PODSTAWY FINANSÓW(egz. 3 pytania otwarte)

WYKŁAD I

FINANSE - ogół zjawisk ekonomicznych związanych z gromadzeniem i podziałem zasobów pieniężnych

Gdzie nie występuje pieniądz nie ma finansów.

W naszej literaturze odróżnia się naukę prawa finansowego od finansów odraz naukę finansów

Nauka finansów zajmuje się ekonomiczną stroną gospodarowania pieniędzmi i to nie tylko przez państwo i samorządy terytorialne, ale i przez inne podmioty, w szczególności przez przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe i banki.

Nauka finansów to wiedza teoretyczna. Na zjawiska i procesy pieniężne patrzymy z punktu widzenia makroekonomicznego.

Przedmiotem zainteresowania nauki finansów jest przede wszystkim ruch pieniądza:

- jego tworzenie (kreacja) w systemie bankowym

- cyrkulacja (krążenie) między różnymi jednostkami gospodarującymi i ich grupami

- „osiadanie” w postaci oszczędności i rezerw pieniężnych

Makroekonomia bada przebieg zjawisk ekonomicznych w skali całego gospodarowania narodowego.

Nauka finansów różni się od makroekonomii głównie stopniem szczegółowości analizy zjawisk pieniężnych. Nie zatrzymuje się na wielkich agregatorach (globalny popyt, podaż pieniądza, tworzenie oszczędności), ale podejmuje badania nad wewnętrzną strukturą tych agregatorów i czynników, które tę strukturę kształtują.

Finanse nie obejmują wszystkich zjawisk pieniężnych, które w gospodarce zachodzą. Do finansów zalicza się jedynie zjawiska pieniężne, które polegają na:

1. rzeczywistym przepływem strumieni pieniężnych

2. tworzeniem przesłanek powodujących przepływ tych strumieni w przyszłości, np.: zaciąganie zobowiązań, dokonywanie wymiany produktów

Gromadzić i wydatkować można pieniądz realny, w przeciwieństwie do idealnego, wyobrażonego.

Pieniądz może występować jako realny (np. : jako miara wartości, czyli cena)

Finanse (pojęcie) są węższe od pieniądza, gdyż uwzględniamy tylko pieniądz realny, a nie idealny jako miernik wartości.

Gospodarka finansowa - pojęcie szersze od finansów, gdyż obejmuje ono wszystkie formy działania w dziedzinie zjawisk pieniężnych

Istotą gospodarki finansowej są:

1. działania związane z przygotowaniem przeprowadzenia wszelkiego rodzaju operacji pieniężnych (też ich planowanie)

2. działania związane z faktyczną realizacją tych operacji pieniężnych (czyli w tej części gospodarka finansowa obejmuje pojęcie finansów)

3. działania z ewidencją i analizą przebiegu operacji pieniężnych w przeszłości w celu wyciągnięcia wniosków co do dalszych działań w tym obszarze

Polityka finansowa - to dokonywanie wyboru zarówno celów (które mają być osiągnięte w wyniku gospodarki finansowej jak i sposobów lub metod ich osiągania oraz podjęcie decyzji realizatorskich

Treść polityki finansowej zależy od podmiotu, który realizuje gospodarkę finansową.

Cele polityki finansowej są zwykle pochodnymi ogólniejszych celów nie mających bezpośrednio pieniężnego wyrażenia.

Polityka finansowa państwa - głównym celem działalności państwa jest tworzenie optymalnych (w danych warunkach) form egzystencji społeczeństwa przez:

1. stymulowanie rozwoju gospodarczego i wysokiego poziomu zatrudnienia

2. zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego i zewnętrznego

3. możliwie najlepsze zaspokojenie potrzeb społeczeństwa w dziedzinie konsumpcji zbiorowej

Z rozstrzygnięć dotyczących ogólnych celów polityki państwa będą wynikały cele polityki finansowej:

- w dziedzinie wielkości s struktury wydatków publicznych

- w dziedzinie dochodów publicznych

Z wyznaczeniem celów polityki finansowej państwa musi być dokonany wybór metod ich osiągnięcia.

Cele polityki finansowej oraz metody ich osiągnięcia uchwalane są przez parlament w formie ustaw.

Zjawiska pieniężne poza jedną wspólną cechą iż dotyczą właśnie ruchów pieniądza i kategorii pieniężnych mają bardzo zróżnicowany charakter. Wskazuje to na potrzebę doskonalenia klasyfikacji zjawisk finansowych, połączenia ichw pewne grupy rodzajowe w celu przeprowadzenia analizy teoretycznej.

Klasyfikacja zjawisk finansowych może być dokonana między innymi według:

- kryterium przedmiotowego

- kryterium podmiotowego

Kryterium przedmiotowe pozwala wyodrębnić rodzaje zjawisk pieniężnych niezależnie od tego jakie przedmioty biorą w nich czynny udział, dokonując wydatków czy też realizując przychody pieniężne

1. przychody i wydatki (strumienie) pieniężne ekwiwalentne albo rynkowe

2. przychody i wydatki pieniężne (transfery)

3. przychody i wydatki kredytowe

4. oszczędności

Przychody i wydatki - cechą charakterystyczną tego strumienia jest powiązanie wydatku jednego podmiotu gospodarczego ze wzajemnym świadczeniem ze strony innego podmiotu gospodarczego

Przychody i wydatki pieniężne rynkowe to:

- ruchy pieniądza związane z kupnem towarów

- wynagrodzenie za pracę

Dla przychodów i wydatków ekwiwalentnych w warunkach gospodarki rynkowej charakterystyczne jest to, że są one regulowane przez mechanizm rynkowy, który wyznacza ceny i stawki wynagrodzeń w zasadzie zgodne z relacjami popytu i podaży

WYKŁAD II

Przychody i wydatki pieniężne redystrybucyjne, zwane także transferami.

Cechą charakterystyczną przychodów i wydatków redystrybucyjnych jest brak wzajemnego świadczenia ze strony podmiotu gospodarczego otrzymującego środki pieniężne od innego podmiotu.

Do redystrybucyjnych strumieni pieniężnych zalicza się:

- podatki i opłaty przekazywane przez różne jednostki na rzecz budżetu

- emerytury, renty, zasiłki

- różnego rodzaju subwencje, dotacje i darowizny

Ich cechą charakterystyczną jest to, że nie są regulowane przez mechanizm rynkowy, lecz przede wszystkim przez normy prawne na podstawie bardzo różnych kryteriów.

Przychody i wydatki pieniężne kredytowe (związane z operacjami kredytowymi banków)

Przychodami kredytowymi nazywamy przychody bankowe jakie osiągają niebankowe gospodarujące się w bankach, więc wykorzystujące pożyczki bankowe. Wydatkami kredytowanymi są wydatki tych jednostek związane ze spłatą poprzednio wykorzystanych kredytów bankowych.

Dla banków udzielanie kredytów nie jest wydatkiem, a jego spłata nie jest dochodem.

W przypadku przychodów i wydatków kredytowanych mamy do czynienia z kreacją nowych i z likwidacją starych zasobów pieniężnych.

Wyróżniamy jeszcze oszczędności różniące się od poprzednich trzech strumieni pieniężnych tym, że są zatrzymanym w ruchu strumieniem pieniężnym.

Podmiotowa klasyfikacja zjawisk finansowych opiera się na kryterium rodzajowego zróżnicowania jednostek gospodarujących, które dokonują operacji pieniężnych, tzn. realizują przychody i wydatki pieniężne oraz dokonują gromadzenia pieniądza.

Wyróżniamy 5 grup zjawisk finansowych

1. Finanse przedsiębiorstw

2. Finanse ludności

3. Finanse publiczne

4. Finanse banków i innych instytucji kredytowych

5. Finanse ubezpieczeń

Dla finansów przedsiębiorstw najbardziej charakterystyczne jest:

a) gromadzenie przychodów

- ekwiwalentnych (rynkowych) z tytułu sprzedaży towarów, wyrobów i usług

- kredytowych z tytułu pożyczek bankowych

- transferowych m. in. z budżetu

b) dokonywania wydatków

- ekwiwalentnych (rynkowych) z tytułu zakupu materialnych czynników produkcji i wynagrodzeń za pracę

- transferowych (redystrybucyjnych) - opłaty, oprocentowanie kredytów bankowych i obligacji, składki

- kredytowych z tytułu spłaty pożyczek bankowych

Dla finansów przedsiębiorstw najbardziej charakterystyczne jest

a) gromadzenie przychodów pieniężnych

- ekwiwalentnych (rynkowych) z wynagrodzeń za pracę

- transferowych: dochody właścicieli przedsiębiorstw, zasiłków

- kredytowych z tytułu pożyczek bankowych

b) dokonywanie wydatków

- ekwiwalentnych (rynkowych) z tytułu zakupu towarów i usług o przeznaczeniu konsumpcyjnym

- transferowych w postaci podatków, opłat, składek z tytułu bezpieczeństwa

- kredytowych przy spłacie kredytów

Wyróżniamy 3 funkcje finansów:

- alokacyjna

- redystrybucyjna

- stabilizacyjna

Funkcja alokacyjna polega na kształtowaniu zasobów w gospodarce między sektor prywatny i publiczny, a następnie ich dalszej alokacji wewnątrz tych sektorów. Ze względu na ograniczoność zasobów ich alokacja powinna być efektywna, co konieczność zróżnicowania popytu i podaży na dobra publiczne i prywatne

Dobra prywatne są to towary i usługi dostarczone na rynek w wyniku transakcji kupna-sprzedaży między indywidualnymi nabywcami, oferowane wszystkim nabywcom po jednakowej cenie. Ich konsumpcja ma charakter indywidualny w wiąże się z przeniesieniem własności na nabywcę dobra, co oznacza wyłączenie tego dobra z konsumpcji.

Natomiast dobra publiczne są to towary i usługi świadczone przez państwo i inne związki publicznoprawne na zasadach powszechnej dostępności, przy odpłatności nie mającej charakteru jednakowej ceny, lecz zróżnicowanych świadczeń podatkowych i niepodatkowych. Nie ma zasady wykluczenia z konsumpcji

Wyróżniamy 3 najważniejsze przyczyny niesprawności mechanizmu rynkowego:

1. gdy produkcja dóbr odbywała się na zasadach rynkowych to część osób o niskich dochodach byłaby pozbawiona dostępu do tych dóbr

2. swoboda wyboru dóbr publicznych na zasadach rynkowych mogłaby powodować świadomą rezygnację osób kierujących się indywidualnymi preferencjami z wielu dóbr publicznych

3. przy alokacji zasobów producenci prywatni kierując się zyskiem niszczą środowisko

Funkcja redystrybucyjna finansów polega na korygowaniu pierwotnego podziału dochodów ukształtowanego pod wpływem mechanizmu rynkowego. Jest ona bezpośrednio związana z funkcją alokacyjną ponieważ alokacja wymaga zgromadzenia dochodów, którymi państwo mogłoby dysponować realizując swoje podstawowe funkcje. W tym celu musi wykorzystując atrybuty władzy podejmować decyzje wymuszające wtórny podział dochodów społeczeństwa na rzecz tworzenia funduszy publicznych, które służą finansowaniu wydatków sektora publicznego i innych wydatków państwa.

W wyniku redystrybucji dokonywane są przesunięcia dochodów zmieniające proporcje dochodów ukształtowane przez mechanizm rynkowy.

Redystrybucyjny charakter mogą mieć dochody (podatki) i wydatki (dotacje, subwencje, renty)

W redystrybucji:

- budżet (dochody i wydatki)

- system ubezpieczeń społecznych (przymusowa składka)

- fundusze publiczne

Alokacja zasobów i redystrybucji zasobów mogą być wykorzystane przez państwo do łagodzenia wahań koniunkturalnych, czyli do hamowania nadmiernej ekspansji lub pobudzania gdy jest spowolniona.

Do stabilizowania gospodarki wykorzystuje się narzędzia polityki fiskalnej i narzędzia polityki monetarnej

Finanse do stabilizacyjnego oddziaływania wykorzystują grupy instrumentów

- podatkowe

- wydatkowe

Dwa sposoby ich wykorzystania:

- polityka dyskrecjonalna (aktywna polityka fiskalna)

- wykorzystanie tzw. automatycznych stabilizatorów koniunktury (pasywna polityka fiskalna)

Aktywna polityka fiskalna - stosuje się wybrane narzędzia przeciwdziałania cyklicznym wahaniom koniunktury, rzy czym regulacja procesów gospodarczych musi być utrzymana w granicach zabezpieczających działanie mechanizmu rynkowego.

Zaletą polityki dyskrecjonalnej jest możliwość dostosowania środków oddziaływania na procesy zachodzące w gospodarce do konkretnych zmian koniunkturalnych (inflacja, bezrobocie)

Wadą jest opóźnienie w czasie związane z przebiegiem procesu podejmowania decyzji korekcyjnych

System finansowy określamy jako zespół norm prawnych, zasad i szeroko rozumianych instytucji służących wykonywaniu funkcji finansów i regulowaniu przez władze państwowe i samorządowe zjawisk finansowych.

Przez normy prawne określa się tu głównie przepisy z zakresu prawa gospodarczego i finansowego (zawarte w jakimś kodeksie oraz ustawach i przepisach podatkowych).

Zasady stanowią o sposobie racjonalnego postępowania i wypracowane są przez praktykę i teorię. Nie ma za to kar.

Instytucja jest używana w dwóch znaczeniach (podmiotowe, przedmiotowe). Służą regulacji zjawisk finansowych

W znaczeniu podmiotowym przez instytucje finansowe należy rozumieć organy zajmujące się działalnością finansową (ministerstwo finansów, urzędy i izby skarbowe, banki, zakłady ubezpieczeniowe)

W znaczeniu przedmiotowym - różne konstrukcje ekonomiczne prawne takie jak podatek, kredyt, odsetki

Działalność w ramach systemu finansowego państwa sprowadza się do gromadzenia, podziału, rozkodowania środków pieniężnych oraz kontroli wydatkowania

Ogniwa - części składowe systemu finansowego

Ogniwa systemu finansowego wg kryteriów

- kryterium posiadacza

- kryterium podmiotu działania

Ogniwa wg kryterium posiadacza

1. system finansów publicznych (finanse państwa i samorządów)

2. system finansów prywatnych (prywatny właściciel)

3. system finansów gospodarstw domowych

WYKŁAD IV

Aktualnie funkcjonujący system bankowy w Polsce jest efektem trzech głównych procesów:

- zmiana ustawodawstwa bankowego w 1989

- rynkowe transformacje gospodarki

- dostosowanie się do nowych warunków funkcjonowania europejskiego sektora finansowego oraz do norm wypracowanych w ramach procesu integracji monetarnej UE

Organy NBP:

- prezes NBP

- Rada Polityki Pieniężnej

- Zarząd NBP

Prezes NBP - powoływany przez sejm na wniosek prezydenta RP na 6 lat. Może być tylko dwa razy. Może być odwołany w przypadku długiej choroby, wyroku sądu.

Prezes NBP przewodniczy:

-RPP

-Zarządowi NBP

-Komisji Nadzoru Bankowego

-Reprezentuje interesy polski w międzynarodowych instytucjach bankowych i finansowych

Rada Polityki Pieniężnej - składa się z przewodniczącego (prezes NBP) i 9 członków powołanych w równej liczbie przez prezydenta, sejm, senat na 6 lat. RPP jest organem sztabowym NBP tzn. organem, który projektuje, uchwala oraz określa narzędzia polityki pieniężnej. Rada w zakresie kształtowania i realizowania polityki pieniężnej jest autonomiczna.

Kompetencje RPP:

- ustalanie wysokości stóp % NBP

- ustalanie zasad i stóp rezerwy obowiązkowej banku

- określanie górnej granicy zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych i finansowych

- zatwierdzenie planu finansowego NBP oraz sprawdzanie działalności NBP

- przyjmowanie rocznych sprawozdań finansowych NBP

- ustalenie zasad operacji otwartego rynku

Zarząd NBP:

- prezes NBP (przewodniczący)

- 6-8 członków zarządu w tym 2 wiceprezesów NBP

Zarząd kieruje działalnością NBP

Pion1 - bani działające na zasadach ogólnych

Pion2 - bankowość spółdzielcza

Pion3 - grupy bankowe

Pion4 - banki specjalistyczne

Większość banków komercyjnych ma charakter uniwersalny. Bank uniwersalny nie ogranicza się do wykonywania czynności, lecz świadczy cały zestaw usług bankowych, związanych z ustawą określonymi obszarami działalności.

Czynnościami bankowymi w uniwersalnej instytucji bankowej są:

- przyjmowanie depozytów

- udzielanie kredytów

- prowadzenie rachunków

- udzielanie gwarancji bankowych

- emitowanie bankowych papierów wartościowych

- pośrednictwo w operacjach na rynku kapitałowym

- operacje czekowe i wekslowe

- terminowe operacje finansowe

- nabywanie i zbywanie wierzytelności pieniężnych

- wykonywanie obrotu wartościami dewizowymi

- udzielanie poręczeń

- nabywanie (do określonej ustawowo granicy) papierów wartościowych

- inwestowanie w nieruchomości

- świadczenie usług konstytucyjno-doradczych dotyczących czynności bankowych itd.

Funkcje NBP

- kształtowanie i realizacja polityki pieniężnej

- bank banków

- bank państwa

- emisyjna

- centralna instytucja dewizowa

- nadzór bankowy

Polityka pieniężna

Ilość pieniądza w obiegu powinna być dostosowana do wolumenu dóbr i usług znajdujących się na rynku oraz wskaźnika szybkości obiegu pieniądza, który określa ile razy dana jednostka pieniężna jest wykorzystywana w danym czasie do obsługi transakcji handlowych oraz dokonywanie innych operacji pieniężnych.

Bank centralny odpowiedzialny jest za stabilizację pieniądza i utrzymanie jego siły nabywczej. W sposób autonomiczny projektuje, uchwala i realizuje politykę pieniężną dokonując wyboru celów i metod bieżącej taktyki i środowiskowej strategii.

W ramach funkcji banku banków NBP:

-organizuje system rozliczeń pieniężnych z bankami

- prowadzi rachunki wszystkich banków

- refinansować banki i w ten sposób wpływać na ich płynność i wielkość akcji kredytowej

Bank państwa:

- prowadzi rachunek budżetu państwa

- przeprowadza w jego imieniu operacje finansowe w kraju i za granicą

- nadzoruje transakcje kredytowe za granicą

- zaciąga i spłaca kredyty zagraniczne uzyskane w międzynarodowych instytucjach finansowych oraz urzędów innych państw

- dokonuje kasowej obsługi budżetu państwa

Funkcja emisyjna

NBP ma wyłączne prawo emisji pieniądza. Kreuje także pieniądz bezgotówkowy poprzez udzielanie kredytów. Pieniądz ten występuje w postaci znaków pieniężnych, której są prawnymi środkami płatniczymi na terenie Polski. Znaki te, to banknoty i monety opiewające na złote i grosze. NBP organizuje obieg pieniężny, odpowiada za jego płynność oraz reguluje podaż.

Centralna instytucja dewizowa:

- gromadzenie rezerw dewizowych

- zarządzanie tymi rezerwami

- podejmowanie czynności bankowych i innych działań mających na celu zapewnienie bezpieczeństwa obrotu dewizowego i płynności płatniczej kraju

Funkcja nadzoru bankowego

Realizowanie tej funkcji ustawa o NBP powierza komisji nadzoru bankowego. Organem wykonawczym jest wydzielony organizacyjnie w strukturze NBP Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego (GINB), który wykonuje i koordynuje decyzje i określone przez komisję działania

Cele nadzoru bankowego:

- zapewnienie bezpieczeństwa środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych

- zapewnienie zgodności działalności banków z wszelkimi aktami prawnymi związanymi z funkcjonowaniem sytemu bankowego

NBP kształtując politykę pieniężną wykorzystuje instrumenty realizacji tej polityki:

- ilościowe (kwantytatywne)

- jakościowe (kwalitatywne)

Instrumenty ilościowe traktowane są jako urzędowe/administracyjne, zaliczamy do nich:

- limit kredytowy \ (nie są

- pułap kredytowy / wykorzystywane)

Instrumentami jakościowymi są:

- stopy procentowe od kredytów banku centralnego

- obowiązkowa rezerwa

- operacje otwartego rynku

- lokata terminowa - depozyt na koniec dnia

Polityka stopy procentowej NBP jest polityką arbitralną tzn. procent określony jest urzędowo przez RPP, a nie rynek. Stopa musi być realna.

NBP może udzielać bankom komercyjnym kredytów:

- lombardowego (5,5%)

- redyskontowego (4,25%)

Kredyt lombardowy - udzielany przez Bank Centralny pod zastaw papierów wartościowych. Celem tego kredytu jest próba łagodzenia wahań krótszych (zwłaszcza jednodniowych) stóp rynku międzynarodowego

Kredyt redyskontowy - udzielany bankom komercyjnym, które dążąc do zwiększenia swojej płynności przedstawiają zdyskontowane u siebie weksle do redyskonta NBP. Bank centralny aby zachęcić bądź zniechęcić banki komercyjne do operacji redyskonta weksli, a przez to wpłynąć na zdolność udzielania kredytów, może podwyższać lub obniżać swoją stopę redyskontową. Stopa jest instrumentem kształtowania popytu.

Jedna ze stóp procentowych ma znaczenie bezpośrednie najistotniejsze dla banków - to stopa referencyjna, stopa rentowności bonów pieniężnych NBP. Bony pieniężne zakupują banki, które mają nadmiar pieniądza. Stopa jest ustalona przez RPP.

Obowiązkowa rezerwa

Bank Centralny nakłada na banki komercyjne wymóg utrzymywania na swoich rachunkach w Banku Centralnym pewnych minimalnych środków pieniężnych, określonych procentów w stosunku do posiadanych przez nie depozytów. Rezerwa obowiązkowa jest instrumentem, który bezpośrednio oddziałuje na koszt pieniądza w sektorze bankowym. Podwyższenie poziomu rezerw obowiązkowych ma na celu spowodowanie wzrostu ceny pieniądza i oprocentowania kredytów, ponieważ banki posiadają mniej środków na własne akcje kredytowe. Obniżenie poziomu rezerw ma na celu odwrotny efekt.

Operacje otwartego rynku

NBP sprzedaj oraz skupuje krótkoterminowe papiery wartościowe.

Zakup tych papierów zwiększa aktywa Banku Centralnego, a jednocześnie zwiększa ilość pieniądza w obiegu.

Sprzedaż tych papierów działa odwrotnie.

Warunkowy zakup

Polega na tym, że Bank Centralny kupuje papiery wartościowe od banków komercyjnych zobowiązując je do ich odkupienia po określonej cenie i w określonym terminie,

NBP dokonuje tej operacji gdy chce pobudzić aktywność gospodarczą, zwiększa w ten sposób podaż pieniądza i kredyt. Warunkowa sprzedaż działa odwrotnie.

Lokata terminowa - depozyt na koniec dnia.

NBP oferuje bankom komercyjnym możliwość składania przez nie krótkookresowego (jednodniowego) depozytu w Banku Centralnym w postaci lokaty terminowej określonej jako depozyt na koniec dnia. Lokaty te przyjmowane są przez NBP do końca dnia operacyjnego a zwrot kwoty tego depozytu wraz z należnymi odsetkami odbywa się w następnym dniu. Oprocentowanie tych lokat (stopa depozytowa) jest niższe od minimalnego oprocentowania operacji otwartego rynku (stopy referencji).

Lokaty te są bardzo dobrym instrumentem, gdyż pozwalają bankom komercyjnym zadysponować nadwyżkami płynności środków co jednocześnie przeciwdziała zmniejszeniu się stóp na rynku międzynarodowym poniżej stopy depozytowej.

WYKŁAD V

Przyczyny występowania kredytu w gospodarce to:

- nierównomierność przebiegu procesów gospodarczych wynikająca z faktu nie pokrywania się w czasie pomiędzy pieniężnymi dochodami a wydatkami różnych podmiotów - zjawisko rozbieżności (luki) w czasie które może mieć:

*charakter obiektywny wynikający z warunków przyrodniczych, naturalnych

*charakter subiektywny - błąd w kalkulacjach, przewidywaniach

- zjawisko oszczędności, które powoduje odkładanie nie tylko pieniądza ale niemożliwość realizacji pewnego produktu

- w warunkach gospodarki rynkowej to, że jest jedyną albo prawie jedyną drogą do emisji pieniędzy

Podstawowe funkcje kredytu:

1. funkcja emisyjna

2. funkcja dochodowa

3. funkcja rozdzielcza

4. funkcja motywacyjna (stymulująca

1 i 4 spełnia każdy kredyt

2 i 3 spełniają te które spełniają określone kryteria

1) Funkcja emisyjna - każde udzielenie kredytu zwiększa ilość pieniądza w obiegu, a każda jego spłata - zmniejsza.

Kreacja pieniądza gotówkowego - następuje w momencie gdy banki komercyjne lub rząd zmieniają część środków, które posiadają na rachunkach bieżących w banku centralnym na pieniądz papierowy. Gdy banki dokonują wypłat gotówkowych na rzecz swych klientów lub gdy rząd dokonuje płatności gotówkowych, pieniądz papierowy trafia do obiegu (poza system bankowy).

Kreacja pieniądza wkładowego w bankach komercyjnych - następuje w wyniku wzrostu wielkości udzielanych przez banki kredytów oraz w wyniku wzrostu ilości kupowanych przez banki dewiz.

Gdy klient wpłaca do baku gotówkę, to bank otwiera mu u siebie rachunek bieżący, którym klient może w każdej chwili dysponować za pomocą przelewów lub czeków. Operacja taka nosi nazwę wkładu pierwotnego i polega w danym wypadku jedynie na przekształceniu pieniądza gotówkowego, jakim jest banknot na taką samą ilość pieniądza bezgotówkowego, jakim jest wkład na rachunku bankowym.

Wkłady pochodne powstają w momencie gdy bank udziela klientom kredytów. Bank tworzy nowe środki pieniężne i przekazuje je do dyspozycji kredytobiorców, zapisując określoną kwotę na rachunku bankowym podmiotu. Banki kreują pieniądz bezgotówkowy przy czym suma wkładów pochodnych jest o wiele większa od wkładów pierwotnych.

ΔD = ΔR * (1/r) [ (1/r) - mnożnik relacji depozytów ]

Potencjalne rozmiary kreacji depozytów przez banki „ΔD” są:

- wprost proporcjonalne do przyrostu ich rezerw „ΔR”

- odwrotnie proporcjonalne do stopy niezbędnych rezerw

Jeżeli klienci przeznaczą część uzyskanych kredytów na powiększenie swoich rezerw gotówkowych, to wzrost rezerw w bankach będzie się sukcesywnie zmniejszał i zahamuje ekspansję kredytów i powiększanie depozytów.

Współczynnik b = B/D gdzie B - zasoby rezerw gotówkowych D - depozyty

To rozmiary ΔD: ΔD = ΔR * 1/(r+b)

Warunki które muszą być spełnione aby mogła być kreacja wkładów:

- banki muszą otrzymywać nowe rezerwy

- banki muszą chcieć udzielać kredytów

- klienci muszą występować z zapotrzebowaniem na kredyty

- klienci muszą część swoich zasobów pieniężnych utrzymywać w formie depozytów bankowych

Funkcja dochodowa - jest wydzielana na podstawie dwóch kryteriów:

1. z punktu widzenia mikroekonomicznej oceny występowania kredytu

2. kryterium czasu

1) polega na tym że kredytobiorca może zrealizować przy pomocy kredytu większe wydatki niż wynikałoby to z jego normalnych przychodów, transferów

2) oznacza, że kredyt pełni funkcję do pewnego terminu. Jeżeli zmienimy przedział czasu, zakres pełnienia funkcji dochodowej przez kredyt się zmieni. Jeżeli kredyt zostanie całkowicie spłacony to w tym okresie kredyt nie będzie pełnił funkcji dochodowej.

Funkcja rozdzielcza - można rozważać z punktu widzenia:

1. mikroekonomicznego

2. makroekonomicznego

1) występuje w pewnych jedynie sytuacjach, gdy kredyt udzielony danemu kredytobiorcy służy bezpośrednio do ostatecznego podziału PKB, ostatecznej alokacji i ostatecznego odbiorcy

Z punktu widzenia klasyfikacji przedmiotowej można wyróżnić:

- kredyt na środki konsumpcyjne

- kredyt na środki inwestycyjne

2) z makroekonomicznego punktu widzenia funkcja rozdzielcza kredytu umożliwia udostępnienie środków w celu rozdysponowania nierozdzielnych dóbr materialnych, które powstały w powodu odłożonych oszczędności innych podmiotów

ORZ

PKB do podziału Środki pienięzne

OP

ORZ=OP

1:1

ORZ - nierozdzielne dobra materialne OP - oszczędności pieniężne odłożone

OP

ORZ

//////////////

ORZ<OP

0,5:1

-------------->

Funkcja motywacyjna - polega na wykorzystaniu kredytu do oddziaływania na postawę kredytobiorcy. Pobudza albo ogranicza aktywność gospodarczą. Regulowana jest przez warunki kredytowań:

1. kredyty referencyjne

2. stopy procentowe

3. zabezpieczenie kredytu

Weksel - sformalizowaną postacią kredytu towarowego (dostawcy) jest weksel. Weksel jest dokumentem sformalizowanym, tzn. że ma określony kształt prawny.

Weksel jest dokumentem zobowiązującym wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej:

- własny (prosty, sola, suchy)

- ciągniony (trasowany)

Własny dotyczy dwóch podmiotów:

-emitenta (wystawca)

- remitenta (posiadacz)

Weksel trasowany dotyczy minimum 3 podmiotów

- trasanta

- trasata (-ów)

- remitenta (beneficjenta)

TRASANT -> TRASAT -> REMITENT

Z reguły wymagany jest akcept (wyrażenie zgody) trasata poprzez złożenie podpisu.

Różnice między wekslami własnym i ciągnionym:

- ilość podmiotów

- rodzaj zobowiązania

Przenoszenie praw z weksla na inne osoby - indos

Następna osoba indosuje go, przez podpisanie z drugiej strony

Awal - gwarancja z przodu weksla „poręczam”

Dyskont - wymiana części pieniędzy z weksla w banku (część zabiera bank)

10

---