczo nie zmienionych stos.społ.i polit. 4.k.wpływu PP na podejmow. decyzji państwowych: *p.rządzące- uczestniczą bezpośr.w procesie sprawow. władzy, *p.opozycyjne- nie mają bezpośr.wpływu na podejmow.decyzji. Systemy partyjne: to układ stos.między legalnie działaj.w danym państwie p.polit. Wyróż: *s.monopart. -istnieje tylko jedna partia, samodzielnie sprawująca władzę. *s.dwupart.- cechuje go istnie nie wielu p.polit.,ale tylko dwie mają istotne znaczenie polit. *s.wielopart.- istnieje wiele p.polit. i żadna z nich nie ma szansy na samodzielne zdobycie władzy w państwie. Regul.prawna PP: *syst.koncesyjny- odpow.organ pań stw.udziela pozwolenia na dział. PP,jeśli zostały spełnione prawem określ.warunki, *s.administrac.-organy adm.państw. sprawują nadzór nad dział.PP, *s.rejestracyjny- uznaje się w nim pełną swobodę tworzenia PP,które po założeniu zostają zarejestrow.

Status przedstawicielstwa- 1. mandat przedstawic.: pełnomoc.udzielone przez wyborców przedstawicielowi do reprezentow.ich w sprawowaniu władzy państwowej. Nabycie MP następ.z chwilą stwierdzenia wyboru danego kandydata, a objęcie następ. z chwilą złożenia odp. przyrzeczenia. Rodzaje: *mandat imperatywny- przedstaw.reprezent.tych,którzy go wybrali, a nie cały zbiorowy podmiot suwerenności. Wyborcy mogą fomuł.nakazy i udzielać instrukcji. Mają też prawo odwołania. *mandat wolny- przedstawic.reprezent.cały zbiorowy podmiot suwerenności,a nie tylko tych,którzy go wybrali. Nie wiążą go zakazy i instrukcje wyborców,nie może być przez nich odwołany. Prawa i obow.przedstaw.: *prawa związ.bezpośr.z dział.przedstaw.na forum organu przedstawic.: prawo do zabierania głosu, do głosowania, prawo dostawiania wniosków i pytań,interpelacji,itp. * prawa związ.z zapewnieniem przedstawic.takich war.,w których będzie on mógł bez przeszkód wyk.swą funkcje. Immunitet parlamentarny- przywilej przysługuj.przedstawic. przyznawany mu ze wzgl.na char.wykonyw.przez niego funkcji,a ozn.ujemną przesłankę procesową, tj.ograniczenie odpowidz.sądowej. Immunitet nieodpowiedzialności- niemożność pociągnięcia przed staw.do odpow. cywilnej lub karnej za jego działania na forum organu przedstawic. Immunitet nietykalności- przedstaw.nie może być pociągnięty do odpow.karno-sądowej bez zgody organu przedstawiciels.lub innego, upoważn.przez ten organ podmiotu.

System organów państwowych- to celowo zorganiz.i wyraźnie wyodrębn.zespół ludzi i srodków,utworzony i dział.na podst.prawa,wykon.w imieniu państwa okr.zad.i mogacy do ich realiz.korzystać ze środków władczych. Podział ze wzgl.na: 1. liczbę osób sprawujących władzę: *jednoosobowe(prezydent), *wieloosobowe (parlament) 2. monokratyczne i kolegialne, 3. sposób powoływania: *pochodzące z wyboru (parlament) i pochodzące z nominacji(wojewoda), 4. czas trwania pełnomocnictwa: kadencyjne(TK) i nieokreślone(SN), 5.tryb funkcjonow.: pracujące sesyjnie(parlament) i parlamentarnie(ombudsman), 6. autonomii w relacjach z innymi organiz.: samoistne(RPOb) i pomocnicze(komisja senatu RP), 7. obszar działania: centralne(zakres działania pokrywa się z teryt.państwa,RM) i terenowe(zakres działania odnosi się do określ. jednostki podziału teryt, wojewoda), 8. konstytucjonalizację organu: konstytucyjne (KRRi TV) i pozakonstyt.(Państw.Komisja Wyb.) Funkcja: to zespół skutków jakie w okr.sferze rzeczywist.wywoływane są działaniem OP. Kompetencja: to wynik.z przepisów.prawa zdolność OP do stosow.prawnie określ. środków dział.,służących realiz.zadań. Formy dział.: postacie prawne aktów,za pomocą których OP realiz.swoje funkcje,korzyst.z kompetencji. Wyroż: model parlament.-gabinetowy,prezydencki, parlament.-komitetowy i mieszany. 1. Model parlamentarno-gabinetowy: *dualizm egzekutywny- obok głowy pastwa istnieje rząd jako drugi odrębny organ władzy wykonawczej na czele z premierem, *neutralizacja polit. głowy państwa- osoba sprawująca ten urząd nie ponosi odpwiedz.polit.przed parlamentem i nie może być przez parlament odwołana, *parlamentarna inwestytura rządu- zgoda na skład i program nowej egzekutywy wyrażona większością głosów deputowanych. Rząd aby działać musi uzyskać wotum zaufania parlamentu, *odpowiedzialność- polit. rządu przed parlamentem, *zinstytucjonaliz. opozycja. 2. Model prezydencki: *monizm egzekutywny- połączenie f.głowy państwa z f.premiera. Ministrowie podporzadkow.są P, są wykonawcami jego woli i kierownikami resortów, którzy nie tworzą jednak RM. P jest naczelnym dowódca armii, twórcą polit. zagranicznej,szefem partii,jest głównym ośrodkiem decyzji w państwie. *separacja władzy ustawodawczej i wykonawczej- niezależność prezydenta od parlamentu wynika ze sposobu powoływania głowy państwa przez powszechne wybory pośrednie. P może reprezent.inną PP niż większość parlamentu. Nie posiada prawa inicjatywy ustawodawczej. Parlament nie może zdymisjonować ministra ani P. *wzajemna kontrola i równowaga- P ma prawo veta zawieszającego w/c ustaw i prawo wydawania rozporządzeń. P i ministrowie ponoszą odpow.konstyt.przed parlamentem. *pluralny system partyjny- model prezydencki nie może być realizow.w syst. monopartyjnym. 3. Model parlamentarno-komitetowy: *preponderacja parlamentu- jest on organem najwyższym, pod jego zwierzchnictwem są rząd i głowa państwa, *kreacyjna zależność rządu od parlamentu- brak kompet. nominacyjnych głowy państwa w/c egzekutywy *funkcjonalna zależność rządu od parlamentu- powiązanie władzy ustawodawczej i wykonawczej nie ma struktural. wymiaru, *znikomy wpływ rządu na funk.parlamentu, *skrócenie pełnomocnictw parlamentu wyłącznie mocą własnej uchwały. Głowa państwa nie może rozwiązać parlamentu przed upływem kadencji, *odpowiedzialność polit.głowy państwa przed parlamentem. 4.Model mieszany: *syst.semiprezydencki(przewaga cech syst. prezydenckiego nad parlament.), *parlament.-prezyd. (dominacja modelu parlament.) Zasady kreujące system OP: 1. zasada podziału władzy: zawarta została ona w 3 zasadach: * społ.podziału władzy, * funkcj.-organiz.podział władzy, * równowagi i wzajemnego normowania władz. 2. zasada jedności władzy państwowej: polega na supremacji parlamentu w syt.organów państw. Char.dla koncepcji J.J.Rousseu jest hierarchiczna strukt.organiz.państwa,na czele,ktorej znajduje się organ najwyzszy,a wszystkie inne są mu podporządkow.

Formy państwa i ich klasyfik.- forma państwa to określ.przez K sposób zorganizowania życia społ.i polit.państwa. Klasyfik.ze wzgl. na kryterium: 1.liczebności podmiotu władzy: *monokratyczne(władza skumulowana w rękach monojednostki),*arystokratyczne (oligarchia,władza należy do grupy osób),*demokratyczne (politea,władza pozostaje w rękach ogółu), 2.podmiot sprawujący funkcję: *republika(wszystkie organy państwa są kreowane w drodze wyborów), *monarchia(władza dziedziczna), 3.organiz. wewn.: *unitarne(dysponuje 1 syst.prawnym), *federalne(wyst.tu człony składowe tj. kraje,landy,kantony), 4. czynniki natury społ.: *dyktatura (podmiot sprawujący władzę nie jest ograniczony przez władzę). Wyr.: #d.plebiscytarna- mandat do sprawow.władzy wyprowadza się w formie głosowania powszechnego. Pełnomocnictwo jest periodycznie odnawialne.#d.autorytarna-władza nadrzędna w państwie pochodzi od autorytetu w danym państwie. Autorytet nie podlega żadnej kontroli. Mandat jest nieograniczony.#d.totalitar na-obejmuje całość stos. społ.i polit.w państwie.Ogromną rolę od grywa tu aparat przymusu tj.wojsko i policja *oligarchia (władza należy do grupy społ, elity. Wyst.brak plurarizmu ekonom.i polit. *demokracja(władza ludu): #d.pluralistyczna- rozwinięcie praw jednostki,praw polit. Rodzaje:!!liberalno-demokr.- to państwo,które ogranicza się do porządku wewn.i zewn. !!prawne-to oparcie wszelkich sfer działania państwa na prawie (zn.form.),państwo w całości swoją dział. opiera na idei sprawiedliwości (zn.mater.) #d.centralistyczna-dążenie do poszukiwania ujednolic.formy organów.

Rozdział 5

Wolność- to naturalna zdolność człowieka do podejmow. aktów woli wraz z możliwością swobodnej ich realiz.

Obowiązek- skierowany do jednostek nakaz prawny dot.określ.zachow.,których celem jest ochrona i rozwój najważniejszych dóbr społ.,istotnych dla interesu indywidualn. i powszech.

Prawa człowieka- to przyrodzone, bo wywodzące się z przyrodzonej godności osobowej możliwości każdego człowieka.To możliwości konieczne,gdyż bez ich prawnego zabezp.nie może być mowy o ludzkiej egzystencji i o istnieniu demokratycz.porządku prawnego.

Prawa obywatela- stanowią szczegól.kategorię praw człowieka. Wiążą się z wymogiem wystąpienia specyficznej więzi obywatelstwa między konkretnym człowiekiem a danym państwem.

Zasada równości dyskryminacji- miedzy nimi zachodzi ścisły związek: zakaz dyskryminacji traktowany jest jako negatywna strona zasad równości praw.Postulat równości mieści w sobie kilka elem.:chodzi w nim o równość praw,równość w/c prawa,równe traktowanie przez władze publ. Dyskryminacja to zróżnicowane traktowanie osób znajduj.się w obiektywie tej samej syt.,które to odmiennie traktowane nie ma swojej racjonalnej podstawy. Wśród kryt.niedozwolonej dyskryminacji wymieniamy: płeć,rasę,wiek,kolor skóry,przekonania polit.i relig.

Wolności i prawa osobiste- *prawna ochrona życia każdego czło wieka, *zakaz przymusowe go poddawania eksperymentom naukowym, *zakaz tortur,okrutnego traktowania,karania, *zakaz kar cielesnych,*ochrona nietykalności osobistej jednostki oraz jej wolność osobista, *zasady zakazu ekstradycji obywateli polskich, *ochrona życia prywatnego,rodzinnego,czci, dobrego imienia, *prawa jednostki do ochrony inf.dot.jej osoby, *swoboda poruszania się po teryt. RP, *wolność sumienia i religii.

Wolności i prawa polityczne- *wolności prawa podmiotowo uniwersalne przysługujące każdemu człowiekowi: wolność pokojowego zgromadzenia się, wolność zrzeszania się w związkach zawod.,organiz.społ.,prawo petycji,*prawa stricte obywatelskie przysługuj.tylko osobom posiadaj.obywatelstwo polskie: prawo dostępu na jednorazowych zasadach do służby publ.przez osoby korzystające z pełni praw publ.,prawo do uzyskania inf.o działalności orga nów wladzy publ. oraz osób pełniących f.publ.,prawo obywateli do udziału w referendum oraz prawo wyboru prezydenta, posłów, senatorów,itp.

Wolności i prawa ekonom.,socjalne i kulturalne- *prawo do własności,innych praw majątkowych oraz prawo dziedziczenia,*prawo do pracy,*prawa kulturalne(do nauki, wolności nauczania, korzystania z dóbr kultury)

Obowiązki jednostki- *przestrzegania prawa,* ponoszenia określ.w ust.ciężarów i świadczeń publ.,*dbałości o stan środowiska, wierności RP oraz troski o wspólne dobro, *obrony ojczyz ny,*służba wojsk.

Środki ochrony wolności i praw jednostki- to gwarancje stosow. przez ustawodawcę w celu umożliwienia podmiotom uprawnionym dochodzenia konsekwencji prawnych naruszeń konkretnych wolności lub praw: *zas.wynagrodzenia za szkody, *zas.kontroli instancyjnej, *instyt.SK, *możliwość występow.do RPOb z wnioskiem o pomoc w ochronie wolności i praw,które zostały naruszone przez organy władzy publ.

Skarga konstytucyjna- środki służące os.fiz.lub pr.do ochrony, w drodze postępow.przed sądem konstytuc., gwarantowanych jej w K praw,w przyp.ich naruszenia aktami organów państw.albo przez bezczynność tych organów. Służy do zapewniania ochrony jednostki os. fiz.lub pr.,umożliwia zainicjowanie sprawy przed sadem lub trybunałem,ochrania interes publ. Skarga nie jest szcegol. środkiem odwoławczym. Skargę może wnieść tylko osoba bezpośr. dotknięta wyrokiem. Osoba ta musi działać wyłącznie we własnej sprawie.SK musi być sporzą dzona przez adwokata lub radcę pr.Akty prawne podlegające zaskarżeniu to: ustawa lub inny akt norm. Skargą musi się okr.zaskarżone przepisy,podając nazwę skarżonego aktu,datę jego wydania,gdzie jest publikow. Nie może być przed. skargi nie istnienie przepisu.W SK należy wskazać przepisy konstytuc. określ. prawa,które zostały naruszone. Zakres podm.skargi obejmuje obywateli polskich i cudzoziemców. Przedm.SK musi być tyl ko akt pr. niezgodny z K. Podstawą SK musi być orzeczenie sądu lub org.adm. publ. Orzeczenie ozn.rozstrzygniecie,które w sposób władczy okr. syt.skarżącego. Nie są orzeczeniami pis ma zawieraj.wyjaśnienia dot. wykładni Orzeczenie musi być ostateczne. Postępow.w spr.SK: do czasu rozpoczęcia rozprawy skarga może być wycofana,.Prezes Tryb. kieruje sprawę do rozpatrzenia, w przyp.braków formalnych wzywa się skarżącego do uzupełn.braków w ciągu 7 dni, jeżeli braki nie zostały usunięte lub skarga jest nieuzasadniona,wówczas sędzia nadaje odmowę nadania biegu skardze,jeśli nie ma baraków formalnych, wówczas skarga skierowana jest na rozprawę ,na koniec TK wydaje wyrok i określa skutki skargi.Skarga podporządkowana jest zas.subsydialności,co ozn.,że podmiot uprawniony będzie mógł z niej skorzystać dopiero po wyczerpaniu dostępnego w danej sprawie toku instancyjnego.

Rozdział 6

Prawo wyborcze- (zn.przedm)całokształt NP.regul.sposób przeprowadz. wyborów do organów przedstawicielskich, (zn.podm)prawo członka zbiorowego podmiotu suwerenności do brania udziału w wyborach. Zasady PW: 1.zas. powszechn. PW- opiera się na kryteriach cenzusów wyborczych. *c.płci- wyłączał od udziału w wyborach kobiety, *c.majątkowy- uzależniał przyznanie prawa do udziału w wyborach od posiadania majątku odp.wartości,posiadania nieruchom. itp. *c.zamieszkania - oznacza konieczność legitymow.się przez wyborcę stałym zamieszkiwaniem na terenie danego kraju przez okr.czas. *c.wieku- łączy uprawnienie do udziału w wyborach z osiągnięciem okr.wieku. *c.wykształcenia- ogranicza prawa wyborcze do osób nie mających okr.wykształcenia, *c.wyznaniowy- polega wyłączeniu od udziału w wyborach osób należących do lub nie do okr.grupy wyznaniowej. *c.zawodowy- pozbawia prawa wyborcze go pewne grupy zawodowe *c.obywatelstwa- uzależnia przyznanie prawa wyborczego od posiadania obywatelstw danego państwa. 2.zas. równości PW-(zn.formalne) każdy wyborca powinien uczestniczyć w wyborach na takich samych zasadach i dysponować taką samą liczbą głosów.(zn.mater)łączy się ściśle z: *normą przedstawicielstwa-to propozycja między liczbą mieszkańców lub wyborców w danym okręgu wyborczym,a liczbą przedstawic.w tym okręgu wybieranych. Ustalenie liczby mandatów,przypad.na dany okręg oparty na tej normie zapewnia równa siłę głosu każdego wyborcy. *sposobem wyznacz.okręgów- okręg wyborczy to jedn.teryt.,w ramach której wyborcy dokonuję elekcji okr.liczby członków org.przedst. Mogą być one jedno- lub wielomandatowe. Każdy okręg składa się z elem.terytorialn.i ludnościowego *system wyborczy. Klauzula zaporowa- w podziale mandatów w okręgach wyborczych uwzgl.się wyłącznie okręgowe listy kandydatów na posłów tylko komitetów wyborczych, których listy kandydatów otrzymały co najmniej 5%ważnie oddanych głosów. Okręgowe listy kandydatów na posłów koalicyjnych komitetów wyborczych 8%,szcególny status przyznaje ordynacja mniejszościom narodowym 5%. Klauzula ma zapobiegać przenikaniu drobnych ugrupowań polit.do parlamentu. 3.zas.bezpośredniości PW- wyborca osobiście wybiera przedstwic.oraz oddaje głos bezpośr.na okr.kandydata, 4.zas.tajności głosowania- to zabezpiecz. wyborcy przed tym,aby ktokolwiek powziął wiadomość jak głosował, 5.zas.wolnych wyborów- każdy wyborca może korzystać z przysługującego mu prawa wyborczego w sposób wolny od przymusu fiz.lub psych. Pojęcie syst.wyborczego i ich rodzaje: SW to ogół zasad okr.tryb przygot.i przeprowadz. wyborów oraz zas.podziału mandatów. To zas.ustalania wyników wyborów.1.s.większościowy-mandat przyznaje się temu kandydatowi w okręgu jednomandatowym lub tej liście okręgu wielomand.,która uzyskała największą liczbę głosów. Czyni się to na zas.większości bezwzgl.lub wzgl. W II turze biorą udział tylko dwaj kandydaci,którzy uzyskali najw.głosów w I turze na zas.wiekszości bezwzgl. Może być też tak,że w II turze biorą udział wszyscy ci,którzy kandydowali w I turze,ale wyboru dokon.się na zas.większości wzgl. 2.proporcjonalny- podział mandatów między poszczegól. ugrupowania wyborcze,PP itp.,które wystawiły listy wyborcze, proporc.do liczby uzyskanych przez nie głosów. *zapewnia odzwierciedl.w parlamencie aktualnego układu sił polit. *pozwala lepiej rozpoznawać interesy ogółu społ., *w większym stopniu gwarantuje równa siłę każdego głosu.

Zgłaszanie kandydatów na Posłów i Senatorów-może to się od bywać przez: *nieformalne grupy wyborcze lub *zorganizow. podmioty,tj.PP. Prawo zgłaszania kandydatów przysługuje PP oraz wyborcom. Czynności wyborcze w imieniu PP i organiz.polit. wykonują upoważnione organy do ich reprezent.w czynnościach pr. W wypad ku wyborców czynności te wykonują komitety wyborcze. Komitet wyborczy tworzy 15 wyborców. Po zebraniu co najmniej 1000 pod pisów obywateli mających prawo wybierania pełnomocnik zawiada mia PKW o utworze niu komitetu. Lista okręgowa powinna być poparta podpisami co najmniej 5000 wyborców stale zamieszka łych w danym okręgu wyborczym. Liczba 3000 wyborców musi poprzeć kandydaturę na Senatora. Listę okręgową zgłasza się do okręgowej komisji wyborczej do 40 dnia przed dniem wyborów. Liczba kandydatów nie może być mniejsza niż liczba wybieranych Posłów w danym okręgu i wyższa niż 2-krotnoś liczby Posłów wybieranych w danym okręgu. Zgłoszenie listy dokonuje się na piśmie przez pełnomocnika. Okręgowa komisja wyborcza rejestruje listę.

Organizacja wyborów- zarządza je P. On ustala kalendarz wyborczy.Ordynacja przewiduje 3 rodzaje komisji wyborczych. 1.Państwowa Komisja Wyborcza: *nadzorcze- sprawowanie nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego, rozpatrywanie skarg na dział.okręgo wych i obwodowych KW,nadzór nad rejestrem i spisem wyborców. *regulacyjne- rejestrow.ogólnopolskich list kandydatów, ogłaszanie wyników, wydawanie zaświadczeń o wyborze, przekładanie sprawozdania z wyborów Sejmowi i Senatowi, *wykonawcze- przygotow.wyborów, wspóldział.z org.administr. rządowej w celu sprawnego przeprowadzania wyborów, *kreacyjne- powoływanie i rozwiązywanie po wyborach okręgowych i wojewódzkich KW, *stanowiące- ustalenie wzorów urzędowych formularzy oraz druków wyborczych,pieczęci. Skład PKW: *3 sędziów TK wskazanych przez prezesa TK, *3 sędziów SN wskazanych przez prezesa SN, *3 sędziów NSA wskazanych przez Prezesa NSA. 2.Okregowa Komisja Wyborcza: *sprawow.nadzoru nad przestrzeganiem prawa wyborczego przez obwodowe KW, *rozpatrywanie skarg na działalność obwodowych KW, *rejestrowanie okręgowych list kandydatów na posłów w okręgu wyborczym, *zarządzanie druku obwieszczeń wyborczych i ich dostarczenie obwodowym KW, *ustalenie wyników głosowania i wyników wyborów posłów w okręgu, *zapewnienie we współdziałaniu z właściwymi organami administr.rządowej i samorządowej prawidłowego przygotowania i przeprowadz.wyborów w okręgu. Skład OKW: to 11-15 sędziów zgłoszonych przez Ministra Sprawi. Osoby te są powoływane przez PKW w skład OkKW.W wyborach do Senatu f.OkKW pełni Wojewódzka KW.W jej skład wchodzi 7-9 sędziów właściwych miejscowo. 3.Obwodowa Komisja Wyborcza: *przeprowadzanie głosowania w obwodzie, *czuwanie w dniu wyborów nad przestrzeganiem prawa wyborczego w miejscu i czasie głosowania,*ustalenie wyników wyborów w obwodzie i podanie ich publicz. wiadomości, *przekazanie protokołu głosowania OkKW. Skład: powołuje ją za- rząd gminy spośród wyborców uwzględn.pozycje zgłoszone przez komitety wyborcze. W skład komisji wchodzi do 10 osób, spośród których wybierany jest przewodniczący i zastępca. Obwody liczą 500-3000 wyborców. Krajowe Biuro Wyborcze: zapewnia obsługę PKW i okręgowych KW. Zapewnia organizac.-techniczne warunki wykonywania zadań związ.z przygotow.i prze prowadz.wyborów. Jednostkami oragnizac. KBW są: zespoły i delegatury.

Ustalenie wyników wyborów-* w Senacie: za wybranych uważa się kandydatów, którzy otrzymali kolejno najwięcej ważnie oddanych głosów. Jeżeli dwóch lub więcej kandydatów otrzymała tą sama liczbę głosów,a kandydatów jest więcej niż mandatów, o pierwszeństwie rozstrzyga większa liczba obwodów głosowania,w których jeden z kandyd.uzyskał więcej głosów, a jeżeli liczba obwodów była równa to rozstrzyga losowanie. *w Sejmie: PKW ustala najpierw które listy okręgowe przekroczyły pułap 5% głosów i zawiadamia o tym OkKW. Potem OkKw dokonuje podziału mandatów miedzy uprawnione listy. Liczbę głosów ważnie oddanych na każdą z tych list w okręgu wyborczym dzieli się kolejno przez 1,4 3,5,7 i dalsze liczby nieparzyste,aż z ilorazów da się uszeregować tyle kolejno największych liczb,ile wynosi liczba mandatów do rozdzielenia między listy. Każdej liście przyznaje się tyle mandatów ile z ustalonego szeregu przypada jej liczb kolejno największych.

Ważność wyborów- weryfik.wyborów odbywa się przy pomocy postępow. reklamac., skargi lub odwołania do sądu lub PKW. Za nieważny uważa się gło,jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak X obok nazwiska dwóch lub wiecej kandydatów lub nie postawiono zadnego.Wybory są ważne jeżeli w ciągu 7 dni od daty ogłoszenia wyników przez PKW w Dz.U. nie zostanie wniesiony protest do SN. Frekwencja jest bez znaczenia dla ważności wyborów.

Warunki nabycia i wygaśnięcia mandatu Posła i Senatora-status Posła i Senatora uzyskuje się z chwilą wyboru. Mandat zachowuje ważność do momentu jego unieważnienia przez SN. Jest to nie ważność z chwilą jej stwierdzenia. War. uzyskania mandatu jest ważność wyborów. PKW po ustaleniu wyników wydaje P i S zaświadczenie o wyborze. Wygaśnięcie mandatu następ. wskutek: *utraty prawa wybieralności, *pozbawienia mandatu prawomocnym orzeczeniem TS, *zrzeczenia się mandatu, *śmierć, *zajmowanie w dniu wyborów stanowiska, którego nie można łączyć ze sprawowaniem mandatu, *powołanie w czasie kadencji na stanowisko, którego nie można łączyć z mandatem, * sprawowanie lub powołanie na stanowisko radnego gminy,powiatu, sejmiku wojewódzkiego, itp., *złożenie niezgodne go z prawdą oświadczenia lustracyjnego, *odmowa złożenia ślubowania.

Status prawny posła i senatora- wykonują swój mandat kierując się dobrem narodu. Uprawnienia: *uposażenie, *śr.fin.na pokrycie kosztów związ.z wykonyw.mandatu, *ryczałt na pokrycie kosztów związ.z funkcjon. biur poselskich, *odprawa parlamentarna, *bezpłatne przejazdy, *nie może być pociagnięty do odp.karnej bez zgody Sejmu lub Senatu, *mogą tworzyć biura poselskie i senatorskie. Zakazy: *mandatu nie można łaczyć z funk.PNBP,PNIK,RPO,RPDz,członka RPP,KRRiTV,ambasadora, *nie mogą otrzymywać darowizn, *prowadzić dział.gosp., *nie mogą być członkami władz zarządzaj.,kontrolnych i rewizyjnych

Rozdział 8

Pozycja prawno-ustrojowa Sejmu- *Sejm obok Senatu jest jednym z dwu równorzędnych ustrojowo ogniw jednej z trzech władz,tj: ustawodawczej. *wyst.tu nie połączalność mandatu poselskiego z senatorskim,Prezesa NBP, Prezesa NIK,RPO, członka KRRiTV,ambasadora, itp. *mają zakaz prowadzenia dzial. gosp.z osiąganiem korzyści z majątku Skarbu P. *mają obow. składania szczegól.oświadczeń o stanie majątek w ciągu 30 dni od objęcia mandatu. *Sejm i Senat stanowią obecnie jedyne organy przedstawicielskie w RP,które posiadają przywilej bezpośr. reprezentacji podmiotu władzy suwerennej czyli Narodu. *obie izby stały się jedynymi organami państwa dysponującymi pełnym imperium w zakresie ustawodawstwa. *Sejm jest izbą o wybitnie polit.char.,której skład opiera się na ugrupowaniach polit.wyst. na scenie rodzącego się polskiego syst.wielopartyjnego. Sejm jest organem kadencyjnym. *Sejm działa w trybie permanencji obradując na posiedzeniach. Posiedzenia Sejmu są jawne. *Sejm składa się z 460 posłów wybieranych w wyborach powszechnych, równych, bezpośr., proporcjonalnych w głosowaniu tajnym.

Zakres kompetencji Sejmu-

1.ustrojodawcza- Sejm wraz z Senatem tworzy ZN,które za swoje zad.ma przygot. projektu K i uchwalenie go. Przewiduje się udział Sejmu w procedurze zmiany K.Co najmniej 1/5 ustawowej liczby P może wnieść projekt inicjatywy ustawodawczej dot. zm.K. Prawo do podejmowania uchwał okr.podst. kierunki dział. państwa. 2.ustawodawcze- to zespól procedur mających na celu doprowadzenie do powst. ustawy.Składa się na ten proces 5 etapów: inicjatywa ustawodawcza,prace nad projektem ustawy w Sejmie, prace w senacie oraz ewentualne ponowne w Sejmie, głosowanie w Sejmie,podpis.ustawyprzez Prezydenta, zarządzenie publik.ust.w Dz.U. 3.kreacyjna- dot.kreacji RM,tj:sposobu jej powołania i odw ływania.,instyt. wotum zaufania i wotum nie ufności jest szczegól.sposobem następczej kontroli ze strony Sejmu w/c Rządu. Sejm posiada wyłącznie własne i bezpośr. uprawnienia kreacyjne w stos.do 4z9 członków KRRiTV, wybiera spośród posłów czterech członków do Kr Rady Sądown., dokonuje wyboru na 9 lat 15 sędziów TK oraz dwóch zastępców przewodniczącego i 16 członków TS,część członków rady Polit.Pien. Powołuje też Gen.Ins. Danych Osob. Wybie ra członków kolegium Instytutu Pamięci Nar., Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu,członków RPP, RPOb, powoływanie na wniosek P PNBP,

4.kontrolna- źródłem uprawnień kontrolnych Sejmu w/c Rządu i administr. państwowej jest konstytucyjna zasada parlamentarnej odpowiedzialn. Rządu przed Sejmem. Sejm może powoływać komisje dla zbadania określonej sprawy,z prawem przesłuchiwania,w trybie Kodeksu postępow.karnego,osób przez nią wezwanych, tzw. parlamentarne komisje śledcze.. Sejm sprawuje kontrolę nad rządem w zakresie określonym przepisami K i ustaw. Uprawnienie Sejmu do stawiania przed TS najwyższych urzędników państwowych. Mogą składać wotum nieufnosci,interpelacje i zapyt.poselskie. Sejm dysponuje w/c Rządu środkiem kontrolnym w postaci prawa oceny wykon.ust.budżet.oraz uzyskaniu inf. dot. zadłużenia państwa.Sejm sprawuje kontrolę nad Rządem w zakresie określ. przepis. K i ustaw. Może wnosić zmiany w zakresie prawa wnoszonego do TK.

5.decyzyjna- Sejm posiada też szereg uprawnień decyzyjnych w niektórych sprawach polityki wewn.i międzynar. Pełni rolę organu uczestniczącego w zawiadywaniu najważniejszymi sprawami w zakresie polit.państwa. Uprawnienia Sejmu do zarządzania własną uchwałą podjętą bezwzgl.większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,refer.w sprawach o szcegól. znaczeniu dla państwa.Uprawnienie do zarządzania ref.

6. wewnątrzorganizac.- powierza się Sejmowi określ. szczegół. organizacji i trybu działania Sejmu,samej izbie,która powinna to uczynić w drodze uchwalenia własnego regulaminu w postaci uchwały normatywnej.

Kompetencje ustawodawcze Sejmu- z tą sferą wiąże się pojęcie trybu ustawodawcze go, czyli zespołu procedur mających na celu doprowadzenie do powst.ustawy. Etapy: 1.inicjatywa ustawodawcza- uprawnienia do jej wysunięcia mają: poseł,Senat,P,RM i co najmniej 100.000 obywateli mających czynne prawo wyborcze do Sejmu. Projekty poselskie mogą być wnoszone przez komisje sejmowe lub grupę co najmniej 15 posłów podpisujących projekt. RM w pięciu przypadkach posiada wyłączności inicj. ustaw.,która obejmuje ust.budżetową,ust.o prowizorium budżet.,o zmianie ust. budżet., o zaciąganiu długu publicz.,o udzielaniu gwarancji fin. przez państwo. Wykonaniem IU jest oficjalne złożenie przez uprawniony organ państwa gotowego projektu ust.,w formie pisemnej do tzw. ”laski marszałkowskiej” . Projekt winien zawierać uzasadnienie wyjaśniać cel i potrzebę wydania ust., wskazywać źródła finansowania, przewidywać skutki społ.,Jeżeli projekt wnoszony jest przez Rząd to powinien dodatkowo zawierać gotowe projekty podst. aktów wykonawczych. Każdy projekt podlega ocenie formalnej ze strony MS. Jeśli nie odp. on ww.warunkom, MS może go zwrócić wnioskodawcy.MS ma prawo skierować projekt ust.do Komisji Spraw.i Praw Człowieka, w celu zaopiniowania. Wnioskodawca ma prawo wycofania projektu ustawy,w toku postępow.legislacyjnego w Sejmie,do chwili zakończenia procedury drugiego(dotychczas) pierwszego czytania.Projekt poselski uważa się za wycofany jeśli liczba popierających go posłów spadnie poniżej wymaganej 15-stki. Od tej chwili rozpoczyna się drugi etap realiz. kompet.ustawodwczych Sejmu. 2.prace nad projektem ust.w Sejmie- uchwalenie ust.odbywa się w trzech czytaniach.regulamin dodaje ze uchwały podejmuje się w dwóch czytaniach. Pierwsze czyt. projektu ust. przeprowadza się na posiedzeniu komisji. Reguła ta nie dot. projektów ustawo zmianie K,dot. praw i wolności obywatelskich,ust.budżet, regul. prawo wyborcze do Sejmu i Senatu itd. „I” czytanie ww. projektów musi odbywać się na plenarnym posiedzeniu Sejmu. ”I” czyt.ust. może mieć miejsce nie wcześniej niż 7 dnia od dnia doręczenia posłom druku ust.Jeśli „I” czyt. odbywa się w komisji o jej posiedzeniu zawiadamia się wszystkich posłów,aby każdy mógł wziąć udział w tym posiedzeniu.”I”czyt.obejmuje uzasadnienie proj.przez wnioskodawcę, pyt.posłów i odp. wnioskodawcy oraz debatę w sprawie ogólnych zasad projektu. Jeżeli „I”czyt. odbywa się na posiedzeniu Sejmu kończy się ono skierowaniem projektu do właściwych komisji,chyba,że Sejm już na tym etapie odrzuci projekt. Komisje mogą zaproponować Sejmowi przyjęcie projektu bez poprawek,lub z okr. poprawkami, w formie jednolitego tekstu.Wówczas projekt przechodzi do drugiego czytania. Drugie czyt. projektu odbywa się zawsze na forum plenarnym izby. Nie może odbywać się wcześniej nią 7 dnia od doręczenia posłom sprawozdania komisji,chyba że Sejm podejmie inna decyzję. Obejmuje ono przedst. Sejmowi sprawozdania komisji o projekcie przez wybranego przez komisje ich sprawozdawcę, przeprowadzenie debaty oraz zgłoszenie poprawek i wniosków. Prawo wnoszenia poprawek do projektów w trakcie ich rozpatrywania przez Sejm mają wnioskodawcy, posłowie,RM. Gdyby w trakcie „II”czyt. zostały zgłoszone poprawki projekt ust.zostaje ponownie skierowany do komisji, które go rozpatrywały. Trzecie czyt. projektu może odbyć się niezwłocznie w syt.,gdy w „II”czyt.projekt nie został skierowany przez Sejm do komisji.Obejmuje ono przedst. dodatk. sprawozd.komisji lub jeżeli projekt nie został ponownie skierowany do komisji przedst. przez posła sprawozdawcę poprawek i wniosków zgłoszonych w czasie „II”czyt.oraz głosowanie wg.porządku przewidzianego Regulam. Sejmu. Najpierw przegłosowuje się najdalej idący wniosek negatywny dla proj.,następnie odbywa się głosowanie poprawek. Najpierw głosuje się na poprawki, których przyjęcie lub odrzucenie rozstrzyga o innych poprawkach.Wreszcie następ.głosowanie proj. w całości. Ust.zwykłe uchwalane są przez Sejm większością głosów,w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów,z wyj.syt.,gdy K stanowi inaczej. 3. prace w Senacie- ustawa uchwalona przez sejm winna być przesłana przez jego Marszałka do Senatu,którego Marszałek z kolei kieruje ją do właściwych komisji senackich. Komisje te po rozpatrzeniu ust. przygotowaniu w terminie nie dłuższym niż 2tyg.projekt uchwały Senatu, który może zawierać propozycję przyjęcia ust.bez poprawek, wprowadzenie do niej tekstu poprawek lub odrzucenie ustawy. Senat ma na to 30 dni.jeśli w ciągu tego czasu Senat nie podejmie stosownej uchwały,ustwę uważa się za przyjętą w brzmieniu ustalonym przez Sejm. W następstwie przyjęcia ustawy bez poprawek ustawa zostaje przekazana przez Marszałka Sejmu Prezydentowi do podpisu. Gdy Senat proponuje poprawki akt ten wraca do Sejmu. 4.podpisanie ustawy przez Prezydenta i ogłoszenie i wejście jej w życie: Marszałek sejmu przedst.uchwalona ust.do podpisu Prezydentowi RP. Prezydent może zdecydować się na podpisanie ust.w ciagu 21 dni od dnia jej przedst.i wówczas zarządza jej ogłoszenie w Dz.U. Prezydent Przed podpis.ust.może wystąpić do TK z wnioskiem o zbadanie zgodności ust.z K. Jeżeli TK orzeknie zgodność Prezydent musi podpisać ust. Gdy ust.jest niezgodna z K Prezydent odmawia jej podpisania.TK może też orzec, że niektóre przepisy ust.są niezgodne z K, ale nie stwierdzi,że są one nierozerwalnie związ. z całą ustawą. Wówczas Prezydent zwraca Sejmowi ust.w celu usunięcia niezgodności, lub zwraca się do Marszałka Sejmu o opinię i podpisuje ustawę z pominięciem przepisów uznanych za niezgodne. Następnie wydaje zarządzenie Premierowi o ogłoszeniu ust.w Dz.Us.

Szybka ścieżka legislacyjna- to postępow.z pilnymi projektami ustaw. Polega na tym, że RM może okr.uchwalony przez siebie proj.ust.jako pilny.Marszałek Sejmu nadając bieg projekto wi ust. wniesionemu jako pilny,ustala kalendarz prac nad nim. Po zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu może zwrócić RM pilny projekt ust.w celu uzupełnienia,MS ma obow.zarządzenia druku projektów pilnych niezwłocznie po ich otrzymaniu. Mat eż obow.wprowadzenia pilnego projektu ust.do porządku dziennego posiedzenia Sejmu, najbliższego po zakończeniu prac w komisji. Wnioskodawca może wycofać proj.ust.do zakończenia „II”czyt.z tym,że klauzule pilności RM może wycofać przed rozpoczęciem „II”czyt. Obecnie rozpatryw. takich proj. odbywa się w trzech czyt. „I”czyt. odbywa się na posiedzeniu komisji,albo plenum izby z pominięciem 7-dniowego terminu wymaganym przy zwykłym postępow. Jeśli projekt pilny zostałby skierowany przez Marszałka Sejmu do komisji, winny one przedstawić swoje sprawozdanie o nim w ciągu 30 dni. W trakcie „II czyt. Sejm zostaje zapoznany ze sprawozd. komisji o proj.ust, przeprowadza się debatę i zgłasza poprawki.tak uchwalona pilna ust.zostaje przekazana nie później niż w ciągu 3 dni Senatowi,od dnia uchwalenia ustawy w Sejmie. Senat winien ja rozpatrzyć w ciągu 14 dni,od dnia jej przekazania. Po rozpatrzeniu propoz. Senatu tekst ust.pilnej w ostatecznej wersji sejmowej Marszałek Sejmu przesyła P,nie później niż 3 dni od uchwalenia. P podpis. ustawę w ciągu 7 dni. Tryb pilny nie jest dopuszczalny w/c proj.ust.podatk.,ust.dot.wyboru P,Sejmu i Senatu,oraz org.samorz.teryt.

Organizacja Sejmu- org. Sejmu są: Marszałek Sejmu,Prezydium Sejmu, Konwent Seniorów oraz komisje sejmowe. Marszałek Sejmu: jest jednoosobowym, wewn., kierowniczym organem Sejmu. Stoi na straży godności i praw Sejmu, reprezentuje go,przewodniczy obradom, zwołuje posiedzenia Sejmu,czuwa nad tokiem i terminowością prac, kreuje pracami Prezydium Sejmu, zwołuje Konwent Seniorów, nadaje bieg inicjatywom ustaw od., sprawuje piecze nad porządkiem i spokojem w Sejmie, powołuje i odwołuje Szefa Kancelarii Sejmu. Prezydium Sejmu: to wewn. kolegialny organ Sejmu,pomocniczy i doradczy w/c MS.W jego skład wchodzi MS i wicemarszałk. PS nie kieruje pracami Sejmu. Ustala plany prac Sejmu,ustala tygodnie posiedzeń z co najmniej 3m-nym wyprzedzeniem, dokonuje wykładni regulaminu Sejmu, opiniuje sprawy wniesione przez MS, organiz.współpracę między komisjami sejmowymi,i inne. Konwent Seniorów: spełnia role organu doradczego w/c PS.W jego skład wchodzą Marszałek i wice marsz., przewodniczacy lub wiceprzewodn.klubów oraz przedstawic. porozumień klubów parlament.To organ mający na celu zapewnienie współpracy klubów w sprawach związ.z dział.i tokiem prac Sejmu. Konwent opiniuje m.in. projekty planów prac Sejmu ,proj.porządku dziennego posiedzeń Sejmu,zadania i przebieg pracy Kancelarii Sejmu itp. Komisje sejmowe: to wewn,pomocnicze organy Sejmy. Ich zad. jest rozpoznawanie i przygotowyw.prac stanowiących przedmiot prac Sejmu, wyrażanie opinii w sprawach przekazanych im przez plenum Sejmu,,przez MS lub Prezyd. Sejmu. itp.Sejm powołuje na okres swojej kadencji 28 komisji stałych oraz może powoływać komisje nadzwyczajne oraz komisje śledcze. Kandydatów na członków komisji mogą zgłaszać przewodniczący klubów poselskich albo grupy liczące co najmniej 35 posłów. Wyboru członków dokonuje Sejm na wniosek Prezydium Sejmu. Pierwsze posiedzenie komisji zwołuje i pro wadzi MS.Komisja może uchwalać dezyderaty, opinie, sprawozdania,projekty uchwał, rezolucji, apeli, oświadczeń,albo deklaracji w obecności co najmniej 1/3 liczby członków komisji.

Tryb funkcj.Sejmu- działa w trybie permanencji,obradując na posiedzeniach.Są one jawne(np.bo emitowane w TV).W posiedzeniach mają obow.brać udział członkowie Rządu,P.NIK, P.NBP.Posiedzenia odbywaja się w terminach ustalonych przez Prez. SJ. Z przebiegu posiedzenia sporządza się protokół.Obradami kieruje M.SJ lub w-ce. Kieruje on dyskusją udzielając głosu posłom wg.listy mówców prowadzonej przez jednego z sekretarzy.Wystąpienia indywid.posłów nie powinny przekraczać 10min,a klubowe 20min.W tej samej debacie głos można zabrać tylko 2X.M.SJ może udzielić głosu P na jego życzenie dla wygłoszenia orędzia. Po zakończeniu dyskusji i jej zamknięciu przez M.SJ przystęp.się do głosowania. Jest ono jawne i odbywa się przez podniesienie ręki z wykorzyst.urządzenia elektr.do liczenia głosów,lub użycie kart do głosowania(imienne).

Kancelaria Sejmu- funkc.na zas.bezstronności organiz.,techn.,doradczej,pr.i fin. instytucji obsługi Sejmu.Stwarza posłom warunki do uczestnictwa w pracach Sejmu, pomaga klubom w ich dział.w siedzibie Sejmu. Kieruje nią Szef Kancelarii,będący zwierzchnikiem służbowym wszystkich pracowników kancelarii. W skład jej wchodzi 17 jedn.statutowych.

Rozdział 9

Pozycja prawno-ustrojowa Senatu- to organ przedstawic.,którego przywilejem jest prawo bezposr.reprezentacji Suwerena. Powołuje 2 członków KRRiTV,dokonuje wyboru jednego członka Komisji Selekcyjnej,wybiera i odwołuje 2 senatorów do Kraj.Rady Sądow.,3 czł.RPP, itp.Składa się ze 100 senatorów.

Zakres kompetencji Senatu-wiąż się z f.ustrojodawczą parlamentu. Sejm i Senat połączone to ZN. Zwołanie ZN dla przygot.i uchwalenia K zarządza MS w porozumieniu z MSn. Senat ma prawo inicjatywy ustawodawczej w spr.projektu ustawy o zmianie K i partycypuje w uchwaleniu takiej zmiany na równi z Sejmem,z tym że jednakowe brzmienie ustawy o zmianie K z wersją sejmową ,Senat musi uchwalić w czasie nie dłuższym niż 60 dni po jego uchwaleniu w Sejmie.Senat uchwala taką zmianę bezwzgl. większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Ma również uprawnienia w dziedzinie ustawodawstwa zwykłego. Ma prawo rozpatrywać każdą uchwalona przez Sejm ustawę. Uczestniczy w rozpatrywaniu ustawy budżetowej. Zgody na ratyfikację um. międzynar.parlament udziela w formie ust.,ergo z udziałem Senatu. Senat ma wyrażać zgodę na zarządzenie przez Prezydenta referendum. Pięć ważnych decyzji kreacyjnych Sejmu uzależnionych jest od zgody Senatu (powoływanie i odwoływanie Prezesa NIK, RPOb, RPDz, Prezesa IPN. Organ Senatu w postaci Marszałka ma obow.wydania opinii na życzenie Prezydenta ,gdy ten decyduje się na skrócenie kadencji Sejmu.Senat nie partycypuje w kreowaniu i kontrolowaniu Rządu.

Organizacja Senatu- organami są: Marszałek Senatu, Prezydium Senatu, Konwent Seniorów oraz komisje senackie. Marszałek Senatu: i wicemarsz.są wybierani przez Senat spośród kandydatów zgłoszonych przez co najmniej 10 senatorów,w głosowaniu tajnym. Odwołanie Marszałka lub wicemarsz.odbywa się na wniosek co najmniej 34 senatorów, w głosowaniu tajnym, bezwzgl.większościa głosów.Jest to jednoosobowy,wewn.kierowniczy organ Senatu.Przewodniczy on obradom Senatu,strzeże praw Senatu, porządku,reprezent. Senat na zewn.Sprawuje piecze nad spokojem i terminowością prac,ustala projekt porządku obrad,ustala plan pracy izby,zarządza drukowanie ustaw uchwalonych przez Sejm i innych druków senackich. Zwołuje posiedzenie Senatu,Prezydium Senatu i Konwentu Seniorów, przewodniczy ich obradom,kieruje ich pracami. Nadzoruje prace komisji senackich,zleca im rozpatrywanie okr. spraw, powoływanie i odwoływanie Szefa Kancelarii Senatu. Marszałek przewodniczy posiedzeniom ZN. Jest trzecią osobą w państwie,bo gdy Prezydent i Marszałek Sejmu nie mogą przejściowo sprawować funkcji urzędu prezydenckiego, obejmuje ten urząd właśnie on. Posiada kompetencje umożliwiaj.występow.z wnioskami do TK w sprawie zbadania zgodności ustaw z K. Prezydium Senatu: składa się z Marszałka i wicemarszałków. Ustala plany pracy Senatu,dokonuje wykładni przepisów Regulaminu Senatu,zleca komisjom senackim rozpatrywanie spraw o okresl.zakresie,czuwa nad wykonyw.przez Senatorów ich obow. Konwent Seniorów: jest organem zapewniaj. współdziałanie klubów senackich i kół senac kich w sprawach wiążących się z dział.i tokiem prac Senatu. W jego skład wchodzą Marszałek, wicemarszałkowie i senatorowie będący przedstawicielami klubów parlament. dział.w Senacie. Opiniuje on projekty porządku dziennego Senatu, plan jego pracy i terminów posiedzeń,wykonuje potrzebne inicj.ust.,rozstrzyga sprawy przeds.przez Prezydium SN. Komisje senackie: to wewn.pomocnicze organy Sn powołane do rozważania i opracowyw.spraw z własnej inicj.oraz przekazanych im przez SN i M.SN. Maja stały char., jeśli SN powołuje je do ciągłej w toku kadencji rozpatryw.spraw określ.rodzaju. Mogą mieć char.nadzwyczajny,jeśli są powoływane do realiz.ściśle okr.zadań. Komisja może na wniosek M.SN,przewodnicz.komisji lub co najmniej 3 członków komisji postanowić o odbyciu posiedzenia utajonego lub zamkniętego.Regul.SN powołuje 14 komisji stałych.

Tryb funkcj.Senatu- działa na posiedzeniach,o których terminie i przewidyw. porządku dziennym Kanc.SN na 7 dni przed terminem powiadamia senatorów,P,M.SJ, PRM, P.NIK. Terminy posiedzeń ustala senat lub M.SN.Posiedzenia są jawne.Jednak na wniosek M.SN albo co najmniej 10 senatorów może uchwalić tajność obrad. Z posiedzenia sporządza się protokół. Obradami kieruje M.SN lub w-ce. Senatorowie przemawiają po udzieleniu im głosu przez M.SN. Zasadą jest to, że pierwszym przemawiającym jest sprawozdawca.Poza ustaloną w debacie lista mówców marszałek zawsze udziela głosu P i członkom RM jeśli tego chcą.Po wyczerpaniu listy mówców zamyka się dyskusję i zarządza przerwę. Po przerwie głos może być tylko udzielony sprawozdawcy komisji i wnioskodawcy.Następnie odbywa się głosowanie. Uchwały podjęte w Senacie M.SN przedkłada M.SJ.Regul.dopuszcza możliwość tzw. reasumpcji uchwał Senatu.Jest ona dopuszczana tylko w czasie tego samego posiedzenia Senatu i wyłącznie w przyp.ujawnienia się błędu w podjętej uchwale. Senat podejmuje postępow.w spr.inic.ust.na wniosek komisji lub co najmniej 10 senatorów.MSn ma obow. powiadomić Msj i PRM o podjęciu inic.ust. Proj.ustawy rozpatryw.są w Senacie w dwóch czyt.Proj.uchwały natomiast może być wniesiony przez komisje, senatorów lub nawet jednego senatora.Senat podejmuje soją uchwałę bezwzgl.wiekszością głosów.

Kancelaria Senatu- to organ podlegaj.M.SN powołany dla zapewn.właściwej organiz.obsługi posiedzeń SN,obsługi prac organiz.SN. Do zad.jej należy przygotowyw.i przedst.M.SN i Prezyd.SN wniosków,opinii,i uwag będących przedm. prac SN,dbanie o dochowanie terminów i porządku obrad,stos.Regul,przygotowyw.materiałów i ich opracowyw. zapewnienie techn.-fin.warunków dział.biur senackich,przygotwo.proj. budżetu komisji i sporządz.sprawozd.z jej dział.

Rozdział 10

Zgromadzenie Narodowe- to Sejm plus Senat i P. *f.weryfikująca: 1. nakazywała nałożenie w/c ZN przysięgi przez prezydenta elekta, 2.pozwalała ZN na zasadzie wyłączności, prawo do stwierdzania trwałej niezdolności Prezydenta do sprawow.urzędu ze wzgl.na stan zdrowia, 3.przyzna wała ZN prawo postawienia Prezydenta w stan oskarżenia w następstwie naruszenia przez niego K lub ustaw,lub popełnienia przestępstwa, 4. stwierdza ważność wyborów głowy państwa, *f.ustrojodawcza: uchwala K. Stanowiska o ZN: * ZN było odrębnym i samoistnym, naczelnym org. państwa * było szczegól.formą dział.dwóch smodzielnie, naczelnych org.państwa Sejmu i Senatu. Skład org. państwa opiera się na zasadzie trójpodziału władzy i nie ma tam miejsca na dla ZN. Sejm i Senat(ale bez ZN), obradując razem tworzą ZN. Dzięki temu staje się możliwe odróżnienie Sejmu i Senatu obradujących razem jako ZN od wspólnego posiedzenia posłów i senatorów nie stanowiących obrad ZN.

Rozdział 11

Pozycja prawno-ustrojowa Prezydenta- jest najwyższym przedstawic.RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej. Jest głową państwa. Wykonuje on swoje działania w zakresie i na zasadach określ.w K i ust. Nie przysługuje mu status przedstawic. Narodu. Funkcje: 1. strażnik i gwarant przestrzegania K, 2. stoi na straży suwerenności i bezpiecz.państwa oraz nienaruszalności i niepodzieln.jego teryt. Ma immunitet procesowy.

Zasady i tryb powoływania Prezydenta- P może zostać osoba posiadająca obywatelstwo polskie, korzystaj.w pełni z praw wyborczych do Sejmu i mająca ukończone 35 lat.Kandydaci muszą korzystać z pełni praw cywilnych,polit.i obywatelskich. Kandydata musi zgłosić co naj mniej 100.000 obywateli korzystaj.z praw wybierania do Sejmu. Kandydat w chwili wyrażania swojej zgody na kandydowanie będzie miał obow. złożenia oświadczenia na ręce PKW. Oświadczenie to podlega lustracji przed Sądem Lust., który stwierdza zgodność oświadczenia z prawda. K nie określ. liczby kandydatów w I turze,przewiduje jednak,że do II tury przechodzą ci dwaj kandydaci, którzy w I turze otrzymali najwięcej głosów. P wybiera Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośr.,w głosowaniu tajnym i bezwzgl. większością ważnie oddanych głosów. Nie uzyskanie przez kandydata bezwzgl.większości głosów powoduje konieczność przeprow. II tury,14 dnia po I turze. W II turze za wybrana uważa się os.,która w ponownym głosowaniu otrzymała więcej głosów. Uprawnienia do stwierdzenia ważności wyborów ma SN.W razie stwierdzenia nieważności przeprow.się nowe wybory. Nowo wybrany P składa przysięgę przed ZN. Wybór P następuje na 5 lat. Kadencja P związ. jest z jego osobą,co oznacza,że wygśniecie kadencji następ., gdy zaistnieje przesłanka uzasadn.to wygaśnięcie związ.z piastującą urząd prezydencki osobą. Kadencja P liczy się od dnia objęcia przez niego urzędu.Objęcie urzedu następuje po złożeniu przysięgi. Od tego momentu liczy się 5 lat. Upływ kadencji następ.w dniu po upływie kadencji P dotychczas urzędującego. Kampania wyborcza: każde zgłoszenie kandydata powinno być poparte podpisami co najmniej 100.000 wyborców, kandydaci powinni być zgłoszeni w ciągu 20 dni od ogłoszenia zarządzenia MSj w spr.wyborów. Koszty związ.z wyborami pokrywa budżet państwa. Opróżnienie urzędu: następ. w skutek śmierci, zrzeczenia się urzędu,stwierdzenia nieważności wyborów,uznanie przez ZN trwałej niezdolności do sprawow.urzędu,postawienie P w stan oskarżenia przez TS.

Uprawnienia i kompetencje P- 1.w/c Sejmu i Senatu: * zarządzanie wyborów nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji, *zwołanie pierwszego posiedzenia nowo wybranych izb i powołanie marszałków, *prawo inicjatywy ust.nie podleg. kontrasygnacie, *podpisywanie i ogłaszanie uchwalonych ustaw, *komunikowanie się z parlamentem-orędzia, *zarządzanie referendum, *wystąpienie do Sejmu z wnioskiem o powołanie lub odwołanie Prezesa NBP na 6 lat, *przedterminowe rozw. Sejmu, *ratyfikacja um.miedzyn., *przedłużanie stanu wyjątkowego, skrócenie kadencji jeśli ust. budżetowa nie zostanie uchwalona w czasie 4 m-cy od dnia złożenia Sejmowi przez Rząd proj.ust. oraz w razie niedowołania Rządu po 3 próbach. Wówczas P zarządz. skrócenie kadencji Sejmu, gdy ten w ciągu 14 dni nie udzieli wotum zaufania Rządowi. 2.w/c Rządu: desygnuje Prezesa RM, *na wniosek PRM dokonuje zmian w Rządzie, *powołuje RM wraz z przewodnicz., * rola P w proce durze kreowania Rządu przy wykorzystaniu konstruktywnego wotum nieufności, * P nie może formalnie odwołać Rządu w całości w następstwie nieotrzymania przez RM absolutorium, *prawo zwoływania posiedzeń Rządu,*prawo podpisania lub odmowy podpisania rozporządzenia z mocą ust. 3.w/c obronności kraju:* ogólne kierownictwo w dziedzinie wewn.i zewn bezp. kraju,* naj wyższy zwierzchnik Sił Zbr.,* mianuje i zwalnia Szefa Sztabu Gen.Woj.Pols. 4.w/c bezpieczeństwa państwa: *prawo opiniowania kandydata na stanowisko Min.Spraw Wewn.,* postanowienie o stanie wojny, * o wprowadzeniu Stanu Woj.,* Stany Wyjatk. 5.w/c stos.zewn. państwa: *opiniowanie kandydata na stanowisko Min.Spraw Zagr., *ratyfikowanie i wypowiadania um. międzyn. 6.wynik.z MK: *prawo przedst.ZN nowego proj.K, * prawo zmian do K, * powołuje 3 członków KRRiTV.

Akty prawne Prezydenta- akty urzędowe P wymagają dla swojej ważności podpisu PRM. Nie dot.to jednak: *zarządzania wyborów do Sj i Sn, *zwoływanie pierwszego posiedzenia nowo wybranych S i S,*skracania kadencji, *inicj.ust., *zarządz. referendum ogólnokr.,*pod pis. lub odmowy podpis.ust., *zarządz.ogłoszenia ust.w Dz.U., *zwracania się z orędziem, *wniosku do TK,* wnioskowanie o przeprow. kontroli przez NIK, *stosow. prawa łaski, *powoływanie sędziów,I Prezesa SN, Prezesa i W-ceP TK, Prez.NSA, Prez.NBP, *powoływ. członków RPP,Rady Bezp. Nar., KRRiTV, *zrzeczenie się urzędu, *nadawanie orderów i odznaczeń,itd.

Prerogatywy P- to jego akty osobiste podejmowane bez wymogu poddawania ich współ podpisowi Premiera,a tym samym to akty,za które nikt nie ponosi odpowiedzialności.

Aparat pomocniczy Prezydenta- jest nim Kancelaria Prezyd.Sam nadaje jej statut, jest to je go uprawnienie osobiste nie wymagaj.kontrasygn.Premiera. Wybiera sobie Szefa Kancelarii i dwóch jego zastępców.Cała struktura składa się z zespołów i biur odp.zakresem swoich zadań kompetencjom P. Do najważn.zaliczamy: Gabinet P, Biuro Bezp.Nar.,Biuro Prasowe i Biuro Prawno-Ustrojowe.

Rozdział 12

Pozycja ustrojowa RM-stanowi główny i centralny ośrodek władzy wykonawczej. Prowadzi polit. wewn.i zagr.RP. Kieruje całością admin. rządowej.

Funkcje RM- 1.w zakresie prawotwórstwa i kontroli nad nim: *ma kompet.do wydawania rozporządzeń wykonawczych, *może wydawać uchwały RM, *uprawnienie do inicjowania ustaw, może uchwalonemu przez siebie proj.uchwały nadać char.pilny i jako taki skierować do Sejmu na tzw.szybką ścieżkę legislacyjną, *uchwala projekt budżetu, 2.wykonawcza: *zapewnia wykonanie ustaw, *ma obow.dokonania corocznego sprawozdania Sejmowi z wykonania ust.budżet., 3.rządzenia: *zapewnia bezp. zew.i wewn.państwa, 4.kierownicz-koordynacyjna: *kontroluje i koordynuje prace org.adm.rządowej, *uchyla na wniosek Premiera rozporządzenia i zarządzenia wydawanych przez ministrów kierujących określ.działem admin.rząd., *ma uprawnienie do kierowania dział.wojewody jako przedstaw.Rządu, *chroni interes Skarbu Pań., *zawiera um.międzyn.wymagaj.ratyfik., *okr.organiz.i tryb swojej pracy.

Sposób kreowania RM- desygnowany Premier musi w 14-dniowy m terminie narzuconym przez K,ubiegać się o wotum zaufania dla swojego Rządu,po przedst.expose. Sejm ma 14 dnia na dokonanie wyboru premiera i jego gabinetu,a decyzja ta musi zapaść bezwzgl. większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Po odbyciu niezbędnych konsultacji zostanie desygnowany polityk aprobowany przez przywódców partii tworzących koalicję rządzącą w Sejmie. Desygnowany premier nie musi dokonywać już uzgodnień z P,gdy chodzi o obsadę resortów. Ma jedynie obow.zaproponować sklad RM,zaś P powinien powołać premiera wraz z pozostałymi członkami RM w ciągu 14 dni od pierwszego posiedze nia Sejmu,albo od przyjęcia dymisji poprzedniej RM.Po przysiędze premier ma 14 dni na zaprezentow. Sejmowi programu dział.i ubieganie się o wotum zaufania. Jeśli akcja P nie przy- niesie rezultatu w postaci wykreowania Rządu w II etapie inicjatywa przechodzi do rąk Sejmu. Sejm w terminie 14 dni wybiera PRM i członków. kandydaturę w tym etapie może zgłosić co najmniej 46 posłów.W głosowaniu imiennym sejm wybiera PRM,a potem dokonuje wyboru RM głosując łącznie. RM powinna powstać w I lub II etapie. Do III etapu dochodzi w razie zaistnienia kryzysu polit. Prezydent wówczas ma 14 dni na powołanie PRM i pozostałych członków.Sejmowi od chwili powołania RM przez P pozostaje 14 dni na udzielenie wotum zaufania. Jeśli Sejm nie udzieli wotum to P ma obow. skrócenia kadencji Sejmu i zarządzić nowe wybory. Dymisja gabinetu: * premier składa dymisję RM na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu, *składa dymisje na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu,gdy utrzymuje się u władzy dotychczasowa większość, dymisja ta ma char, grzecznościowy, *składa dymisje gdy Sejm nie uchwali RM wotum zaufania i gdy wyrazi wotum nieufności, *własna rezygnacja z funkcji.

Skład RM- jest to organ kolegialny. Do składu RM należą: PRM, W-cePRM i ministrowie. PRM: nazywany premierem jest on przewodnicz.RM, samodzielny,centralny organ admin. rządowej. Zad: *przewodniczy RM, *opracowuje program polit.państwa, *przedst.wniosek zawieraj.listę członków, *ubiega się o wotum zaufania, *organizuje prace Rządu, *zwołuje posiedzenia,ustala ich porządek, *kontroluje prace poszczegol. ministrów, *jest zwierzchnikiem wszystkich pracowników adm.rząd., *powołuje i odwołuje kierowników urzędów centralnych, *wydaje rozporządzenia, *wydaje Dz.Us i Dz.U., *może powoływać organy opiniodawcze, Ministrowie: mogą działać wyłącznie w imieniu Premiera i na podst.udzielonego im upoważnienia. Zakres dział.określa PRM w drodze rozporządz.niezwłocznie po powołaniu RM.W skład RM nie może wchodzić więcej niż 29 ministrów. Minister „z teką” to minister resortowy, kierujący określ.działami admin.rządowej. Minister bez teki-minister wypełniający zadania wyznaczone mu przez Prezesa RM. Wchodzą oni w skład kolegialnej RM,ale też sprawują samodzielnie stanowiska kierowników określ.działów administr.państw. Minister taki może wydawać rozporządzenia i zarządzenia,które RM na wniosek premiera może uchylić. Minister kieruje ministerstwem jednoosobowo. Ustala on zakres czynności dla sekretarzy i podsekret. Są oni pomocnikami ministra w realiz.zadań resortu. Maja obow. inicjowania i opracowyw. polityki RM, inicjowania przedsięwzięć legislacyjnych, obow. współdział.z innymi członkami RM. Zakres dział.ministra określa PRM. Urzędem obsługującym ministra jest ministerstwo. W strukturze ministerstw wyst.: departamenty(realiz.merytor.zadań), biura(realiz.zad.ze sfery obsługi ministerstw), sekretariaty(obsługują ministra, komitety, rady i zespoły), wydziały(to kom.oragniz.wewn. departamentów i biur). Kancelaria PRM- to naczelny urząd zapewniający merytor.,organizac., prawną, techn.i kancelaryjno-biurowa obsługę RM. Urzędy centralne- tworzone są w oparciu o uchwały RM,a ich kierownicy powoływani są przez Premiera,chociaż nie są członkami Rządu i nie mają prawa wydawania rozporządzeń w celu wykonania ustaw i na podst.ich upoważnienia. Do urzędów podległych Premierowi należą obecnie GUS i P Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumenta.

Zakres działania RM- podejmuje decyzje we wszystkich sprawach polit.państwa. Działa zgodnie z zarządzeniami, decyzjami i poleceniami Premiera. Należą tu:* zad.związ.z kierowaniem całą admin. rząd., *dot.stos.z parlamentem, *w zakresie dział. normodawczej, *dot.stos.z ministrami i kierownikami urzędówcentr., *w/c org. samorządu teryt., *w stos.terenowych org.adm.rząd., *realiz.założenia polityki społ.i gosp.państwa, *znoszenia i łączenia gmin oraz ustalania ich granic,siedzib i nazw, *prawo nadawania gminie statusu miasta, *ma prawo oceniać pracę wojewody

Odpowiedzialność Rządu i jego członków- są dwie postacie odpowiedzialności: konstytucyjna i parlamentarna (polityczna). Odp.polit.może przybierać dwie postacie: *odpoweidz.solidarnej(całego gabinetu) i *odpow. indywid.(poszcególnych ich członków).K dopuszcza stos.dwóch form odpow.polit.: wotum zaufania i wotum nieufności. Wotum zaufania- desygnowany premier musi 14-dniowym terminie narzuconym przez K,ubiegać się w Sejmie o wotum zaufania dla swojego Rządu,po uprzednim przedst. expose. Konstruktywne wotum nieufności- może mieć zastos.w/c RM.Jej dopuszczalność jest konsekwencją zas.”Członkowie RM ponoszą przed Sejmem solidarną odpowiedzialność za działalność RM ”Inspiruje je opozycja nie zadowolona z działalności gabinetu.Stwarza łat wość zrekonstrułow.Rządu w ramach tej samej większości parlamentarnej, bez włączenia Prezydenta w całą procedurę wymiany Rządu.Większość negatywna,tj.obalająca Rząd staje się jednocześnie większością pozytywną,bo bierze na siebie równocześnie odpowiedzialność za ciągłość sprawowania władzy wykonawczej przez danie krajowi równoczesnej alternatywy personalnej i programowej. Przyjęcie przez Sejm wotum dla dotychczasowego Rządu oznacza wybór nowego Premiera i na jego wniosek powołanie członków nowego Rządu,który obdarzo ny zostaje wotum zaufania. Wniosek musi być zgłoszony na piśmie i podsiany przez co najm niej 46 posłów. Musi zawierać imienne wskazanie kandydata na nowego PRM,zaś głosowanie nad tym wnioskiem może odbyć się dopiero po upływie 7 dni od jego zgłoszenia. Dla jego przyjęcia potrzebna jest większość bezwzgl. Powtórny wniosek będzie mógł być zgłoszony dopiero po upływie 3 m-cy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku. Ograniczenie to nie ma zastosow.,gdy z ponownym wnioskiem o wotum występ.co najmniej 115 posłów. Indywidualne wotum nieufności- uchwalone w/c poszczególnych ministrów. Członkowie RM ponoszą przed Sejmem odpw.indywid.za sprawy należące do ich kompetencji. Jest to prawny środek obniżania ciśnienia i napięcia pojawiającego się w środowiskach polit. Wnioski o uchwalenie wotum muszą mieć formę pisemną,choć wymagają podpisów aż 69 posłów i uchwalane są po uprzednim ich zaopiniowaniu przez właściwe komisje sejmowe.

Tryb pracy RM- Rząd jest ciałem kolegialnym. Zbiera się na swoich posiedzeniach, w stałych terminach okresl.przez premiera. Członkowie Rządu powinni być zawiadomieni o terminie i o porządku dziennym posiedzenia co najmniej na 5 dni przed posiedzeniem. W wyj.syt.premier może zwołać posiedzenie w trybie nagłym. Rząd w trakcie posiedzenia rozpatruje pyt.i odp.w ramach RM, proj. dokum. rządowych w pełni uzgodnionych, których rozpatrzenie nie wymaga przeprowdz,dyskusji,proj. dokum. rządowych z dołączonym protokołem rozbieżności i inne. Posiedzenia RM odbywają się przy obecności większości członków RM.Mają one poufny char,ale premier może zarządzić tajność obrad. RM ma obow.inf.opinię publ.o przedm.posiedzeń i o podjętych rozstrzygnięciach. Przebieg posiedzeń utrwalany jest w protokole. Przyjęte przez RM dokum.rządowe przedkładane są do podpisu premiera. Przyjmow.dokum.i podejmow. rozstrzygnięć przez RM może nastep.w drodze tzw. kurendy, czyli w trybie obiegowym.

Rozdział 14

Pozycja ustrojowa TK- status tego organy przejawia się w: 1. określ. tego organu Trybun., 2.f.jest rozstrzyganie sporów prawnych, 3. ma wyłącznie prawniczy skład, 4. zasada niezawisłości członków, 5.orzeczenia zapadają po przeprowadz.rozprawy,a wydawane są w imieniu RP, 6. traktowany może być jako organ wymiaru sprawiedl.

Właściwości TK- orzeka w sprawach: * zgodności ustaw i um. miedzyn.z K, *zgodności ustaw z ratyfik.um.międzynar., *zgodności przepisów pr,wydawanych przez centralne organy państwowe z K oraz ratyfik.um.m.i ust., *zgodności z K celów lub dział.PP, *skargi konstyt., *może realiz.f.sygnalizacyjną polegającą na zawiadomieniu organu,który stanowi prawo o stwierdzonych uchybieniach i lukach w prawie, *chroni porządek konstyt.państwa. Orzeczenie TK podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normat.niezgodny był ogłoszony.

Postępowanie przed TK- obszerny jest krąg podmiotów inicjujący postępow.przed TK. Wyróż.tu legitymację ogólna i funkcjonalną. LO: służy nastepuj. wnioskodawcom: P,Marsz SJ i Sn, PRM,50 posłom,30 senatorom, I Prez.SN, Prez NSA, Prokur. Gen., Prez. NIK, RPOb. Oznacza możliwość interwencji w każdej sprawie. LF: organy stanowiące jedn.samorządu teryt.,ogólnokrajowe organy ZZ,ogólnokrajowe władze organiz.pracowników i organiz.zawodowych,kościoły mogą wyst.z wnioskiem,jeżeli akt norm.dot.spraw objetych ich zakresem działania. Kontrolę konkretną inicjować może każdy sąd przedst. TK pyt. prawne co do zgodności aktu norm.z K, ratyfik. um. m. lub ustawą. TK nie podejm.postępow.z własnej inicjatywy. Postepow. przed TK jest jednoinstancyjne.

Organizacja TK- w skład TK wchodzi 15 sędziów. Wybierani są oni indywid.przez Sejm na 9 lat spośród osób wyróżn.się wiedza prawniczą oraz posiadaj.kwalifik.do zajmowania stanowis ka sędziego SN lub NSA. Kandydatów przedst.co najmniej 50 posłów lub Prezydium Sejmu. Uchwała Sejmu w spr.wyboru sędziego TK zapada bezwzgl. większością głosów w obecnoś ci co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.Sędziowie TK w okresie zajmowania sta nowiska nie mogą należeć do PP,ZW ani prowadzić dział.publ.Wygaśnięcie mandatu sędziego TK stwierdza ZN na skutek: trwałej niezdoln.do pełnienia obow.sędziego,*skazania prawomoc nym wyrokiem sądy, *zrzeczenia się stanowiska sędziego TK, *stwierdzenia orzeczeniem komisji lekarskiej *prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego o skazaniu na karę usunięcia ze stanowiska sędziego TK.Immunitet członka TK posiada formalny char.i oznacza utrudnio ny tryb ścigania lub zastosow.środka przymusu w postaci zatrzymania lub aresztowania.(z wyj.złapania na gorącym uczynku).O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się prezesa TK, który może nakazać zwolnienie zatrzymanego. Organami TK są: Zgromadzenie Ogólne i prezes TK. Do kompet. ZO należą:* uchwalanie regul.TK, *wybór kandydatów na prezesa i w-ce prezesa, *uchwalanie statutu Biura TK, *uchwalenie proj, dochodów i wydatków TK, *zatwierdzanie inf.dla Sejmu i Senatu o problemach wynik.z dział.i orzecznictwa TK. Prezesa i w-ce prezesa powołuje Prezydent. Prezes TK reprezent.TK na zewn.oraz wykonuje czynności określ.w ustawie i regulaminie

Odpowiedzialność konstyt.TS- zachodzi ona kiedy członek rządu lub innej określ. przez prawo naczelnej instyt.publ.dopuszcza się umyślnie w związku ze sprawowaną f.naruszenia K lub ust. OK. powoduje postawienie przed TS ministra,czy innego urzędnika ustanowionego wysoko w hierarchii służby publ.,nie wyłączając głowy państwa.

Stan prawny(P i inni przed TS)- postawić P w stan oskarżenia może tylko ZN, gdy dot.to innych podmiotów w stan oskarżenia stawia tylko Sejm. O postawienie P w stan oskarżenia wymaga na jest uchwała ZN podjęta większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków ZN, wniosek powinien być złożony Marsz.Sejmu przez co najmniej 140 członków ZN.W stos. do innych podmiotów wniosek taki może być zgłoszony przez P,albo co najmniej 115 posłów większością 3/5 ustawowej liczby posłów. Marszałek Sejmu przesyła wniosek dla przeprowadz.dochodzenia do Komisji Odp.Konstytucyjnej Sejmu.Komisja ta po uznaniu,że są ku temu podstawy, przekazuje wniosek ZN jeśli chodzi o P, lub do Sejmy w spr.innych podmiotów. W wypadku zgody ZN na podjęcie oskarżenia sprawa trafia do TS. Komplet sądzący TS składa się w I inst.z przewodnicz. i 4 sędziów. W II inst.z przewodnicz.i 6 członków. Oskarżony mo że być skazany na utratę czynnego i biernego prawa wyborczego na urząd Prezydenta oraz do Sejmu i Senatu i rad gmin. Karą może być też zakaz zajmow.niektórych stanowisk. Można skazać na utratę orderów,odznaczeń i tyt. honorowych.

Rozdział 16

NIK i zakres kontroli- to naczelny organ kontroli państwowej, podlegający Sejmowi i dział.na zas. kolegialności. Właściwość kontrolna może mieć char. obligatoryjny(jeżeli chodzi o państwowe jednostki organiz.) lub fakultatywny(w odniesieniu do pozostałych podmiotów). NIK kontroluje dział.org.adm.rząd., NBP,państwowych osób pr.,i innych jedn. organiz.z pkt.widzenia ich legalności,gospodarności, celowości i rzetelności. Może też kontrolować dział.org. samorzadu teryt., komunalnych osób pr. Może też kontrolować dział. innych jed. organiz.i podm. gosp.w jakich wykorzystują one majątek lub środki państwo we lub komunalne.

Postępowanie kontrolne NIK- postępow.to ma na celu ustalenie stanu fakt.w zakresie dział jednostek poddanych kontroli,rzetelne jego udokumentowanie i dokonanie oceny kontrolow. działalności wg.okresl.ustawą kryteriów. NIK podejmuje kontrole na zlecenie Sejmu lub jego organów,na wniosek Prezydenta, PRM oraz własnej inicjatywy. Na zlecenie Sejmu NIK prze prow.kontrolę dział. Kancelarii Prez.,kan.Sejmu i Senatu, KRRiTV i PIP. Kontrole przeprow. są na podst.planów,które NIK przedkłada Sejmowi. Czynności kontrol ne wyk.pracownicy NIK na podst.legitymacji i imiennego upoważn. W związku z kontrola przedst.NIK mają pra wo min.do:* swobodne go wstępu do obiektów,*wglądu do dokum.,*przeprowadz.oględzin *wzywania i przesłuchiw. świadków,* korzystania z biegłych i specjalistów. Protokół kontroli zawiera opis stanu fakt.stwierdzone go w toku kontroli. Przed podpis.protokołu kierownik jednostki kontrolowanej może w ciągu 14 dni od jego otrzymania zgłosić zastrzeżenia rozpatrywane przez komisje odwoławczą. Uchwała komisji po zatwierdzeniu jej przez Prezesa NIK jest ostateczna. Ustawa nakłada na Prezesa NIK obow.wydania zarządzenia podlegaj.ogłosze niu w Dz.U.,które określa tryb czynności kontrolnych w ramach postępow. kontrolnego.

Organizacja NIK- w skład NIK wchodzą: kolegium NIK, departamenty,delegatury. Kolegium NIK: *posiada ustawową kompet.do organi.pracy NIK, *możliwość podejmow. dec. władczych, *niezawisłość członków kolegium. Kolegium NIK tworzą: Prezes NIK, w-ce prezesi, dyr.gen.NIK, 14 członków. Prezesa NIK powołuje i odwołuje Sejm na wniosek Marsz.Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów bezwzgl. większością głosów za zgodą Senatu. Czas trwania pełnomocnictwa to 6 lat od dnia przysięgi. Konsekw.kadencyjności jest obiektywizacja przesłanek odwołania Prezesa przez Sejm jedynie w przyp.: *zrzeczenia się stanowiska , *trwałej niezdoln.do pełnienia obow.na skutek choroby, *skazania pełnomoc.wyro kiem za popełnienie przestępstwa, *orzeczenie przez TS zakazu zajmow.stanowiska. Prezes NIK posiada immunitet formalny.W-ce prezesów NIK w liczbie 3-4 powołuje i odwołuje Marsz.Sejmu na wniosek Prezesa NIK. Dyrektora gen.NIK powołuje i odwołuje Prezes NIK. Marsz. Sejmu na wniosek Prezesa NIK powołuje członków Kolegium: 7 przedst.nauk pr.lub ekonom.,7 dyrektorów jedn.organiz.NIK lub doradców Prezesa NIK. Kolegium NIK zatwierdza: * analizę wyk.budżetu państwa i założenia polit.pieniężnej,*coroczne sprawozdanie z dział. NIK. Uchwala m.in.: * opinię o przedmiocie absolutorium dla RM,*wnioski w sprawie rozpatrzenia przez Sejm określ.problemów związ.z dział.organów wykon.zad.publ.,*wystą pienia zawierające wynik.z kontroli zarzuty dot.dział.osób wchodzą cych w skład RM, *projekt stanu NIK, *proj.budżetu NIK, *okresowe plany prac. Departamenty: to jedn.organiz.NIK wykonuj. zad. w zakresie organiz.i obsługi jej funkcjonow. W skład NIK wchodzi 20 departamentów: 13 kontrolnych i 7 administrac. Kontrolują dział.określ.rzeczowo działów adm.i gospodarki. Delegatury: to jedn. organiz.NIK w terenie.Jest ich 17. Kontrol. dział. terenowych org.adm. publ. i terenowych jednostek gospodarki narodowej.

Rozdział 17

Pozycja ustrojowa RPO- powoływany jest przez Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marsz. Sejmu albo grupy 35 posłów. Urząd ten jest samodzielnym i instytucjonalnie oddzielonym od innych orga nów państwa. Jego zad.to ochrona praw i wolności obywateli w dział. innych orga nów państwa. To organ cieszący się statusem organu niezależnego od wszelkich org. państw. Jest to org.niezawis ły. Sejm może podjąć uchwałę w spr.odwołania RPO na wniosek Marsz. Sejmu i 35 posłów,jeżeli: *zrzekł się on wykonyw,obow., *stał się niezdolny do pełnienia f., *sprzeniewierzył się złożonemu slubowaniu. RPO posiada immunitet nietykalności, mający char, osobistego. Ma on zatem char. formalny i jest względny. RPO nie może zajmować inne go stanowiska z wyj.prof.szkoły wyższej. Nie może należeć do PP,ZZ i prowadzić dział.publ.

Sposób kreacji RPO- uprawnienia zgłaszania kandyd.na stanowisko służy Marsz. Sejmu i 35 osobowej grupie posłów. Uchwała musi zapaść bezwzgl. większością głosów,w obecności co najmniej poło wy ustawowej liczby posłów. Uchwała ta przekazyw.jest Marsz. Senatu, który wyraża zgodę na powołanie RPO w ciągu miesiąca od przekazania Senatowi uchwały Sejmu. RPO powołuje się na 5 lat.

Zakres zadań RPO- *strażnik wolności i praw człowieka i obywatela, *ochrania podst.praw i wolności wymienione w K, * chroni prawa gwarantow.w um.międzyn.,

Tryb i formy działania RPO- 1. rozpatruje on indywid.skargi obywateli i podejmuje stosowne czynności mające na celu likwidowanie zauważonych naruszeń, 2. może wyst.z inicjaty wami mającymi na celu usuwanie hierarchicznych niezgodności wyst. miedzy aktami prawnymi, 3. może kierować do odp.organów wnioski mające na celu pojecie inicjat. ust., 4. wywiera wpływ na kształtow. kierunków wykładni, 5. ma obow.inf.Sejmu i Senatu o stanie przestrzegania praw i wolności człowieka. Jeśli po zapoznaniu się ze skierowanym do RPO wnioskiem zdecyduje się on podjąć sprawę(zasada swobody w podejmow. sprawy)musi wszcząć kroki umożliw. stwierdzenie,czy istotnie nastąp.naruszenie praw. Uprawnienia RPO są ograniczone do prawa żądania przedłożenia inf.o stanie tych spraw(zasada pomocniczości działań RPO w/c innych organów ochrony wolności i praw człowieka). Podmioty te mają obow.zapewnić RPO dostęp do akt i dokum,udzielać inf.i wyjaśnień, (zasada obowiązku współdział.i udzielania pomocy prawnej RPO ze strony wszelkich organów, do których się zwraca RPO). Po zakończeniu postepow,gdy stwierdzi,że nastąpiło naruszenie praw, może on wyst.do organu lub instyt. w której naruszenie nastąpiło z wnioskiem. Może też wyst.do odp. organów z wnioskami o podjecie inicj.ustaw. Może też wyst.do TK z wnioskami o stwierdzenie zgodności aktu z K. Ma też obow.przedst.corocznego sprawozdania ze swojej dział.

Absolutorium- zatwierdzenie i uznanie za prawidłową działalność finansową Rządu. Podejmow.jest na wniosek Komisji Fin.Publ. Nie udzielenie absolutorium powoduje złożenie dymisji przez RM.

Aparat państwowy-to zespół instyt.i organów państwowych o specyficzn. cechach wykonujących zadania państwa,wyposażony w prawo stos.środków przymusu i dział. w szczegól., zorg. sposób przewidziany przez prawo.

Delikt konstytucyjny- naruszenie K przez Prezydenta(MaSj) w zakresie swego urzędowania lub w związku z zajmowanym stanowiskiem.

Dysonant konstyt- to złamanie zwyczaju,zastąpienie jednego zwyczaju innym.

Interpelacja-musi mieć formę pisemną,a odp.na nią winna być udzielona w czasie 21 dni. Gdy odp.nie zadawala interpelującego, może on wystąpić do Marszałka Sejmu o zażądanie dodatkowych wyjaśnień.

Kadencja-to okres trwania pełnomocnictw Sejmu,czyli konstytuc. określ.czas na jaki został wybrany, w którym w składzie okresl. decyzją elektoratu w wyborach,będzie mógł wypełniać służące mu funkcje. Kadencja normalna- to pełna,nieprzerwana kadencja,która w ściśle określ.konstyt. odbywa organ przedstawicielski. Kadencja przedłużona- okres pełnomocn.izb ulega przesunięciu poza konstyt.zakreślone ramy 4 lat. Kadencja skrócona-może przybrać dwie postacie: 1.samorozwiązanie się Sejmu(Sejm musi podjąć taką uchwałę większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów, a więc 307,bo liczonej od 460. 2. na podst.zarządzenia P- może nastąpić tylko na mocy nie podlegającego kontr asygnacie zarządzenia P, wydanego po obow.uzyskaniu przezeń opinii marszałków dwu izb parlamentu.Wraz ze skróceniem kadencji Sejmu ,skróceniu ulega też kadencja Senatu.Skrócenie może mieć char.:** obligatoryjny (gdy po dwóch nieefektywnych etapach postępow.mającego na celu wykreowanie Rządu,Sejm nie będzie w stanie udzie lić mu wotum zaufania większością głosów.)** fakultatywny(jeśli w ciągu 4 m-cy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie zosta nie ona przedst.P do podpisu.W takim razie P może zarządzić skrócenie kadencji Sejmu w ciągu 14 dni od zaistnienia konstytuc.określ.przesłanki

Komisja etyki poselskiej- w jej skład wchodzą posłowie reprez.wszystkie kluby poselskie,po jednym członku z klubu. Wydaje rozstrz. w oparciu o”zas.etyki poselskiej”uchwalone przez Sejm na wniosek komisji.Pracami komisji kieruje jej przewodn.Komiasja może po rozpatrzeniu sprawy i po stwierdzeniu naruszenia zas.etyki w drodze uchwały bezwzgl. wieksz.gło sów w obecności co najmniej połowy ust.liczby członków zwrócić posłowi uwagę,udzielić upomnienie lub nagany. Dokonuje ona analizy i porównywania oświadczeń o stanie majątkowym przy obejmowaniu mandatu.

Kontrasygnata- akceptacja przez premiera aktu urzędowego wydanego przez głowę państwa. Tezy: 1.co do zas.akty urzęd.P wymagają współpodpisu, 2.wspólpodpis ten może pochodzić wyłącznie od PRM, 3.wspólpodpis ten przesadza o ważności prawnej aktu urzędowego, 4.za sprawą tego podpisu PRM ponosi odpow.za akt P przed Sejmem. K aprobuje tylko postać kontrasygnaty formalnej(pisemnej). Ma ona char.negatywny,tzn kontrasygnaty wymagają wszelkie akty P,za wyj.tych,które zostały z pod niej wyłączone jako prerogatywy P.

Parlamentarna godzina pytań- K sama,wprost wyznacza premierowi i pozostałym członkom RM obowiązek udzielania odp.w sprawach bieżących na każdym posiedzeniu Sejmu.

Prawo veta zawieszającego w/c ustawy- odmowa podpis.ust. uchwalonej przez parlament. Przysługuje ono P.

Parlamentarne komisje śledcze-powoływane przez Sejm dla zbadania określ.sprawy,z prawem przesłuchania w trybie Kodeksu postę pow.karnego,osób przez nią wezwanych.

Prawo zwyczajowe-to zespół niepisanych norm postepow,a więc społ.reguł zachowania, których treść ukształtowała się w pewnej grupie społ.bez decydującego udziału państwa jako odzwierciedlenie długotrwałego powtarzania określ. typu zachowań, przez podmioty wchodzą e w skład tej grupy.To zespół norm postępow. stos. regul. w dłuższym czasie przez odp.duży krąg podmiotów,co do których wytworzyło się przekonanie,że obow.jako normy prawa danego systemu.

Promulgacja-oficjalne potwierdzenie przez głowę państwa,że dany akt pochodzi od organu państwa uchwalony został w procedurze nakzuj.wszystkim przestrzeganie danego aktu.

Przysięga promissoryjna- stanowi ona uroczyste zapewnienia dotrzymania zobow. przez składającego Prezydenta. Składa się ją przez ZN. Ma ona char.przysięgi polit.

Publikacja- oficjalne podanie tekstu aktu norm.do wiadomości org. państwa i obyw. w Dz.U.

Rada Gabinetowa- RM obradująca pod przewodnictwem P. Radzie nie służą kompet.RM.Jest ona organem doradczym w/c RM.

Reguła prymatu ustawy-wola państwa wyrażona w formie ustawy ma pierwszeństwo prawne przed każdą inną formą prawną wyrażania tej woli z wyj.działań bezpośrednich suwerena. Oznacza zakaz wydawania aktów prawnych sprzecznych z K oraz obow.realizowania postanowień K.

Rząd mniejszościowy- brak wystarczająco stabilnej politycznej większości w Sejmie.

Rząd większościowy -to taki, który będzie stabilizowany przez określ.w miarę wyraźną większość parlament. Wynik wiążący ref.- to stanowisko zajęte przez większość spośród biorących udział w głosowaniu,przy założeniu, że w ref.brała udział przynajmniej połowa uprawnionych do głosowani

Ustrój polityczny- to całokształt zasad okresl.polit.organizację społeczeństwa,to istnienie władzy publ.Na ustrój składa się:podmiot władzy-suweren, sposób sprawow.władzy przez suwerena,zakres i metody działania aparatu państwowego,zasadnicze kierunki dział.państwa.

Zapytania poselskie- mają formę ustną,mogą być zgłaszane na każdym posiedzeniu Sejmu,w sprawach bieżących i wymagają one bezpośr.odpowiedzi.

Zasada dyskontynuacji prac ustawodawczych-polega na rozpoczynaniu przez nowy Sejm prac ustawod.z tzw.”pustym portfelem”ustawodawczym.Umozliwia ona nowemu Sejmowi pełne przyjęcie odpow.za tok i treść ustawodawstwa stanowionego w czasie trwania jego kadencji.

17

---