Psychologia wychowawcza 8.04.09

RÓŻNICE MIĘDZY TEORIĄ PIAGETA I WYGOTSKIEGO W ZAKRESIE WĄTKÓW DOT. PROCESU EDUKACJI.

PIAGET:

• konstruktywizm- autor zwraca uwagę na konstruktywizm poznawczy. Polega on na tym, że jednostka nadaje sens, znaczenie informacjom;

• stadia- mocno podkreśla występowanie stadiów w sferze poznawczej (sensoryczno- motorycznego, przedoperacyjnego, operacji konkretnych, operacji formalnych);

• procesy o kluczowym znaczeniu- kluczowymi procesami są: schematy, asymilacja, akomodacja, operacje zmysłowe, zachowanie wielkości, objętości, klasyfikacje, rozumowanie hipotetyczno- dedukcyjne;

• rola języka- w pierwszej kolejności jest …...., które kieruje rozwojem języka;

• poglądy na edukację- edukacja przyczynia się tylko do określenia umiejętności poznawczych dziecka, które się już pojawiły dzięki procesowi dojrzewania;

• implikacje dla procesów nauczania- nauczyciel jako osoba ułatwiająca i doradzająca, nie kierująca procesem uczenia się. Nauczanie dostarcza wsparcia dla dziecka w celu badania jego świata i odkrywania wiedzy;

WYGOTSKI:

• konstruktywizm- autor podkreśla rolę konstruktywizmu społecznego (ważne są interakcje z innymi);

• stadia- nie proponuje żadnych ogólnych stadiów rozwoju;

• procesy o kluczowym znaczeniu- sfera najbliższego rozwoju, język, dialog, …...... kultury;

• rola języka- język odgrywa ważną, bardziej znaczącą rolę w kształtowaniu się myślenia;

• poglądy na edukację- edukacja odgrywa centralną rolę pomagającą dziecku w uczeniu się narzędzi kultury;

• implikacje dla procesu nauczania- nauczyciel jest osobą ułatwiającą, doradzającą, a nie kierującą. Dostarcza wielu sposobności dla uczniów w procesie uczenia się poprzez relacje z nauczycielem i bardziej doświadczonych rówieśników o wyższym poziomie umiejętności.

TEORIA EKOLOGICZNA U. BRONFRENBRENER'A

Koncentruje się gł. na społ. kontekstach, w których dziecko żyje i na ludziach, którzy wpływają na jego rozwój. Obejmuje 5 środowiskowych systemów, które rozciągają się na kontinuum od ściśle personalnych interakcji do szeroko pojmowanych wpływów kultury: mikrosystem, mezosystem, egzosystem, makrosystem i chronosystem.

MIKROSYSTEM sprowadza się do warunków, w których jednostka spędza znaczną część czasu, np. rodzina ucznia, rówieśnicy, szkoła, sąsiedztwo. W obrębie mikrosystemu dziecko nie jest biernym odbiorcą doświadczeń, lecz jest kimś, kto pozostaje we wzajemnych interakcjach z innymi i przyczynia się do tworzenia warunków mikrosystemu (np. dziecko jest agresywne i przez to tworzy odpowiednie relacje z innymi).

MEZOSYSTEM obejmuje związki między pewnymi mikrosystemami, np. szkoły albo pomiędzy doświadczeniami rodzinnymi i gr. rówieśniczej. Doświadczenia odbierane w jednym systemie mogą wpływać na doświadczenia odbierane w drugim mikrosystemie, np. dzieci odrzucone przez rodziców mogą mieć trudności w kształtowaniu pozytywnych związków z rówieśnikami lub nauczycielami.

EGZOSYSTEM występuje wtedy, gdy doświadczenia nabywane w innych warunkach czy w innym systemie (w których dziecko nie pełni aktywnej roli) wpływają na to, co uczeń i nauczyciel doświadczają w bezpośrednim kontakcie. Zespół instytucji nadzorujących szkoły decyduje o jakości szkoły, jej wyposażenia, bibliotece itp. tego rodzaju decyzje mogą pomagać bądź stanowić przeszkody w rozwoju dziecka.

MAKROSYSTEM obejmuje szeroko rozumianą kulturę, w której żyją uczniowie i nauczyciele. Kultura ta wpływa w znacznym stopniu na system wartości i zwyczaje panujące w tej społeczności, np. porównanie kultury islamskiej i europejskiej w zakresie ujmowania tradycyjnych ról związanych z płcią; pojmowanie tych ról i czynniki społ.-ekonomiczne wpływają na rozwój dziecka, jak również na jego edukację.

CHRONOSYSTEM odnosi się do społ.-historycznych warunków dziecka, np. współcześnie uczniowie spędzają swoje dzieciństwo w warunkach wielu „pierwszeństw”, tj. są jakby pierwszą generacją, która wzrasta w elektronicznej atmosferze środowiska określonego przez komputery i nowe formy mass mediów, są pierwszą generacją po seksualnej rewolucji i tzw. seksizmie (domagają się pełnego równouprawnienia kobiet w stosunku do mężczyzn, a nawet przyznania pra kobietom, które są przyznawane mężczyznom).

Zaletą tej teorii jest to, że dostarcza dobrej strategii do rozpatrywania nie tylko tego, co dzieje się w szkole, ale także tego, co zdarza się w rodzinie dziecka, w gr. rówieśniczej, sąsiedztwie.

Brakiem jest przywiązanie zbyt dużej wagi do roli czynników biologicznych i poznawczych w rozwoju i edukacji dziecka.

Zastosowanie teorii Bronfrenbrener'a do środowiska klasy szkolnej:

• myślenie o dziecku jako włączonym w liczne środowiskowe systemy,

• przywiązanie wagi do związków między szkołą a rodziną;

• uznawanie doniosłości społecznej, statusu społ.-ekonomicznego i kultury, w której ma miejsce rozwój i proces edukacji dziecka;

• potrzeba rozumienia zmian społ.-historycznych żyjących w szybko zmieniających się społeczeństwach.

WKŁAD KONCEPCJI E. ERIKSONA (1902-1994) DO PROCESU EDUKACJI

W całym cyklu życia jednostki E. wyodrębnił 8 stadiów rozwoju psychospołecznego. Każde z nich wiąże się ze specyficznym zadaniem rozwojowym, którego rozwiązanie pozostaje w związku z pewnym kryzysem dla jednostki. Każdy kryzys obejmuje konflikt pomiędzy pozytywną a potencjalnie negatywną alternatywą.

Kryzys jest specyficznym konfliktem, którego rozwiązanie przygotowuje sposób, w jaki jednostka wchodzi w następne stadium, sposób, w jaki jednostka rozwiązuje każdy kryzys na danym stadium rozwoju psychospołecznego. Pociąga za sobą trwały skutek, który wpływa na obraz samego siebie oraz na ogląd (sposób widzenia otaczającego społeczeństwa). Niewłaściwe rozwiązanie problemów związanych z kryzysem we wczesnych stadiach może mieć potencjalnie negatywne konsekwencje na całe życie. Chociaż niektóre negatywne skutki mogą być naprawione w późniejszych stadiach. Kryzys ten nie jest katastroficzny, lecz jest punktem zwrotnym , z jednej strony dla wzrastającej podatności na zranienia (dużej wrażliwości)...........

8 stadiów:

1. zaufanie - brak zaufania (1 r. ż.),

2. autonomia - zawstydzenie i wątpliwość (2-3 r. ż.),

3. inicjatywa - poczucie winy (4-5 r. ż.),

4. pracowitość - poczucie niższości (6-12 r. ż.),

5. tożsamość - niepewność roli (13-18 r. ż.),

6. intymność - izolacja (19-25 r. ż.),

7. kreatywność - zainteresowanie sobą i stagnacja (26-65 r. ż.),

8. integralność ego - rozpacz (> 65 r. ż.).

Dla celów wychowawczych ważne jest stadium 3 i 4:

• dziecko kontaktuje się z poszerzonym społecznym światem. Ważne jest kształtowanie się w dziecku odpowiedzialności (np. dorośli oczekują, by dziecko rozwinęło sobie samoobsługę, dbało o higienę itp.);

• inicjatywa dzieci w stadium 4 (przedsiębiorczości) jest nastawiona na przeżywanie wielu nowych doświadczeń;

• po podjęciu nauki szkolnej dzieci ukierunkowują swoją energię w głównej mierze na opanowywaniu nowej wiedzy oraz rozwijaniu intelektualnych umiejętności. W żadnym innym okresie nie wykazują tak dużego entuzjazmu dla uczenia się jak pod koniec dzieciństwa, kiedy to ich wyobraźnia jest bardzo ekspansywna;

• niebezpieczeństwem tego stadium jest rozwój poczucia niższości, niekompetencji, a także braku produktywności.

Sugestie tej teorii dla procesu edukacji:

1. Należy wspierać inicjatywę u młodszych dzieci:programy wychowania w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym powinny dostarczać wiele swobody do badania przez dziecko otaczającego świata;

• powinno mu się pozwolić na wybór pewnych działań, w które dziecko się angażuje;

• jeżeli żądanie (próby) dziecka odnośnie wykonania pewnych czynności są rozsądne winny być uwzględnione;

• powinno się dostarczyć dzieciom bodźców, które stymulowałyby ich wyobraźnię;

• w sposób szczególny należy zachęcać dzieci do społecznych zabaw z rówieśnikami oraz zabaw aktywizujących ich wyobraźnię;

• należy pomagać dzieciom w przejmowaniu odpowiedzialności za odkładanie materiałów wykorzystywanych w zabawie na swoje miejsce;

• powinno się też dzieciom zlecać opiekę nad kwiatami, roślinami i towarzyszyć im w ich pielęgnacji;

• należy jednak w tych obowiązkach uwzględnić pewne minimum, by zbytnio nie rozwijać w dziecku poczucia winy i niepokoju.

2. Promowanie przedsiębiorczości u dzieci w szkole podstawowej:

• nauczyciele powinni wytwarzać w klasie taką atmosferę, by dzieci stały się pasjonatami w uczeniu się;

• nauczyciele powinni delikatnie, lecz stanowczo przymuszać dzieci do pewnej przygody w wyszukiwaniu czegoś, czego mogą się nauczyć do wykańczania zadań, które podejmują;

• ważne jest, aby nauczyciele podsycali w dziecku motywację w ciekawości do poznania. Należy jednak stworzyć uczniom takie warunki, by zadania wobec których staje nie przytłaczały ich możliwości. Nauczyciel w swoich wymaganiach powinien być stanowczy, ale nie nadmiernie krytyczny.

3. Stymulowanie poszukiwań w celu ukształtowania tożsamości w okresie młodości:

• zachęcać młodzież do pisania esejów, wypracowań dotyczących różnych wymiarów, albo też badania kim są, co chcieliby robić w swoim życiu;

• należy zachęcać młodzież do samodzielnego, niezależnego myślenia i swobodnego wyrażania swoich poglądów, a także do uczestnictwa w dyskusjach na tematy religijne, ideologiczne, polityczne.

4. Zachęcanie nauczycieli do przebadania swojego życia w kontekście 8 stadiów w koncepcji Eriksona. Kompetentny nauczyciel przejawia:

• zaufanie do samego siebie i innych,

• wykazuje inicjatywę,

• jest przedsiębiorczy,

• jest opanowany,

• jest umotywowany do dostarczania czegoś sensownego następnemu pokoleniu.

Rola nauczyciela w kontekście teorii E. najlepiej oddaje pojęcie wspaniałomyślności, które jest typowe dla 7. stadium. Wspaniałomyślność oznacza czegoś pozytywnego następnemu pokoleniu i obejmuje ona takie role jak rodzicielstwo i nauczanie, poprzez które dorośli pomagają następnemu pokoleniu w rozwijaniu użytecznego stylu życia.

---