Kąt pionowy: jest to kąt którego obydwa ramiona leżą na jednej płaszczyźnie pionowej przy czym jedno ramie kąta jest zawsze stałe: pionowe lub poziome, a drugie jest zmienne. Rozróżniamy dwie definicje katów pionowych w zależności od przyjętego położenia ramienia stałego. Kąt nachylenia , zwany też kątem horyzontalnym jest to kąt zawarty pomiędzy płaszczyzna horyzontalna instrumentu a osią celową lunety. Kąt zenitalny to kąt zawarty pomiędzy prosta pionową skierowaną ku zenitowi a osia celową lunety.
Kąty nachylenia przyjmują wartości:
- od 0° do +90° nad horyzontem instrumentu dla celowych skierowanych do zenitu
- od 0° do -90° pod horyzontem instrumentu dla celowych skierowanych do nadiru
Kąty zenitalne przyjmują wartości od 0g do 200g nad horyzontem instrumentu z < 100g ; pod horyzontem instrumentu z > 100g
Kąty pionowe w odróżnieniu od kątów poziomych wyznaczamy tylko przez jeden punkt celu. Stałe ramię kąta pionowego musi być realizowane za pomocą libeli kolimacyjnej lub urządzenia samopoziomującego zwanym kompensatorem
Miejsce zera: przy poziomej osi celowej odczyty na kole pionowym powinny wynosić:
- przy podziale zenitalnym 100g przy pierwszym położeniu lunety i 300g przy drugim położeniu lunety
- przy podziale horyzontalnym 0g przy pierwszym położeniu lunety i 200g przy drugim położeniu lunety.
Jeżeli odczyt odbiega od wartości teoretycznej występuje błąd indeksu (błąd miejsca zera)
Pomiar kąta pionowego:
- ustawienie teodolitu na statywie, wycentrowanie i spoziomowanie
- ustawienie alidady i lunety w I położeniu lunety
- wycelowanie do wybranego punktu
- wykonanie odczytu OI
- obrót lunety przez zenit
- ponowne wycelowanie w ten sam punkt
- wykonanie odczytu OII
Kąt zenitalny:
Z= OI-OII+400g/2
Błąd indeksu:
µ= OI+OII+400g/2 < 2 m
m-dokładność szacowana teodolitu
Przy pomiarze kąta pionowego w jednym położeniu lunety:
Z= OI- µ
Do sprawozdania załączono dziennik pomiaru kątów wraz
z obliczeniami i szkicem.