PYTANIA Z EKONOMII NA EGZAMIN MAGISTERSKI

3. Zmiany wielkości konsumpcji w gospodarce. Różne stanowiska teoretyczne (teoria keynesowska, dochodu permanentnego i cyklu życia). Efekt majątkowy.

Keynes w celu opisania wielkości produkcji w gospodarce stworzył model zagregowanych wydatków. Przyjął, iż ceny i płaca są stałe, istnieją maszyny i zasoby naturalne niewykorzystane, bezrobotni szukają pracy- istnieją wolne moce produkcyjne. Przyjął dwa rodzaje okresów czasowych, w których gospodarka może funkcjonować. W długim okresie istnieje możliwość rozbudowy potencjału gospodarki, natomiast krótki okres jest niewystarczający do rozbudowy zdolności produkcyjnych. W takiej gospodarce wielkość PKB zależy wprost od wielkości popytu (planowanej wartości zagregowanych wydatków).

W skrajnie uproszczonej gospodarce keynsowskiej planowane zagregowane wydatki na dobra finalne (AE) składają się z: planowanych wydatków na konsumpcję gospodarstw domowych (C) i wydatków na inwestycje prywatnych przedsiębiorstw (I).

AE=C+I

W celu opisania planowanych wydatków na konsumpcję Keynes wprowadził funkcję konsumpcji opisaną wzorem:

C_pl=KSK*Y_d+C_a

C_pl - planowana konsumpcja; KSK- krańcowa skłonność do konsumpcji (parametr informujący jaką część dodatkowej porcji dochodu gospodarstwa domowe przeznaczają na zwiększenie konsumpcji; C_a - konsumpcja autonomiczna (niezależna od wielkości dochodów).

Dla różnych wielkości dochodów do dyspozycji Y_d funkcja konsumpcji ukazuje wielkość planowanej konsumpcji C_pl.

Planowana konsumpcja

- planowana konsumpcja

Dochód do dyspozycji

Warto zauważyć, że na powyższym wykresie zmiany poziomu dochodu gospodarstw domowych powodują przesunięcia wzdłuż wykresu konsumpcji, natomiast zmiany wielkości posiadanego majątku (wywołane np. krachem na giełdzie ⇓, czy dobrą koniunkturą ⇑) oraz oczekiwanego poziomu dochodów i cen przesuwają cały wykres.

Zjawisko to nazywamy efektem majątkowym (bogactwa). Polega ono na przesunięciu wykresu konsumpcji w górę (dół), pod wpływem wzrostu (spadku) zasobów majątkowych gospodarstw domowych i zwiększenia (spadku) wydatków na każdym poziomie rozporządzalnych dochodów osobistych.

W teorii keynesowskiej na przesunięcie całego wykresu funkcji konsumpcji wypływ może także mieć podaż kredytów na cele konsumpcyjne. Podaż ta może wzrosnąć gdy stopy procentowe w gospodarce zmaleją, lub gdy zwiększy się baza monetarna i wzrosną rezerwy gotówkowe systemu bankowego. W takiej sytuacji ludzie przy każdym poziomie dochodów będą wydawali więcej, gdyż będą mieli atrakcyjniejsze warunki na przyszłą spłatę swoich zobowiązań.

Pozostałą, nieskonsumowaną część dochodów gospodarstwa przeznaczają na oszczędności. Funkcję oszczędności można opisać wzorem:

S_pl=KSO*Y_d - C_a gdzie KSO to krańcowa skłonność do oszczędzania i KSK+KSO=1

W uproszczonym modelu gospodarki keynesowskiej przyjąć także można, że poziom inwestycji przedsiębiorstw prywatnych (I) nie jest uzależniona od wielkości rozmiarów produkcji (Y) i dochodów do dyspozycji (Y_d). Innymi słowy wielkość inwestycji planowanych traktowana jest jako stała.

Wielkość produkcji w stanie równowagi.

Z połączenia powyższych wykresów otrzymujemy tzw. krzyż keyensowski (str. 389, Czarny), który przedstawia stan krótkookresowej równowagi w gospodarce. Punkt przecięcia się linii 45 stopni z linią planowanych zagregowanych wydatków AE_pl opisuje taką wielkość produkcji w gospodarce, przy której planowane wydatki zrównują się z rzeczywistą wielkością produkcji. Taki punkt jest tylko jeden.

Stan krótkookresowej nierównowagi.

W swojej teorii Keynes wprowadził także tzw. mnożnik. W sytuacji, gdy np. inwestyce przedsiębiorstw zwiększą się o ΔI, to prędzej czy później produkcja w gospodarce także wzrośnie o taką samą wartość (tak działa gospodarka keynesowska - są w niej wolne moce produkcyjne, a ceny są stałe). Odpowiednio wzrastają zatem także dochody, wartość produkcji bowiem równa się wartości dochodów właścicieli czynników produkcji. Część z tych dodatkowych dochodów (wyznaczona przez KSK) znowu zmienia się w popyt. Za dodatkowe dochody gospodarstwa domowe chcą kupić nowe dobra konsumpcyjne, co prędzej czy później powoduje wzrost produkcji przedsiębiorstw i tak dalej. Jak łatwo zauważyć, początkowy wzrost inwestycji o ΔI doprowadził do większego wzrostu produkcji. Tak właśnie działa mnożnik keynesowki. Opisać go można wzorem M=ΔY/ΔI=1/(1-KSK) (wyprowadzenie na str. 394).

Do opisywanego modelu wprowadzić można jeszcze trzecią część planowanych zagregowanych wydatków AE_pl - wydatki państwa G_pl, finansowane z: T_e (podatki pośrednie), NT (podatki bezpośrednie netto, czyli podatki bezpośrenie pomniejszone o transfery dla gospodarstw domowych) i D (dochody państwa z tytułu właności).

AE_pl=C_pl+I_pl+G_pl

Wydatki państwa podlegają podobnych mechanizmom mnożnikowym jak wyżej opisany przykład. W gospodarstwie z państwem gospodarstwa domowe muszą jednak płacić podatki, przez co ich KSK jest niższe. W efekcie mnożnik w gospodarce z udziałem państwa jest niższy niż w poprzednik wypadku:

M'=1/(1-KSK') < 1/(1-KSK)=M,

Gdzie KSK'=KSK*(1-podatek t)

Teoria dochodu permanentnego i cyklu życia.

Obydwie te teorie są ze sobą blisko spokrewnione.

Teoria dochodu permanentnego została sformułowana przez Miltona Friedmana, a jej punktem wyjścia są dwie przesłanki: dochody ludzi są zmienne w czasie oraz ludzie nie lubią, aby ich konsumpcja wykazywała wahania. Ludzie dążą do eliminowania wahań poziomu konsumpcji, starając się nie dopuścić do przenoszenia fluktuacji dochodu na konsumpcję. Zgodnie z tą teorią wielkość konsumpcji w danym okresie nie zależy od bieżącego dochodu rozporządzalnego, ale od poziomu dochodu permanentnego czyli przeciętnego, długookresowego dochodu gospodarstw domowych. Przy zwiększeniu się dochodów ludzi będą oni woleli zaoszczędzić dodatkową porcję gotówki na przyszłą konsumpcję (w okresach, kiedy będą np. zarabiali mniej), a nie przeznaczą jej na zakupy w danym okresie. Jedyną sytuacją, gdy zwiększą swój ogólny poziom konsumpcji, będzie sytuacja, gdy uznają oni, że zwiększenie się dochodów ma charakter długoterminowy, a nie tylko przejściowy (np. premia, 13 pensja, itp.).

Teoria cyklu życia została sformułowana przez Franco Modiglianiego i Alberta Ando i jest bardzo zbliżona do teorii dochodu permanentnego. Teoria cyklu życia sugeruje, że ludzie tworzą plany swojej konsumpcji, obejmujące cały okres ich życia (włączając w to ewentualne zapisy w testamencie na rzecz dzieci). Źródłem finansowania owej konsumpcji są przewidywane dochody osiągane w ciąg całego życia (powiększone o ewentualny początkowy zasób majątku bądź spadek). Zgodnie z tym poglądem wielkość bieżącej konsumpcji rzeczywiście zależy od poziomu dochodu permanentnego, lecz - inaczej niż u Friedmana - znacznie się waha. Na przykład wieloletnie oszczędzanie w młodości umożliwia niektórym po latach zwiększenie konsumpcji. Ludzie chcą wygładzić poziom konsumpcji w ciągu całego życia. W szczególności, będą oszczędzać w okresie aktywności zawodowej, a z uzyskanych środków sfinansują konsumpcję w okresie emerytalnym. Poza tym, teoria cyklu życia wyjaśnia także, jak w trakcie życia konsumenta zmieniają się oszczędności. Majątek konsumenta rośnie w okresie zarobkowania, kiedy oszczędza, a maleje, gdy przechodzi on na emeryturę i ze zgromadzonego majątku finansuje konsumpcję. Konsumpcja jest stała - w pierwszym okresie jest finansowana z osiąganego dochodu, w okresie drugim - ze zgromadzonych w postaci oszczędności środków.

4. Czynniki kształtujące wielkość nakładów inwestycyjnych. Inwestycje a wahania koniunkturalne i wzrost gospodarczy.

Głównymi czynnikami kształtującymi wielkość nakładów inwestycyjnych są:

1. dochody

2. koszty

3. oczekiwania

Inwestycje zależą od dochodów, których wysokość zależy od ogólnego poziomu aktywności gospodarczej. Z większości badań wynika, że inwestycje są bardzo wrażliwe na wahania koniunktury.

Kształtowanie się inwestycji wyjaśnia teoria zwana zasadą akceleratora. Mówi ona, że stopa inwestycji jest wyznaczana przede wszystkich przez stopę zmian produkcji. Innymi słowy, inwestycje są wysokie, kiedy produkcja wzrasta, i niskie - kiedy spada.

Kolejnym czynnikiem wpływającym na poziom inwestycji są koszty inwestowania. Liczenie ich jest skomplikowane, gdyż często ma się do czynienia z dobrami funkcjonującymi wiele lat w procesie produkcji. Koszt kapitału obejmuje zazwyczaj nie tylko samą cenę dobra kapitałowego, ale także stopę procentową, jaką płaci się od kredytu zaciągniętego na jego zakup oraz podatki płacone przez firmy od swoich dochodów.

W niektórych sektorach gospodarki władze posługują się czasami polityką fiskalną w celu wpływania na inwestycje. Na koszt inwestycji w szczególności wpływają podatki nakładane przez władze państwowe różnych szczebli (np. nakładanie podatków od zysków kapitałowych, albo zwolnienia podatkowe na poszukiwania ropy i gazu). Zróżnicowane podejście do różnych sektorów w polityce podatkowej, a nawet międzynarodowe różnice w tym zakresie mają bardzo poważny wpływ na decyzje inwestycyjne firm poszukujących najbardziej zyskownych możliwości lokaty swych środków.

Trzecim elementem istotnym z punktu widzenia inwestycji są oczekiwania co do przyszłości i zaufanie gospodarcze przedsiębiorstw. Inwestycje wiszą na włosku oczekiwań i prognoz dotyczących przyszłych wydarzeń.

Zatem ogólnie rzecz biorąc przedsiębiorstwa inwestują po to, aby osiągnąć zyski. Ponieważ dobra kapitałowe służą przez wiele lat, decyzje inwestycyjne zależą od:

• stanu popytu na produkt wytwarzany w wyniku nowych inwestycji

• poziomu stóp procentowych i podatków oddziałujących na koszty inwestycji

• oczekiwań przedsiębiorstw dotyczących sytuacji gospodarczej w przyszłości.

Bardzo ważną zależnością z punktu widzenia inwestycji jest zależność między nimi, a

stopą procentową, czyli krzywa popytu inwestycyjnego. (Begg 157)

Krzywa popytu inwestycyjnego obrazuje zależność miedzy planowanymi przez przedsiębiorstwa inwestycjami, a poziomem stopy procentowej. Przedsiębiorstwo musi zawsze odpowiedzieć sobie na pytanie, czy inwestycja przyniesie dostatecznie wysokie zyski, aby można było spłacić, wraz z odsetkami, kredyt zaciągnięty na jej finansowanie. Ujmując to inaczej, zysk z inwestycji musi być, co najmniej równy kosztowi alternatywnemu funduszy zamrożonych w tych inwestycjach.

Ilość projektów inwestycyjnych, które może w danym momencie zrealizować przedsiębiorstwo zależy przede wszystkim od wysokości stopy procentowej. W miarę obniżania stopy procentowej coraz więcej projektów będzie w stanie zapewnić zwrot kapitału, co najmniej równy kosztowi utraconych możliwości funduszy przeznaczonych na finansowanie inwestycji.

Na wysokość położenia krzywej popytu inwestycyjnego wpływają dwa czynniki: koszt ceny nowych maszyn oraz wielkość strumienia zysków powstałych dzięki owym maszynom. Wzrost cen zakupu nowych maszyn spowoduje obniżenie się popytu na inwestycji dla każdego poziomu stopy procentowej. Nachylenie krzywej popytu inwestycyjnego będzie zależało od długości życia dobra kapitałowego. Im dłuższy będzie ten okres tym bardziej podatna zrobi się opłacalność tej inwestycji na zmiany stopy procentowej, a tym samym tym mniejsze nachylenie krzywej popytu inwestycyjnego.

Popyt inwestycyjny uzależniony jest od:

• Przewidywanego poziomu popytu (określany poprzez: badanie rynku, politykę gospodarczą rządu, stopy inflacji);

• Stopy procentowej na rynkach finansowych.

Im wyższa stopa %, tym popyt jest mniejszy.

Oprócz stóp procentowych, na inwestycje wpływają także inne czynniki. Wzrost PKB, przesunie krzywą popytu inwestycyjnego w prawo i ku górze, a w przeciwnym kierunku skierują krzywą podatki od działalności gospodarczej. Krzywa zachowa się w taki sam sposób, gdy oczekiwania przedsiębiorców będą pesymistyczne.

Inwestycje zachowują się w sposób trudny do przewidzenia, ponieważ zależą od wielu niepewnych czynników takich jak np. zmian stawek podatkowych i stóp procentowych, od postaw politycznych i sposobów podejścia do stabilizowania gospodarki. Niemalże we wszystkich cyklach koniunkturalnych wahania inwestycji były główną siłą napędową zarówno w fazie poprawy koniunktury, jak i jej załamania.

6. Wielookresowe ograniczenie budżetowe gospodarki. Równoważność Ricarda.

Międzyokresowe ograniczenie budżetowe

W każdym okresie konsument dostaje dochód: M₁ w okresie bieżącym i M₂ w okresie przyszłym. Konsumpcję w każdym okresie można zmieniać. Dzięki zaciąganiu pożyczek zgodnie z rynkową stopą procentową konsument może zwiększyć konsumpcję bieżącą, a dzięki oszczędzaniu przy tej stopie może zwiększyć konsumpcję okresu przyszłego. Każda pożyczka zaciągnięta w okresie bieżącym musi być zwrócona z dochodu okresu przyszłego oraz wszystkie oszczędności bieżące zwiększają przyszły dochód.

Oszczędności: część dochodu okresu bieżącego pozostała po opłaceniu bieżącej konsumpcji: S = M₁ - p₁C₁, gdzie p₁ to indeks cenowy konsumpcji bieżącej. Oszczędności mogą być ujemne jeśli konsument zaciąga pożyczki na sfinansowanie konsumpcji bieżącej.

Kwota dostępna na konsumpcję w okresie przyszłym to dochód w tym okresie powiększony o oszczędności i odsetki od nich. Jeżeli oszczędności są ujemne, to w okresie przyszłym konsument musi spłacić zaciągniętą pożyczkę i zapłacić odsetki od niej w okresie przyszłym. Oczywiście zmniejsza to wielkość konsumpcji w okresie przyszłym.

Konsumpcja w okresie przyszłym:

p₂C₂ = M₂ + S + iS = M₂ + (1 + i)S, gdzie i to rynkowa stopa procentowa. Po wstawieniu wzoru na oszczędności do równania konsumpcji w okresie następnym otrzymujemy:

p₂C₂ = M₂ + (1 + i)(M₁ - p₁C₁) = M₂ + (1 + i)M₁ - p₁(1 + i)C₁.

Po przekształceniu:

p₂C₂ + p₁(1 + i)C₁ = M₂ + (1 + i)M₁ .

Jest to równanie ograniczenia budżetowego w modelu dwuokresowym, w którym wydatki znajdujące się po lewej stronie równają się całkowitemu dochodowi w obu okresach po prawej stronie równania.

Stopa inflacji: d jest to procentowa zmiana cen następująca między okresem bieżącym i przyszłym: d = (p₂ - p₁)/p₁. Przekształcając: p₂ = (1 + d)p₁.

Po wstawieniu wzoru na poziom cen w okresie przyszłym,

p₂ = (1 + d)p₁, do równania ograniczenia budżetowego:

p₁(1 + d)C₂ + p₁(1 + i)C₁ = M₂ + (1 + i)M₁ .

Z tego równania wynika, że linia dwuokresowego ograniczenia budżetowego ma dwa punkty przecięcia z osiami:

jeżeli C₁ = 0

jeżeli C₂ = 0.

Przy konstruowaniu równania ograniczenia budżetowego przyjęliśmy, że konsument nie musi oszczędzać ani zaciągać pożyczek wydając w każdym okresie dochód, czyli: p₁C₁ = M₁ i p₂C₂ = M₂(1 + d)p₁C₂, co po przekształceniu daje:

C₁ = M₁/p₁ i C₂ = M₂/(1 + d)p₁.

Każde odejście od tego punktu oznacza, że konsument jest pożyczkobiorcą netto lub oszczędzającym netto. Jeżeli C₁ > M₁/p₁ , to konsument wydaje na konsumpcję w okresie bieżącym więcej niż zarabia, czyli jest pożyczkobiorcą netto. Jeżeli C₂ > M₂/[(1 +d)p₁], to konsument wydaje na konsumpcję w okresie przyszłym więcej niż zarabia, jest więc oszczędzającym netto.

Rys. 18.2: linia międzyokresowego ograniczenia budżetowego. Z punktów przecięcia można obliczyć jej nachylenie:
.

Można je interpretować na kilka sposobów:

1)jest to rzeczywisty koszt dodatkowej jednostki konsumpcji dzisiaj w przeliczeniu na konsumpcję jutro - międzyokresowy stosunek cen: Jeżeli kupujemy coś dzisiaj, to tracimy odsetki, które zarobilibyśmy, ale te odsetki muszą być zdyskontowane stopą zgodnie z którą ceny zmieniają się między okresem bieżącym i przyszłym.

2) jest to realna stopa określająca zwiększanie się siły nabywczej oszczędności: jeżeli stopa inflacji = stopie procentowej, to stopa ta = 1, z czego wynika, że siła nabywcza oszczędności nie zmienia się pomimo dodatniej stopy procentowej; jeżeli i > d, to stopa > 1, czyli siła nabywcza rośnie; przy stopie < 1 siła nabywcza oszczędności maleje.

(moja wersja)

Każdy z sektorów aktywności gospodarczej (sektor prywatny, rząd, reszta świata) ma swoje saldo finansowe. Gdy inwestycje przewyższają prywatne oszczędności, wtedy sektor prywatny zaciąga pożyczki. Jeśli wydatki rządu przewyższają dochody, rząd również pożycza. Gdy obydwa sektory mają deficyt, pożycza kraj jako całość (w obrotach bieżących występuje deficyt). Wtedy reszta świata ma w stosunku do tego kraju nadwyżkę. W innym przypadku deficyt rządowy mógłby zostać pokryty przez prywatne oszczędności netto (S>I), pozostawiając rachunek obrotów bieżących bez zmian. Wzajemne pożyczanie umożliwia przesunięcie zasobów z teraźniejszości w przyszłość, a możliwość zaciągania i udzielania pożyczek zależy od oczekiwań dotyczących przyszłej sytuacji. Dlatego też wszystkie podmioty stają przed problemem wielookresowego ograniczenia budżetowego.

Racjonalne gospodarstwa nie tylko planują wydatki w czasie, ale także biorą pod uwagę swoje przyszłe dochody i zasoby. Podobnie firmy muszą przewidywać zyskowność zakładu i urządzeń, w które inwestują.

Zakłada się, że gospodarstwa postępują w sposób na ogół prawidłowy. To założenie nazywane jest hipotezą racjonalnych oczekiwań. Mówi ono o tym, że gospodarstwa nie zawsze doskonale przewidują przyszłość, ale nie popełniają tych samych błędów. Hipotez zakłada, że podmioty korzystają ze wszystkich dostępnych informacji i używają ich wystarczająco umiejętnie, aby przeciętnie mieć rację.

Każde gospodarstwo posiada tak zwany zasób wyjściowy. Zasób ten przedstawia punkt A na rysunku. Punkt ten nazywany jest czasem punktem autarkii (gospodarstwo czy kraj działa w autarkii wówczas, gdy zupełnie nie prowadzi wymiany z resztą świata). Istnieje jednak możliwość tak zwanej wymiany międzyokresowej, czyli wymiany w czasie. Gdy spodziewamy się, że będzie nam w przyszłym okresie brakować zasobów możemy pożyczyć je od kogoś teraz i przeciwnie, gdy spodziewamy się nadmiaru w przyszłym okresie, możemy zaoferować nasze zasoby. Przy wymianie pojawia się problem zapłaty za zasoby (koszt jutrzejszego zasobu dziś). Warunki określające zapłatę to realna stopa procentowa. 100 jednostek zasobów dziś kosztuje 100(1+r) zasobów jutro, a zasób jutrzejszy jest wart 1/(1+r). Jest to tak zwana cena międzyokresowa, czyli cena konsumpcji jutrzejszej, przeliczona konsumpcję dzisiejszą. Mówi ona, że dobra jutrzejsze są mniej warte od dóbr dzisiejszych, dlatego realna stopa oprocentowania r jest dodatnia. Wycena dóbr przyszłych w cenach dzisiejszych nosi nazwę dyskontowania. Wymiana międzyokresowa pozwala wybrać kombinację konsumpcji wyznaczaną przez linię BD. W punkcie B nie ma konsumpcji przyszłej konsumpcja wynosi Y₁+Y₂/(1+r), zaś w punkcie D cały majątek pożycza się, aby w przyszłości skonsumować Y₁(1+r)+Y_2. Nachylenie tzw. linii budżetu wynosi -(1+r). Przy rosnącej stopie procentowej, linia budżetu staje się bardziej stroma.

Przy dochodzie wynoszącym Y₁ oszczędności wynoszą Y₁ - C₁. Gdy różnica jest dodatnia, gospodarstwo może udzielić pożyczki i odwrotnie, gdy różnica jest ujemna, gospodarstwo musi wziąć pożyczkę. W drugim okresie można konsumować dochód Y₂ plus (1+r)(Y₁-C₁), czyli oprocentowanie i kapitał zgromadzony w drugim okresie. (Jeśli oszczędności są w pierwszym okresie ujemne, oznacza to konieczność zwrócenia kapitału razem z oprocentowaniem).

Wielookresowe ograniczenie budżetowe przedstawia zatem wzór:

C₂=Y₂+(Y₁-C₁)(1+r)

Po przekształceniu C₁+C₂/(1+r)=Y₁+Y₂/(1+r). Po lewej stronie równania mamy bieżącą zdyskontowaną wartość konsumpcji, Jest to suma konsumpcji dzisiejszej i jutrzejszej wycenianej w dobrach dzisiejszych. Prawa strona to bieżąca zdyskontowana wartość dochodu. Jest to maksymalna konsumpcja na jaką gospodarstwo może sobie pozwolić, przy danych zasobach dzisiejszych i jutrzejszych (punkt B na rysunku). Odcinek 0B czyli majątek to Ω= Y₁+Y₂/(1+r).

Jeśli z poprzedniego okresu pozostanie jakieś bogactwo (B₀>0), to ograniczenie budżetowe w następnym okresie zmieni się w następując sposób (linia na wykresie przesunie się w prawo):

C₁+C₂/(1+r)=Y₁+Y₂/(1+r)+B₀

Gdy jednostka się zadłuży linia przesunie się w lewo.

Łączne ograniczenie budżetowe sektora publicznego i prywatnego, czyli po uwzględnieniu podatków i wydatków rządowych wynika z ograniczeń budżetowych każdego z tych sektorów. Ograniczenie budżetowe sektora prywatnego to:

C₁+C₂/(1+r)=Y₁-T₁+(Y₂-T₂)/(1+r),

zaś ograniczenie budżetowe sektora publicznego to:

G₁+G₂/(1+r_G)=T₁+T₂/(1+r_G)

Gdy rząd wydaje więcej niż wynosi jego dochód, wtedy G₁-T₁>0, rząd musi zaciągać pożyczkę. Odwrotnie, gdy zależność jest mniejsza od zera, czyli rząd ma nadwyżkę, podatki T₂mogą być niższe od przyszłych wydatków.

Warto zwrócić uwagę na fakt, że stopy procentowe w równaniach są różne (sektory stają w obliczu innych stóp procentowych). Gdy przyjmiemy, że stopy te są równe, prywatne i publiczne ograniczenie budżetowe wygląda następująco:

C₁+C₂/(1+r)=(Y₁-G₁)+(Y₂-G₂)/(1+r).

Dzięki przekształceniu tego równania, otrzymujemy równanie z którego wynika, że całkowite wydatki kraju (suma wydatków prywatnych i publicznych) nie mogą przewyższać jego bogactwa. Kraj może zaciągać pożyczki zagraniczne i udzielać ich, ale musi brać pod uwagę swoje ograniczenie budżetowe:

(C₁+G₁)+ (C₂+G₂)/(1+r)=Y₁+Y₂/(1+r).

Ekwiwalencja Ricardiańska nazywana również równoważnością Ricarda lub też Teorią Barro-Ricardo, koncepcja sformułowana przez Davida Ricardo i przez niego również odrzucona jako nieprawdopodobna. Podjęta i obroniona następnie przez ekonomistę z Harvardu - Roberta Barro.Teoria ta zakłada, że nie ważne czy rząd finansuje swoje wydatki za pomocą długu czy podwyżki podatków, ponieważ zagregowany popyt w gospodarce pozostanie i tak na niezmienionym poziomie.

Istota teorii

Według teorii Ricarda rząd może finansować swoje wydatki: przez obciążanie podatkami swoich obecnych podatników, emitując obligacje do wykupu przez obywateli lub po prostu zaciągając pożyczkę pieniężną. Jednak ostatecznie rząd musi pamiętać o spłacie tej pożyczki przez jednoczesną podwyżkę podatków, które w innym przypadku będą musiały być podwyższone w przyszłości. Stąd wynika konieczność wyboru między zwiększeniem podatków od razu, a ich podwyżką dopiero w przyszłości.

Załóżmy, że rząd finansuje swoje dodatkowe wydatki przez deficyt, tj. podwyżkę podatków w przyszłości. Według teorii równoważności ricardiańskiej, mimo że podatnicy będą mieli obecnie więcej pieniędzy, zdają sobie oni sprawę, że będą musieli płacić wyższe podatki w przyszłości. Według hipotezy sformułowanej przez duet Barro-Ricardo wzrost deficytu budżetowego powoduje wzrost podatku w przyszłości. Finansowanie deficytu odbywa się z bieżących podatków lub pożyczek. Jeśli więc rząd zmniejsza podatki pozostawiając wydatki na stałym poziomie lub nie zmienia stawki podatku, a zwiększa wydatki, zaciąga tym samym pożyczkę, którą pokryje z wpływów z podwyższonego podatku w przyszłości. Wynika z tego, że ludzie podejmując codzienne decyzje w kwestii wydatków zwracają także uwagę na długookresowe rezultaty działań rządu w chwili obecnej. Dlatego tez zwiększą oni swoje oszczędności i zmniejszą swoją krańcową skłonność do konsumpcji, aby być gotowymi na płacenie wyższej stawki opodatkowania w przyszłości. Takie działanie społeczeństwa może wynikać nie tylko z jego zapobiegliwości, ale także z troski o sytuację materialną przyszłych pokoleń. Konsumpcja gospodarstw domowych w okresie podwyższonego podatku spada, rosną zaś oszczędności. Pozwala to na wyrównanie poziomu konsumpcji w czasie, zachwianą podwyżkami opodatkowania. Te dodatkowe oszczędności konsumentów wyrównają dodatkowe wydatki rządu, więc ogólny popyt w gospodarce pozostanie niezmieniony.

Równoważność ricardiańska sugeruje, że wysiłki rządu podjęte, żeby wpłynąć na popyt przy użyciu narzędzi polityki fiskalnej mogą okazać się bezowocne. Teoria ta w pewnym sensie kontrastuje z alternatywnymi teoriami budującymi założenia gospodarki Keynesowskiej. W modelu Keynesowskim efekt mnożnikowy oznacza, że polityka fiskalna działa pobudzająco na popyt, co powoduje, że jego wzrost przewyższa wcześniejszy wzrost wydatków budżetowych.

Badania empiryczne nie potwierdzają jednak faktycznego występowania efektu równoważności ricardiańskiej, a wręcz odrzucają jego istnienie w obecnej czystej formie, mimo że w niektórych badaniach były zauważalne w zachowaniach oszczędnościowych ludzi.

Założenia teorii

Równoważność ricardiańska zakłada, że finansowany deficytem wzrost wydatków rządu nie doprowadzi do wzrostu zagregowanego popytu. Według tego modelu konsumenci zwiększą swoje obecne oszczędności, aby pomogło im to zrównoważyć oczekiwaną podwyżkę podatków w przyszłości. Jak już wynikło z wcześniejszej analizy, zagregowany popyt się wtedy nie zmieni.

Jednak, aby teoria ta mogła działać faktycznie w opisany powyżej sposób spełnionych powinno być kilka założeń, a mianowicie:

• istnieje idealny rynek kapitałowy, gdzie każde gospodarstwo może pożyczyć lub oszczędzić tyle, ile tylko potrzebuje po stałej stopie procentowej, która w określonym czasie jest dla wszystkich taka sama (założenia to jest często ostro krytykowane z powodu występujących na rynku ograniczeń jego płynności)

• ścieżka wydatków państwa jest stała

• istnieje troska o przyszłe pokolenia

Podstawowym warunkiem ekwiwalencji Ricardiańskiej jest założenie, że ludzie postępują jak gdyby żyli nieskończenie długo. Wówczas oszczędzają bez względu na to, kiedy spodziewany jest wzrost podatku. Założenie to podważyło koncepcję Ricarda i zmusiło go do jej odrzucenia; hipotezę obronił Barro przyjmując, iż ludzie oszczędzają troszcząc się o swoje dzieci; w takim razie gospodarstwa domowe oszczędzają nadmiar dochodu w okresie niższych podatków nawet, gdy spodziewany jego wzrost ma nastąpić za życia dzieci czy wnuków.

Jednak zasadniczą kwestią w modelu Barro-Ricardo jest to, że indywidualne działania konsumentów mogą powodować niezamierzone efekty polityki prowadzonej przez rząd, a z tego wynika, że gospodarka nie reaguje zawsze w mechaniczny sposób. Ten problem jest kluczową kwestią nowoczesnej polityki makroekonomicznej.

Mankamenty teorii

• Teoria racjonalnych oczekiwań nie zawsze ma potwierdzenie w prognozach społeczeństwa, dlatego często poddają się oni iluzji fiskalnej, która zniekształca ich decyzj.

• W 1976 roku Martin Feldstein skrytykował tą teorię, twierdząc, że Barro nie uwzględnił w wynikach swojej pracy zarówno wzrostu gospodarki jak i społeczeństwa. Feldstein dowodził, że kreowanie długu publicznego obniża wielkość oszczędności we wzrastającej gospodarce[2].

• Brak ciągłości w przekazach międzypokoleniowych.

• Zakłócenia spowodowane działaniem podatków.

• Niedoskonałości rynku kapitałowego.

• W 1976 roku teorię skrytykował James M. Buchanan, za to, że:

• nie porównano w niej wnikliwie odmiennego oddziaływania na gospodarkę wywołanego przez podatki i zadłużenie

• wprowadzono do modelu kwestię długu publicznego bez niezbędnego definiowania zmian, jakie to wnosi

• pominięto dostarczenie empirycznych dowodów na występowanie całkowitego umorzenia przyszłych podatków

• nie poruszono kwestii politycznych konsekwencji równoważności ricardiańskiej.

• Hipoteza mówiąca o tym, że rząd działa przez nieskończenie długi czas jest całkowicie odmienna od rzeczywistości, kiedy to faktycznie rząd egzystuje dość krótko ze względu na konstytucyjne zasady.

7. Rola państwa w gospodarce: instytucje, wytwarzanie dóbr publicznych i redystrybucja dochodów.

Rząd pełni wiele funkcji we współczesnej gospodarce. Oprócz odpowiedzialności za obronę narodową, edukację i ochronę środowiska pełni następujące funkcje:

• alokacyjną - polega na działalności prowadzącej do lepszej alokacji dóbr i usług, niż mógłby to zrobić mechanizm rynkowy.

Dobra prywatne dostarczane są przez prywatnych producentów. Pośrednio również część dóbr i usług jest wytwarzana w gospodarce przez rząd. Są to tak zwane dobra publiczne, czyli dobra dostarczane przez rząd całemu społeczeństwu nieodpłatnie. Są to na przykład takie dobra jak: obrona narodowa, państwowa służba zdrowia, państwowe szkolnictwo, ochrona porządku publicznego przez policję, oświetlenie ulic, budowa autostrad. Ważną ich cechą jest to, że każdy mieszkaniec może z nich korzystać, nie ograniczając przy tym możliwości korzystania przez innych, a także brak konieczności płacenia za konsumpcję tego rodzaju dóbr.

W sytuacji monopolu i konkurencji monopolistycznej nie zostaje osiągnięta efektywność. Oznacza to konieczność interwencji rządu. Dlatego też państwo angażuje się w działalność związaną z podażą dóbr i usług - czyli ich alokacją.

• dystrybucyjną - polega na działalności prowadzącej do sprawiedliwszego podziału dochodu i bogactwa w stosunku do tego, który jest osiągany dzięki mechanizmowi rynkowemu.

Sfera ta dotyczy podziału dochodu narodowego i bogactwa pomiędzy ludzi. Państwo występuje w obronie tych najbiedniejszych. Wyższe dochody są opodatkowane bardziej, zaś biedni otrzymują różne zasiłki i dotacje.

• stabilizacyjną - polega na działalności prowadzącej do osiągnięcia pełnego zatrudnienia, stabilizacji cen i wzrostu gospodarczego, czyli stanu, którego samodzielnie nie może zapewnić mechanizm rynkowy.

Rząd jest aktywnie zaangażowany w osiąganie pełnego zatrudnienia, stabilnych cen i wzrostu gospodarczego. Odpowiedzialny jest za poziom życia obywateli kraju, w którym rządzi i dlatego został wyposażony w specjalne narzędzia, aby strzec ich interesów.

Państwo poprzez odpowiednią politykę fiskalną i monetarną może stabilizować gospodarkę zapewniając stały i równomierny wzrost gospodarczy. W zakres polityki stabilizacji dochodów wchodzi regulacja tempa wzrostu dochodów pieniężnych ludności, stabilizacja poziomu cen, doskonalenie systemu płac oraz regulowanie dynamiki dochodów pozapłacowych (zyski, procent, renta gruntowa itp.). Polityka dochodów podporządkowana jest polityce antycyklicznej państwa. Za jej pomocą można oddziaływać na konsumpcję ludności, która decyduje w dużej mierze o równowadze gospodarczej lub jej braku. Głównym celem interwencjonizmu gospodarczego jest stabilizowanie gospodarki, tj. oddziaływanie w celu zmniejszenia wahań poziomu dochodu narodowego, inwestycji i zatrudnienia. Stosuje się planowanie makroekonomiczne. Pojęcie to oznacza uporządkowany zbiór hipotez i zamierzeń rządu w celu zapewnienia zrównoważonego wzrostu gospodarczego w długim okresie czasu. Interwencja państwa w gospodarce mieszanej nie ma charakteru obligatoryjnego dla przedsiębiorstw prywatnych lecz, jest dla nich drogowskazem, stymulując metodami ekonomicznymi ich działania w pożądanym kierunku.

Inne funkcje państwa to na przykład:

Ochrona własności, ustalanie prawa

Państwo stoi na straży przestrzegania praw własności. Prawa własności, to określone prawem i dopuszczalne społecznie prywatne i kolektywne możliwości korzystania z zasobów, dóbr i usług. Prawa własności są zjawiskiem społecznym - odpowiedzią na problem spokojnego, pokojowego życia w świecie gdzie tylko niewielu ma wszystko czego chce. Ta określona ustawowo i społecznie dopuszczalna możliwość korzystania z dóbr ekonomicznych, decyduje o tym, jak realizuje się w społeczeństwie produkcja, podział, wymiana i konsumpcja, a więc cały proces reprodukcji społecznej.

Skutki wolnej konkurencji nie dla wszystkich są pozytywne. Dlatego część uczestników zainteresowana jest w nieuczciwej konkurencji. Stąd rolą państwa jest kontrola wolnej konkurencji.

Efekty zewnętrzne

Pewne działania gospodarcze powodują występowanie efektów zewnętrznych, czyli dodatnich lub ujemnych skutków transakcji rynkowych na ludzi, którzy nie uczestniczą w nich bezpośrednio.

Skutki dodatnie uzyskiwane przez jakąś osobę trzecią nazywane są korzyściami zewnętrznymi. Przykładem korzyści zewnętrznych jest działalność oświatowa. Korzyść z kształcenia przeważnie odnoszą nie tylko osoby nabywające tą usługę ale i pozostali członkowie społeczności. Oświata wyposaża ludzi w bardziej produktywne umiejętności zawodowe i przygotowuje ich do pełnienia przez nich powinności obywatelskich. W przypadku gdyby za naukę płacili tylko uczący się, oświata byłaby niedoinwestowana (zasada równoważenia popytu i podaży). Państwo może przezwyciężać niedobór wykorzystując część swych wpływów podatkowych do zapewnienia subwencji dla rodziców mających dzieci w szkołach.

Zewnętrzne efekty ujemne określane są mianem kosztów zewnętrznych. Są to koszty produkcji i konsumpcji ponoszone przez ludzi nie uczestniczących bezpośrednio w produkcji, konsumpcji lub wymianie danego dobra. Na przykład zanieczyszczenie powietrza, hałas są skutkiem procesu z którego odnoszą korzyści producenci i konsumenci, ale koszty ponoszone są przez pozostałych mieszkańców danej okolicy. Państwo może pobierać opłaty od działalności powodującej zatrucie środowiska i hałas np. w postaci kar dla przedsiębiorstw, podatku od paliwa samochodowego.

Zapobieganie praktykom monopolistycznym

Monopol (czysty) jest wyłącznym sprzedawcą jakiegoś dobra lub usługi. Ponieważ monopol nie ma konkurentów, może ograniczyć produkcję (zmniejszając wielkość podaży), nakładać wyższe ceny i pobierać wyższe zyski niż inne firmy.

Państwo może nie dopuszczać do powstawania monopoli oraz zmowy między największymi producentami danego dobra, jak i przeciwdziałać wyżej wspomnianym praktykom monopolistycznym w przypadku gdyby z jakichś powodów monopole powstały.

12. Omów wybrane hipotezy na temat źródeł bezrobocia: klin podatkowy, płaca mobilizująca (efficiency wage), „swoi - obcy” (insiders - outsiders).

Płaca efektywnościowa, zwana też motywacyjną, jest to płaca wyższa niż płaca oczyszczająca rynek pracy. Pracodawca płacąc więcej chce uniknąć niepewności, niepotrzebnych kosztów przeszkalania coraz to nowszych pracowników, bumelowania i niskiej wydajności. Teoria, która opisuje sytuację, w której pracodawca nie chce obniżyć płacy z wymienionych powyżej powodów nazywana jest w literaturze teorią płacy motywacyjnej, czasami określanej jako efektywnościową lub wydajnościową.

Możemy wyróżnić przynajmniej 8 przyczyn dla których przedsiębiorcy stosują płacę motywacyjną:

1. właściwe zaspokojenie potrzeb fizjologicznych, żywieniowych

2. wzrost efektywności pracownika

3. wzrost wysiłku w wykonywana pracę

4. wzrost motywacji do pracy

5. zahamowanie „efektu bumelowania”

6. zahamowanie rotacji pracowników

7. efektywne pozyskanie pracownika

8. stosowanie sprawiedliwego wynagradzania

Dla nas istotne są dwa modele, dotyczące rosnących kosztów rotacji pracowników oraz zwiększenia wysiłku w wykonywaną pracę. Nadmierna fluktuacja zwiększa bowiem koszty przedsiębiorstwa ograniczając jego zysk. Każdy nowo zatrudniony pracownik musi być przeszkolony i przystosowany do wykonywanej pracy, przez co początkowo jest mniej efektywny. Każde zaś zwolnienie z pracy, to dodatkowe koszty odpraw. Suma łącznych kosztów ponoszonych przez przedsiębiorstwo zależy oczywiście od liczby pracowników odchodzących i przychodzących do pracy i jednostkowych kosztów przeszkolenia. By uniknąć niepotrzebnych kosztów przedsiębiorstwo podnosi płace. Z jednej strony powoduje to wzrost części kosztów, a z drugiej prowadzi do spadku kosztów rekrutacji. Taka polityka opłaca się jednak tylko pod warunkiem, że korzyści z podwyższania płacy są większe niż koszty. Powyższe rozumowanie można formalnie zapisać:

Płaca motywacyjna jest więc płaca powyżej płacy równowagowej. Jej wprowadzenie wywołuje spadek zatrudnienia i usztywnienie płac.

Swoi-obcy (ang.insider-outsider) -„swoi” to osoby pracujące, natomiast „obcy” to osoby bezrobotne. W wyniku recesji część „swoich” traci pracę i przechodzi na stronę „obcych”. Gdy jednak po okresie recesji pojawia się ożywienie, „swoi”, wywierając wpływ na pracodawców, domagają się podwyższenia płac. W wyniku ich podwyżki pracodawcy chcą zatrudnić mniej nowych osób.

14. Mikroekonomiczne źródła sztywności cen i płac.

Lepkość, sztywność cen - powszechne zjawisko polegające na opóźnionym dostosowywaniu się cen do sił podaży i popytu; przykład niedoskonałości rynku.

Niedostosowanie cen może być spowodowane kosztami zmiany cen (tzw. menu costs), ich bryłowatością, brakiem informacji, w tym iluzją pieniądza, oraz kosztem ich uzyskania (np. trudność w ustaleniu optymalnej ceny kolejnej godziny pracy pracownika, skutkująca stałą stawką), a także innymi sztywnościami w gospodarce wywołanymi wprost przez rozmaite instytucje (zwyczaj, zawarte z wyprzedzeniem umowy, ceny regulowane, zniechęcające do zmian cen prawo, negocjowane ze związkami zawodowymi i pracodawcami układy zbiorowe itp.).

W sytuacji niedostosowania cen obrót dobrem, którego cena jest lepka, jest niższy od optymalnego (maksymalnego). Powstaje wówczas strata w ujęciu ekonomicznym.

Sztywność cen dotyczy dowolnych dóbr: tak towarów i usług, jak płac, kapitału czy wiedzy. Jest w funkcjonujących gospodarkach zjawiskiem powszechnym , choć poszczególne rynki mogą się istotnie różnić skalą lepkości.

19. Szoki podażowe

Szok podażowy jest spowodowany gwałtownym wzrostem kosztów produkcji. Może być wywołany np. wzrostem cen ważnego surowca (takiego jak ropa). Graficznie skutki szoku podażowego pokazuje Rysunek 5.

Skutkiem szoku podażowego jest stagflacja - inflacja połączona z recesją. Mamy więc jednoczesne wystąpienie wyższej inflacji i wzrost bezrobocia. Co się stanie w długim okresie? Wzrost bezrobocia doprowadzi do spadku płac, co z kolei będzie przesuwało SAS w dół. W długim okresie gospodarka wróci do punku wyjścia.

19. Wykorzystując model AD-AS przedstaw reakcję gospodarki na szoki popytowe i podażowe.

Szok podażowy - gwałtowny wzrost kosztów produkcji (np. spowodowany gwałtownym wzrostem cen najważniejszego surowca). Np. w 1973 roku nastąpił szok podażowy, który wywołał czterokrotny wzrost cen ropy. Szoki podażowe to jednak nie tylko zmiany cen.

Reakcja gospodarki na szok podażowy w modelu klasycznym:

Klasycy zakładali całkowitą elastyczność cen i płac w długim okresie. Model klasyczny pokazuje w jaki sposób mechanizmy dostosowawcze, czyli ruch cen i płac na rynkach konkurencyjnych, mogą oczyszczać rynek, czyli likwidować nadwyżki popytu czy podaży.

Krzywa AS - zagregowana podaż - relacja pomiędzy cena a wielkością podaży (produkcji). Pokazuje wielkość realnej produkcji, którą firmy są skłonne zaoferować dla każdego poziomu cen.

Pozacenowe czynniki kształtujące podaż: (przesunięcie krzywej do AS')

1. Wzrost ilości zaangażowanych czynników wytwórczych na skutek inwestycji netto (nowych). Inwestycje mogą powiększać rozmiary AS.

• Dopływ bezpośrednich inwestycji kapitału zagranicznego

• Wzrost (przyrost) zasobów pracy, np. wyż demograficzny w przeszłości po kilku latach powoduje, że zwiększa się podaż pracy

Wzrost produktywności czynników wytwórczych , poprawia się ich jakość

• Wzrost kwalifikacji zatrudnionych

• Inwestycje modernizacyjne (wprowadzanie lepszych urządzeń pod wpływem postępu technicznego)

• Import dóbr konsumpcyjnych lub produkcyjnych

• Zmniejszenie aktywności gospodarczej wywołane złą polityką gospodarczą

• Restrykcyjna polityka pieniężna

• Niestabilna sytuacja gospodarcza

• Zmniejszenie podaży niektórych czynników wytwórczych

• Zmniejszenie podaży pracy

• Zmniejszenie podaży surowców

• Zmniejszenie produktywności istniejących już czynników wytwórczych

• Starzenie się społeczeństwa

• Zużycie się aparatu wytwórczego

• Zmniejszenie importu

Krzywa AD - zagregowany popyt - pokazuje zależność między ogólnym poziomem cen a całkowitym popytem na dobra i usługi w gospodarce. Im bardziej krzywa AD jest płaska wym większą zmianę produkcji powoduje jednostkowa zmiana ceny.

Krzywą AD wyprowadza się z modelu IS-LM - każdy punkt krzywej AD wskazuje równowagę na rynku dóbr i usług oraz na rynku pieniężnym.

Zmiany cen powodują zmiany podaży pieniądza, co za pośrednictwem stopy procentowej wpływa na planowaną konsumpcję.

Zmiany cen wpływają na realną wartość zasobów pieniądza u konsumentów, wywołując efekt majątkowy tzn.: zmiany poziomu cen lub stopy procentowej wpływają na siłę nabywczą nagromadzonych pieniędzy, co powoduje zmianę wielkości produkcji.

Wzrost zagregowanego popytu wyrażany przez przesunięcie krzywej zagregowanego popytu w prawo może być spowodowany ekspansywną polityką fiskalną lub pieniężną.

Szoki podażowe mogą wystąpić np. w przypadku znacznego ograniczenia dostępności danego surowca.

Szok pozytywny przesuwa linię podaży w prawo, negatywny w lewo. Przykład: wzrost cen ropy naftowej powoduje wzrost cen produktów z niej wytwarzanych. Powoduje to przesunięcie linii SAS w lewo. Również w długim okresie produkcja potencjalna może ulec zmniejszeniu (w wyniku mniejszej dostępności ropy naftowej) i tym samym linia LAS również przesunie się w lewo. Jest to przykład negatywnego szoku podażowego. Przykładem szoku pozytywnego może być wzrost podaży pracy co powoduje obniżkę wynagrodzeń i tym samym spadek kosztów przedsiębiorców. Linia SAS przesuwa się w prawo. W długim okresie przesunie się również linia LAS, ponieważ zwiększył się zasób pracy w gospodarce. Istnieje również możliwość przesunięcia samej linii SAS, bez przesuwania linii LAS. Np. wzrost oczekiwań inflacyjnych wymusza wzrost płac i tym samym powoduje przesunięcie linii SAS w lewo. Wzrost kosztów pracy kompensowany jest wzrostem cen, więc linia LAS pozostaje bez zmian.

Szok podażowy negatywny w ujęciu klasycznym przedstawia poniższy rysunek:



P SAS₂



LAS





SAS₁



P
₂ E₂



P₁ E₁

AD





Y₂ Y₁ Y

W wyjściowym stanie długookresowej równowagi punkt przecięcia krzywych LAS i AD (E₁) pokazuje długookresowy punk równowagi. Produkt osiąga swoją potencjalna wielkość a poziom cen jest równy P₁.

Wzrost cen surowca przy niezmienionym popycie powoduje przesunięcie krótkookresowej krzywej SAS₁ w górę. Przedsiębiorstwa, aby zachować dotychczasowy poziom zysku są zmuszone zwiększyć relatywnie ceny sprzedawanych produktów przy czym jednocześnie następuje krótkookresowy spadek produkcji, ponieważ w krótki okresie nie zmienia krzywa zagregowanego popytu. Ceny rosną a zatrudnienie i produkcja spadają. Wyższe ceny oznaczają zmniejszenie globalnej podaży pieniądza oraz globalnego popytu. Powstaje nowy punkt równowagi E₂. Ujemny wstrząs podażowy powoduje więc wzrost cen i spadek produkcji. Spadek produkcji pociągnie za sobą spadek zatrudnienia a zatem w krótkim okresie wzrośnie bezrobocie, co doprowadzi do spadku płac. Spadek płac spowoduje zmniejszenie kosztów produkcji a więc przedsiębiorstwa ponownie zaczną zwiększać zatrudnienie, a co za tym idzie będzie rosła produkcja i spadną ceny. Gospodarka wróci do początkowego stanu równowagi E₁, ale jednocześnie płace pozostaną na niższym poziomie, wobec czego nastąpi zmniejszenie realnych płac.

Dodatkowymi elementami jakie mogą przywrócić krótkookresową krzywą SAS₂ bliżej pierwotnego poziomu jest np. możliwość zastosowania alternatywnych źródeł energii poza ropą naftową, co pozwoli zwiększyć produkcję i zmniejszyć koszty.

Powrót do wartości początkowych jest zjawiskiem rzadkim, ponieważ przeważnie szok podażowy pociąga za sobą konieczność poszukiwania alternatywnych rozwiązań, które jednakże będą droższe od pierwotnych cen ropy w tym przypadku. W związku z tym przedsiębiorstwa będą w stanie obniżyć ceny i zwiększyć produkcję, ale nie do stanu sprzed szoku podażowego.

Przy nowym stanie równowagi spowodowanym np. wzrostem wszystkich kosztów i płac czterokrotnie cena także wzrośnie czterokrotnie, jednakże względnie nic się nie zmieni, ponieważ wszystkie wartości się podwoiły.

W modelu klasycznym przedsiębiorstwa nie zmieniają wielkości produkcji ponieważ w miarę zmiany poziomu kosztów i płac relatywnie zmieniają się także ceny. Tak więc krzywa AS w ujęciu klasycznym jest dokładnie pionowa ponieważ ceny i płace są doskonale elastyczne i błyskawicznie się zmieniają reagując na wstrząsy. Jeżeli w skutek zwiększenia podatków lub wprowadzenia rygorystycznej polityki pieniężnej konsumenci albo przedsiębiorstwa postanawiają wydawać mniej, ceny i płace szybko się zmieniają i przywracają pełne zatrudnienie.

Model Keynesowski:

W latach 30 XX wieku pojawiła się nowa teoria stworzona przez Keynesa, w której odrzucał on klasyczną teorię o całkowitej giętkości cen i płac w krótkim okresie. Model keynesowski zakłada, że w krótkim okresie ceny i płace są stałe więc w przypadku wzrostu cen np. ropy naftowej, w krótkim okresie nie wystąpią zmiany w ogólnym poziomie cen, dlatego krzywa podaży jest pozioma. Przedsiębiorstwa są w stanie dostarczyć każdą ilość produkcji przy jednakowej cenie do czasu wykorzystania wolnej siły roboczej. Wzrost czy spadek produkcji może być spowodowany przesunięciami krzywej popytu.

Dopiero w momencie osiągnięcia pełnego zatrudnienia, przy osiągnięciu produkcji potencjalnej zaczynają rosnąć ceny nie zwiększając tymczasem produkcji ponad produkcję potencjalną.

Model Keynesowski zakłada, że dostosowanie makroekonomiczne odbywa się poprzez dostosowywanie wydatków do zmienionych dochodów, natomiast ogólny poziom cen pozostaje bez zmian. Natomiast w długim okresie krzywa

Keynesowska krzywa AS - jest ona płaska, co oznacza, że firmy są skłonne dostarczyć na rynek każdą ilość towaru, na który jest popyt przy danym poziomie cen. Jest to oparte na założeniu o występowaniu bezrobocia, które powoduje, iż firmy mogą przy danym poziomie płac uzyskać taką ilość pracowników, jaką potrzebują. Oznacza to, że średni koszt produkcji firm nie zmienia się w chwili zmiany wielkości produkcji. A zatem ceny i nominalne płace są zupełnie sztywne i pozostają na ustalonym poziomie do czasu osiągnięcia pełnego zatrudnienia.

Model keynesowski:



AS



P







P
₃






P₁

E E₁ E₂

AD AD₁ AD₂ AD₃


Y Y₁ Y_pot=Y₂ Y

Klasyczny model makroekonomiczny jest bardziej właściwy dla analizy długookresowej natomiast model keynesowski jest bardziej właściwy dla oceny sytuacji krótkookresowej, ponieważ założenie doskonałej elastyczności cen i płac w krótkim okresie jest nierealny.

Szok popytowy.

Szok popytowy to np. nagła zmiana preferencji konsumentów, lub drastyczna zmiana w polityce monetarnej i fiskalnej państwa, powodująca np. wzrost podaży pieniądza. Wpływ szoku popytowego na produkcję jest stosunkowo krótszy, jednak w większym stopniu wpływa on na poziom cen niż ma to miejsce przy szoku typu podażowego.

Przyczyną szoków popytowych w gospodarce mogą być wszystkie te zdarzenia, które powodują zmianę łącznego zapotrzebowania na dobra i usługi. Może to być np. wiara gospodarstw domowych, że nadciąga okres dobrej koniunktury i zwiększających się dochodów. Inną przyczyną może być zwiększenie inwestycji „I” przez przedsiębiorstwa. Wpływ na linię AD ma również rynek pieniądza - zmiana ilości pieniądza w gospodarce. Np. obniżenie przez bank centralny stopy redyskontowej, powoduje, że banki chętniej udzielają kredytów, co powoduje spadek stopy procentowej i zwiększenie sie wydatków konsumpcyjnych.

Krzywa AS - zagregowana podaż - relacja pomiędzy cena a wielkością podaży (produkcji). Pokazuje wielkość realnej produkcji, którą firmy są skłonne zaoferować dla każdego poziomu cen.

Krzywa AD - zagregowany popyt - pokazuje zależność między ogólnym poziomem cen a całkowitym popytem na dobra i usługi w gospodarce. Im bardziej krzywa AD jest płaska tym większą zmianę produkcji powoduje jednostkowa zmiana ceny.

Krzywą AD wyprowadza się z modelu IS-LM - każdy punkt krzywej AD wskazuje równowagę na rynku dóbr i usług oraz na rynku pieniężnym.

Zmiany cen powodują zmiany podaży pieniądza, co za pośrednictwem stopy procentowej wpływa na planowaną konsumpcję.

Zmiany cen wpływają na realną wartość zasobów pieniądza u konsumentów, wywołując efekt majątkowy tzn.: zmiany poziomu cen lub stopy procentowej wpływają na siłę nabywczą nagromadzonych pieniędzy, co powoduje zmianę wielkości produkcji.

Wzrost zagregowanego popytu wyrażany przez przesunięcie krzywej zagregowanego popytu w prawo może być spowodowany ekspansywną polityką fiskalną lub pieniężną.

Czynniki pozacenowe wpływające na przesunięcia krzywej AD i mogącej spowodować szoki popytowe:

1. czynniki związane z polityką gospodarczą państwa wynikające ze zmian obciążeń podatkowych(wzrost podatków, likwidacja ulg), zmniejszają dyspozycyjne dochody osobiste, zmniejszenie podatków powodować będzie zwiększenie wydatków. Zwiększenie wydatków budżetowych

2. Czynniki związane z polityką pieniężną banku centralnego, m.in. reguluje ilość pieniądza w obiegu gospodarczym, czasami zwiększa się jego ilość wówczas banki komercyjne mają więcej pieniądza, więcej tańszych kredytów; zmniejszenie ilości pieniądza wpływa na zwiększenie się stóp procentowych, mniej kredytów, stają się one bowiem trudnodostępne

3. Przewidywania dotyczące przyszłego przebiegu sytuacji gospodarczej kraju, optymistyczne nastawienia powodują, że konsumenci więcej wydają, mniej oszczędzają, zaś pesymizm wpływa na zmniejszenie się wydatków, zwiększenie oszczędności, zmniejsza się popyt na kredyty, następuje wstrzymanie inwestycji, zmniejszy się popyt

4. Przebieg sytuacji gospodarczej w świecie i oczekiwania co do jej kształtowania się; dobra koniunktura- rosną możliwości sprzedaży , Np eksport ; zła koniunktura- powoduje, że popyt się kurczy, pojawiają się trudności w sprzedaży, zmniejszy się popyt w kraju

W modelu klasycznym:

Model klasyczny zakłada doskonałą elastyczność cen i płac dlatego krzywa AS jest pionowa.

Gospodarka dostosowuje się do stanu równowagi przede wszystkim dzięki zmianom cen i płac. Proces ten ilustrowany jest często w sposób graficzny przedstawiony na poniższym rysunku.




Na rysunku przedstawionym poniżej pozycją wyjściową jest krótkookresowa krzywa SAS, krzywa zagregowanego popytu AD1 oraz punk równowagi E1. Na skutek negatywnego szoku popytowego spowodowanego np. gwałtowną zmianą podaży pieniądza, krzywa popytu zagregowanego przesuwa się w dół do pozycji AD2. W modelu klasycznym w krótkim okresie w skutek szoku popytowego nastąpi spadek cen i spadek produkcji. W celu zmniejszenia efektu szoku popytowego, np. poprzez zwiększenie podaży pieniądza, państwo może spowodować stopniowe odwracanie się efektu negatywnego szoku, a więc powrót cen do poziomu wyjściowego oraz wzrost produkcji do poziomu produkcji potencjalnej przy pełnym zatrudnieniu.



LAS

P





SAS







P₁ E₁

P₂

E₂

AD₁


AD₂


Y₂ Y₁ Y

Model keynesowski:

Model keynesowski obala teorię doskonałej elastyczności cen i płac w krótkim okresie. Zgodnie z tym modelem ceny i płace są stałe do momentu osiągnięcia produkcji potencjalnej przy pełnym zatrudnieniu (patrz opracowanie pytania 13.)

Równowagi w modelu keynesowskim dokonuję się przede wszystkim dzięki zmianom w sferze produkcji a nie poprzez dostosowania cenowe.

Założenia tego modelu można sformułować zatem następująco:

- poziom produkcji może być mniejszy lub większy od potencjalnego (w krótkim lub średnim okresie);

- ceny i płace nie są elastyczne (sztywność cen i płac można przyjąć zarówno w krótkim okresie jak i w długim okresie - bo np. płace ustalane są poprzez układy zbiorowe ze związkami zawodowymi).




W modelu keynesowskim zmniejszenie globalnego popytu spowodowane szokiem popytowym skutkuje jedynie w zmianie wielkości produkcji i zatrudnienia (przedsiębiorstwa do wyprodukowania mniejszej ilości produktu potrzebują mniejszej ilości pracowników). Poziom cen pozostaje bez zmian ponieważ model keynesowski zakłada stałość cen i płac w krótkim okresie.

W modelu keynesowskim założenie, że krzywa AD jest płaska do momentu osiągnięcia podukcji potencjalnej wynika ze sztywności płac i cen oraz istnienia wolnych sił roboczych.

Szok popytowy w modelu keynesowskim będzie miał wpływ na ceny dopiero w momencie osiągnięcia pełnego zatrudnienia, czyli osiągnięcia produkcji potencjalnej. Przy pełnym zatrudnieniu nie można zwiększyć produkcji poprzez zwiększenie zatrudnienia. Krzywa AS może przesunąć się w prawo jedynie pod wpływem czynników innych niż zatrudnieni, np. nowa technologia produkcji.

Efektem modelu keynesowskiego jest wniosek, że w przypadku negatywnego szoku podażowego państwo może poprawić stan gospodarki zwiększając podaż pieniądza i wpływając poprzez to na przesunięcie krzywej AD do pierwotnego poziomu i zwiększenie produkcji.

Na poniższym rysunku przedstawiono model keynesowski oraz wpływ przesunięcia krzywej AD w skutek pozytywnego szoku popytowego. Przesunięcie krzywej a pozycji AD do AD1 ukazuje wpływ szoku popytowego, przy zaistnieniu którego istnieje na tyle wolnej siły roboczej, że przedsiębiorstwa są w stanie zwiększyć produkcję bez podnoszenia cen.

Natomiast szok popytowy powodujący przesunięcie krzywej AD do pozycji AD2powoduje już tym razem wzrost cen, ponieważ produkcja osiągnęła wielkość potencjalną i dostosowują się do zwiększonej zdolności nabywczej gospodarki poprzez zwiększenie cen.



AS


P







P
₃ E₂






P₁

E E₁

AD AD₁ AD₂


Y Y₁ Y_pot=Y₂ Y

21. Inflacja i deflacja oraz sposoby pomiaru. Wpływ inflacji i deflacji na wzrost gospodarczy.

INFLACJA - to wzrost ogólnego poziomu cen a nie ceny pojedynczego lub niewielu towarów dokonujący się przy wciąż rosnącej ilości / podaży / pieniądza znajdującego się w obiegu co powoduje spadek jego wartości oraz niekontrolowaną redystrybucję dochodów i majątku .

Z a inflację nie uważa się jednorazowego ruchu cen w górę wywołanego :

1. wzrostu cen surowców z importu

2. eliminacją istniejących dotychczas dotacji

3. zmianą systemu podatkowego / VAT i akcyza /

Etymologia pojęcia inflacja :

Inflacje - inflare - oznacza wzdymać , nadmuchiwać i po raz pierwszy tego słowa użyto na określenie wzrostu cen w czasie amerykańskiej wojny domowej 1861-1865 .

Zjawisko odwrotne to deflacja - jest to spadek ogólnego poziomu cen w wyniku redukcji zasobów pieniądza . Utrzymujący się dłużej proces spadku cen prowadzi do ograniczenia produkcji , masowych zwolnień , wzrostu bezrobocia a w konsekwencji do dalszego spadku popytu i bankructwa np. światowy kryzys gospodarczy w latach 1929-1933 , USA w latach 1949-1945 - spadek cen rzędu 2%.

Zjawisko stachflacja charakteryzuje się tym , że jednocześnie występuje wysoka inflacja i wysokie bezrobocie i często jest spowodowane prze wstrząs podażowy np. podwojenie się cen ropy naftowej .

Zjawisko slumpflacja z bezrobociem i inflacją występuje recesja / spadający PKB / .

Szok podażowy - nagłe ograniczenie dostępności istotnych zasobów naturalnych lub czynników produkcji w wyniku zdarzeń naturalnych , decyzji politycznych lub umowy dostawców kontrolujących znaczną część podaży danego dobra np. ropy naftowej .

Inflacja nie zawsze objawia się wzrostem cen lecz może się pojawić w postaci niedoboru na rynku .

Klasyfikacja inflacji :

I . Ze względu na formę :

1. Inflacja otwarta / jawna , cenowa / wyraża się wzrostem cen występuje w krajach o gospodarce

rynkowej np. Francja , Niemcy , Polska .

2. Inflacja tłumiona / ukryta , stłumiona / charakteryzuje ją przymusowe oszczędności wywołane

niedostateczną podażą w stosunku do efektywnego popytu / jest to tz. luka inflacyjna / czyli występowanie nadwyżki globalnego popytu nad podażą . Ma miejsce kiedy administracyjna kontrola cen i płac nie dopuszcza do przerodzenia się nierównowagi rynkowej w wzrost cen i płac.

Poziom cen i kosztów pozostaje względnie stabilny natomiast nierównowaga gospodarcza objawia się pod postacią kolejek , sprzedaży spod lady , spekulacji , powstania czarnego rynku oraz różnych systemów rozdzielnictwa i reglamentacji .

Jako miernik inflacji ukrytej może służyć kształtowanie się cen na czarnym rynku lub zmiany kursu waluty krajowej w stosunku do innej waluty .

Ta forma była rozpowszechniona w systemie gospodarki nakazowo-rozdzielczej .

Inflacja tłumiona może się przekształcić w otwartą przez uwolnienie cen , odwrotny proces wymaga urzędowego zamrożenia cen .

II . Ze względu na natężenie rodzaje :

• inflacja pełzająca nie powoduje negatywnych skutków , ceny rosną w wolnym tempie 3-5% rocznie , w skali miesiąca wzrost cen nie przekracza 1% , gospodarka funkcjonuje normalnie , nie jest groźna dla stabilności gospodarki

• inflacja umiarkowana / krocząca / ceny rosną powoli 5-10 % w skali roku , nie występuje zniekształcenie relacji cenowych , ceny na ogół adekwatnie odzwierciedlają stopień względnej rzadkości dóbr , prawidłowo orientują producentów jak i nabywców przy podejmowaniu decyzji gospodarczych ludzie nie wyzbywają się oszczędności , rynek jest dostosowany do procesu powolnej inflacji , inflacja jest oczekiwana i uwzględniona w rachunku ekonomicznym

• inflacja galopująca wymyka się z pod kontroli państwa , wzrost cen 10-50% w skali roku , występuje istotne zniekształcenie relacji cenowych sygnały rynkowe dotyczące tego co warto w większej ilości produkować , a co w mniejszej i gdzie kierować zasoby inwestycyjne są nieprzejrzyste i mylące , inwestycje są lokowane po części przypadkowo , z kolei strony zgodnie z preferencjami nabywców końcowych , z drugiej nie koniecznie w dziedzinach , które gwarantują

duży zysk , obniża się efektywności procesów gospodarczych , przedsiębiorcy skracają horyzont

czasowy swoich decyzji , inwestując w przedsięwzięcia szybko rentujące i spekulacyjne , a nie

przedsięwzięcia ważne z punktu widzenia długofalowego wzrostu następuje obniżenie skłonności

do oszczędzania oraz lokowanie oszczędności w lokatach pewnych albo spekulacyjnie

atrakcyjnych np. walutach obcych , stanowi zachętę do zaciągania kredytu na możliwie długi

termin po stałej stopie %

• hiperinflacja wzrost cen od 50% wzwyż w skali roku bez górnej granicy , powoduje poważne

załamanie koniunktury oraz destabilizuje stosunki społeczno-polityczne , powoduje ucieczkę od kapitału za granicą , osłabia wiarygodność finansową wierzycieli , rodzimy kapitał wywozi swoje zasoby za granicę

Przyczyny inflacji mogą tkwić w polityce pieniężnej , kredytowej , budżetowej i inwestycyjnej w dysproporcjach gospodarczych , w spadku wartości waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych , we wzroście cen surowców , paliwa i energii na rynku światowym .

Przyczyny inflacji w Polsce tkwią :w strukturze gospodarki , strukturze produkcji i jej kosztach oraz proporcjach podziału dochodu narodowego .

Inflacja nie może zaistnieć bez nadmiernej emisji pieniądza , ale nie jest zjawiskiem czysto pieniężnym .

Klasyfikacja inflacji ze względu na czynniki jakie wywołały inflację :

1. inflacja popytowa

2. inflacja podażowa / kosztowa /

Ad. 1 inflacja popytowa / nabywców / występuje gdy całkowita wielkość planowanych wydatków wzrasta szybciej niż całkowita wielkość produkcji , czynniki : wzrost globalnego popytu może być spowodowany zwiększeniem się zapotrzebowania ze strony różnych podmiotów gospodarczych państwa , przedsiębiorstw , gospodarstwa domowych lub zapotrzebowania z zagranicy .

Wzrost popytu ze strony państwa może być spowodowany przez deficyt budżetowy .

Inflacja popytowa występuje najczęściej w okresie wojen , w krajach słabo rozwiniętych . Przeciwdziałania :

• ograniczenie wydatków rządowych

• zwiększenie podatku dochodowego

Ad. 2 inflacja podażowa - wyróżniamy 2 typy :

A/ inflacja spowodowana wzrostem kosztów

B/ inflacja wywołana dążeniem do wzrostu zysków

Ad. A inflacja spowodowana wzrostem kosztów / dostawców / - spowodowana jest podnoszeniem cen w wyniku rosnących kosztów produkcji . Przyczyny :

1. wzrost każdego ze składników kosztów np. wzrost płac , rent , surowców , importu , również

pochodzenia krajowego , wzrost narzuty na płace / ZUS / , a także innych składników kosztów / np.

dzierżawy , odsetek od kredytu /

2. wytwarzanie w nie optymalnej skali produkcji lub wysokie koszty stałe przy nie wykorzystanych

zdolnościach produkcyjnych

3. wzrost podatków

Dwa szczególne przypadki inflacji kosztowej :

Inflacja płacowa - przeforsowanie nadmiernych w stosunku do wydajności pracy żądań płacowych

związków zawodowych , powoduje wzrost kosztów wytwarzania , a to prowadzi

do wzrostu cen

Inflacja importowana - polega na przenoszeniu wzrostu cen z jednego kraju do innych krajów ,

występuje jeśli nie istnieją ograniczenia administracyjne w kształtowaniu się

kursów walutowych , wpływ wzrostu cen towarów importowanych na rozwój

inflacji , jest tym większa im poważniejszą rolę odgrywa w gospodarce handel

zagraniczny

Kto jest najbardziej narażony :

Ryzyko tego typu wystąpienia inflacji jest szczególnie duże dla krajów malejących trudności płatnicze o słabej walucie , zacofanych gospodarczo , rządy takich krajów zostają zmuszone do wprowadzenia administracyjnych ograniczeń importu i kontroli przepływu kapitału .

Inne przyczyny inflacji podażowej to wojny , kataklizmy , niepokoje polityczne , nieurodzaj w rolnictwie .

Przeciwdziałania :

• stała stopa procentowa

• stałe ceny kluczowych produktów

• podatki

Ad. B inflacja spowodowana chęcią zwiększenia zysków :

• monopole

• oligopole

Inflacja strukturalna występuje , gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w odpowiedzi na zmiany struktury gospodarki tzn na zmiany popytu na produkty i zmiany technologii wytwarzania .

Zmiany w strukturze gospodarczej wywołują pojawienie się niedoborów , jeśli niedobór dotyczy produktu o istotnym znaczeniu dla gospodarki np. paliwo , stal wówczas wzrost jego ceny zostanie przeniesiony na ceny wielu innych dóbr .

Przyczyny : wzrost poziomu cen może dotyczyć zmiany popytu , zmian technologii produkcji , wprowadzenia innowacji , zmiany konkurencji .

Zapobieganie : program powinien popierać swobodę przenoszenia czynników produkcji i ludzi między różnymi gałęziami gospodarki narodowej .

Pomiar inflacji :

Inflację mierzy się skalą wzrostu cen , najczęściej stosowanym miernikiem jest CPI - indeks wzrostu cen dóbr konsumpcyjnych .

Indeks cen towarów konsumpcyjnych oblicza się dzieląc wydatki przeciętnego gospodarstwa domowego na zakup reprezentowanego koszyka dóbr w badanym roku przez analogiczne wydatki w roku przyjętym za bazowy

Wynik zależy :

1. od wyboru dóbr

2. udziału poszczególnych dóbr w koszyku

3. wyboru okresu bazowego / wyjściowego /

4. czasu

5. zmian jakości towarów

Drugi miernik :

Deflator cen PKB obejmuje zmiany wszystkich wytworzonych w danym okresie dóbr i usług oprócz artykułów konsumpcyjnych , także towary inwestycyjne , surowce , produkty rolne .

Przyczyny inflacji według różnych koncepcji teoretycznych :

Inflacja popytowa :

teoria monetarna inflacji twórcą jest Milton Friedman

MU = PQ

Przyczyną inflacji jest zbyt duża ilość pieniądza w obiegu oraz błędna polityka pieniężna państwa - jest to analiza długookresowa .

Według J.KEYNES inflacja ma miejsce , gdy łączny popyt w gospodarce przewyższa możliwości jego zaspokojenia , elementem popytowej teorii inflacji jest koncepcja liki inflacyjnej - analiza krótkookresowa .

Według KEYNESA zapobiec można inflacji przez :

• zachęcenie ludności do oszczędzania

• wzrost podatków

• administracyjne kontrole cen i dochodów

INFLACJA KOSZTOWA :

1. koncepcje inflacji płacowej , teoria J. MICKSA związki zawodowe wymuszają podwyżkę - rosną ceny .

2. teoria cen administracyjnych przyczyny w polityce cenowej wielkich korporacji

Obie koncepcje połączył J.K.GALBRAITH który sformułował teorię procesu inflacyjnego , podzielił gospodarkę na dwa sektory :

1. planujący : zdominowany przez wielkie korporacje i silne związki zawodowe

2. rynkowy w którym przeważają przedsiębiorstwa małe , średnie działające w wolno

konkurencyjnych

Walka z inflacją według GALBRATHA :

Polityka restrukcyjna pieniężna i podatkowa jest nieskuteczna w walce z inflacją , gdyby była skuteczna doprowadziłaby do załamania gospodarczego .

Proponuje zastosowanie kontroli płac i cen wobec sektora planującego / jest to polityka dochodowa /.

Społeczno-ekonomiczne skutki inflacji :

1. kwalifikuje rachunek ekonomiczny i powoduje nieoptymalną alokację zasobów

2. osłabia skłonność do oszczędzania i powoduje ucieczkę w dobra rzeczowe

3. dewaluacja waluty

4. ucieczka kapitału za granicę

5. następuje transfer dochodów od pożyczkodawców do pożyczkobiorców

Kto traci na inflacji :

1. grupy ludności otrzymujące stałe dochody i dysponujące mniejszą siłą przetargową

2. pracownicy , których płace rosną wolniej niż stopa inflacji

3. emeryci , renciści

4. pracownicy najemni oraz inni odbiorcy świadczeń społecznych

5. lepiej zarabiający

6. przedsiębiorcy

7. banki i towarzystwa ubezpieczeniowe

8. nabywcy obligacji

Na inflacji zyskuje :

1. właściciele dóbr rzeczowych

2. właściciele majątków / ziemi , budynków /

3. dłużnicy

Przed stratami inflacji chroni :

1. lokowanie pieniędzy w dobra trwałe

2. lokowanie pieniędzy w walutach o stabilnym kursie

Inflacja sprzyja kombinacją i spekulacją .

INFLACJA INERCYJNA / oczekiwana / - jest to stopa inflacji , która jest oczekiwana i jest wbudowana w umowy i porozumienia nieformalne , również jest uwzględniona w polityce budżetowej i pieniężnej . Zjawisko inercyjności inflacji powoduje , że ma ona tendencję do utrzymania się przez dłuższy czas .

Polityka przeciwdziałania inflacji :

1. polityka dochodowa polega na oddziaływaniu na dochody , płace i ceny

a/ śledzenie decyzji płacowo-cenowych i przestrogi , opinie publiczne ma wpływ na te decyzje

b/ ustala nieobowiązkowe normy wzrostu płac i cen

c/ metoda marchewki - ustala się normy wzrostu dochodów i zachęca przedsiębiorstwa do

kształtowania płac i cen poniżej normy

d/ metoda kija - przedsiębiorstwa które przekraczają normy muszą zapłacić dodatkowy podatek

e/ bezpośrednia kontrola dochodów polegająca na zamrożeniu płac , a czasem i cen na krótki okres

walka z inflacją - jej instrumenty :

indeksacja płac jest to proces dostosowania poziomu płac do wzrostu cen i kosztów utrzymania / podstawa jest miernik CPJ / , przedłuża trwanie inflacji w czasie

2. polityka pieniężna - restrukcyjna polityka pieniężna

- racjonowanie kredytów

- bank centralny musi być ustawowo niezależny od rządu i nie wolno mu pokrywać deficytu

- emisje dodatkowych pieniędzy

- utrzymanie stałego kursu walutowego

3. polityka budżetowa :

- przeciwdziałanie deficytu budżetowego

- ograniczenie wydatków na cele socjalne

- wzrost podatku dochodowego

Najlepszy rezultat daje połączeni polityki pieniężnej z budżetową .

4. polityka płacowa - ograniczenie roli związków zawodowych

5. polityka cenowa - polega stymulowaniu rozwoju małych i średnich przedsiębiorstw , stwarzanie

warunków do uczciwej konkurencji , utrudnianie powstania monopolu , wzmacnianie pozycji użytkowników , stwarzanie odpowiednich nam prawnych , ustalenie tych samych reguł gry dla wszystkich podmiotów

Nadmierny wzrost inflacji powoduje wzrost zysków, co pobudza działalność inwestycyjną, przyczyniając się do szybszego wzrostu gospodarczego. Efekt ten wzmacniany jest dodatkowo, gdy nominalna stopa procentowa rośnie wolniej niż inflacja. Ucieczka od pieniądza i zwiększone zakupy dóbr, charakterystyczne dla inflacji, przyczyniają się do pobudzenia działalności inwestycyjnej. Trzeba tutaj zwrócić uwagę, że na skutek inflacji ceny tracą swoją informacyjną rolę, co może prowadzić do nieoptymalnej alokacji zasobów. Przykładowo ucieczka w dobra rzeczowe (metale szlachetne, ziemia, nieruchomości) może prowadzić do boomu na rynku metali szlachetnych i w branży budowlanej. W nadziei na zyski przedsiębiorcy działający w tych branżach podejmują dodatkowe inwestycje, najczęściej finansowane z kredytów. Opanowanie inflacji powoduje, że inflacyjnie stymulowany popyt spada. Rozpoczęte inwestycje nie zostają zakończone, a zamrożony w nich kapitał nie może być efektywnie wykorzystany przez inwestorów, którzy dodatkowo są zobowiązani do spłaty kredytów. W efekcie doprowadza to w wielu przypadkach do bankructwa zaangażowanych w przedsięwzięcie firm. W opisanej sytuacji ceny były nośnikiem niewłaściwych sygnałów, co w konsekwencji doprowadziło do podjęcia nieprawidłowych decyzji inwestycyjnych i nieoptymalnej alokacji zasobów. W takich warunkach zjawiska inflacyjne utrudniają (lub wręcz uniemożliwiają) przeprowadzenie prawidłowego rachunku ekonomicznego. Nie mogąc oszacować przyszłego poziomu cen, trudno ocenić koszty i zyski związane z danym przedsięwzięciem.

Konsekwencją zjawisk inflacyjnych może być również konieczność dokonania obniżki kursu, a więc dewaluacji waluty krajowej. Wzrost cen krajowych, w tym także wzrost cen towarów przeznaczonych na eksport przy danym kursie walutowym, powoduje podrożenie tych towarów za granicą, co może przyczynić się do trudności z ich zbytem. W konsekwencji, szczególnie w sytuacji trudności ze zrównoważeniem bilansu płatniczego, władze państwowe, chcąc poprawić efektywność i konkurencyjność eksportu, są zmuszone do obniżki kursu waluty krajowej w stosunku do walut obcych. Może to prowadzić, na skutek równoczesnego oddziaływania obniżki kursu na podrożenie importu. Sytuacja płatnicza danego kraju pogarsza się wraz z kolejnymi obniżkami kursu waluty krajowej.

Zjawiska inflacyjne, spadek siły nabywczej danej waluty i obniżka jej kursu mogą także w wielu przypadkach prowadzić do ucieczki kapitału za granicę. Chcąc ratować posiadane środki pieniężne przed inflacją ich właściciele wymieniają je na waluty obce i wywożą, często nielegalnie, za granicę.

22. Społeczne koszty inflacji i polityka deflacyjna.

Realny spadek wartości zobowiązań i wierzytelności, które nie podlegają waloryzacji; w

szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których

nominalne dochody są stałe - te niekorzystne konsekwencje inflacji można w pewnym

stopniu zmniejszyć dokonując odpowiednio często waloryzacji zobowiązań.

• Tzw. koszty zdartych zelówek - są związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu do bankomatu - wraz z rozpowszechnianiem się obrotu bezgotówkowego znaczenie tych kosztów będzie maleć.

• Tzw. koszty zmienianych jadłospisów - są to koszty związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny co wiąże się z dodatkowymi kosztami - przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać jadłospisy.

• Konsumentom łatwiej jest porównywać ceny oferowane przez różnych sprzedawców, gdy inflacja jest niska. złudzenie inflacyjne?

spadek sn waluty,

DEFLACJA

1) stan nierównowagi w gospodarce wyrażający się wyższą podażą wszystkich towarów i usług, niż popytem na nie. 2) forma polityki gospodarczej, której celem jest ograniczenie ilości pieniądza na rynku.

Narzędziami jej są: sprzedaż obligacji państwowych, wzrost obciążeń podatkowych, wzrost stopy procentowej kredytów, ograniczenie wydatków budżetu państwa. Polityka deflacyjna stosowana jest wtedy, gdy państwo chce ograniczyć występującą w gospodarce inflację.

31

Równowaga

u₀

u

w_rm

w_r1

w_r

u₁

N_D

---